“Χαζή ξανθιά, έξυπνη καστανή… και άλλοι αστικοί μύθοι!” γράφει η Τζωρτζίνα Αθανασίου
Έχω ακήρυχτο πόλεμο με τη ξανθιά κούκλα με τα καλλίγραμμα πόδια, τη μέση δαχτυλίδι και το πλούσιο μπούστο που γεμίζει τα περισσότερα κοριτσίστικα κουτιά παιχνιδιών. Και εγώ έπαιζα με αυτήν την κούκλα. Την έντυνα, την έγδυνα, της άλλαζα ρούχα, την έλουζα. Τότε, πρόβλημα δεν μου είχε δημιουργήσει, γιατί ήταν μια απλή κούκλα. Μετά άρχισε να με δυσκολεύει, όταν από απλή κούκλα έγινε ταινία, και εγώ μητέρα. Αν και θεωρώ εξεζητημένο το πρότυπο ομορφιάς που προωθεί, δεν επιθυμώ να σταθώ σε αυτό, μα σε κάτι που μου φαίνεται σημαντικότερο: το πρότυπο συμπεριφοράς που δημιουργεί. Διότι στις ταινίες μιλάνε και η εν λόγω δεσποινίδα έχει και φίλες και εχθρούς.
Και όλες αυτές μαζί έχουν άποψη, και καλά κάνουν, αλλά ας το δούμε λίγο ψύχραιμα: η ηρωίδα αυτή καθώς και οι περιπέτειές της, απευθύνεται σε ανήλικα κυρίως κορίτσια. Υπέροχα μέχρι εδώ. Η ξανθιά λοιπόν, αρκείται στο να είναι όμορφη πάνω από όλα, αγαπητή από όλους, αρεστή σε όλους, όποιος δεν την συμπαθεί αποδεικνύεται μοχθηρός, δεν προσπαθεί για τίποτα μα καταφέρνει τα πάντα, κοιτάει με ένα βλέμμα θαυμασμού και απορίας όταν κάτι ξαφνικό συμβαίνει, οι φίλοι της είναι ντυμένοι με παστέλ χρώματα, οι ενασχολήσεις της είναι “καθώς πρέπει” κοριτσίστικες, και γενικώς απλά υπάρχει. Από την άλλη, υπάρχει η καστανή, που είτε είναι φίλη, είτε εχθρός, είναι συνήθως κακιά, δολοπλόκα, έξυπνη (ποτέ δεν κατάλαβα γιατί αυτά τα δυο συγχέονται στις ταινίες), κουτοπόνηρη, πονηρή, πηγαίνει δια της πλαγίας οδού, φθονεί την ξανθιά και θέλει να τη σαμποτάρει, και μονίμως ξινίζει. Χώρια που συνήθως μαλώνουν για αγόρι, …σιγά τα μούτρα…τέλος πάντων. Ας πούμε μέχρι εδώ ότι πρόκειται για σύμπτωση, η συνύπαρξη και ο συνδυασμός αυτών των χαρακτηριστικών με την αντίστοιχη εξωτερική εμφάνιση.
Πώς γίνεται στο τέλος, εντελώς αυθαίρετα, εντελώς ξαφνικά να δικαιώνεται η ξανθιά, χωρίς η ίδια να έχει διεκδικήσει κάτι, χωρίς να έχει υψώσει το ανάστημά της, χωρίς να έχει διαμαρτυρηθεί; Πολύ απλά, θα βρεθεί ένας όμορφος ξανθός (πάλι) να αποκαλύψει την κακιά, και να λύσει το πρόβλημα, ως από μηχανής Θεός και η δικαιοσύνη θα αποδοθεί από μόνη της, υπέρ της ξανθιάς πάντα, με συνοπτικές διαδικασίες. Η παθητικότητα θριαμβεύει και αφήνει την όμορφη ξανθιά στο έλεος της μοίρας της να περιμένει πότε θα ευκαιρήσουν οι άλλοι να τη σώσουν.
