“Τοπωνύμια Σελίου” (3) γράφει ο Γιάννης Τσιαμήτρος

Στο παρόν σημείωμα ολοκληρώνουμε την αναφορά μας στα τοπωνύμια του Σελίου (Κάτω Βερμίου) με αυτά της ‘Κορέας’, των ‘Πριονίων’ και της ‘Σκοτίνας’.

Κορέα (και όσα βρίσκονται εκεί)

– Στο Αγκάθι: Ορεινή περιοχή μετά την ‘Κορέα’, μισή γυμνή μισή σκεπασμένη με πεύκα. Βρίσκεται ΝΔ του χωριού και σε απόσταση 4-5 χιλιομέτρων από αυτό.

– Στο Μπεημπουνάρ (πηγή του Μπέη): Ομαλή τοποθεσία, όπου  καλλιεργούσαν πατά-τες. Βρίσκεται αριστερά αμέσως μετά την ‘Πλαλίστρα’, ΝΔ του χωριού περίπου στα τρία χιλιόμετρα από αυτό. Τούρκικη ονομασία.

– Λα Ντουάλι μάσουρι (τα δυο μαντριά): Δυο μεγάλα λακκώματα από πέντε στρέμματα περίπου το καθένα, ομαλά και γυμνά, που χρησιμοποιούνταν σαν στέκια κοπαδιών. Βρίσκονται δεξιά από την θέση ‘Κορέα’, ΝΔ του χωριού περί τα 3.000 μέτρα. Στα βλάχικα ‘μάσου’ «τόπος διαμονής κοπαδιού κατά τη νύχτα, μαντρί», «ύπνος» (<λατ. mansum «άσυλο», «διαμονή») και στα ρουμαν. mas «διανυχτέρευση. βλ. βιβλίο του Α. Μπουσμπούκη ‘Σημασιολογικά Ανάλεκτα’, σελ. 221.

– Στη Κορέα: Πεδινή τοποθεσία συνέχεια της ‘Πλαλίστρας’. Η ονομασία οφείλεται στο γεγονός ότι  στη μακρινή αυτή περιοχή  πήγαιναν και έσπερναν πατάτες την εποχή του κορεάτικου πολέμου. Βρίσκεται ΝΔ του χωριού περίπου στα 3 χιλιόμετρα.

– Λα Κούφαλου ντι Μπεϊμπουνάρ (κουφάλα του Μπεημπουνάρ): Πρόκειται για φημισμένη κουφάλα δέντρου που από μέσα της έβγαινε νερό.  Το τραγούδι έλεγε: «να πιω νερό απ’τον κούφαλο, νερό απ’το Μπεημπουνάρ». Βρίσκεται ΝΔ του χωριού στα πέντε χιλιόμετρα περίπου στα αριστερά της Κορέας.

– Στη Μαγούλα: Λοφώδες ύψωμα, φουσκωτό και στρογγυλό σαν μάγουλο, με πεύκα και μια λουρίδα γυμνή. Βρίσκεται δυτικά της ‘Πλαλίστρας’. Η ονομασία από το σχήμα. Από το «μάγουλο», ανθρωπομορφική μεταφορά βλ. Α. Μπουσμπούκη ‘Σημασιολογικές μεταβολές από τα λατινικά σε βλάχικα &ιταλικά ιδιώματα’, σ. 32 και  του ίδιου πάλι ‘Τοπωνύμια Πελασγίας’.

– Λα Μαυρόλογγου (μαυρόλογγος): Πρόκειται για κοιλάδα μεγάλη με πολλά πεύκα. Βρίσκεται στα  χίλια μέτρα από την Κορέα, με διεύθυνση ΒΔ προς τα ‘Πριόνια’, δυτικά του χωριού περί τα 4.500 μέτρα. Η ονομασία από την όψη του τοπίου (Πελασγίας του ίδιου)

– Λα Μουρμίντι (μνήμα): Τοποθεσία με φτέρες, δυτικά της θέσης ‘Σσαμπάλη’ και αριστερά της θέσης ‘Τέντζιρη’. Λέγεται ότι έθαψαν κάποιον εκεί και από το μνήμα  το ονομάστηκε  το μέρος. Η λέξη από το λατινικό monumentum.

– Στη Πλαλίστρα: Πεδινή τοποθεσία, όπου καλλιεργούσαν πατάτες. Βρίσκεται αμέσως μετά τη ‘Στέρνα ΝΔ του χωριού περίπου στα 3 χιλιόμετρα.

– Στη Στέρνα: Πηγή που ανάβλυζε  νερό, αμέσως μετά τη θέση ‘Τέντζερη, στα ΝΔ του χωριού, 3.000 περίπου από αυτό. Η ονομασία από το νερό και το σχήμα δεξαμενής.

