Γιάννης Τροχόπουλος. Με γνώση, πίστη και έμπνευση, κάνοντας πράξη το όραμα της Βιβλιοθήκης του Μέλλοντος – Συνέντευξη
“Η βιβλιοθήκη είναι μία νησίδα που στηρίζει την ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών, σε μία εποχή που θα συνεχίζει να ταλανίζεται από πόλωση, σύγχυση και βάθεμα των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων” Γιάννης Τροχόπουλος
———————————
Συνέντευξη στη Δήμητρα Σμυρνή
Ο Γιάννης Τροχόπουλος είναι εκείνος που έφερε με τους συνεργάτες του τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας, μια μικρή επαρχιακή βιβλιοθήκη, στο παγκόσμιο προσκήνιο, με τη βράβευσή της από το Ίδρυμα “Bill and Melinda Gates”, ανάμεσα σε 350 βιβλιοθήκες απ’ όλο τον κόσμο, αποδεικνύοντας στην πράξη πως το μέγεθος κάποιες φορές υποτάσσεται στην αξία.
Η πορεία του – Διευθυντής μετά τη βράβευση και Διευθύνων Σύμβουλος στο «Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος», επικεφαλής στη συνέχεια της διοργάνωσης «Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου, Unesco» του Δήμου Αθηναίων και τελευταία Διοικητικός Διευθυντής του Οργανισμού «Πρωτοβουλία για την Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» – είχε ως φυσικό επακόλουθο τη διάκρισή του με την απονομή του βραβείου Πολιτισμού “Τζίνα Μπαχάουερ”.
Ποιος είναι όμως ο Γιάννης Τροχόπουλος ως άνθρωπος; Συνήθως μέσα από τα λεγόμενα αυτών που δίνουν μια συνέντευξη φαίνονται και πτυχές του χαρακτήρα τους. Εδώ και ο ίδιος κάνει την αυτοπροσωπογραφία του, με μια μοναδική σεμνότητα.
Μιλά στη Φαρέτρα για τα παιδικά και νεανικά του χρόνια, για τις σπουδές του και το όραμα της Βιβλιοθήκης του Μέλλοντος, που την έκανε πράξη με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας και τη βράβευσή της. Μιλά για την μέχρι τώρα πορεία του, που ήταν και είναι μια πορεία αφιερωμένη στον πολιτισμό, την κληρονομιά και την πολιτιστική ταυτότητα, που κάθε τόπος οφείλει να διατηρήσει, κλείνοντας με την αγάπη του για τον δικό του τόπο, τη Βέροια.
Η συνέντευξη είχε την ιδιαιτερότητα, λόγω των ειδικών συνθηκών του κορονοϊού που προέκυψαν, να δοθεί κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης βόλτας από την περιοχή της Μπαρμπούτας μέχρι και την Κυριώτισσα, χώρους χαρακτηριστικούς έτσι κι αλλιώς για το πρόσωπο της πόλης. Φωτογραφίες αντίστοιχες αυτής της ανοιξιάτικης περιδιάβασης φωτίζουν την αγάπη του για τη Βέροια.
Γεννιέστε και ζείτε στη Βέροια, απ’ όπου ξεκινά και η καριέρα, που σας κάνει γνωστό ευρύτερα, μετά τη βράβευση της Βιβλιοθήκης μας σε παγκόσμιο επίπεδο. Πώς είναι τα πρώτα αυτά παιδικά και εφηβικά χρόνια στην πόλη; Ποιες είναι οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις σας;
Παρόλο που έχω ασθενική μνήμη, κάποια πράγματα κατέχουν το χώρο τους. Η διαδρομή μου ήτανε από το σπίτι μου, που ήτανε δίπλα στη Μητρόπολη μέχρι το 3ο Δημοτικό, πλάι στο τζαμί. Απέναντί μας στα Δίδυμα Λουτρά υπήρχε αλάνα, όπου παίζαμε ποδόσφαιρο και κατεβαίναμε μέχρι το χώρο του Βυζαντινού Μουσείου, που ήταν τότε ο Μύλος του Μάρκου, παίζοντας πάντα. Αργότερα, στο Γυμνάσιο, μεταφέρομαι στους χώρους άθλησης κάτω από την Ελιά. Εκεί υπήρχαν μια-δυο αλάνες, που τις χρησιμοποιούσαμε σαν γήπεδα ποδοσφαίρου.
Ανήκω, λοιπόν, στην τυχερή γενιά που πρόλαβε να παίξει και να αθληθεί αυθόρμητα, πριν η Βέροια αλλάξει τελείως. Αλλά να μην παραλείψω και την αγαπημένη μας συνήθεια, στο τέλος της δεκαετίας του ’60, να μαζευόμαστε σε σπίτια φίλων, για να δούμε… τηλεόραση, που μόλις είχε βγει!
