Ημερίδα για τον Τέλλο Άγρα από τους Φίλους του Εθνογραφικού Κέντρου Γιώργη Μελίκη

Οι Φίλοι του Εθνογραφικού Κέντρου Γιώργη Μελίκη προσκαλούν στην ημερίδα για τον Τέλλο Άγρα, που διοργανώνουν στη Μελίκη, την Κυριακή 10 Οκτωβρίου, στο Εθνογραφικό Κέντρο.

Πρόγραμμα εκδήλωσης και περιλήψεις εισηγήσεων:

«Τέλλος Άγρας- Εννέα μήνες αγώνα στη Μακεδονία (Σεπτέμβριος 1906- Ιούνιος 1907)

 Τίτλοι και περιλήψεις των εισηγήσεων

1. Βασίλης Νικόλτσιος : «Οικογενειακό ιστορικό του Σαράντου Αγαπηνού»

2. Γιάννης Μοσχόπουλος : «Ο καπετάν Άγρας στο Βάλτο και στο Ρουμλούκι»

Έφτασε με το σώμα του στο χωριό Κλειδί του Ρουμλουκιού το Σεπτέμβριο του 1906 και μπήκε στο Βάλτο των Γιαννιτσών. Τον Οκτώβριο  εγκαταστάθηκε σε καλύβα της Τριχοβίστας (Καμποχώρι), όπου μυήθηκε από τον Παπατζανετέα στην τακτική των επιχειρήσεων στο Βάλτο. Μαζικοποίησε τις στρατολογήσεις νέων από τα παραλίμνια χωριά, ενώ όταν πληροφορήθηκε την ύπαρξη του προκεχωρημένου πατώματος Κούγκα, το εντόπισε  κι έφτειαξε εκεί νέα καλύβα. Στόχος του ήταν να διώξει τους Βούλγαρους από τη δυτική πλευρά λίμνης, γι’αυτό από τα τέλη του 1906 ξεκίνησε επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον τους, με τις οποίες κατάφερε να περιορίσει σημαντικά τη δράση τους, ενώ αρκετά Εξαρχικά χωριά επέστρεψαν στο Πατριαρχείο. Τραυματίστηκε στο χέρι και αργότερα άρρωστος από ελονοσία αποσύρθηκε σε νοτιότερες καλύβες. Μετά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Τούρκων στη λίμνη και την αναστολή της δράσης των ανταρτών εκεί, αναχώρησε το Μάϊο 1907 για τη Νάουσα.

Η εισήγηση συνεισφέρει ως ηχητικό ντοκουμέντο το τρίστιχο:

«Ου Άγρας κάνει πόλιμο

στου Βάλτο στα ραγάζια, γκαϊρέτ (κουράγιο) πιδιά,

στου Βάλτο στα ραγάζια, γειά σας πιδιά.»,

τραγουδημένο στις 20.04.1991 από τον Θωμά Μπεκιάρη από το Νεοχώρι.

3. Γιώργος Μάλλιος: « Ο Τέλλος πριν το τέλος: προφορικές μαρτυρίες , αρχειακές πηγές και λογοτεχνική οπτική για την παρουσία του  Σαράντου Αγαπηνού στη Νάουσα»

Αν και στρατιωτικά έδρασε στην περιοχή του Βάλτου, ο Τέλλος Άγρας πέρασε σχεδόν εξίσου μεγάλο χρονικό διάστημα νοσηλευόμενος στην Νάουσα. Από δω κατηύθυνε τις πολεμικές ενέργειες των ένοπλων σωμάτων του  και επικοινωνούσε με τους επιτελείς του Μακεδονικού Αγώνα στην Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Στην Νάουσα συνέλαβε, κατάρτισε και έθεσε σε εφαρμογή το μοιραίο σχέδιό του για την συνεννόηση με την βουλγαρική πλευρά. Στην ανακοίνωση παρακολουθούμε τα στοιχεία της παρουσίας του Άγρα στην πόλη με την βοήθεια καταγεγραμμένων και δημοσιευμένων προφορικών μαρτυριών και επιχειρούμε να τα τεκμηριώσουμε μέσα στο αρχειακό υλικό που έχει διασωθεί, είτε πρόκειται για επιστολές και εκθέσεις που υπογράφονται από τον ίδιο είτε αφορούν κρίσεις και εκτιμήσεις τρίτων. Πέρα όμως από τα παραπάνω, εξετάζονται οι λογοτεχνικές αναπαραστάσεις της στρατιωτικής του δράσης, της παραμονής του στην πόλη αλλά κυρίως της σύλληψης και του  θανάτου του, όπως αποτυπώνονται  στο έργο της Ναουσαίας συγγραφέως Θάλειας Σαμαρά, η οποία έζησε τα δραματικά γεγονότα ως μικρό παιδί, θυγατέρα του σημαντικότερου παράγοντα του Μακεδονικού Αγώνα στην Νάουσα, Χριστόδουλου Περδικάρη.