Σημειωτέον βέβαια πως για να είναι πολιτικώς ορθή η εταιρία κατασκευής και για να τηρήσει όλα τα προσχήματα την έχει δείξει να ασκεί όλα τα επαγγέλματα: κτηνίατρος, κομμώτρια, γιατρός, ηθοποιός, δασκάλα, ως και αστροναύτη την έχουμε δει. Με αντίστοιχους βέβαια “γυναικείους” ρόλους να επωμίζεται ο Κεν, διότι πώς να γίνει, μια γυναίκα δίχως άντρα, κομπολόι δίχως χάντρα.
Θα μου πείτε, εκεί στέκεσαι; Βγήκαν καινούργια παιχνίδια. Ναι, βγήκαν, οι ανδρικές φιγούρες, δείχνουν ρωμαλέες, με ατρόμητο βλέμμα, ατσάλινους κοιλιακούς και συνήθως φέρουν επιθετικά όπλα. Οι γυναικείες είναι σαγηνευτικές, καλλίγραμμες, με μέση δαχτυλίδι και πόδια χιλιόμετρο. Και βεβαίως, έχουνε όπλα, σχεδόν πάντα αμυντικά. Για σπαθί, το κατεξοχήν φαλλικό σύμβολο, ούτε λόγος. Πολεμάνε με γυμνά χέρια, και αραιά και πού πετάνε και καμιά κρότου-λάμψης…λέιζερ τάχα μου. Και από ονόματα; ένα θα σας πω..Μαύρη χήρα, πάλι τον κλαίμε δηλαδή τον μακαρίτη! Κοντολογίς, για να γίνει η γυναίκα ηρωίδα, πρέπει ή σε κανίβαλο αράχνη να παραπέμπει ή σε χήρα. Με ταίρι δεν μπορεί.
Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά χειρίζονται τα παιχνίδια τους οι ρόλοι που τους αποδίδουν και οι διάλογοι που αυτά σκαρφίζονται για να τους δώσουν ζωή, αντικατοπτρίζουν κατά πολύ τις επίκτητες ιδέες στις οποίες έχουν εκτεθεί και οι οποίες έχουν να κάνουν με το φύλο, την ισχύ, την εμφάνιση του χαρακτήρα. Όλο και περισσότερα παιχνίδια είναι παράγωγα των παιδικών ταινιών που βγαίνουν στον κινηματογράφο, πράγμα που σημαίνει ότι κάποια βασικά χαρακτηριστικά του «ήρωα» ξεφεύγουν από τα ανύπαρκτα όρια της παιδικής φαντασίας και υποτάσσονται στα βασικά χαρακτηριστικά που ο ήρωας ενσάρκωνε στην ταινία.
Ασφαλώς υπάρχουν ρόλοι από τη φύση μας που δεν θέλουμε να απαρνηθούμε άντρες και γυναίκες. Οι ρόλοι της φύσης όμως είναι πάντα ασπίδες, οι επίκτητοι ρόλοι της κοινωνίας κάποιες φορές γίνονται παγίδες και για τα δυο φύλα. Και ίσως να μην έχουμε σκεφτεί να τα συνδυάσουμε γιατί μας έπεισαν ότι δεν μπορούμε. Η προώθηση στερεότυπων συμπεριφορών, που σχετίζονται και με το φύλο, και κάποιες φορές και με την ηλικία, περιορίζουν την ελευθερία να είμαστε ο εαυτός μας υπό τον φόβο της μη αποδοχής από τους άλλους. Ασφαλώς το στοιχείο αυτό είναι εντονότερο στις νεαρές ηλικίες.
Γνώθι σ’ εαυτόν, μέσα από την αλληλεπίδραση και συναναστροφή με φίλους, όχι με το χαζοκούτι και τις ιδέες “κονσέρβα”. Σε ό,τι με αφορά, έκλεισα την τηλεόραση… Ευελπιστώ έτσι να γεννιούνται τα πλατάνια, και να μη γίνονται κισσοί.