Υπήρξα βασανιστικά ανασφαλής, παρόλο που, όταν μεγάλωσα, ανάλογα με το περιβάλλον όπου δούλευα, έπαιρνα πολλές φορές αποφάσεις ή έδινα κατευθύνσεις στις οποίες με οδηγούσε με ορθό τρόπο η διαρκής αναζήτηση, λόγω της ανασφάλειάς μου.
Κάποια πράγματα, ίσως, εξηγούνται από το ότι μεγάλωσα ορφανός – ο πατέρας μου πέθανε όταν ήμουν μόλις τριών χρονών – και χωρίς το πρότυπο του πατέρα πορεύτηκα με την διαρκή και ουσιαστική στήριξη μόνο της μητέρας μου.
Η μάνα μου μας μεγάλωσε μόνη της. Ηρωίδα. Το περιβάλλον ήταν όμως ευχάριστο, καθώς μαζεύονταν οι φίλες της και κουβεντιάζανε πίνοντας καφέ. Ήταν μια πραγματικά ευχάριστη περιρρέουσα ατμόσφαιρα αυτή για μας τα παιδιά
Κάνοντας έναν απολογισμό διαπιστώνω ότι ψυχολογικά, όχι βιολογικά, και τώρα, όσο περνούν τα χρόνια, ζω με δεκανίκια. Μ’ αρέσει αυτός ο όρος, τον προτιμώ από το στήριγμα. Τα δεκανίκια μου είναι πολλά και μεταξύ άλλων, κυρίως, είναι η γυναίκα μου με την απεριόριστη υπομονή της, την καλοσύνη της, το πρακτικό της πνεύμα, την προσφορά της αγάπης της χωρίς προϋποθέσεις και τα παιδιά μου που μεγαλώνουν και με μαθαίνουν να ακούω και να συζητώ.
Κάνοντας την αυτοπροσωπογραφία μου εκείνων των χρόνων θα έλεγα πως υπήρξα σε γενικές γραμμές ντροπαλός, με πολύ άγχος, χωρίς να μπορεί να προσδιοριστεί συγκεκριμένα ο λόγος και στη συνέχεια αρχίζει να φαίνεται ότι χρειάζομαι διαρκώς επιβεβαίωση. Μπορώ να καταγράψω ειλικρινά πολλά ελαττώματα. Νευρικός, επιπόλαιος, εγωιστής, αλλά και κάποια θετικά, όπως επίμονος, ευγνώμων, πολλές φορές διαλλακτικός και πάνω απ’ όλα τυχερός.
Από τις σπουδές σας στη Νομική και το μεταπτυχιακό στο Δημόσιο Δίκαιο, ( και τα δύο στο ΑΠΘ), πώς προσανατολίζεστε τελικά στην επιστήμη των Βιβλιοθηκών και της Πληροφόρησης σε Πανεπιστήμιο της Ουαλίας; Τι σας ώθησε στην επιλογή αυτών των εξειδικευμένων μεταπτυχιακών σπουδών;
Η σχέση μου με τη βιβλιοθήκη, που άρχισε από τα χρόνια του σχολείου και η παρότρυνση των υπαλλήλων της, όταν προκηρύχθηκε η θέση του διευθυντή, με ώθησαν να αφήσω την καριέρα της δικηγορίας, όπου δε νόμιζα ότι είχα μέλλον έτσι κι αλλιώς, και να πάρω μέρος στις εξετάσεις. Φαίνεται ότι στο χώρο της βιβλιοθήκης βρήκα τον εαυτό μου και άρχισα να σχεδιάζω τα επόμενα βήματα.
Με την παρότρυνση ενός σοφού πραγματικά ανθρώπου, του Γιώργου του Κακούρη, καθηγητή στη σχολή Βιβλιοθηκονομίας στη Σίνδο και της συζύγου του Μυρσίνης, αποφάσισα να κάνω σπουδές στις Βιβλιοθήκες και έτσι πήγα στη μικρή πόλη Aberystwyth της Ουαλίας. Εκεί έκατσα δύο χρόνια και γύρισα πίσω με πολλές εικόνες από βιβλιοθήκες και πολλές γνωριμίες.
Τώρα φοβάμαι πολύ περισσότερο από τότε και είμαι λιγότερο περίεργος. Λοιπόν περιέργεια και τόλμη χαρακτήριζαν τα χρόνια εκείνα της ζωής μου. Επίσης, μετά άρχισα να παρακολουθώ στενά τις εξελίξεις της τεχνολογίας ειδικά στο χώρο των βιβλιοθηκών και αυτό με βοήθησε να οργανώσω με τη βοήθεια των φίλων μου από το εξωτερικό ένα πλάνο για την οργάνωση μίας μοντέρνας βιβλιοθήκης.
