Το κείμενο δύναται να διαβαστεί και ως μία αλληγορία της αναλγησίας των ευρωπαίων ‘ιθυνόντων’ του καιρού μας.
Η διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος ‘γεννά’ ζητήματα που σχετίζονται με την ίδια τη λειτουργία του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Το τυπικό ή μη ‘κλείσιμο’ των συνόρων διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών ισοδυναμεί με την ουσιαστική μη διέλευση και διάσχιση των συνόρων από τους πρόσφυγες-μετανάστες, οι οποίοι έχουν ως βασικό στόχο την παραμονή σε περισσότερο ανεπτυγμένες καπιταλιστικά, χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Τα σύνορα κλείνουν, διάφορα τείχη ορθώνονται που εμποδίζουν τη διέλευση των προσφύγων-μεταναστών, τη στιγμή ακριβώς που συντελείται η απρόσκοπτη κίνηση κεφαλαίων-εμπορευμάτων. Κι ακριβώς απρόσκοπτη κίνηση κεφαλαίων-εμπορευμάτων αποτελεί τον καταστατικό και θεμέλιο λίθο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εν συνόλω.
Στις συνθήκες διαχείρισης του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος, διαμορφώνονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για την ανάδυση και την ιδιαίτερη ενός δομικού δυϊσμού, που αφενός μεν αναπαράγει και ανατροφοδοτεί το κεφάλαιο ως υλική αξία (παράγοντας κέρδους), αφετέρου δε τείνει να απεντάσσει και να «απεδαφικοποιεί» όχι απλά πρόσφυγες, αλλά δρώντα υποκείμενα που ζητούν ‘εστία’ και προστασία. Ο ‘κρισιακός’ ευρωπαϊκός καπιταλισμός (δρώντας περισσότερο ενεργά σε συγκεκριμένες ευρωπαϊκές χώρες), μετατοπίζει τα όρια της δράσης του, διευρύνει τη δυνατότητα απόσπασης ‘αστικού’ κέρδους (και δυνητικού υπερκέρδους), επιτελεί τη λειτουργία της «εκκαθάρισης» με έναν τρόπο ιδιαίτερο και χαρακτηριστικό της ευρύτερης ‘κρισιακής’ του ύπαρξης: οι προλετάριοι ως ‘δρώντες παράγοντες της παραγωγής’ «αίρονται» ως αυτόνομες υπάρξεις, αδυνατώντας πλέον να διασφαλίσουν τις αναγκαίες συνθήκες διασφάλισης της αναπαραγωγής τους.
Ο ‘συλλογικός εργαζόμενος’ απομονώνεται και υποπροσδιορίζεται στη σφαίρα της παραγωγής, στη σφαίρα των «πραγματικών» κεφαλαιοκρατικών-παραγωγικών σχέσεων, κάτι που έχει άμεσο αντίκτυπο και στην ‘παραγωγή’ και αναπαραγωγή της πολιτικής-διεκδικητικής του ισχύος και δυναμικής. Η τρέχουσα διαχείριση της βαθιάς οικονομικής-κεφαλαιοκρατικής κρίσης συμβάλλει και στην ύπαρξη ενός δομικού μετασχηματισμού στην ιδιαίτερο ‘τύπο’ κράτους, που είναι το συγκαιρινό καπιταλιστικό κράτος.
Εισερχόμενοι στην ευρωπαϊκή κεφαλαιοκρατική σφαίρα, οι πρόσφυγες-μετανάστες πλέον «διαμεσολαβούν» την ίδια την έννοια της κρίσης, «βλέποντας» και εστιάζοντας στο μείζον: στα «αόρατα» και όμως τόσο ορατά τείχη που ορθώνονται, τείχη που τείνουν να συγκροτούνται ως κανονικότητα, ως οιονεί «τρόπος» διαχείρισης των προσφυγικών-μεταναστευτικών «κινήσεων», ως οιονεί «τρόπος» ανασημασιοδότησης της έννοιας των συνόρων και του ‘χώρου’.
Αναφέρει η Βέρα Ξηρόπητα: «Τα τείχη είτε ως συσκευές περίφραξης, είτε ως αναπαραστάσεις εγκλεισμού, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ενεργή παρουσία των σχέσεων εξουσίας και του κράτους. Αυτά τα ιδιότυπα συμπλέγματα επιτήρησης, ελέγχου και καταστολής, συνιστούν την έκφραση διαφόρων γεωμετριών εξουσίας και αποτελούν όψεις κλειδιά της νεοφιλελεύθερης μορφής διακυβέρνησης: λειτουργίες που εντοπίζονται σε διάφορες κλίμακες, από την παγκόσμια μέχρι τη μικροκλίμακα του σώματος».[1] Τα διάφορα ‘τείχη’ συγκροτούν τον καπιταλιστικό βιόκοσμο σε ‘μικρογραφία’, εκεί όπου η συρρίκνωση του χώρου αναπαράγει τον ίδιο τον χώρο ως τιμωρία και ‘φυλακή’.
