Γιώργης Έξαρχος “Ω, Μεσολόγγι αθάνατο” / Βιβλιοκριτική του Πάνου Νοτόπουλου
“Ω, Μεσολόγγι αθάνατο”: μια βιβλιοκριτική του Πάνου Νοτόπουλου
Γιώργης Έξαρχος (Επιμέλεια): Ω, Μεσολόγγι αθάνατο!… Ημερολόγια Β’ Πολιορκίας και Εξόδου του Μεσολογγίου (10 Απριλίου 1825-11 Απριλίου 1826). Τεκμήρια – Αναψηλαφήσεις – Ερμηνείες. Επιστροφή στις Πηγές. Εκδόσεις «Ερωδιός», Θεσσαλονίκη 2021, σ. 1324, Σχ. (μεγάλο) 17 x 25.
Οι διακονούντες τις Θετικές επιστήμες στις αίθουσες των Πανεπιστημίων, γνωρίζουμε ως ακαδημαϊκοί δάσκαλοι την αξία του επιστημονικού λόγου και της επιστημονικής τεκμηρίωσης και αποδεικτικής αξίας των θέσεων μας, οπότε και χρησιμοποιούμε την φράση «ὅπερ ἔδει δεῖξαι», που χρησιμοποιούσε ο Ευκλείδης ολοκληρώνοντας μια μαθηματική απόδειξη, γι’ αυτό ακριβώς που έπρεπε να αποδείξουμε.
Η φράση που χρησιμοποιείται στο τέλος μιας μαθηματικής –ή και λογικής– απόδειξης για να δηλώσει ότι το αποτέλεσμα είναι αυτό που ζητείται να αποδειχτεί, ολοκληρώνει κατ’ ουσίαν μια μαθηματική απόδειξη. Όσες φορές μελετώ ιστορικά έργα του πολυγραφότατου και καλογραφότατου συνάδελφου καθηγητή Γιώργη Έξαρχου, έχω ως πρώτη εντύπωση ότι η ιστορική συγγραφή του (το ίδιο ισχύει και για τις άλλες επιστημονικές του συγγραφές) δομείται με μαθηματική σκέψη, και η αποδεικτική διαδικασία των συλλογισμών του εδράζεται στα πρωτογενή τεκμήρια των πηγών που κομίζει, και που οδηγούν σε αβίαστα συμπεράσματα.
Ο συγγραφέας δεν παραδοξολογεί, δεν εικάζει ούτε υποθέτει, αλλά με ευταξία καταθέτει το αποδεικτικό υλικό το οποίο οδηγεί σε συμπεράσματα, και αυτά είναι που κρίνει. Ισχύει αμετάκλητα το Ευκλείδειο «ὅπερ ἔδει δεῖξαι», κάτι που λείπει από τους εκπονούντες μελέτες επί θεμάτων των λεγόμενων «θεωρητικών επιστημών».
Το «Ω, Μεσολόγγι αθάνατο», αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη, όχι μόνο για τον όγκο των αυθεντικών πληροφοριών από δυσπρόσιτες πηγές, αλλά πρωτίστως με τον συνδυασμό και την ένταξή τους σε μια «χρονολογική σειρά», μέρα τη μέρα, από τις 10 Απρίλη 1825 μέχρι 11 Απρίλη 1826, με τρόπο τέτοιον που να «εμφυτεύει» στην όλη σκεπτοδιαδικασία του αναγνώστη το χωρικό και περιβαλλοντικό τοπίο εκείνης της εποχής, και να ανασταίνει τα πρόσωπα, σαν από έναν μαγικό πίθο της Μνημοσύνης, με χρήση σπάνιων εικονογραφήσεων των πρωταγωνιστών εκείνων των γεγονότων, που για πρώτη φορά φέρνει στο φως της δημοσιότητας και θα έχουν τη χαρά να … τους γνωρίσουν «από κοντά» οι αναγνώστες.