Ξαναλέω λοιπόν, περίεργος, επίμονος, οργανωτικός, με ένστικτο, με δεύτερες σκέψεις πάντα, συμπαθής, με λάθη, αλλά ζητούσα συγγνώμη αμέσως και διόρθωνα.
Για 24 ολόκληρα χρόνια διευθύνετε τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας, που γίνεται ένας πνευματικός πόλος για μικρούς και μεγάλους. Ποιοι ήταν οι παράγοντες που οδήγησαν στην καταξίωσή της αρχικά μέσα στην ίδια την πόλη της Βέροιας και αργότερα παγκόσμια;
Έχω μια βαθιά πίστη στους ανθρώπους και στην ανάγκη που έχουν να μάθουν και να βελτιώσουν τη ζωή τους.
Παράγοντες καθοριστικοί για την καταξίωσή της Βιβλιοθήκης ήταν: Η μεγάλη βοήθεια από τους συνεργάτες μου, εδώ και από το εξωτερικό. Οι πειραματισμοί με τη χρήση της τεχνολογίας. Η μεγάλη πίστη στο προσωπικό της Βιβλιοθήκης, η συνεχής προσπάθεια να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους και η καλή επιλογή σε νέους ανθρώπους, που βρήκαν χώρο, για να εφαρμόσουν τις ιδέες τους.
Η αξία των συνεργατών μου σ’ αυτήν τη συλλογική προσπάθεια, που κατέληξε στη νίκη, στην παγκόσμια βράβευση που ζήσαμε όλοι μαζί, φάνηκε, όταν έφυγα από τη Βιβλιοθήκη και αυτοί συνέχισαν χωρίς εμένα.
Συνέχισαν να παρέχουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου με την καθοδήγηση ενός ανθρώπου, που διαθέτει σοφία. Ο Διευθυντής της Βιβλιοθήκης, ο Αντώνης Γκαλίτσιος, κατορθώνει να είναι ο κυματοθραύστης πολλών θεμάτων που προκύπτουν σ’ έναν σύνθετο οργανισμό, αθόρυβος πάντα και διαθέτοντας ταυτόχρονα ερευνητικό ενδιαφέρον.
Εκείνο όμως που πρέπει επίσης να αναφερθεί είναι η ομόνοια και η άψογη συνεργασία που χαρακτήριζε τις μεταξύ όλων σχέσεις, πράγμα που δεν είναι πάντα εύκολο. Το σημαντικότερο ήταν ότι όλοι καταλάβαμε το περιβάλλον που αναπτύσσεται και το ρόλο που θα παίξει η Τεχνολογία στη νέα εποχή και σ’ αυτό η κατεύθυνση ήταν μονόδρομος. Επιλέξαμε τη χρήση της Τεχνολογίας και την επαφή με την Ευρώπη, κάτι που έγινε μόνο από εμάς.
Βέβαια, η Βιβλιοθήκη της Βέροιας και στα παλιότερα χρόνια, πολύ πριν από μένα, είχε πολύ καλή φήμη, ήταν πάντα φιλόξενη και έχαιρε εκτίμησης. Τραβούσε τα παιδιά κοντά της και δεν τα απωθούσε. Είμαι ευγνώμων στους προηγούμενους διευθυντές, μεταξύ των οποίων τη Μαρία την Κοσμίδου και τον Παύλο τον Πυρινό γιατί όλοι συνετέλεσαν, ώστε να κρατήσουν αυτήν την κυψέλη ζωντανή και ανοιχτή στις επιδράσεις , για να έρθουν κάποιοι άλλοι και να συνεχίσουν.
Και βέβαια, τις γνώσεις που απέκτησα στο Εξωτερικό. Εκεί είδα τα πάντα! Είδα τι εξέλιξη υπάρχει, τι μπορείς να κάνεις! Έτσι μου ήταν απλό μετά να κάνω ένα δίκτυο με ξένους εμπειρογνώμονες, με τους οποίους ακόμη και τώρα είμαι σε επαφή.
Εδώ πρέπει να προστεθεί η άψογη σχέση της Βιβλιοθήκης με όλα τα Συμβούλια. Είναι εξαιρετικά σημαντικό που τόσοι άνθρωποι βρέθηκαν κατά καιρούς στα Συμβούλια, προσφέροντας αμισθί τις υπηρεσίες τους. Ανάμεσά τους προσωπικότητες σαν τον Γιώργο Χιονίδη παλιότερα – ο οποίος μας χάρισε και το ιστορικό του έργο μαζί με τα βιβλία της βιβλιοθήκης του – ή τον φιλόλογο Λυκειάρχη Δημήτρη Γκέκα αργότερα και φυσικά τα σημερινά μέλη του Συμβουλίου.
