Την εβδομάδα που πέρασε, μεταξύ πολλών άλλων, συνέβησαν και τα ακόλουθα: ο μέχρι χθες υπουργός Πολιτισμού Αρ. Μπαλτάς εξεδήλωσε την πρόθεσή του να συστήσει Γενική Γραμματεία Σύγχρονου Πολιτισμού στο Υπουργείο Πολιτισμού καθώς και να συγκροτήσει ένα Συμβούλιο Τεχνών. Λίγες ημέρες αργότερα το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος παρουσίασε το «ευεργετικό» του έργο στην κοινωνία και τον πολιτισμό. Σύσσωμος ο αστικός τύπος παραλήρησε, από σοκ και δέος, από ξέφρενη χαρά και ευγνωμοσύνη για το θεάρεστο έργο του Ιδρύματος.
Ποια είναι όμως η σχέση των δύο παραπάνω γεγονότων; Το πρώτο, δηλαδή οι προθέσεις του Αρ. Μπαλτά, δεν είναι παρά ένας βαρύγδουπος φερετζές που ακόμα και αν φορεθεί, θα φορεθεί σε μία ασώματο κεφαλή. Αν το σώμα είναι ο πολιτισμός και δη ο σύγχρονος, τότε αυτό το σώμα έχει σχεδόν πλήρως εκχωρηθεί στο δεύτερο… δηλαδή στο Ιδρυμα και για να είμαστε ακριβέστεροι στα ιδρύματα. Επομένως, στην πραγματικότητα πολύ λίγο ενδιαφέρει αν αυτός ή τώρα πια η επόμενη υπουργός συστήσει γενικές γραμματείες για το σύγχρονο πολιτισμό, συμβούλια τεχνών και άλλες εύηχες κενότητες άνευ ουσιαστικού αντικειμένου.
Ο Αρ. Μπαλτάς όταν κοινοποιούσε ενώπιον ανθρώπων του πολιτισμού τις προθέσεις του προφανώς δεν θα έκρινε σκόπιμο και να τους ενημερώσει ότι οι πραγματικές προθέσεις κρύβονται αλλού.
Για παράδειγμα κρύβονται σε εκείνη την απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών σύμφωνα με την οποία τα υπουργεία Οικονομίας-Ανάπτυξης-Τουρισμού, Οικονομικών και Πολιτισμού-Αθλητισμού θα ελεγχθούν για τις δαπάνες τους από ειδική Επιτροπή Συντονισμού που συγκροτήθηκε στη Γενική Γραμματεία Δημοσιονομικής Πολιτικής. Για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκε στο ΥΠΠΟΑ ομάδα εργασίας που ζήτησε από τις υπηρεσίες να υποβάλουν σε μόλις 5 ημέρες τα στοιχεία δαπάνης του τακτικού προϋπολογισμού για το 2015, αλλά και τις προβλέψεις για το 2016 προκειμένου να τα επεξεργαστεί με την Επιτροπή Συντονισμού εντός του μηνός. Το έργο αυτής της Επιτροπής θα είναι «η συγκέντρωση και αποτίμηση των προτεινόμενων πολιτικών εξοικονόμησης πόρων με στόχο τη δημιουργία δημοσιονομικού περιθωρίου ώστε να ενισχυθούν οι δαπάνες σε τομείς με υψηλή κοινωνική αποτελεσματικότητα και να μειωθεί η φορολογική επιβάρυνση χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων πρωτογενών πλεονασμάτων»! Δηλαδή κόφτης στους προϋλογισμούς. Δηλαδή, κόφτης στις ήδη πετσοκομμένες δαπάνες για τον πολιτισμό, την υποτιθέμενη «βαριά βιομηχανία», τη «βιομηχανία» που σύμφωνα με τη δική τους ορολογία μπορεί να φέρνει έσοδα. Σε αυτό, όμως, δε λένε ψέματα. Και έσοδα μπορεί να φέρει και φοροαπαλλαγές…
Και κάπου εδώ βρίσκουμε τα Ιδρύματα. Τα ιδρύματα που με τη φορεσιά του ευπατρίδη και ευεργέτη έχουν καταλάβει ένα πολύ μεγάλο μέρος του πολιτιστικού τοπίου, χαράσσουν και εφαρμόζουν πολιτιστική πολιτική, «αγοράζουν» πολιτιστικές δομές και θεσμούς και οπωσδήποτε διαμορφώνουν το πλαίσιο για να «αγοράζουν» και αυτή καθ’ αυτή τη δημιουργία, να ελέγχουν και να διαμορφώνουν συνειδήσεις. Βέβαια μέσα στον αδηφάγο μεταξύ τους ανταγωνισμό, ανταγωνισμό μεγαλείου, ηγεμονίας και πάνω απ’ όλα προσδοκώμενου κέρδους φροντίζουν να έχουν έναν καταμερισμό … αρμοδιοτήτων.