Τα ημερολόγια των Μάγερ, Κασομούλη, Μίχου, Σπυρομήλιου, Μιαούλη, Σαχτούρη, Στεφανίτζη και άλλων, και οι ιστορικές μαρτυρίες των Φάμπρ, Τρικούπη, Σπηλιάδη και λοιπών Ελλήνων και αλλοδαπών, εν συνόλω άνω των 30 αυθεντικών πρωτογενών πηγών στην πρώτη έκδοσή τους, και με τις ημερολογιακές εγγραφές των εφημερίδων εκείνης της περιόδου «Ελληνικά Χρονικά», «Ο Φίλος του Νόμου», «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος», τα Έγγραφα του «Αρχείου Ρώμα» και πολλά Έγγραφα των πρωταγωνιστών από άλλες αναφερόμενες πηγές, συν τα Βιογραφικά των πρωταγωνιστών, με πληροφορίες άγνωστες που θα εκπλήξουν, αποτελούν ένα πανόραμα της συνολικής ύλης, το οποίο ο αναγνώστης διαπιστώνει εξ αρχής από τον Πίνακα Περιεχομένων.
Ο συνδυασμός των πληροφοριών από τις αυθεντικές πηγές δίνουν την πειστική απάντηση στο ερώτημα «Γιατί έπεσε το Μεσολόγγι;», και σαφώς δεν πρόκειται για μηρυκασμό της κυρίαρχης άποψης, η οποία δεν τεκμαίρεται από τις πηγές, και που εδώ ο συγγραφέας δίνει την ορθή απάντηση –κατά την ταπεινή μου άποψη– των αιτίων και των λόγων που οδήγησαν και στους «Εμφύλιους Πολέμους» της Επανάστασης και της Παλιγγενεσίας μας.
Η ανάδειξη των χιλιάδων άσημων και «ανώνυμων» που έπεσαν σε αυτόν τον ηρωικό αγώνα, είναι μια άλλη πτυχή τούτου του σπουδαίου έργου. Την ιστορία δεν τη γράφουν μόνον οι πρωταγωνιστές και οι επώνυμοι, και τα ποτάμια αίματος της ιστορίας έχουν στην κοίτη τους το αίμα των άσημων και πολλών, 
αυτών που κάνει τη γη να ανθίζει κόκκινες παπαρούνες, αυτών που οι τοπικές ιστορίες διαφυλάσσουν στα ερμάρια της τοπικής παράδοσης, και καυχώνται οι μετέπειτα για τη δική τους συμμετοχή στα… μεγάλα γεγονότα.
Η κατάθεση αυθεντικών μαρτυριών και η διασταύρωση με έγγραφα της εποχής, οδηγούν τον συγγραφέα να καταρρίψει μύθους, μυθεύματα και σκοπιμότητες, που με τον χρόνο «τρύπωσαν», παντοειδώς, και εμφυτεύτηκαν στη συλλογική μνήμη. Αλλά η ιστορία μπορεί για πολλούς να αποτελεί πεδίο και στάδιο καλλιέργειας «ψευδολογιών» και προπαγάνδας, για δικαίωση των ψυχώσεών τους και των μυθευμάτων τους, όμως τούτη η αντίληψη όλο και θα βρίσκει ανθρώπους σαν τον συγγραφέα του «Ω, Μεσολόγγι αθάνατο», που θα αποκαθιστούν την ιστορική αλήθεια και πραγματικότητα, και που σαν ορόσημα σοβαρής επιστημονικής έρευνας, θα αποτελούν τον βατήρα και το βάθρο, για μεγαλύτερα άλματα αναζήτησης της «πραγματικής αλήθειας», εκείνης της κατακρεουργημένης στα… εργαστήρια των ποικίλων σκοπιμοτήτων ή και των απύθμενων ατομικών φιλοδοξιών.