– Στο Στουρνάρι: Λοφώδης και πετρώδης τοποθεσία, αριστερά και μετά την ‘Πλαλί-στρα’, ΝΔ του χωριού σε απόσταση 3.000 μέτρων περίπου. Η ονομασία από το ‘στουρνάρι’ =πυριτόλιθος.

– Στο Τέντζερη: Δεντρόφυτη τοποθεσία ΝΔ του χωριού σε απόσταση 3.000 μέτρων. Πρόκειται για λάκκωμα σε σχήμα κατσαρόλας. Η ονομασία από την τούρκικη λέξη tencere.

– Στο Χατζιαντίν: Βουνοκορφή μετά το  ‘Αγκάθι’, μισή γυμνή και μισή πευκόφυτη, ΝΔ του χωριού περί τα 5.000 μέτρα. Ονομασία τούρκικη.

 Πριόνια    (και όσα βρίσκονται εκεί κοντά)

– Στον Αλή Χότζα: Ομώνυμη (τούρκικη ονομασία) βρύση σε μικρό ξέφωτο. Περιοχή πυκνά πευκοφυτεμένη. Η βρύση βρίσκεται περί τα 1.000 μέτρα ΝΔ των ‘Πριονιών’ και το νερό της φημίζεται.

–  Στο Άνω Σέλι ή Άνω Βέρμιο: Πρόκειται για το παλιό Σέλι. Βρίσκεται  ΝΔ του νέου χωριού (Κάτω Βέρμιο), δεξιά από το ‘Χατζιαντίν’ και αριστερά από τα ‘Πριόνια’, σε απόσταση πάνω από 15 χιλ. από το Σέλι. Σώζεται μια εκκλησία και ερείπια από παλιά οικήματα.

– Λα Β.λ.ντάρου (βαλανιδιά): Τοποθεσία αμέσως μετά την εκκλησία της Παναγίας στα ‘Πριόνια’ και στα βόρεια αυτής. Πρόκειται για ομαλή πλαγιά με βαλανιδιές (παλιότερα υπήρχαν πολλές), απ’όπου και η ονομασία.

–  Στο Βόδι: Δασώδης περιοχή  με πολλές οξιές πριν από την κορυφή ‘Σιδεράκι’.

– Λα Φάγκου: Πρόκειται  για ένα σημείο της περιοχής κοντά στη  βρύση ‘Αλή Χότζα’. Υπάρχει εδώ μια οξιά περίβλεπτη, που ξεχωρίζει απ’όλα τα άλλα δέντρα. Η ονομασία  από την λατ. λέξη fagus, i= η φηγός (λόγιο), οξυά. Βλάχικη ονομασία.

– Λα Φιάτ.: (κορίτσι): Χαράδρα ανάμεσα σε δυο απόκρημνους βράχους. Βρίσκεται ΒΑ των ‘Πριονιών’ σε απόσταση 2 χιλιομέτρων, προς τη Νάουσα. Λέγεται ότι εκεί έπεσε μια κοπέλα για να μην την πιάσουν οι Τούρκοι. Βλάχικη ονομασία.

– Λα Γκρουάπ. αλ Νικολάκη (λακκούβα του Νικολάκη): Πρόκειται για λάκκο με αρκετό βάθος και υπόγειο ποτάμι ίσως. Βρίσκεται ακριβώς στους πρόποδες της θέσης ‘Σιδεράκι’ γύρω στα  400 μέτρα βορείως του οικήματος των δασοφυλάκων (‘Παλάτι’). Βλάχικη  ονομασία μαζί με το κύριο όνομα.

– Λα Κιάτρ. (πέτρα, βράχος): Κοιλάδα με πλαγιές όχι και τόσο ομαλές. Διασχίζεται από μονοπάτι που αρχίζει από ΒΔ του χιονοδρομικού κέντρου και κατηφορίζει στα ‘Πριόνια’. Οι πλαγιές της είναι κατάφυτες από οξιές και πεύκα. Βλάχικη ονομασία και οφείλεται σε  ένα βράχο  που υπάρχει εκεί.

– Λα Λούν. (φεγγάρι): Μεγάλη επίπεδη άσπρη πέτρα σαν στρογγυλή πλάκα, που περι-βάλλεται από αραιά πεύκα. Βρίσκεται σε μικρή πλαγιά, ΒΑ  του ‘Β.λ.ντάρου’ στα 200 μέτρα περίπου. Βλάχικη ονομασία (ομοιότητα με το φεγγάρι).

