Ένας εκ των «αστέρων» της σύγχρονης ιστοριογραφίας (ο «Εθνικός» Κυβερνήτης κ. Αλέξιος Τσίπρας τον μετέτρεψε σε πρόεδρο της εθνικής επιτροπής για την παιδεία), προέβη στην ακόλουθη διαπίστωση: «Η γενοκτονία των Ποντίων ήταν ένα πυροτέχνημα που αναδύθηκε μαζί με το Μακεδονικό στο πλαίσιο της αναζωπύρωσης του εθνικισμού τη δεκαετία του `90».
Ως γνωστόν, έκαστος εξ ημών διατηρεί το αναφαίρετο και συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα να λέει και ανοησίες ή να ταλαιπωρεί τη γλώσσα. Άλλοι αρμοδιότεροι (και δεν εννοούμε, βεβαίως, τους ακροδεξιούς εθναμύντορες) έχουν απαντήσει δεόντως. Ισχυριζόμαστε μόνο ότι αντί της αδόκιμης για την περίσταση λέξης «αναδύθηκε», που σημαίνει ανέβηκε από το βάθος του νερού, ο κ. καθηγητής της ιστορίας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα ρήματα «ανακύπτω», «αναφέρομαι» ή ακόμα και «ξεπροβάλλω».
Εμείς θα αρκεστούμε στη ρήση του ποιητή Πωλ Βαλερύ (Paul Valery 1871-1945): «Τα βιβλία έχουν τους ίδιους εχθρούς με τον άνθρωπο: τη φωτιά, την υγρασία, την ανοησία, τον χρόνο και το ίδιο τους το περιεχόμενο».
Σε αντίθεση με κάποιους ιστορικούς, που θεμελιώνουν την παρουσία τους πάνω στα ερείπια, που οι ίδιοι αποδομώντας δημιουργούν, εμείς θα ακούσουμε έναν παππού ιστορικό, τον Λουκιανό, να μας διδάσκει πώς συγγράφεται η ιστορία.
Έλεγε, λοιπόν : «Τούτο είναι, όπως είπα πριν, το ιδιαίτερο γνώρισμα της ιστορίας: αν κάποιος πρόκειται να πορευθεί την οδό της ιστορικής συγγραφής, μόνο στην αλήθεια οφείλει να θυσιάζει, και για όλα γενικώς τα άλλα παντελώς να αδιαφορεί. Σε γενικές γραμμές ένας είναι ο σωστός πήχης και το μέτρο ακριβείας: να μην αποβλέπει σ’ αυτούς που τον ακούν τώρα αλλά σ’ εκείνους που μελλοντικά θα διαβάσουν τα συγγράμματά του. Διότι, αν υπηρετεί τις σκοπιμότητες της παρούσας στιγμής, εύλογα θα συγκαταλεχθεί στην κατηγορία των κολάκων, τους οποίους από παλιά η ιστορική επιστήμη είχε αποστραφεί ευθύς εξ αρχής, όπως η γυμναστική αποστρέφεται την καλλωπιστική τέχνη».
(«Έν γάρ, ως έφην, τούτο ίδιον ιστορίας, και μόνη θυτέον τη αληθεία, ει τις ιστορίαν γράφων ίοι, των δε άλλων απάντων αμελητέον αυτώ και όλος πήχης εις και μέτρον ακριβές, αποβλέπειν μη εις τους νυν ακούοντας αλλ’ εις τους μετά ταύτα συνεσομένους τοις συγγράμμασιν. Ει δε το παραυτίκα τις θεραπεύοι, της των κολακευόντων μερίδος εικότως αν νομισθείη, ους πάλαι η ιστορία και εξ αρχής ευθύς απέστραπτο, ου μείον η κομμωτική τήν γυμναστικήν»).
Αυτά ο Λουκιανός, Σύρος ελληνομαθής, καταγόμενος από τα Σαμόσατα της Κομμαγηνής, στο περίφημο έργο του «Πως δει την ιστορίαν συγγράφειν».
Αυτό αποδεικνύει ότι το ιστορικό «λίφτινγκ», η τέχνη, δηλαδή, του μαστορέματος των γεγονότων, της επίκυψης σε σκοπιμότητες, του ξεσκονίσματος των δυνατών, δεν είναι προνόμιο του καιρού μας.
Πρόσωπα και φαινόμενα «διέπρεψαν» και στα χρόνια της αρχαιότητας.
Κάποτε μας ταλαιπώρησε η εθνικιστική προκατάληψη, η ιδεολογική μονομέρεια, η αντιδραστική ματιά.
Με την κατάρρευση της δικτατορίας, οι ελπίδες ανατέθηκαν στον προοδευτικό ιστορικό ορίζοντα, πλην ματαίως !
Ιστορία είναι η γραπτή, ιδίως, επιστημονική αφήγηση των γεγονότων, «σπουδαίων» και μη, που αναφέρονται σε έθνη, πρόσωπα, χώρες ή λαούς. Είναι η επιστήμη που ερευνά, καταγράφει και ερμηνεύει τα γεγονότα, που πέρασαν και επηρέασαν την ανθρωπότητα, με τρόπο λιτό, ευθύ, απροκατάληπτο, αληθινό και ακριβή.
Βασικά στοιχεία της ιστορικής ανάλυσης είναι η διαλεκτική σκέψη, το βάθος, η ευρύτητα, το θάρρος και η επίγνωση. Η ιστορία γίνεται αντιληπτή με το μυαλό. Κάποτε, όμως, την έχει ανάγκη και η καρδιά μας, εκεί, στις δύσκολες στιγμές ενός λαού, ενός έθνους.
«Ακούσετε μιαν ιστορίαν που την αισθάνονται τα σωθικά», έγραφε ο Διονύσιος Σολωμός. Μια ιστορία, που ανιχνεύεται μέσα στα δάκρυα των λαών.
Βέβαια, η νέα πραγματικότητα έχει θεμελιώσει, δυστυχώς, και τον εξής ορισμό: «Ιστορία είναι ο κλάδος της πολιτικής, με βάση τον οποίο τα γεγονότα προσεγγίζονται, αναλύονται και «αποδεικνύονται» κατά το δοκούν. Άλλοτε κατά παραγγελίαν, άλλοτε κατά διαταγήν, άλλοτε κατά την «εικαζομένη βούληση» των ισχυρών. Ιστορικός δε είναι : «Το πρόσωπο, το οποίο, σιτιζόμενο στο Πρυτανείο (το Τεμπελχανείο του Κώστα Βάρναλη), αισθάνεται εύλογα τη διά βίου υποχρέωση, να «συγγράφει» ό,τι του ζητηθεί».
Έλεγε πάλι ο Πωλ Βαλερύ: «Η ιστορία είναι η αλχημεία της ανθρώπινης κακοήθειας».
Έλεγε, ακόμα και τούτο, που αφορά όλους εμάς και τα παιδιά μας: «Ο καλύτερος τρόπος να δεις τα όνειρά σου να βγουν αληθινά, είναι να ξυπνήσεις».
Νίκος Καραβέλος