Το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανέλαβε, λοιπόν, τις υποδομές. Η υποτιθέμενη δωρεά του Κέντρου Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος στο κράτος είναι μόνο μια μάσκα που την περιφέρουν σε ιθαγενείς. Η Εθνική Βιβλιοθήκη και η Λυρική Σκηνή θα λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, θα πληρώνουν ενοίκιο στον Οργανισμό που θα διαχειρίζεται το Κέντρο Πολιτισμού, ο οποίος Οργανισμός θα απολαμβάνει πλήθος απαλλαγών από φόρους και άλλες εισφορές προς το Δημόσιο, το Ιδρυμα θα έχει πρόσβαση σε όλα τα οικονομικά στοιχεία του Κέντρου Πολιτισμού (αναλυτικά στον Ημεροδρόμο όσα προβλέπονται από την σύμβαση http://www.imerodromos.gr/kentro-politismou-stayros-niarxos-dwrea/) και βέβαια το Ιδρυμα φρόντισε να εξασφαλίσει για τον εαυτό του και ένα ακόμα κομμάτι της πίττας που «κόβει» χρήμα. Στον «πανηγυρικό» απολογισμό των «ευεργεσιών» του Ιδρύματος που έγινε προ ολίγων ημερών, ο πρόεδρος του Ιδρύματος ανακοίνωσε ότι και μετά την παράδοση του Κέντρου στο ελληνικό δημόσιο στις αρχές του 2017, το Ιδρυμα θα συνεχίσει να οργανώνει και να χρηματοδοτεί με αποκλειστικά δικό του budget όλες τις δράσεις που πραγματοποιούνται στο χώρο. Στον ίδιο «φιλανθρωπικό» και «φιλότεχνο» απολογισμό ανακοινώθηκε ότι ο Ιδρυμα θα χρηματοδοτήσει την αποκατάσταση των κινηματογράφων Απόλλων και Αττικόν, οι οποίοι κάηκαν στην προβοκάτσια που στήθηκε κατά του μεγάλου συλλαλητηρίου που έγινε το Φεβρουάριο του 2012. Φυσικά, απαριθμήθηκαν και τα εκατομμύρια που κατευθύνθηκαν σε άλλες αγαθοεργίες, στην παιδεία, την υγεία, τους πρόσφυγες. Εκεί απ’ όπου αποχωρεί το κράτος και παραχωρεί πεδίον δόξης λαμπρόν για να απολιμνάσουν τα κεφάλαιά τους και να τα ξεπλύνουν αφορολόγητα ως δωρεές (για το «πόθεν» των εκατομμυρίων τους και αν ο πλούτος αυτός είναι δικός τους ή ο πλούτος που απομυζήθηκε από το λαό αναλυτικότερα στον Ημεροδρόμο http://www.imerodromos.gr/to-idryma-o-niarchos-ta-liberties-ke-i-ithagenis/).
