«Τώρα πάω μόνος, ω μαθητές μου. Και σεις το ίδιο, θα τραβήξετε μόνοι το δικό σας δρόμο. Έτσι το θέλω.
Αληθινά σας συμβουλεύω να μακρύνετε από μένα και φυλαχτείτε από το Ζαρατούστρα. Κι ακόμη καλύτερα: Να τον έχετε ντροπή σας! Μπορεί και να σας γέλασε.
Ο άνθρωπος που ζητά τη γνώση δεν πρέπει μονάχα ν’ αγαπά τους εχθρούς του, αλλά και να μισεί τους φίλους του.
Δεν ευγνωμονεί κανείς το δάσκαλο, σαν μένει πάντα μαζί του μαθητής.
Και γιατί δε θέλετε να ξεσχίσετε το στέφανό μου; Με σέβεστε∙ μα τι θα γινόταν σαν ο σεβασμός σας γκρεμιζόταν κάποια μέρα;
Προσέχετε μη σκοτωθείτε από ‘να άγαλμα.
Λέτε πως πιστεύετε στο Ζαρατούστρα. Μα τι σημασία έχει ο Ζαρατούστρας; Είστε πιστοί μου. Μα τι σημασία έχουν όλοι οι πιστοί;
Δεν είχατε αναζητήσει ακόμα τους εαυτούς σας. Τότε με βρήκατε. Έτσι κάνουν όλοι οι πιστεύοντες∙ γι’ αυτό κι η πίστη είναι τόσο μικρό πράγμα.
Τώρα σας προστάζω να χάσετε εμένα και να βρείτε τους εαυτούς σας. Μόνο σαν όλοι σας μ’ απαρνηθείτε, θα ‘ρθω πάλι κοντά σας». (Φρ. Νίτσε, «Τάδε έφη Ζαρατούστρα»)
Ίσως να ξαφνιάζει κάπως το ύφος και το περιεχόμενο των προτροπών του Ζαρατούστρα (δασκάλου) προς τους μαθητές του. Κι αυτό γιατί συμβουλεύει με τόνο επιτακτικό να τον αποχωριστούν και να τον αναζητήσουν μόνον όταν βρουν – δομήσουν την δική τους ταυτότητα. Δεν επιζητεί από τους μαθητές του ο Ζαρατούστρα ούτε αναγνώριση, ούτε δικαίωση. Αντίθετα τους συμβουλεύει και τους προτρέπει να τον αμφισβητήσουν και ίσως – ίσως να τον μισήσουν.
Σε αυτήν την δύσκολη στιγμή του αποχωρισμού των μαθητών από τον δάσκαλο ο Ζαρατούστρα προτείνει μία sui generis «παιδαγωγική πατροκτονία». Κι αυτό γιατί πιστεύει πως έτσι οι μαθητές θα αυτονομηθούν και θα απελευθερωθούν από την βαριά σκιά της αυθεντίας του δασκάλου. Η γνωστική αυτονόμηση του μαθητή βαδίζει παράλληλα με την αυτοκατάργηση του δασκάλου ως πηγής γνώσης. Όταν ο «μαθητής μαθαίνει να μαθαίνει» είναι η μέγιστη δικαίωση και καταξίωση του δασκάλου.
Ο ιδανικός δάσκαλος είναι αυτός που δεν αιχμαλωτίζεται από τον ναρκισσισμό που επιφέρει η γνωστική υπεροχή του έναντι των διδασκομένων – μαθητών του. Ιδανικός δάσκαλος είναι αυτός που δεν αυτοπροβάλλεται ως ο μοναδικός φορέας γνώσης και αναπτύσσει – εθίζει τους μαθητές του στην κριτική προσέγγιση της πραγματικότητας και στον γόνιμο προβληματισμό. Ιδανικός δάσκαλος είναι αυτός που δρα αποτρεπτικά στην τάση των μαθητών να μιμούνται στον δάσκαλο. Ιδανικός δάσκαλος είναι αυτός που με την διδασκαλία του και την συμπεριφορά του εμποδίζει την ειδωλοποίηση του εαυτού του που προκαλεί την άκριτη πίστη και συμμόρφωση στις συμβουλές – επιταγές του διδάσκοντα.