Ο συγγραφέας είναι κάτοχος του «υλικού» του, και οι ελληνικές και οι ξένες πηγές «παρελαύνουν» στην αποδεικτική διαδικασία της «ολιστικής» αντιμετώπισης του θέματος, με παραθέματα που δεν κοροϊδεύουν τον αναγνώστη (έχουμε βαρεθεί με τον βομβαρδισμό των υποσημειώσεων και των «συρραφών» εδαφίων, των τιποτοφρόνων, για απόδειξη των… αναπόδεικτων και ανυπόστατων «πιστεύω» τους!), 
και δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών.
Η καλαίσθητη έκδοση έχει γίνει από τις Εκδόσεις «Ερωδιός» της Θεσσαλονίκης, με χορηγία του ευπατρίδη ομοχώριου του συγγραφέα κ. Ελευθερίου Μ. Σαΐτη, που πρέπει να επαινεθεί, γιατί τέτοιες πράξεις οφείλουμε όλοι μας να τις επαινέσουμε δημόσια.
Ο Δήμος Μεσολογγίου και οι Μεσολογγίτες, και οι εν τη οικουμένη Έλληνες, με το πόνημα του Γιώργη Έξαρχου, «Ω, Μεσολόγγι αθάνατο!…» μπορούν να έχουν πλέον στα χέρια τους την «πιο λαμπρή σελίδα» της Ελληνικής Επανάστασης. Δεν είναι, μόνον, ένα έργο μνήμης για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, αλλά μια πολύτιμη παρακαταθήκη που θα μένει ες αεί.
Κάτι τελευταίο: Ο συγγραφέας, ανατρεπτικός όπως πάντοτε στη γραφή του, στα προλεγόμενα του τολμά και εντάσσει φωτογραφία του σπουδαίου Μεσολογγίτη αείμνηστου φίλου του ποιητή Θωμά Γκόρπα (1935-2003), «παιδί πνευματικής ντάπιας», και αφιερώνει στη μνήμη του το προσφάτως βραβευμένο ποίημά του «Ελευθερία ή Θάνατος, σημαίνει Μεσολόγγι…»
Και στην Ιστορία, λοιπόν, «ὅπερ ἔδει δεῖξαι». Εύγε, αγαπητέ συνάδελφε!. Δρ. Πάνος Νοτόπουλος Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος.
Λίγα λόγια για τον Γ. Έξαρχο.
O Γιώργης Έξαρχος γεννήθηκε στο Kαλοχώρι Λάρισας το 1952. Eίναι απόφοιτος του εξατάξιου Γυμνασίου Συκουρίου (1970), πτυχιούχος του Oικονομικού Tμήματος της AΣOEE (1975), διδάκτορας οικονομικών επιστημών της Academia de Studii Economice (ASE) Βουκουρεστίου (1980), συνταξιούχος καθηγητής Α.Ε.Ι. (του νυν Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος, 2013). Ασχολείται με τη λογοτεχνία και τη δημιουργική γραφή από τα εφηβικά του χρόνια.
Το πρώτο του βιβλίο κυκλοφόρησε το 1985 και έχει εκδώσει μέχρι σήμερα πάνω από εξήντα πέντε βιβλία (ποίηση, παραμύθια, παιδική λογοτεχνία, λαογραφία, εθνολογικές και ιστορικές μελέτες, ανθρωπολογικές έρευνες, οικονομικές πραγματείες, μεταφράσεις κ.ά.).
Συνεργάστηκε με τα περιοδικά: Αγωνιστής, Ντέφι, Ρίγα, Tαξιδιώτες, Σχεδία, Ρομάντσο, Ιχνευτής, Διαβάζω, Στιγμές, Σχολιαστής, Φωτογράφος, Έψιλον, Λαϊκό Τραγούδι, Έρευνα, Οικονομική Επιθεώρηση, Τουριστικά Θέματα, Επτά Ημέρες κ.ά., επίσης με το Β΄, Γ΄ και Δ΄ Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας της ΕΡΤ ΑΕ (1986-1991) ως παραγωγός εθνολο-γικών, οικολογικών, μουσικών και πολιτιστικών εκπομπών, καθώς και με τις αθηναϊκές εφημερίδες: Εξόρμηση, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Ελευθεροτυπία, Πρώτη, Καθημερινή, Αυγή, Ναυτεμπορική, Mακεδονία της Θεσσαλονίκης, Πανευβοϊκόν Βήμα Χαλκίδας, Ελευθερία Λάρισας, Ελευθερία Σερρών κ.ά., ως εξωτερικός συνεργάτης.
