Η “Λωξάντρα”, η ανοιχτή αγκαλιά της Ρωμιοσύνης, από την Άννα Βαγενά στη Βέροια

Δήμητρα Σμυρνή

Πρεμιέρα έκανε χθες η «Εβδομάδα Θεάτρου», που  διοργανώνεται από την ΚΕΠΑ Δ. Βέροιας, με τη «Λωξάντρα».

Και δε θα μπορούσε να γίνει λαμπρότερη πρεμιέρα απ’ αυτήν, τη χθεσινή, αφού συνδύαζε ένα κλασικό και αγαπημένο κείμενο με μια καταξιωμένη ηθοποιό και ένα πολυπληθές κοινό, που ακολούθησε ως φυσικό επακόλουθο τις δύο προηγούμενες προϋποθέσεις.

Έτσι, ο Χώρος Τεχνών της Βέροιας φιλοξένησε τη «Λωξάντρα» που, όπως φαίνεται, αντέχει στο χρόνο και ως βιβλίο αλλά και στις απόπειρες διασκευής της  σε άλλες μορφές Τέχνης.

Γιατί; Γιατί πάνω απ΄ όλα η «Λωξάντρα» έχει τη σφραγίδα του εμπνευσμένου λόγου.

Ποτέ κείμενο, που γράφτηκε σε μεγάλη ηλικία, όπως συνέβη με τη Μαρία Ιορδανίδου, όταν το έγραφε, δεν είχε τέτοια νεανική δροσιά, τέτοια ζωντάνια, αλλά και τέτοια συνάμα θυμοσοφία σαν το δικό της.

Όμως, και για κάτι ακόμη, το ουσιαστικότερο. Η Λωξάντρα δεν είναι μια λογοτεχνική φιγούρα μεμονωμένη, η Λωξάντρα είναι η Ελλάδα. Η Λωξάντρα είναι η ανοιχτή αγκαλιά της Ρωμιοσύνης, που τους χωρά όλους, Ρωμιούς, Τούρκους, Αρμένιους, φτωχούς, πλούσιους, φίλους και εχθρούς.

«Δεν είσαι χριστιανός» λέει σε κάποια αποστροφή του λόγου της, «αν δεν αγαπάς». Και κείνη ξέρει ν’ αγαπά όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τη ζωή.

Γεύεται τις χαρές της μαζί με τις γεύσεις των φαγητών της και τις μυρωδιές των λουλουδιών του κήπου της, αλλά και δέχεται τις λύπες της ζωής με στωικότητα, όπως έκαναν οι γιαγιάδες μας, με μια πολύ απλή φράση, που χρειάζεται όμως πολλή δύναμη για να την πεις. « Γιατί, έτσι ήτανε…» έλεγε η Λωξάντρα και προχωρούσε παρακάτω.

Η θεατρική διασκευή του βιβλίου, που έγινε από την Άννα Βαγενά, ήταν ένα ενδιαφέρον αλλά και ριψοκίνδυνο τόλμημα. Το βιβλίο έχει τόσα πολλά στοιχεία, που θεωρούνται από το διασκευαστή του ενδιαφέροντα, ώστε πέφτει στην παγίδα να συμπεριλάβει όσα  περισσότερα μπορεί. Αυτό μπορεί να είναι εφικτό σε μία τηλεοπτική μεταφορά, όπου ο χρόνος διαπλατύνεται, όχι όμως και σε μια θεατρική παράσταση, με τον περιορισμένο χρόνο που διαθέτει.

Έτσι, η «Λωξάντρα» της Βαγενά έφτασε με τη μορφή του μονόλογου τις καθαρές δυο ώρες, πράγμα το οποίο είχε ένα διπλό αποτέλεσμα. Από τη μια να κουράσει ίσως κάποιους που δε γοητεύονται εύκολα από τη μαγεία λόγου κι από την άλλη να κουράσει την ίδια την ηθοποιό, την οποία ο δίωρος μονόλογος αναμφίβολα εξάντλησε.

Κανείς δεν αμφισβητεί τις ερμηνευτικές της ικανότητες, τις οποίες έχει αποδείξει στο σανίδι, αλλά και στον κινηματογράφο. Προσωπικά δεν μπορώ να ξεχάσω ακόμα, μετά από τόσα χρόνια, το μονόλογό της στην «Αγγέλα Παπάζογλου», μια από τις ωραιότερες παραστάσεις που είδα. Και φυσικά δεν αμφισβητεί κανείς τις σοβαρότατες πάντα επιλογές της.

Η συγκεκριμένη «Λωξάντρα», όπως την έδωσε, πλησίαζε πολύ τη Λωξάντρα που πλάσαμε όλοι μας διαβάζοντας το βιβλίο. Κι εδώ βέβαια ελλοχεύει ο κίνδυνος για τον ηθοποιό να συγκρίνει πάντα ο θεατής τη φιγούρα που πλάθει με τη φαντασία του, με κείνη που βλέπει στο σανίδι. Η «Λωξάντρα» της Βαγενά, στον τομέα της κίνησης του σώματος,  έπιασε πέρα για πέρα την πληθωρικότητα της ηρωίδας.

Εδώ, ίσως δε θα χρειαζόταν να συνδεθεί το κείμενο με το σήμερα –όπως συνηθίζεται σε πολλά έργα του Αριστοφάνη, για να βγει γέλιο –δε χρειαζόταν η αναφορά στο Μητσοτάκη. Αφαίρεσε, δεν πρόσθεσε.

Στον τομέα του τόνου, της έντασης και του χρώματος της φωνής, ίσως έπαιξε καθοριστικό ρόλο αυτό που προαναφέρθηκε, η μεγάλη διάρκεια του έργου.

Λειτουργικό το σκηνικό και οι φωτισμοί, με εξαιρετική τη μουσική επιμέλεια του  Μουσικολόγου Λάμπρου Λιάβα, που γύρισε τους θεατές με τις επιλογές του πολλά χρόνια πίσω, σε μια εποχή που η Μουσική ήταν η ταυτότητα ενός λαού.

«Μενεξέδες και ζουμπούλια και θαλασσινά πουλιά»… Για δυο ώρες βρεθήκαμε στην Πόλη με τη Λωξάντρα, να μας θυμίζει πόσο ωραίος λαός ήμασταν κάποτε…

Φωτογραφίες: faretra.info