– Λα Μουρμίντζ. II (μνήματα): Τοποθεσία στα ‘Πριόνια’ γύρω στα 1.000 μέτρα ανατολικά της θέσης ‘Παλάτι’. Ήταν παλιά τα μνήματα του οικισμού ‘Παλιοχώρι’, ένας χώρος γυμνός και ομαλός ανάμεσα σε δυο υψώματα, πηγαίνοντας  προς την ‘Παναγία τη Σελιώτισσα’. Η λέξη από το λατινικό monumentum.

– Στο Παλάτι: Πρόκειται για το οίκημα των δασοφυλάκων. Το ονόμασαν έτσι για την εντύπωση που έκανε ένα αρκετά καλό οικοδόμημα σε μια τόσο απομακρυσμένη περιοχή. Βρίσκεται σε μικρό λόφο, πολύ γραφικό με ποικιλία από καρποφόρα δέντρα και μη, στην περιοχή των ‘Πριονίων’.

– Στο Παλιοχώρι: Πρόκειται  για παλιό κατεστραμμένο  οικισμό σήμερα.  Σώζονται ερείπια και καινούργια εκκλησία στο όνομα της ‘Παναγίας της Σελιώτισσας’. Βρίσκεται μέσα στην περιοχή των  ‘Πριονίων’.

– Στα Πριόνια: Απέραντη δασώδης περιοχή κατάφυτη από ορεινή κυρίως πεύκη. Χωρίζεται στα δυο από μεγάλη ρεματιά με λίγο νερό. Υπάρχει βρύση με ποτίστρες, οίκημα δασοφυλάκων, ερείπια παλιών κτισμάτων και καινούργια εκκλησία στο όνομα της Παναγίας. Συνηθίζουν σήμερα ακόμα να κάνουν εκδρομή στις 23 Αυγούστου (9μερα της Παναγίας). Βρίσκεται  ΒΔ του χωριού στα 9.000 μέτρα στα δυτικά του χωριού. Δρόμος βατός. Η ονομασία από τα πριόνια για την κοπή της ξυλείας.

– Λα Πούντι αλ Κ.ρκ.τσσιούλ. (γέφυρα του Καρκατσιούλη): Παλιότερα υπήρχε ξύλινη γέφυρα. Βρίσκεται σε χαράδρα κατάφυτη κοντά στη θέση ‘Φιάτ.’, περί τα 2.000 μέτρα ΒΑ από τα ‘Πριόνια’. Ονομασία από το κύριο όνομα. Η λέξη από το λατινικό pons, pontis =γέφυρα.

– Στο Σιδεράκι: Μεγάλη βουνοκορφή,  ψηλά γυμνή και πετρώδης  και χαμηλά γεμάτη οξιές και πεύκα. Βρίσκεται ΒΔ από τα ‘Πριόνια’, συνέχεια με αυτά. Η ονομασία ίσως από το γκρίζο χρώμα της πέτρας στην κορφή, ίδιο με του σιδήρου.

Σκοτίνα (και όσα βρίσκονται εκεί κοντά)

– Στη Βρύση Γραμμένης:  Ήταν μια πρόχειρη βρύση, που τη χρησιμοποιούσαν οι Ναουσαίοι παραθεριστές. Βρίσκεται  200 μέτρα αριστερά μετά τη ‘Γραμμένη’.

– Στη Γραμμένη: Μεγάλο ξέφωτο σε ομαλή πλαγιά με πολλά πεύκα και οξιές γύρω γύρω. Τοποθεσία πολύ γραφική, όπου κάθε καλοκαίρι έρχονται και παραθερίζουν Βλάχοι της Νάουσας. Βρίσκεται  στα βόρια του χωριού περί τα 4.000 μέτρα αριστερά από τον δρόμο για τη Νάουσα. Η ονομασία οφείλεται  στη γραφικότητα του τοπίου  (γραμμένος= ζωγραφιστός, όμορφος). Ίσως υπονοεί ‘γραμμένη οξυά’ δηλ. όμορφη σαν ζωγραφισμένη.

– Λα Γκρουάπ. αλ Γκιζάρ. (λάκκος, γούβα του Γκιζάρη): Ομαλό λάκκωμα εκτεταμένο και γυμνό, αμέσως μετά το χωριό ΒΑ. Σήμερα χρησιμοποιείται σαν γήπεδο ποδοσφαίρου κλπ. Βλάχικη ονομασία μαζί με το κύριο όνομα.

– Λα Ισβουρου αλ Αρίζ. (πηγή του Αρίζα): Πηγή με νερό που αναβλύζει και βρίσκεται  στα βόρεια των χωραφιών του Κεχαγιά. Η ονομασία είναι από τη σλάβικη λέξη izvur =πηγή  και το κύριο όνομα.

