Τα σκοτεινά σημεία μιας «μαγικής σφαίρας» – Μια «σκιώδης» εταιρεία στην υπηρεσία της μάχης κατά του κορωνοϊού
Για τους φανατικούς του Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν η λέξη «Palantir» παραπέμπει αμέσως σε μία γαλακτώδη σφαίρα, την οποία οι μεγάλοι μάγοι στον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» είχαν στα χέρια τους και μέσα από αυτή μπορούσαν να δουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον σε μακρινά σημεία της Μέσης Γης.
Από τη μαγική σφαίρα αυτή πήρε την έμπνευσή του και ο επιχειρηματίας Πίτερ Θίελ όταν ίδρυσε την ομώνυμη εταιρεία υψηλής τεχνολογίας, το 2003, με στόχο να δημιουργήσει ψηφιακά εργαλεία που θα επέτρεπαν στους χρήστες τους να επεξεργάζονται τεράστιους όγκους δεδομένων και μέσα από αυτούς να κάνουν συσχετίσεις, αναλύσεις, διασταυρώσεις και ελέγχους, ανάλογα με το τι επιθυμεί ο καθένας.
Η λέξη «Palantir» μπήκε και στη ζωή των Ελλήνων πριν από λίγες ημέρες, όταν μέσω ενός δελτίου Τύπου έγινε γνωστό ότι η εταιρεία επέκτεινε τη συνεργασία της με την ελληνική κυβέρνηση στη μάχη κατά της πανδημίας. Το ενδιαφέρον είναι ότι η σύμβαση της Palantir με την κυβέρνηση δεν είχε γίνει έως τότε γνωστή και ότι η αποκάλυψη της συνεργασίας φάνηκε να δημιουργεί αμηχανία στην κυβέρνηση.
Χρηματοδότηση από τη CIA
Καθόλου περίεργο, καθώς η Palantir είναι μια εταιρεία που στα πρώτα βήματά της χρηματοδοτήθηκε άμεσα από τη CIA και ήδη έχει στο «παλμαρέ» της ουκ ολίγες υποθέσεις με σκοτεινά σημεία, ιδίως όσον αφορά τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα πολιτών σε διάφορες χώρες όπου έχει δραστηριοποιηθεί. Σημειωτέον ότι η εταιρεία ιδρύθηκε μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου με τον εκπεφρασμένο στόχο να παραγάγει ειδικό λογισμικό που «θα μειώσει την τρομοκρατία χωρίς να πειράξει τις πολιτικές και κοινωνικές ελευθερίες».
Μέχρι σήμερα σχεδόν το 50% του ετήσιου τζίρου της εταιρείας – η οποία αξίζει να σημειωθεί ότι δεν έχει παρουσιάσει έως τώρα κέρδη – προέρχεται από διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες και διεθνείς οργανισμούς, από τη CIA, το FBI, τη διαβόητη μεταναστευτική υπηρεσία των ΗΠΑ, γνωστή από τα αρχικά της ως ICE, μέχρι τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας και το βρετανικό ΕΣΥ, και το υπόλοιπο 50% από τεράστιες ιδιωτικές επιχειρήσεις, όπως η JP Morgan, η Airbus και η Ferrari, αν και η Palantir δεν είναι πολύ πρόθυμη να αποκαλύψει σε ποιες επιχειρήσεις παρέχει τις υπηρεσίες της.
Η «εξόρυξη δεδομένων»
Διότι, αν και η Palantir εντελώς τυπικά είναι μια εταιρεία παραγωγής εξειδικευμένου λογισμικού, στην ουσία πρόκειται για κάτι πολύ μεγαλύτερο: μια εταιρεία παροχής υπηρεσιών συμβουλευτικής, αλλά και παρακολούθησης, οι μηχανικοί της οποίας βρίσκονται επί τόπου στις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς με τους οποίους συνεργάζονται και μέσα από το εξειδικευμένο λογισμικό δίνουν συμβουλές και κατευθύνσεις σχετικά με την καλύτερη αντιμετώπιση των προβλημάτων που οι πελάτες αντιμετωπίζουν.
Για να ξεκαθαρίσουμε κάτι από νωρίς: η εξόρυξη δεδομένων (data mining) και η διαχείριση μεγάλων δεδομένων (big data), δηλαδή δύο διαδικασίες στις οποίες ειδικεύεται το λογισμικό της Palantir, δεν είναι per se κάτι προβληματικό. Αντιθέτως, πολύ συχνά δίνουν έξυπνες λύσεις σε περίπλοκα προβλήματα, όπως την καταπολέμηση της διαδικτυακής απάτης, τη διεξαγωγή ευρείας κλίμακας ερευνών κ.λπ.
