Βιβλίο: Νίκος Σιούμκας “Ενθύμιον Σαμαρίνας”- Έργο συλλογικής μνήμης/ γράφει ο Βασίλης Νιτσιάκος

Η Σαμαρίνα, το ορεινό αυτό κεφαλοχώρι, είναι ίσως το πιο εμβληματικό χωριό των Βλάχων της Πίνδου. Δεν είναι φυσικά το τραγούδι “παιδιά της Σαμαρίνας” που της έχει δώσει αυτή τη φήμη, ούτε το υψόμετρό της. Είναι η ιστορική της ταυτότητα αυτή καθεαυτή.

Οι Βρετανοί αρχαιολόγοι Wace και Thompson, στις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ ήρθαν στη χώρα μας για αρχαιολογική αποστολή στη Θεσσαλία, άλλαξαν προορισμό. Συνάντησαν στο δρόμο τους ένα φαλκάρι κτηνοτρόφων Σαρμανιωτών, που ήταν στο διάβα τους για την ορεινή τους πατρίδα, τους προκάλεσαν τόσο μεγάλη εντύπωση, που τους ακολούθησαν και, εντέλει,  αντί να κάνουν αρχαιολογική έρευνα, έκαναν εθνογραφική!

Η έρευνά τους αυτή, έρευνα πεδίου με συμμετοχική παρατήρηση, όπως λέμε στην επιστήμη, μαζί με τη σχετική μελέτη γραπτών πηγών, κατέληξε σε μια αξεπέραστη μονογραφία για τους Βλάχους της Πίνδου (με περίπτωση μελέτης τη Σαμαρίνα), το βιβλίο The Nomads of the Balkans, (Οι Νομάδες των Βαλκανίων), που έχει εκδοθεί και στα ελληνικά. Πρόκειται για μια από τις πιο σημαντικές μελέτες- πηγές για τους Βλάχους, που υπερκέρασε και την αντίστοιχη προηγούμενη συγγραφή του Κώστα Κρυστάλλη.

Αυτή η Σαμαρίνα, λοιπόν, που υπήρξε πράγματι ένα από τα μεγαλύτερα ορεινά οικιστικά κέντρα των Βλάχων, περιγράφεται με θαυμασμό από τους Βρετανούς αρχαιολόγους, οι οποίοι, ακολουθώντας απλούς κτηνοτρόφους, ανακάλυψαν μια πολίχνη με εξελιγμένο οικιστικό ιστό, θαυμάσια αρχιτεκτονική, παζάρι,  εμπόριο και εμπόρους, κοινωνική διαστρωμάτωση και έναν πλούσιο κόσμο ηθών και εθίμων.

Αυτός ο κόσμος όλος, σε όλες τις όψεις του, ξαναζωντανεύει στο πρόσφατα εκδοθεν φωτογραφικό λεύκωμα του Νίκου Σιούμκα,  Σαρμανιώτη του ίδιου, με τίτλο ΕΝΘΥΜΙΟΝ ΣΑΜΑΡΊΝΑΣ. Πρόκειται για μια εξαιρετική έκδοση από κάθε άποψη. Τόσο το υλικό που περιλαμβάνει όσο και τα κείμενα που το συνοδεύουν, αλλά και η αισθητική και εν γένει εκδοτική επιμέλεια, τιμούν τον συλλέκτη αλλά και τους συγχωριανούς του χορηγούς του εγχειρήματος.

Χωρισμένη η ύλη σε θεματικές ενότητες μάς δίνει ένα πανόραμα του κτηνοτροφικού, κοινωνικού, εθιμικού κ.λπ. βίου του παρελθόντος,  φθάνοντας μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Παρελαύνουν άνθρωποι όλων των κατηγοριών και ηλικιών, σκηνές της καθημερινή ζωής, πανηγύρια και χοροί, τελετές στον κύκλο του χρόνου και της ζωής, ακόμα και έγγραφα ιστορικής αξίας.

Μια έκδοση σαν αυτή δεν προϋποθέτει μόνον αγάπη για τον τόπο και μεράκι για το παρελθόν, αλλά και γνώση για το αντικείμενο της φωτογραφίας ως ιστορικού και όχι μόνο τεκμηρίου.

Μακάρι και άλλες κοινότητες να είχαν την τύχη να διαθέτουν στο ντουλάπι της συλλογικής τους μνήμης τέτοια έργα. Συγχαρητήρια στον Νίκο Σιούμκα.

…………………………

…………………..