“Χρήστος Κάκαλος. Ο γέρο-αητός του Ολύμπου” γράφει ο Σωτήρης Μασταγκάς

Γράφει ο Σωτήριος Δ. Μασταγκάς

Το κείμενο που ακολουθεί είναι κα­τα­­χω­ρισμένο στην εφημερίδα ΦΩΣ της Θεσσαλονίκης, στις 13-6-1939. Προκύπτει αμερολήπτως ότι κατά τη δεκαετία του 1930 ο Κάκαλος είχε καθιερωθεί ως ο κλειδοκράτορας του μυθικού  βουνού, ως ο αγέραστος εραστής της κορυφής. Το υποδηλώνει και ο τίτλος του άρθρου της εφημερίδας: «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΕΣ ΦΥΣΙΟ­ΓΝΩ­ΜΙΕΣ. ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΚΑΛΟΣ. Ο γέρο – αητός του Ολύμπου. Αν ο Όλυμπος κατεκτήθη, αυτό δεν έγι­νε χωρίς αυτόν».

———————

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΕΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ

Χρήστος Κάκαλος. Ο γέρο-αητός του Ολύμπου

Αν ο Όλυμπος κατεκτήθη, αυτό δεν έγινε χωρίς αυτόν

Παρατίθεται αυτολεξεί το κείμενο.

“Λίγα χρόνια πριν, αν έλεγε κανείς σε κάποιον πως θα πήγαινε στις κορυφές του Ολύμπου, το ολι­γώ­τερο που είχε να πάθη ήταν να τον πάρουν για τρε­λό. Πιο απλά μπορούσαν να του εξηγήσουν πως το ανέβασμα εκεί επάνω δεν ήταν δουλειά του καθε­νός. Αητοί μονάχα, προνομιούχοι, μπορούσαν να πε­τούν εκεί επάνω και να κάνουν τις φωληές τους στα βρά­χια της κορυφής, στον Μύτικα. Απάτητο ήταν το βου­νό. Και η κλεφτουργιά ακόμα σεβόταν τον τόπο, όπου ο θρύλος ήθελε τους ωραίους Ολύμπιους θεούς θρο­­νιασμένους. Κάτι σπηλιές βρεθήκανε και χρησι­μο­ποι­ούνταν για καταφύγια και μέσα στα φαράγγια σπά­νια ακούγονταν τα κουδουνίσματα των γιδοπρό­βα­των και τα μουγκρίσματα των ταυριών. Καλογέροι τολ­μηροί και ξυλοκόποι του μοναστηριού του Αγίου Διο­νυσίου αποτολμούσανε ανόδους. Ως ένα σημείο. Φο­βούνταν τις παγίδες που στήνανε τα χιόνια που σαπίζανε και λυώνανε από κάτω, κρατώντας μια λε­πτή αστραφτερή κρούστα πάνωθέ τους.

Μια μέρα όμως, εκεί κατά το 1913, ένας Λιτο­χωρινός, ο Χρήστος Κάκαλος, πήρε τον δρόμο για την κορφή. Έφθασε κι’ επάτησε τ’ απάτητα χώματα. Πρώτος αλπινιστής και ορειβάτης στον τόπο του. Τότε δεν υπήρχεν ακόμη καμμιά ορειβατική ορ­γά­νω­ση. Κάτι φαντασμένοι ξένοι ροβολούσαν στις πλα­γιές και αναζητούσαν έναν οδηγό, που θα τους ανέ­βα­ζε στην κορυφή του Ολύμπου. Το έργον αυτό ανέ­λαβεν ο Χρήστος Κάκαλος. Μονοπάτι για μονοπάτι δεν του έμεινε κρυφό. Έμαθε και την τελευταία πτυ­χή του δά­σους. Τα φαράγγια, οι γκρεμνοί, οι χαλά­στρες, οι κοί­τες των νεροσυρμών, τα χιονοστοιβάγ­μα­τα, οι σπη­λιές, δεν του ήταν άγνωστα. Όπου βρυσούλα και τό­πος για ξαπόσταμα, όπου στασιά για θέα ήταν γνω­στή στον Χρήστο Κάκαλο. Μέσα στην νύχτα μπο­ρού­σε να πάρη το στρατί και να οδηγήση με ασφά­λεια τους ορειβάτες ως επάνω, στην υψηλότερη κορυφή.