Και φτάνουμε στην παγκόσμια βράβευσή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Βέροιας τον Αύγουστο του 2010. Παραλάβατε εκ μέρους της το βραβείο«Πρόσβαση στη Γνώση» του ιδρύματος « Bill and Melinda Gates», με χρηματικό έπαθλο ένα εκατομμύριο δολάρια. Πώς μια μικρή επαρχιακή βιβλιοθήκη φτάνει στο σημείο μιας τέτοιας διάκρισης; Ποια συναισθήματα προκάλεσε σε σας και τους συνεργάτες σας ένα τέτοιο γεγονός;
Υπερηφάνεια και μεγάλη χαρά. Μία δικαίωση των προσπαθειών πολλών χρόνων! Απίστευτη δικαίωση!
Διαβάζοντας ξανά την ομιλία μου στην τελετή της απονομής, εξακολουθώ να πιστεύω ότι αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο το πώς έγινε αυτή η προσπάθεια και τι θα μπορούσε να σημαίνει για τη συνέχεια. Χαίρομαι που μπόρεσα να εκφράσω τότε τόσο απλά και καθαρά την επιτυχία του εγχειρήματος.
Η Βέροια έκανε κάτι απίστευτο και διαφορετικό! Μια τόσο μικρή πόλη κατάφερε να τύχει μιας παγκόσμιας αναγνώρισης. Πώς φτάσαμε στη βράβευση;
Είχαμε πληροφορηθεί για τον διαγωνισμό, ο οποίος γινόταν από το 2000 και στον οποίο συμμετείχαν όσες βιβλιοθήκες θέλανε, συμπληρώνοντας διαδικτυακά τη φόρμα για τη συμμετοχή. Ο διαγωνισμός με τον τρόπο που γινόταν αποδείχτηκε πως ήταν αδιάβλητος.
Καταλάβαμε από μια μικρή παράγραφο της φόρμας του διαγωνισμού πως δεν ενδιέφερε το Ίδρυμα Gates το μέγεθος τη βιβλιοθήκης που συμμετέχει, αλλά οι καινοτομίες που εφαρμόζει. Αυτό ήταν και η διαφορά της νέας εποχής, της εποχής της πληροφορίας.
Στην εποχή αυτή μια βιβλιοθήκη με εκπαιδευμένο και υψηλής ποιότητας προσωπικό, έστω κι αν είναι 14 ατόμων, μπορεί να παρέχει υπηρεσίες σημαντικότερες. Αυτό ήταν η ειδοποιός διαφορά και το κλειδί της επιτυχίας μας.
Το Νοέμβριο του 2009 χάρη και στην επιμονή του συνεργάτη μου Δημήτρη Πρωτοψάλτου υποβάλαμε την υποψηφιότητά μας για την επόμενη χρονιά και το 2010, έγινε το θαύμα! Συμμετείχαν στο διαγωνισμό εκείνη τη χρονιά 350 βιβλιοθήκες απ’ όλον τον κόσμο αλλά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, με ρόλο βιβλιοθηκών.
Εγώ έλειπα – θυμάμαι έλειπα σε εκδρομή, ήταν η γιορτή του Αγίου Πνεύματος – και επιστρέφοντας ακούω στο τηλέφωνο μια φωνή από το Σιάτλ της Αμερικής να μου λέει «Σας ψάχνουμε εδώ και τρεις μέρες, για να σας ανακοινώσουμε ότι αυτήν τη φορά είστε ο παραλήπτης του Βραβείου Gates! Να μην ανακοινωθεί μέχρι τον Αύγουστο, γιατί θα έρθουμε να κάνουμε το σχετικό βίντεο για τη βιβλιοθήκη, που θα προβληθεί με την βράβευση».
Εκείνο το βράδυ, εγώ, που δεν είμαι πότης, ήπια μισό μπουκάλι ουίσκι. Ένιωθα ότι έβλεπα όνειρο!
Ο διαγωνισμός σταμάτησε το 2015 και πέρα από το ότι είμαστε η μικρότερη βιβλιοθήκη που βραβεύτηκε, έχω να πω για το Ίδρυμα Bill and Melinda Gates πως και αξιόπιστο ήταν, αλλά και μεγάλη ήταν η προσφορά του στον συγκεκριμένο τομέα. Να σκεφτείτε το 2000 που ξεκίνησε βραβεύτηκε η τεράστια Βιβλιοθήκη του Ελσίνκι με 140 παραρτήματα! Και το 2010, εμείς, μια τόσο μικρή βιβλιοθήκη, ήμασταν οι νικητές!
