“Ο απαγχονισμός του Άγρα (7.6.1907) και η ελληνική αντίδραση” / γράφει ο Γιάννης Μοσχόπουλος
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
στoν Βάλτο Γιαννιτσών και στο Ρουμλούκι – Kαμπανία
O ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΣ του ΑΓΡΑ (7.6.1907) και η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
Ο καπετάν Άγρας λόγω των πυρετών και του τραυματισμού του στο δεξί χέρι αποχώρησε από την λίμνη Γιαννιτσών κι ανέβηκε στα τέλη Φεβρουαρίου 1907 στη Νάουσα ως γενικός αρχηγός της περιοχής Βερμίου. Εκεί τον συναντούσαν επιτροπές από τα γύρω χωριά, αντάρτες και οπλαρχηγοί. Παράλληλα έπαιρνε πληροφορίες για την πτώση του ηθικού των βουλγαρικών σωμάτων και από καιρού εις καιρόν μάθαινε ότι πολλά στελέχη του κομιτάτου εκδήλωναν διαθέσεις να προσχωρήσουν στην ελληνική πλευρά, αλλά απαιτούσαν με ελληνοβουλγαρική συνεργασία να αποτιναχθεί ο τουρκικός ζυγός. Σύμφωνα με τον Δ. Κάκκαβο ο Άγρας γνώριζε τις προσχωρήσεις άλλων Βουλγάρων οπλαρχηγών, οπότε φιλοδοξούσε πριν την επικείμενη αναχώρησή του, να παραδώσει στον διάδοχό του το διαμέρισμα Βερμίου και λίμνης Γιαννιτσών ελεύθερο από κάθε βουλγαρική επιρροή. Γι’ αυτό το λόγο ήρθε σε επαφή με τα δύο βουλγαρικά σώματα του Βάννη Ζλατάν από το Γκολεσιάνη (Λευκάδια) και του Γκεόργι Κασάπτσε από το Κρούσοβο. Οι διαπραγματεύσεις διήρκεσαν πολλές βδομάδες, «επικοινωνήσας μάλιστα προσωπικώς μετ’ αυτού [Ζλατάν] επί πλάβας εντός της λίμνης Γιαννιτσών». Τελικά συμφώνησαν να συναντηθούν την Κυριακή 03.06.1907 στη μονή Προδρόμου της Νάουσας. Δυστυχώς η εξέλιξη της συνάντησης είχε τραγική κατάληξη.
Τηλεγράφημα του Λ. Κορομηλά στο Υπουργείο Εξωτερικών περιγράφει τον επίλογο της δράσης του Άγρα: «[…] Αρχηγός ΄Αγρας (Αγαπηνός) επινοήσας να έλθη συνεννόησιν προς Βουλγάρους οπλαρχηγούς (χωρίς να ζητήση ημετέραν άδειαν) χωρίς να ανακοινώση πράγμα εις τινα εκ Νιαούστης, εξήλθε Κυριακήν πρωί. Άοπλος μηδένα οπλιτών παραλαβών, συνοδευόμενος υπό τεσσάρων κοινών Νιαουσιοτών και ενός Βουλγάρου, προς συνάντησιν Βουλγάρων. Τρείς ώρας προς δυσμάς Νιαούστης, παρά θέσιν Γαβράν Καμίνι συνήντησε πρώτον απόσπασμα βλαχοβουλγαρικόν, είτα σώμα βουλγαρικόν Ζλατάν και Γεωργίου. Ούτοι επί δύο ώρας υπεκρίθησαν αισθήματα φιλικά μέχρις (ού) επείσθησαν ότι αρχηγός ουδέν έχει λάβη προφυλακτικόν μέτρον. Είτα συνέλαβον αυτόν και ένα τον μάλλον πιστόν, κατά κρίσιν των, σύντροφον και απήγαγον τους άλλους δε απέλυσαν. Πολύ λίγαι ελπίδες διασώσεως, παρ’ όλα αμέσως ληφθέντα μέτρα. / Κορομηλάς».
