“Τα πιόνια του EastMed – Νέες πολεμικές φωτιές στην ενεργειακή σκακιέρα της Μεσογείου” γράφει ο Δημήτρης Μηλάκας
«Κοιτάζοντας» κάποιος την ιστορία της Μέσης Ανατολής λίγο πριν και κυρίως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι και σήμερα καταλήγει σε ένα βασικό συμπέρασμα: Η ύπαρξη του πετρελαίου διαμόρφωσε τον πολιτικό χάρτη, διένειμε, δίχασε και αιματοκύλησε ολόκληρη την περιοχή.
«Σπουδαίοι» μέχρι και σήμερα γνώριμοι, Chevron, Exxon Mobil, Total, ENI, BP κ.λπ., καθώς και οι μεγάλοι παγκόσμιοι παίκτες (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία κ.λπ.) δεν δίστασαν στη χρησιμοποίηση οποιουδήποτε μέσου προκειμένου να βάλουν στο χέρι τον ενεργειακό πλούτο της περιοχής. Οι φωτιές που έχουν ανάψει εδώ και δεκαετίες καίνε ασταμάτητα μέχρι και σήμερα.
Υπ’ αυτήν την έννοια δεν είναι μάλλον ευχάριστη και αισιόδοξη είδηση το ότι όλοι αυτοί σήμερα στρέφουν την προσοχή τους δυτικότερα, στην Ανατολική Μεσόγειο.
«Απεξάρτηση» από τη Ρωσία
Η διαπιστωμένη – ή ακόμα και η φημολογούμενη – ύπαρξη γιγαντιαίων ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, στο «τόξο» που εκτείνεται από τις θαλάσσιες περιοχές νότια της Κύπρου, βόρεια των ακτών της Αιγύπτου και φτάνει μέχρι τα νότια της Κρήτης στο Λιβυκό πέλαγος, έχει ήδη βάλει (διπλωματική προς το παρόν) φωτιά στην περιοχή.
Τραπεζικοί όμιλοι «ρισκάρουν» δάνεια αναμένοντας υπερ-αποδόσεις στο νέο Ελντοράντο της Ανατολικής Μεσογείου και οι πετρελαϊκοί κολοσσοί αναλαμβάνουν να επιστρέψουν (μαύρο) χρυσάφι στους απανταχού επενδυτές.
Μαζί μ’ αυτό το μεγάλο οικονομικό παιχνίδι εξελίσσεται παράλληλα και το τεράστιο γεωπολιτικό. Μια ματιά στον χάρτη όπου φαίνονται οι πηγές ενέργειας που τροφοδοτούν την Ευρώπη, καθώς και οι διαδρομές μέσα από τις οποίες αυτή η ενέργεια φτάνει στην ευρωπαϊκή κατανάλωση, θα βοηθήσει κάποιον να κατανοήσει το έπαθλο του μεγάλου παιχνιδιού που εξελίσσεται εδώ και μισό αιώνα στη Μέση Ανατολή και μετακινείται τώρα δυτικότερα, προς την Ανατολική Μεσόγειο.
Σήμερα ο πλησιέστερος ενεργειακός προμηθευτής της Ευρώπης είναι η Ρωσία, η οποία διαθέτει αστείρευτους ενεργειακούς πόρους και υπάρχοντα ή υπό δημιουργία δίκτυα μεταφοράς τους στη Γηραιά Ήπειρο. Η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης (την οποία η Ουάσιγκτον θεωρεί αμερικανικό οικόπεδο) από τη Ρωσία δεν είναι αποδεκτή από τις ΗΠΑ.
Τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου, στην περίπτωση που αποδειχτούν όντως γιγαντιαία, όπως τα εμφανίζουν οι εκτιμήσεις, μπορούν να είναι η εναλλακτική τροφοδοσία της Ευρώπης και η απεξάρτησή της από το ρωσικό μονοπώλιο, με ό,τι αυτό (πολιτικά) συνεπάγεται.
