Σελήνη: Τι κρύβεται πίσω από τη νέα κούρσα μεταξύ των υπερδυνάμεων; / γράφει ο Χρίστος Καλουντζόγλου
Εκτιμάται ότι στη Σελήνη υπάρχουν σπάνια μέταλλα και ήλιον, που θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή ενέργειας, που η συνολική αξία τους είναι της τάξης των τετράκις εκατομμυρίων δολαρίων
Έχει περάσει μισός αιώνας από τότε που ο Τζον Κένεντι εκφώνησε την ιστορική ομιλία στο πανεπιστήμιο Ράις, διακηρύσσοντας το «επιλέγουμε να πάμε στη Σελήνη».
Αυτό που ακολούθησε ήταν μία τιτάνια κούρσα στο διάστημα, με τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ να «μάχονται» για το ποια χώρα θα έστελνε άνθρωπο σε έναν άλλο κόσμο.
Μερικές δεκαετίες αργότερα και σήμερα βρίσκουμε τον κόσμο σε μία νέα κούρσα για την κατάκτηση του διαστήματος. Με τη διαφορά ότι σήμερα εμπλέκονται στην κούρσα αυτή περισσότερα κράτη και τα κίνητρα έχουν αλλάξει.
Τώρα το διακύβευμα δεν είναι η εθνική υπερηφάνεια και η απόδειξη της τεχνολογικής πρωτοκαθεδρίας, αλλά οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία ενδιαφέρονται για τα αγαθά που υπάρχουν στην Σελήνη και για τον τρόπο εκμετάλλευσής τους.
Εκτιμάται ότι στη Σελήνη υπάρχουν σπάνια μέταλλα και ήλιον, που θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή ενέργειας, που η συνολική αξία τους είναι της τάξης των τετράκις εκατομμυρίων δολαρίων. Μάλιστα στο νότιο πόλο του φεγγαριού υπάρχουν αποθέματα παγωμένου νερού, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο για την κάλυψη των αναγκών πόσιμου ύδατος, αλλά για την απόσπαση υδρογόνου για καύσιμα ή τη δημιουργία οξυγόνου.
Photo: NASA
Γι αυτό η NASA προτείνει μια σειρά από αποστολές που θα προσεληνωθούν σε διάφορα σημεία γύρω από το νότιο πόλο στο πλαίσιο του νέου προγράμματος «Άρτεμις», που έχει στόχο την επιστροφή του ανθρώπου στην Σελήνη μέχρι το 2025.
Η Ινδία επίσης έχει στείλει με επιτυχία το διαστημικό σκάφος Chandrayaan-3 κοντά στον κρατήρα «Μάνζινους», στο νότιο πόλο της Σελήνης, ενώ απέτυχε η ρωσική προσπάθεια για εξερεύνηση του κρατήρα «Μπογκουσλάβσκι» μετά την συντριβή του σκάφους Luna-25.
Η Κίνα σχεδιάζει να στείλει τους δικούς της «ταϊκοναύτες» (όπως αποκαλούνται οι Κινέζοι αστροναύτες) στην επιφάνεια της Σελήνης μέχρι το 2030 και έχει προσδιορίσει που θα γίνουν οι προσεληνώσεις, όπως ακριβώς έχει κάνει και η NASA.
Ο επικεφαλής της αμερικανικής υπηρεσίας διαστήματος, Μπιλ Νέλσον, εξέφρασε μάλιστα ανησυχία ότι το Πεκίνο μπορεί να εγείρει εδαφικές αξιώσεις στην Σελήνη, με την αιτιολογία της επιστημονικής έρευνας.
Η Κίνα διαψεύδει τις ανησυχίες αυτές, ωστόσο αρκετοί επιστήμονες δεν κρύβουν την αμηχανία τους για τους κανόνες που θα διέπουν την εκμετάλλευση των πολύτιμων αγαθών που υπάρχουν στην Σελήνη. Οι προηγούμενες απόπειρες επιβολής τέτοιων κανόνων δεν κατέληξαν σε συμφωνία, αφού διαφώνησαν οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα.
Τι ψάχνουν οι υπερδυνάμεις στην επιφάνεια της Σελήνης;
Νερό
Με βάση την ανάλυση των στοιχείων της αποστολής Lunar Reconnaissance Orbiter της NASA, οι πόλοι της Σελήνης έχουν περισσότερα από 600 δισεκατομμύρια κιλά παγωμένου νερού, αρκετό για να γεμίσει τουλάχιστον 240.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων.
Αν λάβουμε υπόψη ότι στον πλανήτη μας υπάρχουν αποθέματα νερού άνω του ενός δισεκατομμυρίου κυβικού, φαίνεται παράξενο να σκεπτόμαστε τα αποθέματα στην Σελήνη. Αλλά αυτά τα αποθέματα είναι μια ανεκτίμητη πηγή για το μέλλον της ανθρωπότητας και τη δυνατότητα του ανθρώπου να εξερευνήσει άλλους πλανήτες, διότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να μεταφερθεί νερό από την Γη στο διάστημα, αφού λόγω του βάρους του το κόστος μεταφοράς ενός κυβικού νερού από την Γη ανέρχεται σε ένα εκατομμύριο ευρώ. Άρα είναι τεράστιας σημασίας η ύπαρξη νερού στο διάστημα.