Το τείχος ως ανακύπτει ως εν δυνάμει κανονικότητα-κανονικοποίηση, τα σύνορα ως «δείκτες» οριοθέτησης και ουσιαστικής απένταξης του πάσχοντος σώματος, το οποίο βιώνει ταυτόχρονα τους φράκτες και τα σύνορα ως «μηχανές» πρόκλησης μίας φαντασιακής-συμβολικής θανάτωσης. Τα πάσχοντα σώματα βιώνουν τον θάνατο τμηματικά και σταδιακά, αναγνωρίζονται και ‘συγκροτούνται ως υπάρξεις «ούτε–ούτε»: ούτε σταθερός ‘χώρος’ που θα λειτουργεί ως αντικειμενοποίηση-υποστασιοποίηση της ύπαρξης, ούτε τελικά ‘νέα’ «πατρίδα» ως διαρκής καταφυγή. Η διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος (όπως και η διαχείριση της οικονομικής-κεφαλαιοκρατικής κρίσης), διαμορφώνει υπάρξεις προσωρινές που δύνανται να στερηθούν τα ‘εργαλεία’ μ
ίας πραγματικής αυτό-πραγμάτωσης.
Η κεφαλαιοκρατική χωροχρονική «μήτρα» στοιχίζεται με το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα στο πλαίσιο ενός ιδιότυπου «φιλτραρίσματος ανθρώπων που λειτουργούν ως εν δυνάμει εργάτες: θέση βρήκαν και θα βρουν όλοι όσοι θεωρούνται απαραίτητοι αφενός μεν για τη συνέχιση της διαδικασίας κεφαλαιακής συσσώρευσης, (‘ένταξη’ στην οιονεί εργατική τάξη), αφετέρου δε για την αναγκαιότητα της ιδεολογικής αναπαραγωγής της ‘Ενωμένης’ Ευρώπης ως πεδίου συμπύκνωσης του κανονιστικού-δικαιικού κώδικα: Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να προβάλλει και να εξωτερικεύσει τα χαρακτηριστικά της ‘κοινότητας’ που συνιστά ‘καταφύγιο’ των απανταχού κατατρεγμένων, μίας ‘κοινότητας’ που παρέχει τη δυνατότητα παροχής ασύλου και διαμονής.
Όσοι πρόσφυγες (και μετανάστες) ενταχθούν στην άμεση παραγωγική διαδικασία, θα λειτουργήσουν ως ‘παράγοντες’ της διαδικασίας κεφαλαιακής συσσώρευσης, λειτουργώντας σε αυτό το πεδίο ως ‘παράγοντες-φορείς’ ενσωμάτωσης μίας αμιγώς εργατικής ταυτότητας. Πραγματικά, στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικά ευρωπαϊκές χώρες, οι πρόσφυγες-μετανάστες που εντάσσονται στην καθεαυτό εργατική τάξη θα διαισθανθούν «βίαια» αυτό που τόνιζε ο Καρλ Μαρξ στα Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα, ήτοι την απόσπαση από το υλικό, αντικειμενικό και ‘ηθικό’ προϊόν της παραγωγής, την αποξένωση από αυτό που ορίζεται ως πραγμάτωση του εαυτού, ως αναγωγή στο ‘είναι’ της επαφής-οπτικοποίησης του ιστορικού-φυσικού γίγνεσθαι και ως αναγωγή στο άμεσο ‘τώρα’ της πράξης.
Στα Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα, ήτοι στην τυπική και συγκεκριμένη μορφή των πρωτόλειων καπιταλιστικών-παραγωγικών σχέσεων, ο Καρλ Μαρξ συστηματικά δομεί την έννοια της αποξένωσης ως μία διαδικασία-τύπο-συνθήκη ύπαρξης που συγκροτεί τον εαυτό ως «αλλότριο» και «ξένο», όπως «ξένος» και «α-πόμακρος» νοείται και ο ίδιος ο χώρος της καπιταλιστικής παραγωγής. Με άλλα λόγια διατυπωμένο, ο «ξένος συγκροτείται» μέσω της συνεχούς απόσπασης από το αντικείμενο που προέκυψε από τη συμμετοχή του προλετάριου στην παραγωγική διαδικασία, απόρροια δύναμης και συνάμα αδυναμίας, ισχύος και «πτώσης» μπροστά στη μετατόπιση του προϊόντος (ως υλικό αντικείμενο) προς την πλευρά του κατόχου των μέσων παραγωγής, που, την ίδια στιγμή, κατέχει και ρυθμίζει, ελέγχει και απεδαφικοποιεί.