Για την εποχή εκείνη τα πράγματα δεν ήταν και τόσο απλά. Κοντά σ’ όλες τις δυσκολίες ήταν και η κλε­φτουργιά. Όποιος – όποιος δεν πήγαινε εκεί στην ερη­μιά του δάσους. Ο Κάκαλος περνούσε το βραχύ­κα­­νο στον ώμο και τραβούσε μπροστά. Είναι γεγο­νός και μαρτυριέται από όλους: Κανένα δυσάρεστο δεν συνέβη ποτές στους ανθρώπους που ωδηγούσεν ο Κάκαλος στα κορυφάδια, ανάμεσα απ’ τα πυκνο­φυ­­τευμένα ρόμπολα, τα χαριτωμένα αυτά έλατα, που μόνο στον Όλυμπο φυτρώνουν, ξυστά απ’ τους γκρε­μνούς, επάνω απ’ τις χαράδρες μέσα απ’ τις οποίες πολύβοη ανεβαίνει η φοβερά των ποταμιών προς τα επάνω.

Τα χρόνια περάσανε. Ήλθε μια μέρα ένας ξένος, ο Μπουασσονά. Βρήκε τον Κάκαλο και μαζύ του ανέ­βηκε στον Όλυμπο. Πήρε φωτογραφίες, κράτησε ση­μειώσεις και σαν γύρισε στον τόπο του ο ξένος έβγαλε ένα βιβλίο: Ο τουρισμός στην Ελλάδα. Στις σε­λίδες τού βιβλίου αυτού μιλούσε με ενθουσιασμό για τον Όλυμπο, για τον Κάκαλο. Και άλλοι ξένοι ήλ­θ­αν. Οι Έλληνες ορειβάται αρχίσανε να πηγαίνουν στον Όλυμπο. Ένας ζωγράφος βρήκε μια σπηλιά και την έκαμε καταφύγιο δικό του και των άλλων ορει­βατών. Ο Όλυμπος κατακτήθηκε τελείως.

Άς είμεθα όμως δίκαιοι. Αυτό οφείλεται απο­κλει­στικά στον Χρήστο Κάκαλο, τον ακούραστο οδηγό, τον γέρω-αητό του Ολύμπου, όπως τον λένε.

Είναι ένας απλός, ήσυχος και σιγομίλητος άνθρω­πος ο Κάκαλος. Λίγες κουβέντες και περισσότερη ζωή. Το γαλανό του μάτι κόβει και το ποδάρι του βα­στά. Σκαρφαλώνει σαν νεαρό γίδι στα κατσά­βρα­χα και πηδά σαν ζαρκαδόπουλο πάνω απ’ τα ποτά­μια, μ’ όλο που δεν είναι πια νέος ο Χρήστος Κάκα­λος. Ο αέρας του βουνού, η ορειβασία, η ζωή στο ύπαι­θρο τού έχουν κάνει το κορμί ατσαλένιο. Φύ­λακας του καταφυγίου είναι ο Χρήστος και επίσημος οδη­γός. Το υπουργείο του Τουρισμού θα τον πάρει στην υπηρεσία, θα τον επισημοποιήση. Πρέπει. Είναι μια δίκαια αντάμειψη μα και επιβαλλόμενη ικανο­ποί­η­ση των κόπων 26 χρόνων.

Έτσι καθώς μιλούμε στο μικρό καφενεδάκι του χω­ριού και κανονίζουμε τις λεπτομέρειες μιας ανόδου στον Όλυμπο, κοιτάζουμε μ’ ανησυχία τον ουρανό.

– Χιονίζει εκεί επάνω, μας λέγει ο Κάκαλος. Μα δεν έχει σημασία. Μπορούμε να πάμε και με χιο­νο­θύελλα ακόμη. Τώρα πια ένα παιγνίδι είναι το ανέ­βασμα στον Όλυμπο.

Ο Χρήστος Κάκαλος έχει δίκηο. Μπορεί να πάη κι’ ένα κορίτσι άφοβα τώρα ως τον Μύτικα. Όταν οι Έλ­ληνες αποφασίσουν να κινηθούν προς την κορυφή του ιερού βουνού, θα ιδούν ότι το πράγμα δεν είναι δύ­σκολο. Αρκεί να έχουν μαζύ τους τον οδηγό, τον μπάρμπα Χρήστο, τον γέρω-αητό του Ολύμπου.” Έν – Έφ.

