Απόψεις Ιστορία

Η δημιουργία του πρώτου ελληνικού μεταπολεμικού κράτους, οι συνιστώσες του και οι υποκινητές του εμφυλίου πολέμου” γράφει ο Στέργιος Αποστόλου

14/08/2021, 09:33

Οι Γεώργιος Παπανδρέου και Σκόμπι (στη φωτογραφία δίπλα στον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό) ήταν οι αρχιτέκτονες της σύγκρουσης και στη συνέχεια της σφαγής του ελληνικού λαού κατά τα Δεκεμβριανά και τον Εμφύλιο πόλεμο.

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, ΟΙ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΟΚΙΝΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου*

Οι αστικές πολιτικές δυνάμεις της χώρας, η Άκρα Δεξιά και τα κατάλοιπα της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου, σε αγαστή συνεργασία με τους άνδρες των πρώην δωσιλογικών στρατιωτικών σχηματισμών Τάγματα Ασφαλείας (Γερμανοτσολιάδες), Π.Α.Ο., Ε.Α.Σ.Α.Δ., Πούλος, Ρ.Α.Ν., Χ, Μπουραντάδες, Ειδική Ασφάλεια, Ε.Δ.Ε.Σ. Αθηνών (Βουλπιώτης) κ.ά., κατόρθωσαν με τη βοήθεια των αγγλικών όπλων να δημιουργήσουν το πρώτο ελληνικό μεταπολεμικό κράτος.

Οι πρώτες κυβερνήσεις αυτού του κράτους, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, άβουλες και εξαρτώμενες εξ ολοκλήρου από τον αγγλικό παράγοντα και αργότερα από τον αμερικανικό, έσπευσαν να εξαπολύσουν σε ολόκληρη τη χώρα ένα άνευ προηγουμένου κύμα διωγμών και τρομοκρατίας κατά των ΕΑΜικών αγωνιστών και του δημοκρατικού λαού γενικότερα, με φυλακίσεις, βασανιστήρια μεσαιωνικού τύπου, εξορίες, παραπομπές στα στρατοδικεία και εκτελέσεις.

Το σχέδιο για την μεταπολεμική επάνοδο στην εξουσία των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων της χώρας με τη βοήθεια των αγγλικών όπλων, είχε εκ των προτέρων καταστρωθεί με κάθε λεπτομέρεια. Όμως, για την υλοποίηση αυτού του σχεδίου απαραίτητη προϋπόθεση ήταν οριστική εκμηδένιση του ΕΑΜικού κινήματος σ’ όλη την ελληνική επικράτεια.

Για την κατάστρωση του εν λόγω σχεδίου συνεργάστηκαν στενά οι Άγγλοι, η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου, οι κυβερνήσεις των Ελλήνων κουΐσλιγκς, ιδίως του Ιωάννη Ράλλη, οι πολιτικοί, στρατιωτικοί, αστυνομικοί, εκκλησιαστικοί και λοιποί παράγοντες των Αθηνών, όπως ο πρώην δικτάτορας Πάγκαλος, ο Γονατάς, ο Έβερτ, ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός κ.ά. και οι Γερμανοί, οι οποίοι, για λόγους εξυπηρέτησης ιδιαίτερων συμφερόντων τους, παρείχαν την άτυπη υποστήριξή τους στους ανωτέρω,

«Η Δεξιά, κύριος πολιτικός εκπρόσωπος παλιά και τώρα του συντηρητισμού και της αντίδρασης στον τόπο μας, βαρύνεται όχι μόνο με κακουργήματα, αλλά με σοβαρά εθνικά εγκλήματα και εθνικές προδοσίες. Με την παράδοση από την παρέα Γ. Τσολάκογλου των δυνάμεων του Μετώπου τον Απρίλη του 1941, μια μερίδα της ακολούθησε τους ΄Αγγλους και την κυβέρνηση Γλύξμπουργκ στη Μέση Ανατολή, ενώ η άλλη έμεινε στο εσωτερικό και συνεργάστηκε με την τριπλή φασιστική κατοχή.