Ο έτερος των Ιδρυμάτων, το Ιδρυμα Ωνάση, κινείται σε δύο άξονες. Μέσω της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών συγκροτεί έναν πόλο θεαμάτων παραστατικών τεχνών. Αρχικά ήταν ο ανταγωνιστής του Μεγάρου Μουσικής , το οποίο ενώ αποθεώθηκε ως υπόδειγμα ιδιωτικής πρωτοβουλίας τελικά υποτίθεται διασώζεται από το κράτος, αφού άλλωστε με λεφτά του κράτους έγινε και λειτουργούσε, ενώ στην πραγματικότητα οδηγείται σε πλήρη εκφυλισμό. Απόντος του Μεγάρου Μουσικής ως ισχυρού ανταγωνιστή, η Στέγη ουσιαστικά θέτει εαυτόν ως αντίπαλον δέος ιστορικών θεσμών όπως το Εθνικό Θέατρο. Ετσι φιλοξενεί ποικίλες παραστάσεις θεάτρου, χορού, περφόρμανς, πειραματικές παραγωγές εγχώριες και του εξωτερικού, συνέδρια, ομιλίες, δίνοντας περισσότερο την εικόνα ενός πολιτιστικού «σούπερ μάρκετ» που όλα τα εντάσσει κάτω από την αναγνωρίσιμη φίρμα του και ορισμένα, ό,που κρίνει αναγκαίο, φροντίζει να τα απονευρώνει από την ουσία και το νόημά τους όταν αυτό το νόημα κρίνεται ολίγον επικίνδυνο για τα χρηστά ήθη της κοινωνικής ειρήνης. Επειδή, όμως, το Ιδρυμα Ωνάση δεν επιθυμεί να παραιτηθεί από την έξωθεν καλή μαρτυρία του «ευεργέτη» του Πολιτισμού και επί της ουσίας δεν θέλει να παραιτηθεί από τη δυνατότητα να εμπλακεί και γιατί όχι κάποτε στο μέλλον να ελέγχει πολιτιστικούς θεσμούς με βαθιά ιστορία, οι οποίοι προσδίδουν κύρος και έσοδα, φροντίζει να «στρώνει» το προφίλ του με χορηγίες προς το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης. Εκεί δηλαδή που το κράτος είτε μειώνει την χρηματοδότησή του είτε την αποσύρει εντελώς, αφού οι επιχορηγήσεις προς το ελεύθερο θέατρο έχουν σταματήσει από το 2010 και μετά.
Βεβαίως υπάρχει πάντα και η μεγάλη πίττα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η οποία λανσάρεται με διάφορους τρόπους ως κερδοφόρο «κελεπούρι» για κάθε είδους εκδηλώσεις ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Τις μέρες που πέρασαν είδαμε το πρωτοφανές να δίνεται από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο η άδεια να εκτεθούν στους χώρους ιδιωτικού ιδρύματος ευρήματα ανασκαφής που δεν έχουν ξαναπαρουσιαστεί. Τα νέα ευρήματα από το Ναυάγιο των Αντικυθύρων της ανασκαφικής περιόδου 2015 και 2016 θα εκτεθούν για πρώτη φορά, όχι σε κάποιο κρατικό μουσείο (πρώτο απ’ όλα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο), αλλά στο Ιδρυμα Λασκαρίδη, το οποίο είναι ο χορηγός της ανασκαφής. Κατ’ αρχήν αποτελεί καινοφανή πρακτική πρόσφατα ευρήματα ανασκαφών να παρουσιάζονται πριν ακόμα συντηρηθούν, αφού κάτι τέτοιο δεν ικανοποιεί κανέναν αρχαιολογικό, επιστημονικό και οπωσδήποτε παιδευτικό σκοπό, πολύ περισσότερο να παρουσιάζονται σε ιδιωτικό χώρο. Φαίνεται, λοιπόν, πώς εκθεσιακή πολιτική σχεδιάζουν και τα ιδρύματα – χορηγοί όταν αυτό πρόκειται να εδραιώσει το κύρος τους και να διαφημίσει την ευεργεσία τους ή για να το πούμε με καθαρές κουβέντες: η λειτουργία των μνημείων με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια βρίσκει διάφορους τρόπους να γίνεται καθεστώς.
Υ.Γ. Οι υπουργοί καλούνται να εξυπηρετήσουν το πρόγραμμα μιας κυβέρνησης, στην προκειμένη περίπτωση μιας κυβέρνησης που υποκλίνεται στην Ε.Ε., παραχωρεί βάσεις για το ΝΑΤΟ, ξεπουλάει τη δημόσια και λαϊκή περιουσία σε Λάτσηδες, Κινέζους, Αραβες, Ρώσους, Γάλλους, κόβει – κι άλλο – τις συντάξεις των γερόντων αφού τους ρίχνει δακρυγόνα, συμφωνεί η εργασία να μετατραπεί – κι άλλο – σε μεσαιωνικό εργασιακό κολαστήριο, βγάζει στο σφυρί τα σπίτια των φτωχών. Ο καθείς που δέχεται να υπουργοποιηθεί – ανεξάρτητα από το από πού προέρχεται – αυτή την πολιτική καλείται να υλοποιήσει από το πόστο του και όχι κάποια άλλη…