Λίγα ενημερωτικά

Ο Λιτοχωρίτης οδηγός και ορειβάτης Ολύμπου Χρή­στος Κάκαλος (1882-1976) κατέχει, χωρίς αμφιβολία, την πρώτη θέση στη σειρά των Ελλήνων οδηγών βουνού και μια σημαντική θέση στην παγκόσμια ομάδα των τολ­μηρών ορειβατών. Είναι ο πρώτος Έλληνας που πά­τησε – κατέκτησε το 1913 την κορυφή του Ολύμπου με τους Ελβετούς Fred Boissonas και Daniel Baud-Bovy. Το όνομά του έγινε θρύλος, καταγράφηκε στους θεούς του Ολύμπου και πέρασε από την ιστορία στη ζωντανή μυθολογία.

Τι ακριβώς ήταν ο Χρήστος Κάκαλος; Ήταν ορε­σίβιος, υλοτόμος, κυνηγός, λαουτιέρης, οδηγός βουνού, ορειβάτης. Γεννημένος στο Λιτόχωρο, στα ριζά του μυ­θικού βουνού, από μικρή ηλικία αφιερώθηκε στη λα­τρεία του. Με ένα αλύγιστο πείσμα, με δυνατή θέληση, με την άκαμπτη και ανυποχώρητη ψυχή του, παρέμεινε από παιδί μέχρι τα γεράματά του η πιστότερη εν­σω­μάτωση του τολμηρού ορειβάτη. Άπειροι είναι οι Έλ­ληνες και ξένοι επισκέπτες, φυσιολάτρες, οδοιπόροι και αναρριχητές που οδηγήθηκαν από τον Χρήστο Κά­κα­λο στο θρυλικό και μεγαλοπρεπές βουνό. Τουρίστες, πο­λιτικοί, καλλιτέχνες, επιστήμονες, κοινοί θνητοί, τολ­μηροί ή αμαθείς ορειβάτες συνοδοιπόρησαν μαζί του, τυλιγμένοι στα σύννεφα, μέσα από τα δύσβατα και επι­κίνδυνα μονοπάτια, για να σκαρφαλώσουν με τη συ­νοδεία του μέχρι τον Μύτικα στα 2917 μέτρα, και να αγνα­ντέψουν από τον Θρόνο των θεών τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία και το Αιγαίο Πέλαγος.

Το πάθος του για το βουνό ήταν ένα ανώτερο ιδα­νικό. Στο πρόσωπό του διακρινόταν αυτή η ικανο­ποίη­ση, η τρελή χαρά της ψυχής του και η δύναμη που έλα­βε από τα αγνά ύψη και τα μεγάλα πλάτη του Ολύ­μπου.

Ο Χρήστος Κάκαλος τίμησε το Λιτόχωρο και την Ελ­λάδα. Η φήμη του πέρασε τα ελληνικά βουνά και σύνορα. Με την κατάκτηση του Μύτικα στα 1913 και τις αναβάσεις του πάνω στις κορφές δημιούργησε πα­ρά­δοση: αυτή του φίλου του Ολύμπου, του συνειδητού και υπεύθυνου ορειβάτου.

Εκατοντάδες ανταποκρίσεις, άρθρα, δημοσιεύσεις κ.ά. έχουν γραφτεί για τον Κάκαλο όσο ήταν εν ζωή, αλ­λά και μετά θάνατον. Σε λευκώματα και περιοδικά (ορειβατικά, φυσιολατρικά, εκδρομικά) και εφημερίδες υπάρ­χει πληθώρα φωτογραφιών και πληροφοριών για το πρόσωπο και τη δράση του στο βουνό. Βιογραφικά στοι­χεία, κατά τη γνώμη μας σημαντικά, ο ενδια­φερό­μενος μπορεί να βρει στις εξής εργασίες:

α. Λάμπρου Γ., «Ο μπάρμπα-Χρήστος Κάκα­λος», περιοδικό Κίνηση για το Λιτόχωρο και τον πολιτισμό, φύλλο 17–18/1999, Λιτόχωρο 1999.

β. Ζολώτας Κ., Χρήστος Κάκαλος. «Ο κατακτητής του Ολύμπου», Όλυμπος, Κείμενα και Εικόνες δύο αιώνων, Κατερίνη 2001.