Οι κυβερνήσεις των κουΐσλιγκς είχαν την αποστολή, σε συνεργασία με τους καταχτητές, να κρατήσουν τον έλεγχο της εξουσίας και όταν καταρρεύσει ο Άξονας να γίνουν η γέφυρα για τη μεταβίβασή της στους Άγγλους και την άλλη πτέρυγα της αντίδρασης που θα επέστρεφε από τη Μέση Ανατολή, με αντάλλαγμα την αθώωση των δωσιλόγων και τη συμφιλίωση των δύο μερίδων της άρχουσας τάξης σε μια ενιαία εξουσία.

Η συνένωση αυτή … επισημοποιείται σε μια σύνοδο της Βουλής του 1946 … Η Ελλάδα του 1945, η μεταπελευθερω-τική Ελλάδα της αγγλικής κατοχής, πρόσφερε στην παγκόσμια κοινή γνώμη ένα πολιτικό θέμα τραγικό. Τη στιγμή που η Γαλλία καταδίκαζε σε θάνατο τον Στρατάρχη Πεταίν και τον στιγμάτιζε σαν σύμβολο της προδοσίας και του «πνεύματος του Βισύ», τη στιγμή που στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως στην Ιταλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, τη Νορβηγία και τη Δανία, συνέχιζαν την αιματηρή κάθαρση του άγους της εθνικής προδοσίας, για να στεριώσουν σε εθνικά και πατριωτικά θεμέλια τη νέα δημοκρατική και αντιφασιστική ζωή τους, η Ελλάδα προήγαγε στο βαθμό του Υποστρατήγου τον προδότη Συνταγματάρχη Παπα-δόγκωνα Διονύση, που, λίγες μέρες πριν την απελευθέρωση του 1944, τηλεγραφούσε στο Χίτλερ (επί τη διασώσει του): Από της Ιεράς Γης της Αρχαίας Σπάρτης υψούται η προσευχή μας «ΚΥΡΙΕ, ΔΙΑΦΥΛΑΣΣΕ ΤΟΝ ΦΥΡΕΡ ΜΑΣ». (η υπογράμμιση δική μου) …

Οι μεταβαρκιαζιανές κυβερνήσεις συγκρότησαν στρατό από μοναρχικούς και δοσίλογους αξιωματικούς. Στο στρατό έγιναν αλλεπάλληλες εκκαθαρίσεις, έτσι, που στο τέλος, δεν υπηρετούσε ούτε ένας αξιωματικός που πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. (5).

Ο Άγγλος Συνταγματάρχης Κρις Γούντχαουζ, αρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (Β.Σ.Α.) στην Ελλάδα κατά την περίοδο της Κατοχής και ένας από τους κύριους διαμορφωτές της αγγλικής πολιτικής στη χώρα μας, αναφερόμενος στις παρασκηνιακές ζυμώσεις που γίνονταν για να μην καταληφθεί η εξουσία από το Ε.Α.Μ. και το Κ.Κ.Ε. μετά την αποχώρηση των Γερμανών, γράφει σε βιβλίο του ότι ο Ιωάννης Ράλλης ανέλαβε το σχηματισμό κυβέρνησης σε μια περίοδο κατά την οποία δεν υπήρχε έστω και η παραμικρή αμφιβολία ότι τον πόλεμο θα τον κέρδιζαν οι Σύμμαχοι.