Σε αυτό το γεωπολιτικό παιχνίδι, όση σημασία έχει η «ιδιοκτησία» του ενεργειακού κοιτάσματος άλλη τόση – και ίσως μεγαλύτερη – έχουν ο τρόπος και ο δρόμος μεταφοράς του από την παραγωγή στην ευρωπαϊκή κατανάλωση. Όλα αυτά περιγράφουν τη νέα σκακιέρα του μεγάλου παιχνιδιού του 21ου αιώνα. Και πάνω σ’ αυτήν μπορεί εύκολα κάποιος να δει τους παίκτες, τους «βασιλιάδες», τους «αξιωματικούς» και, κυρίως, τα πιόνια…
Γεωπολιτικοί κομπάρσοι
Η απομάκρυνση της Τουρκίας από τη σφικτή αμερικανική αγκάλη, η επιτυχημένη επανεμφάνιση της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή και ο κεντρικός ρόλος που έχει αναλάβει στο δράμα της Συρίας, καθώς και η αύξηση της επιρροής της Τεχεράνης, περιγράφουν το πρόβλημα που έχει να επιλύσει η Ουάσιγκτον στην προσπάθεια που καταβάλλει για να περιορίσει την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.
Μία από τις «λύσεις» αυτού του προβλήματος είναι ο έλεγχος των διαδρομών που θα ακολουθήσουν τα ενεργειακά κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη.
Κοιτάζοντας πάλι τον χάρτη μπορεί κάποιος να διαπιστώσει εύκολα ότι η φθηνότερη και συντομότερη διαδρομή που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν τα κοιτάσματα του Ισραήλ, της Κύπρου και της Αιγύπτου θα ήταν μέσω της Τουρκίας. Ο «τουρκικός δρόμος» είναι αυτός που υπαγορεύει η οικονομία. Ωστόσο, η γεωπολιτική διατυπώνει εντονότατες αντιρρήσεις.
Για την ακρίβεια η αποσταθεροποίηση της σχέσης ΗΠΑ – Τουρκίας υποχρεώνει τη Δύση να εξετάσει άλλους δρόμους μεταφοράς, όπως είναι αυτός του αγωγού EastMed, ο οποίος σχεδιάζεται να διατρέξει υποθαλάσσια τη Μεσόγειο.
Προβάλλοντας πολιτικά και ενισχύοντας παρασκηνιακά την επιλογή για την κατασκευή του EastMed η Ουάσιγκτον υπενθυμίζει στην Τουρκία ότι υπάρχουν εναλλακτικές. Γύρω από την Ουάσιγκτον συσπειρώνονται «αξιωματικοί» όπως το Ισραήλ ή η Γαλλία και πιόνια όπως η Κύπρος, η Αίγυπτος και η Ελλάδα. Στην αμερικανική σφαίρα είναι υποχρεωμένη να κινηθεί και η Ιταλία.
Από την πλευρά της, ωστόσο, η Τουρκία υπό την ηγεσία του Ερντογάν εμφανίζεται διατεθειμένη να διεκδικήσει με όλες τις δυνάμεις της τον ρόλο της μεγάλης περιφερειακής δύναμης. Η έμπρακτη αμφισβήτηση της κυπριακής ΑΟΖ με την αποστολή ερευνητικών πλοίων και πλωτών γεωτρύπανων σε θαλάσσια οικόπεδα που η Κυπριακή Δημοκρατία έχει παραχωρήσει προς έρευνα και εκμετάλλευση ήταν το πρώτο σαφές μήνυμα της Άγκυρας, το οποίο συνοψίζεται με απλά λόγια ως εξής: Τίποτε δεν μπορεί να γίνει στην Ανατολική Μεσόγειο δίχως τη συναίνεση (ή το μερίδιο) της Τουρκίας.
Το δεύτερο μήνυμα της Άγκυρας ήταν η συμφωνία με τη Λιβύη. Μ’ αυτήν η Τουρκία οριοθετεί στην ουσία την ΑΟΖ της με τη Λιβύη νοτιοανατολικά της Κρήτης υπογραμμίζοντας πάγιες θέσεις της: ότι τα ελληνικά νησιά Ρόδος, Καστελλόριζο και Κάρπαθος δεν έχουν δικαιώματα σε ΑΟΖ. Με αυτήν τη συμφωνία η Τουρκία του Ερντογάν επαναλαμβάνει επίσης ότι δεν είναι διατεθειμένη να αφήσει καμία εξέλιξη στην περιοχή να συμβεί ερήμην της.
Συνοψίζοντας θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις, η παρούσα και η προηγούμενη, ανέλαβαν πρόθυμα να μετατρέψουν τη χώρα σε αμερικανική βάση και να παίξουν (σαν πιόνια) το παιχνίδι της Ουάσιγκτον πρωτοστατώντας (υποτίθεται) στη δημιουργία του εναλλακτικού ενεργειακού δρόμου εφοδιασμού της Ευρώπης. Θέλουν, προφανώς, να ξεχνούν οι ελληνικές κυβερνήσεις ότι σε μια παρτίδα σκάκι τα πιόνια είναι αυτά που θυσιάζονται πρώτα…