Πέραν την κάλυψης των αναγκών των αστροναυτών, το νερό μπορεί να δώσει το υγρό οξυγόνο και το υδρογόνο που χρειάζονται για τη δημιουργία καυσίμων για πυραύλους. Άρα θεωρητικά μπορεί κάποια στιγμή να εκτοξευθεί διαστημόπλοιο από την Σελήνη προς τον πλανήτη Άρη ή και προς άλλον πλανήτη, με τις ανάγκες για καύσιμα να καλύπτονται από τα αποθέματα νερού που υπάρχουν στην Σελήνη.
Μέταλλα
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι στην Σελήνη μπορεί να υπάρχουν αρκετά σπάνια μέταλλα, ιδιαιτέρως στους σκοτεινούς κρατήρες του νοτίου πόλου, όπως στους κρατήρες Σάκλετον, Σουμέικερ, ντε Γκερλάς και Χάγουορθ.
Αυτά τα μέταλλα είναι ζωτικής σημασίας για τις αναδυόμενες τεχνολογίες, αλλά και για την κατασκευή έξυπνων κινητών, υπολογιστών, μπαταριών υβριδικών αυτοκινήτων και ιατρικού εξοπλισμού.
Μεταξύ των σπανίων μετάλλων που οι ειδικοί πιστεύουν ότι υπάρχουν στο φεγγάρι είναι το σκάνδιο και το ίττριο , που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή κινητήρων αυτοκινήτων, ηλεκτρονικών συσκευών και συστημάτων ραντάρ.
Στην Σελήνη μπορεί επίσης να βρεθεί βασάλτης, σίδηρος, χαλαζίας και πυρίτιο, που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ηλιακών συλλεκτών και τα πολύτιμα μέταλλα πλατίνα, παλλάδιο και ρόδιο, που χρησιμοποιούνται στην βιομηχανία ηλεκτρονικών συσκευών.
Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει επίσης μετάλλευμα τιτανίου που είναι δέκα φορές πιο πλούσιο από αυτό που εντοπίζεται στην Γη.
Ήλιον
Η πυρηνική ενέργεια θεωρείται από πολλούς ως δυνητική εναλλακτική για τα ορυκτά καύσιμα, με τους επιστήμονες να ελπίζουν ότι θα μπορέσουν να αντιγράψουν τον Ήλιο, που δημιουργεί ενέργεια με τη μετατροπή υδρογόνου σε ήλιον. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι να αποσπάσουμε ένα σπάνιο τύπο υδρογόνου (το δευτέριο), που βγαίνει από το θαλασσινό νερό, με ένα ακόμα πιο σπάνιο τύπο ηλίου, που λέγεται ήλιον-3. Το ήλιον-3 είναι εξαιρετικά σπάνιο στην Γη, αλλά σε ορισμένα σημεία της Σελήνης, υπάρχουν συγκεντρώσεις ηλίου-3, που η αξία τους υπολογίστηκε σε 1,4 τετράκις εκατομμύρια ευρώ.
Το ισότοπο αυτό είναι χρήσιμο ως εναλλακτικό του ουρανίου, για τα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας και δεν είναι ραδιενεργό.
Ποιος θα προλάβει;
Το στοίχημα για τις υπερδυνάμεις είναι ποιος θα προλάβει να εκμεταλλευτεί πρώτος αυτά τα πολύτιμα αγαθά. Στο διάστημα 2022- 2032 έχουν προγραμματιστεί περισσότερες από 400 δημόσιες και ιδιωτικές αποστολές στην Σελήνη. Εκτός από τις ΗΠΑ, την Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία, στον ανταγωνισμό μπαίνουν η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, αλλά και αρκετές ιδιωτικές εταιρίες.
Κάποιοι από αυτούς τους παίκτες σχεδιάζουν μόνιμες βάσεις στην Σελήνη, με προφανή στόχο την εκμετάλλευση των πολύτιμων μετάλλων και του νερού που υπάρχει στον δορυφόρο της Γης.
Η αποστολή «Άρτεμις» της NASA προγραμματίζεται για το 2025, ενώ η Κίνα ελπίζει ότι θα στείλει τους δικούς της «ταϊκοναύτες» στην επιφάνεια της Σελήνης μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Δεν θα αργήσουν να ακολουθήσουν η Ρωσία, η Ινδία και η Ιαπωνία, αλλά ίσως και κάποιες ιδιωτικές εταιρίες.
Αλλά πέραν της κούρσας αυτής, αυτό που θα ακολουθήσει θα είναι ακόμα πιο δύσκολο: πως θα γίνει η μοιρασιά του σεληνιακού πλούτου.
«Η κυρίαρχη δύναμη θα μπορέσει να περιορίσει τις φιλοδοξίες των άλλων καταλαμβάνοντας εδάφη και προσπαθώντας να τα ελέγξει», γράφει ο συγγραφέας Τιμ Μάρσαλ στο βιβλίο του The Future of Geography, που αναφέρεται στην πολιτική του διαστήματος. «Ο πρώτος που θα φτάσει στον στόχο θα είναι και αυτός που θα έχει τον πρώτο λόγο για πρόσβαση στον πλούτο της Σελήνης».