Σύμφωνα με όσα γράφει ο Γούντχαουζ, ο Ράλλης δέχτηκε να σχηματίσει κυβέρνηση με το σκεπτικό ότι οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί θα έσπευδαν να του εκδηλώσουν την ευγνωμοσύνη τους μετά τον πόλεμο, που κατόρθωσε να διατηρήσει την κυβερνητική μηχανή σε πλήρη λειτουργία τα τελευταία χρόνια της Κατοχής, χωρίς να περιέλθει αυτή ολοκληρωτικά στα χέρια των κομμουνιστών:

«Η κυριότερη πράξη του ήταν ότι συγκρότησε το καλοκαίρι του 1943 τα Τάγματα Ασφαλείας, με την έμπνευση και καθοδήγηση του πρώην δικτάτορα Στρατηγού Πάγκαλου και ίσως με τη μυστική συναίνεση του πρώην επαναστάτη Στρατηγού Γονατά. Τρία κυρίως πρόσωπα είχε για βοηθούς του στην κυβέρνησή του: τον Ταβουλάρη (εκπρόσωπο του Πάγκαλου), τον Μπουραντά και τον Βουλπιώτη.

Οι στρατιωτικοί διοικητές των Ταγμάτων Ασφαλείας Συνταγματάρχες Πλυτζανόπουλος και Παπαδόγκωνας ήταν ασήμαντα πρόσωπα. Ο Ράλλης έβλεπε τα Τάγματα σαν μια γέφυρα για το πέρασμα της Ελλάδας από τη γερμανική κατοχή στην απελευθέρωσή της από τους Συμμάχους, χωρίς να μεσολαβήσει κανένα χάος. Επεδίωκε να βγει όσο μπορούσε πιο ωφελημένος κι απ’ τους δυο κόσμους, δρέποντας τους καρπούς της συνεργασίας κι από τις δυο πλευρές. Ήταν ένας εκπληκτικά πανούργος υπολογισμός … (6)

Ο Κρις Γούντχαουζ αποφεύγει να ομολογήσει ανοιχτά ότι ο Ράλλης, ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως «κουίσλιγκ αιμοσταγής πρωθυπουργός της τρίτης κατοχικής κυβερνήσεως» (7), είχε ήδη έλθει προηγουμένως σε επαφή με της Άγγλους και την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, που ενέκριναν τον σχηματισμό της κυβέρνησής του, ιδίως τη δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας, τα οποία θα αποτελούσαν το στρατιωτικό αντίβαρο στο στρατό του Ε.Λ.Α.Σ., μετά την αποχώρηση των Γερμανών, πράγμα το οποίο έγινε.

Η συγκρότηση της κυβέρνησης Ράλλη αποτελεί καθοριστική τομή στην εξέλιξη του εγχώριου δωσιλογισμού. Αποτυπώνει θεσμικά την ανάδυση ενός ενιαίου «εθνικόφρονος» χώρου, που περιλαμβάνει τόσο τους επίσημους εκφραστές της «Ελληνικής Πολιτείας» όσο και μεγάλο μέρος των μη ΕΑΜικών αντιστασιακών οργανώσεων.

Υπόψη των ανωτέρω, εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1944 τα προκάλεσαν σκόπιμα οι Άγγλοι και η ελληνική αντίδραση, σαν απαρχή της υλοποίησης του σχεδίου επαναφοράς στην εξουσία του σάπιου και διεφθαρμένου προπολεμικού πολιτικού κόσμου της χώρας και την υπαγωγή της Ελλάδας στην αγγλική σφαίρα επιρροής.

Το αγγλικό σχέδιο προέβλεπε ότι μετά την Κατοχή, έπρεπε να εξουδετερωθεί αρχικά το ένοπλο τμήμα του Ε.Α.Μ., ο Ε.Λ.Α.Σ., με την υπογραφή μιας απατηλής συνθήκης για την παράδοση των όπλων του και ακολούθως, ο ισχυρός πολιτικός μηχανισμός του σ’ όλη τη χώρα, μέσα από έναν εμφύλιο πόλεμο.

