Του Βαγγέλη Δ. Τσιμούρα
Από την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση, από φορείς και ΜΜΕ, από εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες της οικονομικής και της πολιτικής ζωής, μία έκκληση κυριαρχεί τον τελευταίο καιρό στο δημόσιο λόγο: Η έκκληση για εθνική ομοψυχία.
Παραβλέποντας τα ενδεχομένως διάφορα κίνητρα και προσλαμβάνουσες του καθένα που προβαίνει σε μια τέτοια έκκληση, η ουσία παραμένει η ίδια: Κριτήριο και θεμέλιο της ενότητας αποτελεί η εθνική ταυτότητα και βάσει αυτής πρέπει να δρα ο ελληνικός λαός ως ενιαίο και συμπαγές πολιτικό υποκείμενο στο πολύπλοκο διεθνές στερέωμα.
Η εθνική ενότητα, ταυτόχρονα προϋπόθεση και φορέας της ομοψυχίας, δε θεωρείται δεδομένη. Παρουσιάζεται ως ευκταία, ενδεδυμένη πάντοτε, σε όλες τις εκδοχές της, με ηθικολογικούς χαρακτηρισμούς και επικλήσεις στην ένδοξη ιστορία του έθνους.
Χωρίς κάποια ιδιαίτερη εμβάθυνση, μια απλή αναδρομή στην ιστορία της Ελλάδος, θα αποδείκνυε ότι, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, η εθνική ενότητα δεν ήταν ποτέ παρούσα στις χαρακτηριζόμενες παγκοίνως ως μεγάλες, ιστορικές στιγμές. Της ίδρυσης του ελληνικού κράτους, προηγήθηκε ο εμφύλιος πόλεμος. Η κυρίαρχη αφήγηση που θέλει τον εμφύλιο που ακολούθησε την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό ως αποκλειστική αντιπαράθεση «ξενόδουλων» πολιτικών παρατάξεων ή ακόμα χειρότερα ως έμφυτη τάση των Ελλήνων για διχόνοια (sic) καταρρέει υπαγόμενη στο πρίσμα μιας νηφάλιας και αντικειμενικής ανάλυσης. Ακολούθως, κατά τη Γερμανική Κατοχή, μερίδα του πληθυσμού είτε συνεργάστηκε ανοιχτά με τους κατακτητές, είτε διέφυγε στο εξωτερικό προετοιμάζοντας την επόμενη μέρα της απελευθέρωσης.
Εφόσον, λοιπόν, ακόμα και η σύντομη περιδιάβαση σε γεγονότα της νεώτερης και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας μας προικίζει με αρκετές αποδείξεις έλλειψης της εθνικής ενότητας και της συνακόλουθης ομοψυχίας, δέον να καταφύγουμε σε μερικές απόπειρες εξήγησης. Κρατούσα θα μπορούσε να θεωρηθεί η εξήγηση που θέλει την Ελλάδα έρμαιο στα παιχνίδια και τις αντιπαραθέσεις των μεγάλων δυνάμεων. Έτσι, η ξενοδουλεία των πολιτικών παρατάξεων του 1821 συναντά το ιστορικό της ανάλογο στην κατανομή των «σφαιρών επιρροής» από τις Μεγάλες Δυνάμεις κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κοινή συνιστάμενη: Ο εξωτερικός εχθρός. Θα ήταν, σε κάθε περίπτωση, ιστορικά αστήρικτο και αφελές να παραβλέψει κανείς την επιρροή των Μεγάλων Δυνάμεων στην ιστορία των συσχετιζομένων με αυτές εθνών κρατών. Ωστόσο, η αποκλειστική εξήγηση των φαινομένων απουσίας εθνικής ενότητας με την επίκληση στον παράγοντα «εξωτερική παρέμβαση» συσκοτίζει έτι περαιτέρω τα πράγματα.
Τούτων δοθέντων, η εξήγηση πρέπει να αναζητηθεί στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας, στη φύση και τη διάρθρωσή της. Τόσο στη νεώτερη, όσο και στη σύγχρονη ιστορία μια βαθιά αντίθεση διατρέχει το σώμα της κοινωνίας, φτάνοντας στα επίπεδα της τομής, αποτρέποντας de facto την ενιαία έκφρασή της. Ανάλογα με την ιστορική περίοδο και το βαθμό ανάπτυξης και εδραίωσης του οικονομικού και πολιτικού συστήματος, η αντίθεση αυτή μεταφράζεται διαφορετικά, ωστόσο στο σημερινό ιστορικό και κοινωνικό επίπεδο η αντίθεση δεν είναι άλλη από την αντίθεση κεφαλαίου και εργασίας.
Από τη σκοπιά των πολιτικών και κοινωνικών διεκδικήσεων, η αντίθεση –η πιο παλιά ιστορικά- περιγράφεται ως σχέση καταπιεστών και καταπιεζομένων. Υπό το πρίσμα του παραγόμενου κοινωνικού προϊόντος συνιστά την αντίφαση μεταξύ της κοινωνικοποιημένης εργασίας και της ιδιωτικοποιημένης κάρπωσης των αποτελεσμάτων της, των παραγωγικών δυνάμεων που ασφυκτιούν υπό τις υφιστάμενες σχέσεις παραγωγής.
Η εθνική ενότητα, εν τέλει, συντρίβεται μπροστά στον αντικειμενικό νόμο της ενότητας και πάλης των αντιθέτων. Ο μαγνήτης είναι μεν ενιαίος, ωστόσο όσες φορές και να τεμαχιστεί θα συνεχίσει να έχει πάντοτε δύο πόλους. Μπορεί, λοιπόν, να εκφραστεί υπό οιαδήποτε μορφή η ενότητα και η ομοψυχία με βάση την εθνική ταυτότητα; Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα συνιστά και την ουσία της πολιτικής διακυβέρνησης: Κάτι τέτοιο είναι εφικτό, όταν το μη κυρίαρχο μέρος υιοθετεί την ιδεολογία και τα συμφέροντα του κυρίαρχου. Μια τέτοια ενότητα, όμως, είναι σίγουρα απευκταία για το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού λαού και καθήκον του η ανατροπή της.