Το πρόβλημα αρχίζει όταν η διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται για «σκοτεινούς» σκοπούς, όπως π.χ. για την επιρροή σε ψηφοφόρους, όπως έκανε η Cambridge Analytica στο δημοψήφισμα για το Brexit και τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ το 2016, όπου, όπως καταγγέλλεται, η Palantir είχε βάλει το χεράκι της.
Η υπόθεση του βρετανικού ΕΣΥ
Μια υπόθεση στην οποία εμπλέκεται η Palantir και η οποία προκάλεσε μεγάλο θόρυβο αφορά το βρετανικό ΕΣΥ (NHS). Η βρετανική κυβέρνηση και το NHS υπέγραψαν σύμβαση με την Palantir για τη χρήση των λογισμικών της στην αντιμετώπιση της πανδημίας της Covid-19. Τα δεδομένα που συλλέγονταν από την Palantir για το NHS τα αποθήκευε και τα επεξεργαζόταν η start-up εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης Faculty, η οποία σχετίζεται με την καμπάνια για το Brexit.
Η σύμβαση του NHS και της Palantir δεν είχε δημοσιοποιηθεί από τη βρετανική κυβέρνηση, ωστόσο προέκυψε ότι συλλέγει τεράστιο όγκο ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων που αφορούν την υγεία των πολιτών / ασθενών για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Τελικά, υπό την απειλή αγωγών, το NHS έδωσε στη δημοσιότητα τη σύμβαση με την Palantir, από την οποία προέκυπτε ότι το αντίτιμο δεν ξεπερνούσε τη μία (!) λίρα, καθώς και ότι εκατομμύρια προσωπικά δεδομένα ασθενών συλλέγονταν από μια ιδιωτική εταιρεία, ανάμεσά τους το ονοματεπώνυμο, η ηλικία, η κατοικία, οι αριθμοί των τηλεφώνων τους, τα επαγγέλματά τους, οι θέσεις εργασίας, η καταγωγή τους και η φυλή τους, οι θρησκευτικές και πολιτικές τους πεποιθήσεις, τα ποινικά μητρώα τους και η κατάσταση της ψυχικής και πνευματικής τους υγείας.
Όπως ήταν φυσικό, οι αποκαλύψεις προκάλεσαν αντιδράσεις, το NHS ανακοίνωσε ότι θα τροποποιήσει τη σύμβαση αλλάζοντας τους όρους για τα προσωπικά δεδομένα και η Palantir με τη σειρά της ζήτησε 1 εκατ. λίρες για να επεκτείνει τη σύμβαση για άλλους τέσσερις μήνες.
Πίσω στην Ελλάδα
Για να επιστρέψουμε στα καθ’ ημάς, ήδη ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛΛ και ΜέΡΑ25 έχουν ζητήσει επισήμως να κατατεθεί στη Βουλή η σύμβαση της κυβέρνησης με την Palantir, καθώς και λεπτομέρειες σχετικά με το κόστος, τις προϋποθέσεις, τι προβλέπει κ.λπ. Απαντώντας στην «Εφημερίδα των Συντακτών» πηγές του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης ανέφεραν:
«Aν υπήρχε κάποια πρόθεση απόκρυψης της συνεργασίας, δεν θα υπήρχε η ανακοίνωση της ίδιας της εταιρείας. Ο υπουργός έχει πει εδώ και καιρό ότι υπάρχει μια εφαρμογή στη διάθεση του πρωθυπουργού με την οποία επιτυγχάνεται η καλύτερη οπτικοποίηση δεδομένων της πανδημίας, την οποία παρέχουμε στην επιτροπή λοιμωξιολόγων ώστε να έχει μια βέλτιστη απεικόνιση της κατάστασης. Πρόκειται για ανωνυμοποιημένα στοιχεία. Δεν δίνουμε επιδημιολογικά δεδομένα και δεν κρατάμε προσωπικά στοιχεία».
Οι ίδιες πηγές σημείωσαν ότι «δεν έχουμε καμία πρόθεση να κρύψουμε κάτι. Είμαστε διατεθειμένοι να δείξουμε τη σύμβαση στους εκπροσώπους των πολιτικών κομμάτων του Κοινοβουλίου», ενώ, σχετικά με τη ρήτρα εμπιστευτικότητας της σύμβασης, η απάντηση ήταν πως «αυτή είναι μια συνηθισμένη πρακτική των πολυεθνικών κολοσσών για εταιρικούς λόγους προστασίας από τον ανταγωνισμό».
Έλεγαν ακόμη ότι η ίδια η Palantir προσέγγισε την άνοιξη την ελληνική κυβέρνηση προσφέροντας τις pro bono υπηρεσίες της, όπως έγινε και με άλλες εταιρείες, και γι’ αυτό «δεν απαιτείται η ανάρτηση στη “Διαύγεια”»…