Προς την κατεύθυνση αυτή συνηγορούσαν πολλοί λόγοι. Ο κυριότερος από αυτούς ήταν ότι σ’ αυτόν τον εμφύλιο πόλεμο δεν θα πολεμούσαν πλέον αγγλικές στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά μόνο οι ντόπιες των αντιθέτων ελληνικών πολιτικών παρατάξεων. Επί πλέον, κατά τη διάρκεια αυτού του εμφυλίου πολέμου, το άφθονο αίμα που θα χύνονταν από τις δύο πλευρές, θα οδηγούσε στη δημιουργία ενός αβυσσαλέου μίσους ανάμεσά τους. Αυτό θα διευκόλυνε αφάνταστα τον πρωταγωνιστικό ρόλο και τη συνεχή παρουσία της Μεγάλης Βρετανίας στην ελληνική πολιτική σκηνή, γιατί η εφαρμογή του δόγματος «διαίρει και βασίλευε», απέδιδε άριστα αποτελέσματα.

Ως γνωστόν, κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο δεν υπήρχε συγκροτημένος κυβερνητικός στρατός, εκτός από τις ολιγάριθμες ελληνικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής. Χρειάστηκε, λοιπόν, να προστεθεί σ’ αυτές όλος ο εσμός των ένοπλων κατοχικών δωσιλογικών σωμάτων και των ακροδεξιών συμμοριών, για να δημιουργηθεί ο πρώτος «επίσημος κυβερνητικός στρατός της χώρας».

Προς επίρρωση των ανωτέρω, παραθέτω συνοπτικά και ενδεικτικά τις φωτογραφίες, τα ονόματα και τη δράση μερικών ανώτερων αξιωματικών, στελεχών των κατοχικών Ταγμάτων Ασφαλείας, που στάθηκαν στο πλευρό των Γερμανών κατά την κατοχική περίοδο και τους βοήθησαν ποικιλοτρόπως στα πολλαπλά ειδεχθή εγκλήματά τους κατά του αγωνιζόμενου ελληνικού λαού, η συντριπτική πλειοψηφία του οποίου είχε ταχθεί στο πλευρό της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης.

Τα πρόσωπα αυτά είναι (από τα αριστερά προς τα δεξιά):

1) Συνταγματάρχης Διονύσιος Παπαδόγγονας, Διοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας Πελοποννήσου.

Έλαβε μέρος στα Δεκεμβριανά κατά του Ε.Λ.Α.Σ. και σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια μιας μάχης. Πήρε μεταθανάτια προαγωγή τον Αύγουστο του 1945. Αυτός είναι, ο οποίος, μετά την αποτυχούσα απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ, του απέστειλε το κατωτέρω συγχαρητήριο τηλεγράφημα:

«ΟΙ 5000 ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΝΔΡΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, ΜΕ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΟΠΙΣΘΕΝ ΑΥΤΩΝ, ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΒΑΘΥΤΑΤΗΝ ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΙΝ ΤΩΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΣΑΣ ΑΠΟΠΕΙΡΑΝ ΣΧΕΔΙΑΣΘΕΙΣΑΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΘΕΙΣΑΝ ΥΠΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ, ΕΚΦΡΑ-ΖΟΥΝ ΤΗΝ ΧΑΡΑΝ ΤΩΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΘΑΥΜΑΣΤΗΝ ΔΙΑΣΩΣΙΝ ΣΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΟΥΝ ΜΕ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΤΟ ΓΟΝΥ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΥ ΘΕΟΥ, ΟΣΤΙΣ ΗΠΛΩΣΕΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΗ ΧΕΙΡΑ ΕΠΑΝΩ ΕΙΣ ΤΗΝ ΖΩΗΝ ΣΑΣ, ΔΙΑ ΝΑ ΣΑΣ ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ ΕΙΣ ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΝ ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΝ ΑΓΩΝΙ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΝΩΛΗΣ ΗΝΩΜΕΝΗΝ ΕΥΡΩΠΗΝ. ΔΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΘΕΛΟΝΤΑΣ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ Η ΕΝΔΕΙΞΙΣ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΟΡΜΗΣΙΣ, ΟΠΩΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΔΙ’ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΜΕΧΡΙΣ ΕΣΧΑΤΩΝ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚIKΩΝ ΟΡΔΩΝ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ. ΑΠΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΓΗΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣ, ΕΚ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΠΡΟΗΛΘΕΝ Η ΔΡΑΞ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΟΥ, Η ΟΠΟΙΑ ΕΣΩΣΕΝ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΝ, ΥΨΟΥΤΑΙ Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΜΑΣ: ΚΥΡΙΕ ΔΙΑΦΥΛΑΣΣΕ ΤΟΝ ΦΥΡΕΡ!