Πήραμε, λοιπόν, το βραβείο μόνο τρεις βιβλιοθήκες στην Ευρώπη. Της Βέροιας, του Ελσίνκι και του Όρχους της Δανίας. Οι δύο τελευταίες εξακολουθούν να είναι από τις πιο μεγάλες και πρωτοπόρες βιβλιοθήκες στον κόσμο.
Γι’ αυτό πιστεύω ακράδαντα στη δύναμη του κόσμου. Αν η βιβλιοθήκη μας δεν στηριζόταν κι από τον κόσμο, ό,τι προγράμματα κι αν κάναμε, όσο ευφυείς και να ήμασταν δεν θα είχαμε το ίδιο αποτέλεσμα. Πρέπει ν’ ακούς τον κόσμο και μετά να σ’ ακούσει κι αυτός. Η σχέση είναι αμφίδρομη. Έτσι φτάσαμε στην ολοκλήρωση αυτού του παραμυθιού!
Σας καλούν στην Αθήνα, εκτιμώντας τις δυνατότητές σας, τον Ιούνιο του 2012 και μέχρι και τον Απρίλιο του 2016 διατελείτε Γενικός Διευθυντής και Διευθύνων Σύμβουλος της Α.Ε. «Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Άλλη δημιουργική θέση. Ποιες εμπειρίες αποκομίσατε τότε;
Η μετάβασή μου από μια μικρή βιβλιοθήκη σ’ ένα τόσο μεγάλο έργο ήταν ένα άλμα, που δεν μπορούσα να φανταστώ το μέγεθός του. Είχα την τύχη να εργαστώ σε ένα άλλο επίπεδο και να βελτιώσω τις δεξιότητές μου. Έμαθα πολλά και φυσικά ήταν μία μεγάλη αλλαγή και για την οικογένειά μου, αφού αλλάξαμε περιβάλλον.
Εκείνη την εποχή ήμουν προσανατολισμένος να μπορέσω να συνεργαστώ με τους ανθρώπους της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Λυρικής Σκηνής, ώστε να ενσωματωθούν αρμονικά σ’ αυτήν την προσπάθεια, για να μπορέσει να ολοκληρωθεί μαζί με την κατασκευή του Συγκροτήματος και η σωστή μετάβασή τους στα κτήριά τους. Απίστευτη εμπειρία.
Πιστεύω όμως ότι είμαι ικανότερος στο κομμάτι του πώς θα οργανωθεί κάτι, για να δουλέψει, παρά στο κομμάτι του πώς θα δουλέψει, όταν οργανωθεί.
Το Κέντρο Πολιτισμού είναι κάτι το μοναδικό για τον επισκέπτη. Η δουλειά που έχει γίνει, η τεχνογνωσία και ο κόπος που καταβλήθηκε, για να στηθεί με όλους τους συνεργάτες, αλλά και το χρήμα που έχει διατεθεί, το κάνουν μοναδικό! Ο επισκέπτης βέβαια βλέπει την εικόνα του γενικά. Πού να είχε την ευκαιρία να δει και τις λεπτομέρειες με τις οποίες είναι δομημένο! Είχα την τιμή και τη χαρά να συνεργαστώ με εξαιρετικούς εμπειρογνώμονες, ειδικούς και έμαθα πολλά εκείνη την περίοδο.
Αλλά εκείνο που μ’ ενδιαφέρει εμένα τώρα, είναι οι προσφερόμενες υπηρεσίες. Είμαστε η χώρα που έχουμε τις πιο πολλές υποδομές στην Ευρώπη ανά κάτοικο, αλλά δυστυχώς είμαστε η προτελευταία χώρα από άποψη παροχής υπηρεσιών.
Ένα απλό θετικό παράδειγμα ήταν η λειτουργία και η προσφορά της Αντωνιάδειου Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Δήμου της Βέροιας τα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Παίζει ρόλο και η εποχή και η διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών. Χρειάζεται σε όλους τους τομείς, να μετράς, να ζυγίζεις την εποχή και να προχωράς. Όραμα, στόχοι και στενή συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα μπορούν να αποτελέσουν ένα πλαίσιο που θα βοηθήσει στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής των πολιτών. Τονίζω ξανά πως εκείνο που με απασχολεί περισσότερο είναι το τι υπηρεσίες προσφέρει κάποιος οργανισμός και όχι οι υποδομές, οπότε εκεί στρέφω το ενδιαφέρον μου.
