—-
Αποχαιρετήσαμε τον Οκτώβρη, τον Βροχάρη, με τις σημαντικές γιορτές και επετείους του και να τώρα, σήμερα, μεγαλοπρεπώς εισέρχεται ο Νοέμβρης ο Σποριάς, κουβαλητής κι αυτός πολλών εορτών και παραδόσεων που σηματοδοτούν τη μοίρα του.
Χθες το απόγευμα πρόσεξα στο κτήμα, τις δύο ρίζες χρυσανθέμων που άντεξαν στα παιχνίδια των ζωηρών σκύλων που είναι οι μόνιμοι κάτοικοι του κτήματος μαζί με τις γάτες πρόσφυγες που το βρήκαν αποκούμπι, πρόσεξα λοιπόν, πως έσκασαν μύτη τα πρώτα μπουμπούκια των χρυσανθέμων.
Στιβαρά και έτοιμα, περιμένουν το εναρκτήριο λάκτισμα της φύσης για να παραδοθούν στα ανθρώπινα βλέμματα θαυμασμού και στην αέναη, ακούσια πορεία της γονιμότητας…
Τα λέγαμε κι αΐδημητριάτικα στο χωριό.
Περίμενα να δω αν άνθιζαν του Αϊ Δημήτρη, αν ήταν συνεπή στο ραντεβού τους!
Είχαμε στα παρτέρια μας πολλά χρυσάνθεμα .
Όμως οι ξανθοί ήλιοι αργούσαν καμιά φορά στο ραντεβού τους …
Έμπαινε ο Νοέμβρης για τα καλά, για να αστράψουν τα εκρηκτικά κεφαλάκια τους.
Σήμερα λοιπόν θα έχουν την τιμητική τους.
Θα με βοηθήσει με τις πληροφορίες του το ενδιαφέρον κείμενο, «Χρυσάνθεμα Χαμόγελα» του γεωπόνου Γιώργου Ζεβελέκη, που ανακάλυψα σε κάτι καταχωνιασμένα βιβλία της δεκαετίας του 90 για τις εποχές.
Τα χρυσάνθεμα είναι λουλούδια του Ανατέλλοντος Ηλίου .
Άνθη του χρυσού κατά τη μυθολογία που εδώ και χιλιάδες χρόνια καλλιεργούνται στην μακρινή Ανατολή.
150 είδη συνολικά ανήκουν στην οικογένεια αυτή των συνθέτων
(compositae) όπως ονομάζονται.
Στα φθινοπωρινά χρυσάνθεμα ανήκει το ινδικό(indicum) που παρόλα αυτά δεν το βρίσκει κανείς στην Ινδία, αλλά στην Κίνα την Κορέα και την Ιαπωνία.
Αυτό το είδος χρυσάνθεμου είναι μία απλή μεγάλη κίτρινη μαργαρίτα.
Ο Κομφούκιος ήδη το 500 π.χ. κάνει αναφορά σε αυτήν, ως “xρυσή δόξα”
Άλλο είδος είναι το κινέζικο(sinense), χρυσάνθεμο με ποικίλους χρωματισμούς και διάφορα σχήματα και με «κεφάλια» που το πλάτος τους, σε ορισμένα, φτάνει τα 25 εκατοστά.
Είναι φυσικό να έχουν τιμηθεί στην Κίνα και στην Ιαπωνία τα χρυσάνθεμα.
Μία πόλη στην Κίνα ονομάζεται Τσιού – Σιέν, δηλαδή πόλη των Χρυσανθέμων.
Στην Ιαπωνία πάλι μία ημέρα του χρόνου που τη θεωρούν γιορτή της ευτυχίας, είναι αφιερωμένη σε αυτόν τον ανθό.
Ο συγγραφέας Λευκάδιος Χερν (1860 – 1904) πάλι, ο οποίος έζησε στην Ιαπωνία, στο βιβλίο του: « Η Χώρα των Χρυσανθέμων», γράφει ότι υπάρχει μία περιοχή το Χιμέτζι, όπου το να καλλιεργείς κίκκου, δηλαδή χρυσάνθεμα, θεωρείται ατυχία!
Στην Αθήνα τα χρυσάνθεμα ήταν σύμβολα αριστοκρατικότητας και ευγένειας .
Μάλλον τα εκτιμούσαν ιδιαίτερα σε κάποια προάστια όπου πολλοί δρόμοι έχουν το όνομά τους.
Θα αναφέρω μερικά…
Στην Αγία Παρασκευή, τα Άνω Λιόσια, τον Βύρωνα, την Εκάλη, το Περιστέρι, το Χαλάνδρι, το Μαρούσι.
