Πηνελόπη Δέλτα | Η κορυφαία συγγραφέας που έδωσε τέλος στη ζωή της & ο ανεκπλήρωτος έρωτας με τον Ίωνα Δραγούμη
Νομίζω ότι δεν υπάρχει Ελληνόπουλο που να μην έχει διαβάσει έργα της Πηνελόπης Δέλτα… Είναι γυναίκα που μας κράτησε από το χέρι για να μας οδηγήσει στο μαγικό κόσμο των υπέροχων παιδικών βιβλίων: Παραμύθι χωρίς όνομα, Τα μυστικά του Βάλτου, Τον Καιρό του Βουλγαροκτόνου. Μια από τις κορυφαίες γυναικείες φυσιογνωμίες στις κρίσιμες για τον Ελληνισμό πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Είναι εκείνη που μας κράτησε από το χέρι για να μας οδηγήσεις στο μαγικό
Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1874 κι εκεί έζησε μέχρι και τα εφηβικά της χρόνια. Ωστόσο, ταξίδευε συχνά με την οικογένειά της στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ήταν το τρίτο παιδί του Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη.Είχε δύο μεγαλύτερα αδέλφια, την Αλεξάνδρα και τον Αντώνη, τον γνωστό «Τρελαντώνη» του ομώνυμου βιβλίου της. Αφού γεννήθηκε η Πηνελόπη ακολούθησαν άλλα τρία παιδιά, ο Κωνσταντίνος (που “έφυγε” στα δύο του χρόνια), ο Αλέξανδρος και η Αργίνη.
.
Η ζωή της δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήταν ιδιαίτερα γοητευτική και δεμένη με την ιστορία της Ελλάδας.
Σύμφωνα με την καταγραφή της ζωής της στο Ιστορικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη:
«Το μεγαλοαστικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε της παρείχε κάθε δυνατότητα για παιδεία και πνευματική καλλιέργεια, ενώ η αυταρχική ανατροφή, κυρίως της μητέρας της, διαμόρφωσε μία εύθραυστη προσωπικότητα που αρκετές φορές θεωρούσε ως μόνη διέξοδο το θάνατο.
Ο γάμος της με τον επιχειρηματία Στέφανο Δέλτα το 1895 ήταν η λύτρωση από το οικογενειακό περιβάλλον και ταυτόχρονα ο δρόμος για την πνευματική της ανάπτυξη και ωριμότητα. Από το γάμο αυτό απέκτησε τρεις κόρες, τη Σοφία, τη Βιργινία και την Αλεξάνδρα, τις οποίες ανέθρεψε υποδειγματικά.
Το έμφυτο συγγραφικό της ταλέντο εκδηλώθηκε ήδη από την παιδική της ηλικία. Η προσφορά της στην παιδική λογοτεχνία υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξη του παιδικού βιβλίου, σε μια εποχή που το είδος του εξέλιπε. Τα έργα της, εμπνευσμένα κυρίως από τα εθνικά ιστορικά γεγονότα, γαλούχησαν πολλές γενιές ελληνοπαίδων και παραμένουν επίκαιρα μέχρι τις μέρες μας. Ανεξίτηλα στις παιδικές μας μνήμες έχουν μείνει τα «Παραμύθι χωρίς όνομα», «Τον Καιρό του Βουλγαροκτόνου», «Τα Μυστικά του Βάλτου», «Ο Μάγκας», και το πλέον αγαπητό, «Ο Τρελαντώνης», διήγημα για τον αδελφό της, Αντώνη Μπενάκη. Είχε γίνει μέλος σε πολλά επιστημονικά σωματεία και εταιρείες, συμβάλλοντας με κάθε μέσο στην προώθηση των γραμμάτων και του πολιτισμού.
.
Μεγάλη θεωρείται και η συμβολή της στη συγκέντρωση προφορικών πηγών της σύγχρονης ιστορίας. Ξεκινώντας με τις καταγραφές των απομνημονευμάτων των μακεδονομάχων, οποίες αποτελούν σήμερα πολύτιμες ιστορικές πηγές, κατόρθωσε να συλλέξει προφορικές μαρτυρίες και διηγήσεις για τα πιο σημαντικά, πολιτικά και πολεμικά, γεγονότα του καιρού της. Η ευαισθησία της στα εθνικά θέματα και η οικογενειακή της παράδοση δεν την άφηναν αμέτοχη στις δύσκολες στιγμές της χώρας. Το 1918 πήρε μέρος σε δύο αποστολές στην Ανατολική Μακεδονία για να βοηθήσει παλινοστούντες ομήρους από τη Βουλγαρία. Την ίδια ευαισθησία έδειξε κατά τη Μικρασιατική καταστροφή και τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940.»