Όταν μαθεύτηκε ο από 3.6.1907 αιχμαλωτισμός του Άγρα το Κέντρο διέταξε το σώμα του Παπαγακή (που βρισκόταν πάνω από τα Παλατίτσια με χώρο ευθύνης του το Ρουμλούκι) στο οποίο υπηρετούσε και ο Παπατζανετέας, να πάνε γρήγορα στα παραλίμνια χωριά του κάμπου της Νάουσας και να συλλάβουν σημαίνοντας Βουλγάρους, μήπως κατορθώσουν έτσι να σώσουν με ανταλλαγή τον απαχθέντα Άγρα. Ο Παπατζανετέας πήρε μαζί του το λοχία Βλάχο κι άλλον έναν και πήγε στη περιοχή της Λυκοβίστας μπήκε στη λίμνη κι έκανε πάτωμα. Έστειλε κατάλληλα άτομα να ενεδρεύουν στα παρόχθια σλαβόφωνα χωριά για να εντοπίσουν σημαίνοντες Βούλγαρους. Ενώ ετοιμάζονταν να εκτελέσουν τη διαταγή ήρθε δεύτερη εντολή του Κέντρου, που έλεγε να σταματήσουν, διότι ο δυστυχής Άγρας βρέθηκε κρεμασμένος στο Τέχοβο κι έτσι η αποστολή τους έληξε.
Τότε έγινε γνωστό ότι ο Τέλος Άγρας και ο Αντ. Μίγκας δέσμιοι και ξυπόλητοι διαπομπεύθηκαν σε πολυάριθμα εξαρχικά χωριά και τελικά το βράδυ της Πέμπτης 7.6.1907 απαγχονίσθηκαν μεταξύ Τεχόβου και Βλαδόβου. Η Κλ. Πολύζου αναφέρει ότι μεταξύ αυτών που πήγαν και κατέβασαν το σώμα του Άγρα από την αγχόνη ήταν κι ο Θανάσης Μακρής (από την Σφήνιστα ή από το Λιμπάνοβο).
Σύμφωνα με την έκθεση του τότε εύζωνα Απ. Κουτσόπουλου «[…] Εμάθομεν αργότερα την θλιβεράν είδησιν ότι ο Αγαπηνός συνελήφθη δια δόλου υπό των Βουλγάρων και κατεκρεουργήθη υπ’ αυτών και επενθηφορήσαμεν όλοι μας, οι δε εντός της λίμνης Βούλγαροι επανηγύρησαν εκ χαράς το γεγονός, διότι ο καπετάν Άγρας τους είχε κατατρομάξει και τον ωνόμασαν βουλγαροφάγον. […]».
Στην από 18.06.1907 επιστολή με υπογραφή δυσανάγνωστη από το Τσάγεζι (Στόμιο Λάρισας) προς τον Κ. Μαζαράκη στην Αθήνα αναφέρονται τα εξής: «Ο μαρτυρικός θάνατος του Άγρα συνεκίνησεν πάσαν Ελλην. ψυχήν ιδία δε συνεκινήθην εγώ όστις τον εγνώρισα κατά την έξοδόν του. Ενταύθα ως σας είναι γνωστόν κατέφυγεν οικογενειακώς ο εκ Γουτσίστης (Ολύμπου) Πρόδρομος Αντωνίου (μάλλον πρόκειται για τον Πρόδρομο Σκοτίδα του Αντωνίου από την Βούλτιστα Πιερίας) όστις υπηρέτησεν επί δίμηνον με τον αείμνηστον Τέλλον και επί εννέα μήνας υπό τον Ρόκαν δείξας εξαίρετον διαγωγήν και ανδρείαν απαράμιλλον όπως εμφαίνεται από τας πιστοποιήσεις των οπλαρχηγών. Είναι γνώστης τέλειος των μερών εκείνων και μόλις έμαθε τον θάνατον του ΄Αγρα μου λέγει να σας γράψω, ότι εάν τω δοθούν 8 μόνον άνδρες της εκλογής του να μεταβή επί τόπου και εις το χωρίον του οποίου τους κατοίκους γνωρίζει και να φέρη ενταύθα τας κεφαλάς των ατίμων δολοφόνων αίτινες θα τω υποδειχθούν υπό της υπηρεσίας […] Φαίνεται ότι εις τοιούτου είδους εργασίας είναι φοβερός ο Πρόδρομος […]».-
Αλεξάνδρεια, 5.6.2023 ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ mosio@otenet.gr