Η ιστορία τους όμως στην Ελλάδα δεν μετράει πολλά χρόνια.
Στα τέλη του 19ου αιώνα η παραγωγή Χρυσανθέμων είναι μικρή και χρησιμοποιούνται τα χρυσάνθεμα σε κοινωνικές εκδηλώσεις μόνο και ως άνθη πολυτελείας.
Στο Μεσοπόλεμο όμως υπάρχει μία μαζική διακίνηση αυτών των λουλουδιών, κυρίως στις μεγάλες πόλεις.
Γράφει η ποιήτρια Αιμιλία Στ. Δάφνη(1881 – 1941) το 1932 στις «Ιστορίες λουλουδιών: το χρυσάνθεμο» (Νέα Εστία).
«Κάθε πρωί βουνά από χρυσάνθεμα πλημμυρίζουν το δρόμο δίνοντας εξαιρετική γραφικότητα στο χινοπωριάτικο αυτό τοπίο.
Άλλοι με γιομάτες αγκαλιές, άλλοι με πανέρια στο κεφάλι, άλλοι με γαϊδουράκια κι άλλοι με σούστες φορτωμένες έως επάνω, κουβαλούν το πολύχρωμο και αβρό φορτίο κάτω στην Αθήνα.
Η έντονη μυρωδιά των λουλουδιών αυτών πλανιέται στο νοτισμένο αέρα.»
Εκτός όμως από τα εξωτικά λαμπερά φυτά της Άπω Ανατολής που καλλιεργούνται στη χώρα μας ως καλλωπιστικά, υπάρχουν και πλήθος αυτοφυή είδη που ομορφαίνουν την ύπαιθρο.
Το χρυσάνθεμο το στεφανωματικό, γνωστό ως μαντηλίδα, τσιτσιμπόλα, κορώνα, είναι εξαπλωμένο παντού και ιδιαίτερα στην Κρήτη.
Λέτε να πρόκειται για το χρυσάνθεμο του Διοσκουρίδη;
Πολύ πιθανό…
Στην Κρήτη, οι τρυφεροί βλαστοί αυτών των αυτοφυών χρυσανθέμων τρώγονται με λαδόξιδο, ενώ τα άνθη διώχνουν τους ψύλλους και έβαφαν παλιότερα με το ωραίο τους κίτρινο χρώμα τα βαμβακερά προικιά τους τα κορίτσια.
Η ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη (1902 – 1930) χαρακτηρίζει το χρυσάνθεμο, διάδημα βασιλικό στη μαύρη χειμωνιά και διαβατικό φιλί του ξανθού Ήλιου.
Σύνθετος όπως φαίνεται ο συμβολισμός του. ..
Στην Κρήτη μικροί και μεγάλοι αναζητούν στο μάδημά του όχι όπως στη μαργαρίτα το « σ ‘αγαπώ μ’ αγαπάς», αλλά την απάντηση στο σκοτεινό , υπαρξιακό ερώτημά τους:
«πίσσα – παράδεισο», «πίσσα – παράδεισο»!
Κόλαση ή Παράδεισος, δηλαδή.
Αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης στη ζωγραφική.
Πολλοί είναι οι πίνακες του γνωστού Ολλανδού ζωγράφου Βίνσεντ Βαν Γκογκ(1853 – 1896) που απεικονίζουν βάζα με χρυσάνθεμα.
Χρυσάνθεμα σε πράσινο, σε μπλε, σε ροζ φόντο…δοκιμές χρωμάτων και συνδυασμών από έναν καλλιτέχνη που ζούσε την πραγματικότητα ως όνειρο και το όνειρο ως πραγματικότητα…
Το χρυσάνθεμο είναι σαν μία ζωντανή εικόνα, ένα στρογγυλό, εκφραστικό πρόσωπο, χαμογελαστό και μελαγχολικό μαζί…
Με τις πρώτες παγωνιές γέρνει το στρογγυλό του κεφάλι προς τα κάτω, περιμένοντας στωικά τη φθορά, έχοντας πάντα την αισιοδοξία της αλάνθαστης επανάληψης, καθώς η φύση φυλάει τα αρχεία και τους κωδικούς της σε μέρη απρόσιτα, ευτυχώς.
Το χρυσάνθεμο αντιμετωπίζει τον χειμώνα με γενναιότητα καθώς αντιστέκεται με το ξεχωριστό και αλησμόνητο φύλλωμά του.
Αψηλό, θα στρογγυλεύη
το χρυσάνθεμο κι ορθό
στη βραγιά όπου θα δουλεύη
ράθυμο έντομο ξανθό (Τέλλος Άγρας)
καλή εβδομάδα με υγεία και καλό μήνα!
Ει. Δα.