Ήταν 27 Απριλίου του 1941, η ημέρα που τα γερμανικά στρατεύματα μπαίνουν στην Αθήνα. Η Πηνελόπη Δέλτα βρίσκεται στο σπίτι της, αρκετά καταπονημένη από την ασθένεια που την ταλαιπωρούσε και από έναν βαθύ ανεκπλήρωτο έρωτα. Είχε ήδη πάρει την απόφασή της. Να πιει δηλητήριο και να δώσει τέλος στο μαρτύριό της. Βασανίζεται για πέντε ημέρες, μέχρι να “φύγει” τελικά. Στις 2 Μαΐου, αφήνει την τελευταία της πνοή μαζί με ένα σημείωμα.«Παιδιά μου, ούτε παπά, ούτε κηδεία. Παραχώστε με σε μια γωνιά του κήπου, αλλά μόνο αφού βεβαιωθείτε ότι δεν ζω πια. Φροντίστε τον πατέρα σας. Τον φιλώ σφιχτά. Π.Σ. Δέλτα»
.
Για ποιόν όμως ένιωσε εκείνον τον καταδικασμένο έρωτα;
Το 1905 γνωρίζει τον Ιωνα Δραγούμη σε μια δεξίωση στην Αλεξάνδρια και αμέσως νιώθει έλξη ο ένας για τον άλλο. Η Πηνελόπη όμως είναι παντρεμένη και κάνει τα πάντα για να καταπνίξει τον έρωτα που νιώθει. Δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να δημιουργήσει έναν παράνομο δεσμό. Θα έπρεπε πρώτα να χωρίσει από το σύζυγό της. Προτιμά να είναι ειλικρινής μαζί του και έτσι του εξομολογείται τον έρωτά της για τον Δραγούμη. Δυστυχώς δεν καταφέρνει να εξασφαλίσει ένα διαζύγιο και οδηγείται σε αδιέξοδο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η απόπειρα αυτοκτονίας να είναι για εκείνη η μόνη λύση. Σε μια επιστολή γράφει στον αγαπημένο της, στις 27 Ιουλίου του 1906:
«Μένω ακόμη ένα χρόνο, σου το έγραψα· αν με θέλεις ύστερα, αν δεν αλλάξεις, Ιων μου, αν θέλεις τότε, πάρε με… Και τώρα όμως αν με ήθελες δεν θα μπορούσα να σου πω πια όχι· τώρα δεν ξέρω πια τι θα πει τιμή και λόγος και όρκος· ξέρω πως στον κόσμο κάπου ζεις εσύ, πως μ` αγαπάς ακόμη, πως εσύ μπορείς να γίνεις δικός μου όποταν σε φωνάξω. Ιων μου, δεν σε φωνάζω· μα αν με θελήσεις ποτέ, ξέρεις πού είμαι· σε περιμένω πάντα και σ` αγαπώ σαν Μήδεια, είσαι το μόνο δίλημμα που ζει μέσα μου με φρικτή ένταση· τ` άλλα όλα πέθαναν, η αγάπη σου τα σκότωσε! Μη με φοβηθείς· αγαπώ άγρια, μα αγαπώ με φοβερή tendresse το χλωμό παιδί που με φίλησε στο στόμα εκεί στα πεύκα. Ιων μου, θα πεις πως είμαι τρελή, και το ξέρω, μα όπως εκείνο το βράδυ, που πρώτη φορά με ξανάβλεπες, ύστερα από την πρώτη απόπειρα, ήσουν “τρελός για μένα”, έτσι κι εγώ είμαι τρελή για σένα… Και μεθώ και δεν ξέρω πια να λογαριάσω τι θα πει “τιμή” και “λόγος”. Ξέρω μόνο πως σ` αγαπώ, τ` ακούς, Ιων; σ` αγαπώ άγρια και θέλω την αγκαλιά σου και το στόμα σου που φιλεί φρικτά, σε θέλω όλον, όλον, δικό μου για πάντα, και πονώ αλύπητα και ανυπόφορα, και μ` έρχεται να φύγω απόψε, πριν από το γράμμα μου, να μη σου μιλήσω πια, να μη σου γράψω “σ` αγαπώ”, μόνο να έλθω εκεί, να ορμήσω στο σπίτι σου, να χυθώ στο λαιμό σου, και χωρίς λέξη, να πνίξω την αναπνοή σου, φιλώντας σε στο στόμα, ως που να κλείσεις τα μάτια σου και να πέσει το κεφάλι σου στον ώμο μου, χλωμό και αποκαμωμένο, μισοπεθαμένο από συγκίνηση και πόνο και χαρά που σκοτώνει. Το ξέρω πως είμαι τρελή· μα η αγάπη κάποιον τρελαίνει…»
Στις 2 Μαΐου του 1941, φεύγει από τη ζωή ενώ είχαν ήδη προηγηθεί άλλες δύο απόπειρες αυτοκτονίας στο παρελθόν. Στον τάφο της που βρίσκεται στον κήπο του σπιτιού της, χαράχτηκε η λέξη ΣIΩΠH.