Συνιδρυτής της ΜΚΟ «Future Library» -ποιος είναι ο στόχος της; – και από τον Μάρτιο του 2017 μέχρι και τον Απρίλιο του 2019 είστε επικεφαλής της διοργάνωσης «Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου, Unesco» του Δήμου Αθηναίων. Ακόμη πιο πλούσιος σε εμπειρίες αυτήν τη φορά, που μεγαλώνουν όμως και το μέγεθος της ευθύνης. Τι πιστεύετε ότι εκτιμούν σε σας όσοι σας επιλέγουν σε τέτοιες θέσεις;
Η Future Library ήταν μια πρωτοπόρα ιδέα. Με τον Δημήτρη Πρωτοψάλτου, συνεργάτη από τη Βέροια, που έλειπε χρόνια στην Ελβετία, την ιδρύσαμε το 2011. Στη Future Library ήταν από την αρχή μαζί ο καθηγητής μου και μέντοράς μου από την Ουαλία, ο Richard Hartley, του οποίου η συμμετοχή ήταν πολύτιμη. Θέλαμε να συνεισφέρουμε στην ανάπτυξη των βιβλιοθηκών στην Ελλάδα ανοίγοντας ένα διάλογο με βιβλιοθήκες από το εξωτερικό. Αυτό το σχέδιο βασιζόταν στην εμπειρία που είχαμε αποκτήσει από τη Βέροια. Μάλιστα το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μάς υποσχέθηκε τα πρώτα χρήματα, για να υλοποιήσουμε την ιδέα μας. Δημιουργήσαμε σχέσεις με βιβλιοθήκες όλης της Ελλάδας με μικρά project.
Η Future Library εξακολουθεί να υφίσταται, έχοντας στέγη στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Βέροιας. Λαμβάνει δωρεές κυρίως από ένα ίδρυμα των αδελφών Στασινόπουλου (ΚΙΚΠΕ) και εμπλουτίζει με βιβλία διάφορες βιβλιοθήκες ανά την Ελλάδα. Η επιτυχία της ήταν ότι μέχρι τώρα βοήθησε να οργανωθούν καλύτερα οι βιβλιοθήκες, βοηθώντας με την φιλοσοφία της και στη ανάπτυξη της Βιβλιοθήκης της Βέροιας.
Όσο για την ευθύνη που ανέλαβα για την διοργάνωση της εκδήλωσης του Δήμου Αθηναίων «Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου, Unesco», έχω να πω πως το θεώρησα μεγάλη τιμή. Ήταν πραγματικά μια πρόκληση «να συνεργασθώ με την ομάδα που κατάφερε να ανακηρυχθεί η Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου για το 2018. Στόχος μας ήταν το βιβλίο να «συναντήσει» όλους τους κατοίκους της Αθήνας. Άξιζε τον κόπο να δουλέψουμε για ένα τέτοιο σκοπό. Και τα καταφέραμε!»
Αναρωτιέμαι πάντα για τα προσόντα που έχω και για τους λόγους που με έχουν επιλέξει όσοι μου πρότειναν συνεργασίες. Ας επαναλάβω ότι ήμουν και είμαι τυχερός.
Απλά, τώρα πλέον συγκεντρώνομαι περισσότερο, απλοποιώ τις διαδικασίες και βρίσκω τρόπο να επικοινωνώ με τους εκάστοτε συνεργάτες μου, ώστε να υπάρξει αποτέλεσμα στη δουλειά που κάνουμε. Ελπίζω πώς βελτιώνω τις δεξιότητές μου και αντιμετωπίζω νέες προκλήσεις.
Και η θέση που κατέχετε τώρα; Από τον Ιούνιο του 2019 είστε Διοικητικός Διευθυντής του Οργανισμού «Πρωτοβουλία για την Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Πού επικεντρώνεστε στην τελευταία αυτή θέση, ποιοι είναι οι στόχοι σας;
Είναι οι τοπικές κοινωνίες και οι ιδιαιτερότητές τους το αντικείμενο μελέτης και ανάδειξης τους ως κυττάρων του πολιτισμού, σύμφωνα με τον τίτλο που φέρει ο Οργανισμός ;
Είναι μία νέα περιπέτεια του επαγγελματικού μου βίου. Μπορεί κανείς να αντλήσει πληροφορίες για τον οργανισμό στην ιστοσελίδα www.heritagemanagement.org
Ασχολείται με την εκπαίδευση επαγγελματιών του χώρου του πολιτισμού γενικότερα, σε θέματα διαχείρισης και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο οργανισμός συμμετέχει σε διεθνή προγράμματα και απευθύνεται σε επαγγελματίες, που ζούνε σε διάφορες χώρες και ειδικότερα σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Ένα από τα θέματα στο οποίο έχει αναπτύξει τεχνογνωσία με τους ερευνητές που εργάζονται για τον οργανισμό είναι και «τρόποι ενεργοποίησης τοπικών κοινωνιών και ενδυνάμωσης της τοπικής ταυτότητας».