«Έτσι η αποξενωμένη εργασία μεταστρέφει την ειδολογική ύπαρξη των ανθρώπων, τόσο τη φύση και τις διανοητικές του ειδολογικές δυνάμεις-σε μια ύπαρξη ξένη προς αυτόν και σ’ ένα μέσο της ατομικής του ύπαρξης». [2]
Οι πρόσφυγες-μετανάστες που έχουν ενταχθεί ή θα ενταχθούν στην ευρωπαϊκή-΄κρισιακή’ καπιταλιστική διαδικασία, θα παραγάγουν τις πτυχές ενός ‘συνεχούς’ κεφαλαιοκρατικού προτσές, μίας ιστορικής κίνησης επιβολής (γιατί τι άλλο σημαίνει η τρέχουσα διαχείριση των προσφυγικών-μεταναστευτικών «ροών» παρά κίνηση και μορφή επιβολής των ιδιαίτερων προταγμάτων-γνωρισμάτων του ευρωπαϊκού-‘κρισιακού’ καπιταλισμού;), θα βιώσουν την «ένταση» που προκύπτει από την αποξένωση ως προς το προϊόν και ως προς το υπόδειγμα του αυτοπροσδιορισμού. Σε κάθε χώρο υποδοχής θα μπορούσε να αναγράφεται: ‘καλώς ήρθατε’ στην επικράτεια της ελευθερίας και της απενοχοποιημένης οικονομικής ανάπτυξης. Για αυτό είναι εξόχως σημαντική η προσφορά και η έκφραση επικουρίας-αλληλεγγύης από πλευράς του ευρωπαϊκού προλεταριάτου, προς τους πρόσφυγες και μετανάστες. Το σημαίνον οφείλει να είναι η κοινή δράση.
Η επιδίωξη ελέγχου της προσφυγικής-μεταναστευτικής κίνησης, η διαχείριση τους με όρους κρίσης, αποτελούν «δείκτες» μίας προϊούσας λειτουργίας που προσιδιάζει στο χαρακτηριστικό σύστημα «εισροών–εκροών»: «εισροών» κεφαλαίων, επιδίωξη αύξησης της ανταγωνιστικότητας και έντασης εργασίας ως στοιχείων υπέρβασης της οικονομικής κρίσης, «εκροών» που αποκρυσταλλώνονται στο πεδίο του πολλαπλασιασμού των εκφάνσεων του αποκλεισμού των προσφύγων-μεταναστών από τη «γη» ως στόχο και ως όραμα.
Τα τείχη του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής επιτελούν την λειτουργία της συνάρθρωσης του κανονιστικού πλαισίου κρατών και της αναγκαιότητας συνέχισης της της διαδικασίας κεφαλαιακής απόσπασης-συσσώρευσης. Τα τείχη του σήμερα αποτελούν το ‘είδωλο’ του κατακερματισμού του ανθρώπου, επισφραγίζοντας το ‘πεδίο’ του τύποις παράδοξου: τα κεφάλαια ως έξεις-στάσεις-αξίες προχωρούν, ο πρόσφυγας- άνθρωπος και ως ειδολογική ύπαρξη σταματά μπροστά στα τείχη.
Στα σύνορα της Ευρώπης λαμβάνει χώρα μία νέα καπιταλιστική ενοποίηση της Ευρώπης, η οποία διαμεσολαβεί ως αναγκαιότητα στο πεδίο του κοινωνικού, ήτοι στο πεδίο λειτουργίας των κοινωνικών τάξεων και μερίδων τάξεων, την ίδια στιγμή που αφενός μεν θρυμματίζει την έννοια του ανθρώπου-πρόσφυγα (δια του αποκλεισμού και της αποτροπής διέλευσης), αφετέρου δε έχει δεχθεί και θα δεχθεί όχι το υπεράριθμο και το πλεονάζον, αλλά το αναγκαίο (εξειδικευμένο ή μη) δυναμικό προς εργασία. Η αλληλεγγύη προς τους πρόσφυγες-μετανάστες είναι το διαρκές όπλο της σύνολης ευρωπαϊκής εργατικής τάξης. 
Ο Σίμος Ανδρονίδης είναι υποψήφιος διδάκτορας στο ΑΠΘ
————————————————————————————
[1] Βλέπε σχετικά, Ξηρόπητα Βέρα, ‘Το τείχος’, ΡRAXIS, Εργατικό περιοδικό/Μαρξιστική επιθεώρηση θεωρίας και πολιτισμού, χ.χ, praxisview.gr
[2] Βλέπε σχετικά, Μαρξ Καρλ, ‘Οικονομικά & Φιλοσοφικά Χειρόγραφα’, Πρόλογος: Κολλέτι Λούτσιο, Μετάφραση: Γραμμένος Μπάμπης, Εκδόσεις Γλάρος, Αθήνα, 1975, σελ. 99-100.