Η δημιουργική μοναξιά
«Τώρα πάω μόνος… Και σεις μόνοι το δικό σας δρόμο… Έτσι το θέλω»
Η απομάκρυνση του δασκάλου από τους μαθητές του προϋποθέτει και συνεπάγεται την μοναξιά. Μία μοναξιά δημιουργική και όχι τιμωρητική. Μία μοναξιά ως αναγκαία προϋπόθεση για την αυτογνωσία και τον σχεδιασμό του μέλλοντος. Πολλές φορές η κατάκτηση της γνώσης και η άλωση του κάστρου της ζωής επιτυγχάνονται από τις μοναχικές πορείες των υποκειμένων. Οι απάτητοι δρόμοι είναι για τους μοναχικούς και τους ασυμβίβαστους. Οι μαθητές και οι νέοι είναι υποχρεωμένοι να απεγκλωβιστούν από την κυριαρχική παρουσία του δασκάλου και να διακινδυνεύσουν, μόνοι πλέον, την προστασία (γνωσιακή) που τους παρείχε διεκδικώντας τη δική τους αλήθεια.
Η πίστη και η απόκτηση ταυτότητας
«Μα τι σημασία έχουν όλοι οι πιστοί;… να βρείτε τους εαυτούς σας»
Ο Ζαρατούστρα στοχεύοντας στην απελευθέρωση των μαθητών του και την αυτονόμησή τους από κάθε αυθεντία και εξουσία εντοπίζει τη ρίζα της δουλείας του ανθρώπου. Τον ιστό της δουλείας των μαθητών και των ανθρώπων γενικότερα την υφαίνουν η άκριτη πίστη και η απουσία ταυτότητας. Όταν κάποιος, δηλαδή, δεν έχει συνείδηση της ταυτότητάς του εύκολα ετεροπροσδιορίζεται μέσα από την μίμηση ανθρώπων που θαυμάζει. Η απόλυτη συμμόρφωση και η άκριτη πίστη είναι τα παράγωγα φαινόμενα αυτής της έλλειψης ταυτότητας.
Η απουσία ταυτότητας και η έντονη επιθυμία δόμησής της – βασικό γνώρισμα και ανάγκη της νιότης – σπρώχνουν τους νέους σε αναζήτηση σταθερών σημείων αναφοράς για να καλύψουν το εσωτερικό κενό. Έτσι καλλιεργείται μία άγονη πίστη σε πρόσωπα και ιδέες που εμπνέουν δύναμη κι ασφάλεια. Κι ένα τέτοιο πρόσωπο είναι ο «δάσκαλος» που συμπυκνώνει τον σεβασμό, την λατρεία και την τυφλή πίστη των μαθητών. Και όσοι πιστεύουν, δεν σκέπτονται.
«Γι’ αυτό κι η πίστη είναι τόσο μικρό πράγμα»
Ο Νίτσε με έναν πρωτότυπο και υπερβατικό τρόπο καταγράφει την προτροπή του Ζαρατούστρα για πνευματική και ψυχική αυτονομία των μαθητών – νέων ως προϋποθέσεις μιας νέας πορείας. Η αποκόλληση από τον δάσκαλο – με ό,τι συνεπάγεται αυτός ως πρόσωπο, θεσμός ή σύμβολο – είναι αναγκαία για την απόκτηση ταυτότητας. Ο νέος αποκτά ελευθερία μόνον όταν δρα και σκέπτεται αυτόβουλα και μόνον όταν παύει να είναι μαθητής.
Ας μην μάς ξαφνιάζει, λοιπόν, ο Ζαρατούστρα με τις έντονες προτροπές και προτάσεις του. Μπορεί αυτές να θρυμματίζουν τις παραδοσιακές παιδαγωγικές αντιλήψεις, ωστόσο κρύβουν μία νέα αλήθεια. Η ιδιότητα του μαθητή πρέπει κάποτε να χαθεί στο όνομα της απόκτησης και συνειδητοποίησης της προσωπικής ταυτότητας.
«Δεν ευγνωμονεί κανείς τον δάσκαλο, σαν μένει πάντα μαζί του μαθητής… Τώρα σας προστάζω να χάσετε εμένα και να βρείτε τους εαυτούς σας»
—————
ΙΔΕΟπολις
https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com