Υπήρξε επιστημονικός υπεύθυνος και σεναριογράφος του ντοκιμαντέρ Ντούκα ’ν Κάλι – Καθ’ Oδόν (1987), παραγωγής του Yπουργείου Πολιτισμού, και σε κείμενό του βασίστηκε το ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ για τη ζωή του λαϊκού κλαριντζή Βάιου Μαλλιάρα (1989).
Το βιβλίο του Αδελφοί Μανάκια (Γαβριηλίδης 1991) αποτέλεσε το έναυσμα για τη διαμόρφωση του σεναρίου της βραβευμένης στο Φεστιβάλ Kαννών ταινίας Tο βλέμμα του Οδυσσέα, του σκηνοθέτη Θεόδωρου Aγγελόπουλου.
Έλαβε μέρος ως εισηγητής ή σύνεδρος σε πολλά επιστημονικά διεθνή και εθνικά συνέδρια εντός και εκτός Ελλάδας και υπήρξε μέλος επιστημονικών επιτροπών «ανωνύμων κριτών» επιστημονικών περιοδικών.
Διετέλεσε σύμβουλος ή συνεργάτης ή επιστημονικό προσωπικό της πολιτικής ηγεσίας των Yπουργείων: YBET (1982), YXOΠ (1982-1984), Bιομη-χανίας (1986-1987), Γεωργίας (1995-2000) και YΠEXΩΔE (2000-2003). Δίδαξε ως έκτακτος καθηγητής οικονομικών μαθημάτων στο TEI Xαλκίδας (1991-1994), ως επιστημονικός συνεργάτης στο Α-ΤΕΙ Κρήτης (2003-2006) και ως τακτικός επίκουρος καθηγητής στο νυν Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος (2006-2013).
Τουρκιστί κυκλοφορεί το μυθιστόρημά του: Yorgis Eksarhos, S.E.L.A.N.A., Şimdiki Mücadelemiz Bütün Bunlar İçindir, Istos Yayin, Istanbul, 2013.
Σε μετάφραση και στίχους τραγουδιών του και σε σκηνοθεσία Ανδρομάχης Μοντζολή, τον χειμώνα του 2015-2016, στο Θέατρο «Τζένη Καρέζη» (Αθήνα) παίχτηκε ο Πλούτος του Αριστοφάνη: Μουσικοθεατρική παράσταση για όλη την οικογένεια. Μουσική και τραγούδια: Δημήτρης Παπαδημητρίου.
Στις 24 Σεπτεμβρίου 2018 παίχτηκε στο Ηρώδειο – Αθήνα, το «Έρωτες και Θρήνοι Γυναικών», από τις τραγωδίες του Ευριπίδη, σε μετάφρασή του και σε σκηνοθεσία Πάνου Αγγελόπουλου, με σπουδαίες ελληνίδες ηθοποιούς – ερμηνεύτριες και μουσική Δημήτρη Παπαδημητρίου.
Πρόκειται να ανεβεί επί σκηνής το 2021, το μουσικοθεατρικό έργο του «Άγιοι και Όσιοι του ‘21», με σπουδαίους Έλληνες Σκηνοθέτη και Ηθοποιούς, και μουσική Σοφίας Νάτσιου.
Από το 2008 κατοικοεδρεύει και ζει στη Θεσσαλονίκη.
Σημείωση Φαρέτρας: Οι πίνακες και οι γκραβούρες είναι από το βιβλίο του Γιώργη Έξαρχου “Ω, Μεσολόγγι αθάνατο”