– Λα  Κιάτρ.  αλ Μπέϊκου (πέτρα του Μπέϊκου): Μεγάλη  γκριζόχρωμη πέτρα (30 επί  30 μέτρα). Βρίσκεται στο τέλος  μικρής πεδινής και χωρίς δέντρα έκτασης  και στα δυτικά της. Από τις άλλες πλευρές υπάρχουν πολλά πεύκα. Είναι ανατολικά του χωριού σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων. Βλάχικη ονομασία και κύριο όνομα.

– Λα Κίνλου αλ Ντίτσ. (το πεύκο του Ντίτσα): Επίπεδη  γυμνή περιοχή έκτασης άνω των δέκα στρεμμάτων, ΒΔ του χωριού στα 500 μέτρα. Υπήρχε παλιότερα μεγάλο πεύκο που κάηκε. Στη σκιά του συνήθιζε να καταφεύγει  και να διαβάζει κάποιος Βλάχος ονόματι  Ντίτσα. Βλάχικη ονομασία και κύριο όνομα.

– Στο  Μπαλκόνι:  Έτσι ονομάζεται η ΝΔ γωνία της θέσης ‘Πάτωμα’. Τοποθεσία με μικρούς θάμνους και τρία τεράστια πεύκα. Από τη δυτική πλευρά υπάρχει απότομη πλαγιά με εντυπωσιακή κλίση και τροπική σχεδόν βλάστηση. Το θέαμα είναι καταπληκτικό και το όνομα δικαιολογείται απόλυτα. Βρίσκεται ΒΔ του χωριού περίπου στα τρία χιλιόμετρα.

– Στη Μπάρα: Περιοχή με νερό που λιμνάζει και διατηρείται όλο τον χρόνο (τώρα τι γίνεται;). Παλιότερα έπαιζε ρόλο ποτίστρας. Βρίσκεται  ΒΔ του χωριού, αριστερά από το δρόμο για την Νάουσα σε απόσταση 2.500 μέτρων περίπου. Σλάβικη ονομασία (bara= τέλμα)

– Λα  Νίσσ.: Περιοχή με οξιές γύρω γύρω σε κατηφορική πλαγιά με πρόχειρη βρύση και υποτυπώδη ξύλινη ποτίστρα. Νερό πολύ κρύο.  Παλιότερα γίνονταν εκδρομές σε συνδυασμό με πλύσιμο ρούχων. Βρίσκεται  ΒΑ του χωριού στα δυο χιλιόμετρα περίπου δεξιά από τον δρόμο για Νάουσα.  Βλάχικη ονομασία.

– Λα Πάτουμ. (πάτωμα): Εκτεταμένο πλάτωμα, σαν μικρό οροπέδιο γύρω στα 10 στρέμματα. Υπάρχουν αραιά πεύκα και οξιές που πυκνώνουν προς τα βόρεια. Σε μερικά σημεία καλλιεργούνταν πατάτα. Βρίσκεται βόρεια της ‘Μπάρας’ και τους χωριού σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από αυτό. Υπάρχει εκεί τσάι του βουνού. Ονομασία από το σχήμα.

– Λα Προυνίκλου αλ Γκιζάρ. (προυνιά του Γκιζάρη): Τοποθεσία με πεύκα ανατολικότερα της ‘Κρουάπας του Γκιζάρη’. Υπήρχε μια πουρνιά (ο προύνος) στην περιοχή  αυτή, που την νέμονταν ο Γκιζάρης. Απόσταση από το χωριό περί τα 1.00 μέτρα ΒΑ. Η ονομασία από το κύριο όνομα και τη λατινική λέξη prunus, i «ο προύνος» (δαμασκηνιά, κόκκινη κορομηλιά). Το ‘προυνίκλου’ είναι υποκοριστικός τύπος.

– Στη Σκοτίνα: Ονομάζεται  όλη η ΒΔ περιοχή του χωριού. Πρόκειται για τεράστια έ-κταση, άλλοτε γυμνή αι άλλοτε πευκόφυτη, που περιλαμβάνει πολλά επί μέρους τοπωνύμια. Σκοτίνα πολλοί θεωρούν μόνο την περιοχή που εκτείνεται ΒΑ μετά τη θέση ‘Νίσσ.’. Η ονομασία ίσως βλάχικη, γιατί μαρτυρούνται και άλλες βλάχικες ‘Σκοτίνες’.

– Στα Χωράφια του Κεχαγιά: Εκτεταμένη περιοχή, ομαλή και πεδινή σχεδόν, με αραιά πεύκα και φτέρη. Καλλιεργούνταν πατάτα. Βρίσκεται βόρεια της θέσης ‘Κιάτρ. αλ Μπέϊκου’ και ΒΑ του χωριού σε απόσταση 2.000 μέτρων.