**Ταγματασφαλίτες (Γερμανοτσολιάδες) παρελαύνοντας**

2) Γ. Σγούρος, Διοικητής του Α΄ Ευζωνικού Τάγματος (Γερμανο-τσολιάδες).

Κατά την Κατοχή έδρασε μαζί με τους Γερμανούς, ιδιαίτερα, στο μπλόκο της Κοκκινιάς. Μετά την απελευθέρωση, τον Σεπτέμβριο του 1948, τοποθετήθηκε Διοικητής του Α΄ Τάγματος στη Μακρόνησο. Ακολουθεί φωτογραφία που εικονίζει εξόριστους της Μακρονήσου:

Μάνος Κατράκης, Τ. Καρούσος, Γιάννης Ιμβριώτης, Μενέλαος Λουντέμης, Δημήτρης Φωτιάδης, Νίκος Παπαπερικλής στη Μακρόνησο, 1949 (ΑΣΚΙ/Φωτογραφικό Αρχείο Νίκου Μάργαρη)

3) Συνταγματάρχης Χρήστος Γερακίνης, Υποδιοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας Χαλκίδας.

Μετά τη Βάρκιζα διορίστηκε Υποδιοικητής της Σχολής Ευελπίδων. Ακολουθεί η παράθεση φωτογραφίας του κτιριακού συγκροτήματος της Σχολής Ευελπίδων, το οποίο στεγάζει από το 1985 τα Δικαστήρια, την Εισαγγελία και το Πρωτοδικείο. H περιοχή εξακολουθεί να είναι γνωστή ως Σχολή Ευελπίδων, αφού εκεί ήταν η έδρα της σχεδόν για έναν αιώνα.

Όπως προαναφέρθηκε, ο υποδιοικητής των Ταγματασφα-λιτών της Χαλκίδας, Χρήστος Γερακίνης, έγινε υποδιοικητής της Σχολής Ευελπίδων, λίγο μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας. Αυτόν και άλλους μεγαλόσχημους δωσιλόγους, επειδή το μεταπολεμικό ελληνικό κράτος τους είχε απόλυτη ανάγκη να τους εντάξει στον υπό δημιουργία στρατό του, τους παρέσχε πολύπλευρη προστασία, αθωώνοντάς τους στις τυπικές δίκες των δωσιλόγων, οι οποίες είχαν διεξαχθεί για το θεαθήναι.

**Το κτιριακό συγκρότημα της Σχολής Ευελπίδων**

Εντωμεταξύ, με την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας και την παράδοση των όπλων από τον Ε.Λ.Α.Σ., επιτεύχθηκε το πρώτο σκέλος του αγγλικού σχεδίου, δηλαδή, έπαυσε να υπάρχει πλέον το αντίπαλο στρατιωτικό δέος. Το δεύτερο μέρος του σχεδίου άρχισε με την εξαπόλυση κύματος διώξεων και τρομοκρατίας από τις κυβερνητικές δυνάμεις και τις κατά τόπους Υπηρεσίας ασφάλειας κατά των ΕΑΜικών αγωνιστών.

Πολλοί από αυτούς κατέφυγαν άοπλοι στο βουνό για να αποφύγουν τις συλλήψεις, τα βασανιστήρια, τα ξερονήσια και τις εκτελέσεις. Αυτός, όμως, ήταν ο στόχος και η αντικειμενική επιδίωξη των Άγγλων, οι οποίοι στόχευαν οι άοπλες αυτές ομάδες να μετατραπούν σύντομα σε ένοπλες και να συγκροτήσουν από την αρχή έναν νέο λαϊκό στρατό, που θα έρχονταν σε αντιπαράθεση με τις κυβερνητικές δυνάμεις.