Με ενδιαφέρει επίσης πολύ ο ρόλος των τοπικών βιβλιοθηκών σ’ αυτήν την προσπάθεια. Σημαντικός ρόλος για τις τοπικές βιβλιοθήκες είναι να αποτυπώσουν όσο μπορούν καλύτερα τη συλλογική μνήμη της περιοχής. Γιατί μετά από χρόνια οι ερευνητές θα μπορούν έτσι να ξεχωρίσουν τις τοπικές ιδιαιτερότητες. Και μόνο η καταγραφή μιας περιόδου, χωρίς η βιβλιοθήκη να δανείζει πολλά βιβλία, την καθιστά πολύτιμη.
Βοηθώ λοιπόν στην ανάπτυξη του οργανισμού μαθαίνοντας παράλληλα σε τομείς που κατευθύνουν το μέχρι τώρα αντικείμενό μου. Η αναζήτηση συνεχίζεται λοιπόν.
Ξεκίνησε μια νέα εποχή σ’ όλους του τομείς, με τα θετικά και τα αρνητικά της. Ποιος είναι ο ρόλος των βιβλιοθηκών σ’ αυτήν; Μπορεί η πορεία της Βιβλιοθήκης της Βέροιας να αποτελέσει ακόμη ένα μοντέλο ανάπτυξης υπηρεσιών και προσέλκυσης κοινού;
Ειδικά στην μετά τον Κορονοϊό Εποχή η κοινωνική και οικονομική ανισότητα μοιραία βαθαίνουν. Τι συνεργασίες χρειάζεται να αναπτυχθούν, για να βελτιωθούν οι υπηρεσίες που παρέχονται στους πολίτες; Αλλά και τι δεξιότητες χρειάζεται να αναπτύξουν οι εργαζόμενοι στο τομέα του πολιτισμού και της εκπαίδευσης;
Δε γνωρίζουμε αυτήν τη στιγμή που μιλάμε το τοπίο, που θα δημιουργηθεί στην μετά τον Κορονοϊό Εποχή. Το σίγουρο είναι ότι πολλές από τις υπηρεσίες που προσέφεραν οι βιβλιοθήκες μέσω του φυσικού τους χώρου θα χρειαστεί να
περιοριστούν για κάποιο διάστημα και αυτό θα σημαίνει μεγάλη δυσκολία για τα χαμηλά κοινωνικά και οικονομικά στρώματα, που στη Βέροια αποτελούν στην πλειοψηφία τον κορμό των μελών της.
Χρειάζεται να γίνουν αρκετά πράγματα στην κατεύθυνση δημιουργίας μίας εύρωστης ψηφιακής κοινότητας, στην οποία θα πρέπει να γίνει κάθε προσπάθεια, ώστε να συμπεριληφθούν όλες οι κοινωνικές ομάδες και ιδιαίτερα οι ευάλωτες.
Οι όποιες αλλαγές συνδέονται φυσικά με περαιτέρω κατάρτιση του προσωπικού, ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του ρόλου της Βιβλιοθήκης.
Η Βιβλιοθήκη της Βέροιας με τα μέχρι τώρα επιτεύγματά της θεωρώ ότι μπορεί να αποτελέσει και στη νέα αυτή εποχή ένα μοντέλο για όλες τις βιβλιοθήκες της χώρας και να είναι συνομιλητής με τις πιο προχωρημένες βιβλιοθήκες άλλων χωρών.
Χρειάζεται φυσικά να προωθηθούν συνεργασίες με δημιουργικές ομάδες από την Ελλάδα και το Εξωτερικό, να προωθηθεί ο πειραματισμός και η καλύτερη συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, τα επαγγελματικά σωματεία της περιοχής, και βέβαια να βρεθεί πρόσθετη χρηματοδότηση.
Υπάρχει πολύ δρόμος, όμως η Βιβλιοθήκη της Βέροιας έχει όλες τις προϋποθέσεις για να συμβάλει στην ανάπτυξη μίας κοινωνίας αλληλεγγύης, για να περάσουμε αυτήν τη κρίση με τις λιγότερες απώλειες.
Θα αναφέρω ενδεικτικά μερικά θέματα για το πώς θα έπρεπε να εκπαιδευθούν οι υπάλληλοι των βιβλιοθηκών, για να έχετε μία εικόνα των υπηρεσιών, που θα πρέπει να προσφέρουν οι βιβλιοθήκες και άλλοι πολιτιστικοί οργανισμοί.