4. Παπαλαζάρου Ιωάννης : «Η συνεργασία του καπετάν Άγρα με τοπικούς οπλαρχηγούς και το ηρωικό του τέλος»

Ο Σαράντος Αγαπηνός (καπ. Άγρας) από την εγκατάστασή του στον Βάλτο των Γιαννιτσών, τέλη Σεπτεμβρίου του 1906 με 19 άνδρες, επεδίωξε να ενημερωθεί για τις ιδιόρρυθμες συνθήκες του. Για το σκοπό αυτό συναντιόταν τακτικά και ζητούσε τη γνώμη των τοπικών οπλαρχηγών και των παλαιοτέρων αρχηγών ελληνικών σωμάτων.

Συναντήθηκε με τους Παναγιώτη Παπατζανετέα, καπ. Νικηφόρο  (Ι. Δεμέστιχα), καπ. Κάλλα (Κων/νο Σάρρο), καπ. Ακρίτα (Κων/νο Μαζαράκη), τον Ρόκα, τον Τόμπρα, τον Καραπάνο κ.ά.

Ο Τέλλος Αγαπηνός μυήθηκε από τον Παπατζανετέα σε όλα τα μυστικά και τις λεπτομέρειες της δαιδαλώδους περιοχής του Βάλτου, πληροφορήθηκε για το δίκτυο της επικοινωνίας ανάμεσα στις καλύβες και τα χωριά, γνώρισε από κοντά τους πράκτορες και τις επιτροπές και ενημερώθηκε απόλυτα για τις βουλγαρικές κινήσεις.

Συναντήθηκε και με έμπειρους τοπικούς οπλαρχηγούς, με πρώτο και καλύτερο τον Γκόνο Γιώτα, από τους οποίους ενημερωνόταν συχνά για την τακτική και τις παγίδες του ανταρτοπόλεμου στον Βάλτο και ιδιαίτερα για την πολεμική συμπεριφορά και τις ανορθόδοξες μεθόδους των κομιτατζήδων.

Μετά τον τραυματισμό του και την αναγκαστική εγκατάστασή του στη Νάουσα, συνέχισε να συναντά και να συνεργάζεται με καπεταναίους του Βάλτου, κυρίως για να πληροφορείται για την έκβαση του αγώνα, για την τύχη της αγαπημένης του καλύβας «Κούγκα» και των συμπολεμιστών του.

Στη Νάουσα πολύ σύντομα απέκτησε έναν νέο κύκλο φίλων και συνεργατών, όπως με τον γιατρό Περδικάρη, τον πρόκριτο Ζαφείρη Λόγγο, τον Αντώνη Μίγκα, τον Τόλιο Γιαννακοβίτη κ.ά.

Με τις παροτρύνσεις ορισμένων εξ αυτών, κυρίως του Λόγγου, αλλά συνεπαρμένος και από τους δικούς του οραματισμούς και φιλοδοξίες, έπεσε στην παγίδα που με δόλο και σατανικό τρόπο είχε εξυφάνει το βουλγαρικό κομιτάτο της περιοχής.

Το ηρωικό τέλος του Άγρα και του πιστού συντρόφου του Αντώνη Μίγκα επί της αγχόνης στον μικρό κάμπο του Τεχόβου, ήταν το απόγειο ενός μαρτυρικού οδοιπορικού πενθημέρου σε επιλεγμένα χωριά της περιοχής, στη διάρκεια του οποίου οι δύο εθνομάρτυρες ανέδειξαν τα κορυφαία συναισθήματα της πίστης και της φιλοπατρίας, της δικαιοσύνης και της αξιοπρέπειας, της αφοσίωσης και της πιστότητας στη φιλία.

5. π. Αθανάσιος Βουδούρης : «Προσλήψεις, διαχείριση και νέα στοιχεία της δράσης και της θυσίας του Τέλλου Άγρα, κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου»

6. Δήμητρα Σμυρνή «Ιστορία & Λογοτεχνία – Ο Τέλλος Άγρας μέσα από τις σελίδες της Πηνελόπης Δέλτα»

Η σχέση της Ιστορίας με τη Λογοτεχνία ως πηγή  δημιουργίας για τον συγγραφέα – Παγίδες αλλά και μονοπάτια ενός άλλου ελκυστικού  φωτισμού των ιστορικών  γεγονότων –   Η προσωπικότητα του Άγρα  και ο ιδεολογικός του προσανατολισμός μέσα από χαρακτηριστικές λεπτομέρειες λόγου και πράξεων – Ο χώρος και οι άνθρωποι που συνθέτουν το φόντο του πορτρέτου του – Αποσπάσματα που στηρίζουν την λογοτεχνική προσέγγιση του ιστορικού προσώπου μέσα από τις σελίδες του κλασικού μυθιστορήματος της Πηνελόπης Δέλτα «Στα μυστικά του Βάλτου».