Ευνόητο, λοιπόν, είναι ότι η συγκρότηση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (Δ.Σ.Ε.) δεν έγινε κατόπιν κάποιου προδιαγεγραμμένου σχεδίου του Κ.Κ.Ε. Υπήρξε αποτέλεσμα του μεγάλου κύματος βίας, διώξεων και τρομοκρατίας, το οποίο ασκούνταν κατά των ΕΑΜικών αγωνιστών και του δημοκρατικού λαού της χώρας.

Και ενώ οι κυβερνητικές δυνάμεις, με την πάροδο του χρόνου και με την συνεχή κλήση υπό τα όπλα νέων επιστρατευτικών σειρών, αυξάνονταν αριθμητικά και ποιοτικά και εξοπλίζονταν από τους Άγγλους με σύγχρονο οπλισμό, ο Δημοκρατικός στρατός, αριθμητικά κατά πολύ υποδεέστερος (1:10) και με μεταχειρισμένο οπλισμό από τα γερμανικά λάφυρα, βρίσκονταν σε εξαιρετικά μειονεκτική θέση.

Η κάποια βοήθεια σε οπλισμό, πυρομαχικά και λοιπό πολεμικό υλικό που προσφέρθηκε αρχικά σ’ αυτόν, όχι χωρίς ανιδιοτέλεια, από τη Γιουγκοσλαβία, δεν ήταν δυνατόν να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στις συγκρούσεις στα διάφορα μέτωπα με τα κυβερνητικά στρατεύματα, ούτε να υπερφαλαγγίσει την υπεροπλία τους. Το βαρύτερο όπλο που χρησιμοποίησε ο Δημοκρατικός Στρατός στις μάχες ήταν ορειβατικό πυροβόλο των 75 χιλ., έναντι των εκατοντάδων πεδινών, μέσων και βαρέων πυροβόλων, αρμάτων μάχης και αεροπλάνων, που διέθετε ο αντίπαλος.

Η υποσχεθείσα από την Ε.Σ.Σ.Δ. αποστολή βαρέος οπλισμού, πολεμικού υλικού, πυροβόλων, αντιαεροπορικών, αεροπλά-νων κ.λπ. στον Δ.Σ.Ε., δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, όπως δε πραγματοποιήθηκε, επίσης, και η αναγνώριση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης του βουνού.

Όλα αυτά υπήρξαν βαρύτατα πλήγματα για το Δ.Σ.Ε., η πορεία του οποίου, μετά και την εχθρική στάση προς αυτόν του Τίτο, ήταν μια πορεία συνεχώς φθίνουσα, που τον οδήγησε τελικά στην ήττα. Ο Δ.Σ.Ε. εγκαταλείφτηκε, όντως, στην τύχη του. Φωτεινή εξαίρεση αποτέλεσε η Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας, η οποία, σε όλη τη διάρκεια του Eμφύλιου πολέμου, τον διευκόλυνε στον αγώνα του μέσα στα μέτρα των δυνατοτήτων της και, μετά την ήττα του, δέχτηκε στο έδαφός της τον κύριο όγκο των δυνάμεών του, που απέφυγαν την αιχμαλωσία, με κίνδυνο να υποστεί η ίδια επίθεση από την Ελλάδα και τους Αμερικανούς.

Η διατύπωση της άποψης ότι το Κ.Κ.Ε. οδήγησε τη χώρα στον εμφύλιο είναι τελείως αβάσιμη και ανιστόρητη, γιατί η ενδελεχής μελέτη των υπαρχόντων ιστορικών στοιχείων, οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα ότι υπεύθυνοι είναι οι Αγγλοαμερικάνοι και η ετερόκλητη ελληνική αντίδραση, που την έφεραν στην εξουσία με τη δύναμη των όπλων τους.