Σχεδιασμός και διαχείριση εκδηλώσεων σε ψηφιακό περιβάλλον
Μάρκετιγκ και επικοινωνία της Βιβλιοθήκης
Εξερεύνηση τεχνολογικών αλλαγών και πειραματισμός (ρομποτική, εικονική
πραγματικότητα, ανοικτά δεδομένα κ.α.)
Μέτρηση και αξιολόγηση βιβλιοθηκών
Αξιολόγηση των αναγκών των μελών της βιβλιοθήκης και εξεύρεση λύσεων
Τρόποι συζήτησης θεμάτων, που αφορούν την πόλη και δημιουργία φόρουμ
συζήτησης και διερεύνηση λύσεων
Αφιερωθήκατε με γνώση πίστη και έμπνευση – γιατί χρειάζονται και τα τρία – στην οργάνωση και την ανάδειξη του ρόλου της βιβλιοθήκης. Πώς θα συμπυκνώνατε σε λίγες φράσεις τη δυναμική και την αξία της λέξης “Βιβλιοθήκη”;
Η βιβλιοθήκη είναι για μένα ο φυσικός χώρος ανάπτυξης της περιέργειας, της δημιουργικότητας, της κοινωνικής επαφής και ενσωμάτωσης.
Μία νησίδα που στηρίζει την ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών, σε μία εποχή που θα συνεχίζει να ταλανίζεται από πόλωση, σύγχυση και βάθεμα των κοινωνικών
και οικονομικών ανισοτήτων.
Στην περίπτωση και της πιο μικρής τοπικής βιβλιοθήκης μπορούμε να τη φέρουμε στο νου μας σαν το πραγματικό και ψηφιακό αποθετήριο της συλλογικής μνήμης, που χρειάζεται να υπάρχει για την ενδυνάμωση και τη συνέχιση της τοπικής ταυτότητας.
Η περυσινή σας βράβευση με το βραβείο Πολιτισμού “Τζίνα Μπαχάουερ” αποδεικνύει το μέγεθος της προσφοράς σας στον Πολιτισμό, όσο κι αν εσείς, φύσει σεμνός, δεν την προβάλλετε. Αν συμπεριλάβουμε τη δεύτερη βράβευση, αυτήν τη φορά στο δημιουργό, πλάι στην πρώτη βράβευση της βιβλιοθήκης, στο δημιούργημα, αισθάνεστε τη δική σας “Ιθάκη” φτωχική;
Η εκτίμηση των ανθρώπων στο πρόσωπό μου με συγκινεί και ταυτόχρονα με κάνει να επαναλαμβάνω για πολλοστή φορά πόσο τυχερός ήμουν και είμαι στη ζωή μου.
Χάρηκα πολύ γι’ αυτήν τη βράβευση, γιατί μεταξύ άλλων μου θύμισε τη μεγάλη προσπάθεια στην οποία συμμετείχα το 2011, με την ίδρυση της Future library. Μπορεί να μην είχε τη συνέχεια που πολύ περιμένανε, όμως εξακολουθεί να
υπάρχει και να βοηθά τις βιβλιοθήκες σε όλη την επικράτεια. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι παραμένει πηγή έμπνευσης για πολλούς ανθρώπους αυτού του χώρου και έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού των ελληνικών βιβλιοθηκών.
Η δική μου “Ιθάκη” έχει να κάνει με τη διαρκή προσπάθεια αναζήτησης μίας εσωτερικής ισορροπίας, που θα με βοηθά να έχω μεγαλύτερη κατανόηση, καλύτερη προσφορά και γνώση των ικανοτήτων μου.
Μένετε στην Αθήνα εδώ και 8 χρόνια. Μέσα απ’ αυτήν την απουσία πώς νιώθετε για την πόλη σας, τη Βέροια; Τι αποτελεί για σας;
Είναι η πόλη που γεννήθηκα, μεγάλωσα και νιώθω περήφανος που σ’ αυτήν και γι’ αυτήν έκανα τα πιο σημαντικά πράγματα της ζωής μου. «Η μισή μου καρδιά στη Βέροια βρίσκεται» και για να παραφράσω τελείως τον ποιητή «η δική μου καρδιά ολόκληρη στη Βέροια βρίσκεται» και σ’ αυτήν θα ήθελα να ξαναγυρίσω. Το γέλιο και τα αστεία με τους φίλους και τους συγγενείς μου στην πόλη μας με ανακουφίζουν και μου δίνουν δύναμη για τη συνέχεια.
Φωτογραφίες: faretra.info – Αρχείο Γιάννη Τροχόπουλου
