“Η Επιστροφή”. Ανατέμνοντας την χωρίς όρια θέληση για επιβίωση – Συγκλονιστική ταινία με εντυπωσιακή ερμηνεία από τον Leonardo Di Caprio

Δήμητρα Σμυρνή

Ο Αλεξάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου, ο Μεξικάνος σκηνοθέτης, ο βραβευμένος ήδη μ’ ένα Oskar,δίνει στον κινηματόγραφο τη φετινή του ταινία, η οποία διεκδικεί 12 Oskar και όχι τυχαία. Ο Ινιαρίτου επιστρέφει με την «Επιστροφή».

Μπορεί να είμαστε προκατειλημμένοι με τον αμερικάνικο κινηματογράφο, να λέμε τον όρο «χολιγουντιανός» υποτιμητικά πολλές φορές και όχι άδικα – όταν ο προσανατολισμός του είναι κατά κύριο λόγο ο κενός εντυπωσιασμός με τη χρήση απίστευτων εφέ – αλλά δε μπορούμε να μη δεχθούμε ότι ο αμερικάνικος κινηματογράφος έδωσε και ταινίες σταθμούς, με διαχρονική αναφορά του κινηματογραφόφιλου κοινού σ’ αυτές.

Μια τέτοια ταινία είναι και η «Επιστροφή». Μια συγκλονιστική ανατομία της ανθρώπινης θέλησης για επιβίωση, σε σύγκρουση με μια επιβλητική αχαρτογράφητη φύση, στην Αμερική του 19ου αιώνα.

Η ταινία αναφέρεται σε πραγματικό γεγονός του 1823,όταν οι έμποροι γούνας διασχίζουν τεράστιες εκτάσεις κυνηγώντας το κέρδος, αντιμέτωποι με τους Ινδιάνους και τους κινδύνους μιας αδάμαστης ακόμα φύσης.

Για τον ήρωα της ταινίας, του οποίου την ιστορία κατέγραψε ο τύπος της εποχής και έγινε νουβέλα από τον Μάικλ Πανκ, η σύγκρουση με τη φύση ξεκινά από την επίθεση μιας αρκούδας, που τον φέρνει στο χείλος του θανάτου, για να συνεχιστεί με τη σύγκρουση με τον ίδιο τον άνθρωπο, εκείνον από τους συντρόφους του που τον εγκαταλείπει αβοήθητο ,αφού σκοτώνει προηγουμένως το γιο του.

Για τον ήρωα η ανάγκη της επιβίωσης ταυτίζεται από ‘δω και πέρα με το πάθος της εκδίκησης. Έτσι, ξεπερνώντας τις απίστευτα αρνητικές συνθήκες, που ορθώνει η φύση μέσα από τα ατέλειωτα παγωμένα τοπία της, τα βουνά, τα δάση και τα ποτάμια της, τεντώνοντας σαν τόξο τον εαυτό του μέχρι να σπάσει, ο ήρωας καταφέρνει όχι μόνο να επιβιώσει αλλά να φτάσει και στο στόχο του, την εκδίκηση. Έχει όμως πια σημασία;

Αυτός είναι ο μύθος της ταινίας. Αν εξαιρέσει κανείς κάποιες υπερβολές στην παγίδα των οποίων πέφτει ο σεναριογράφος Μαρκ Σμιθ και ο σκηνοθέτης μαζί του – ο Ινιαρίτου συμμετείχε και στο σενάριο – σχετικές με τον τρόπο που αντιμετωπίζει ο ήρωας κάποιες φορές τα « δόντια» της φύσης, το σημαντικό δεν είναι ο μύθος αλλά η προσέγγισή του, η σκηνοθετική, η ερμηνευτική, η φωτογραφική, η μουσική προσέγγιση.

Κι εδώ μιλάμε για κάτι εντυπωσιακό.
Ο Ινιαρίτου μεταφέρει το θεατή σε μια τρίωρη περιπέτεια, όπου ο χρόνος εκμηδενίζεται χάρη στη δράση, σε μια δράση, που , ενώ φαινομενικά είναι εξωτερική, μετατρέπεται αυτόματα σε εσωτερική, καθώς με τη σκηνοθετική του ματιά μελετά το βάθος της σκέψης και των συναισθημάτων του ήρωά του, δευτερόλεπτο το δευτερόλεπτο.

Ο Leonardo Di Caprio έχει διανύσει μια τεράστια ερμηνευτική απόσταση από τον “Τιτανικό”, που τον καθιέρωσε εμπορικά, μέχρι την «Επιστροφή», που είναι ο ρόλος της ζωής του.

Με σχεδόν καθόλου λόγο, με τα μάτια και τις συσπάσεις του πληγωμένου προσώπου και τις κινήσεις ενός σώματος , «δέντρου που αντιστέκεται στη δύναμη του αέρα» -συμβολική επαναλαμβανόμενη φράση της ταινίας– ο ηθοποιός κερδίζει το θαυμασμό του θεατή όχι μόνο για την εντυπωσιακή ερμηνευτική του ικανότητα, αλλά και για τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες μέσα στις οποίες έπρεπε να την επιδείξει.

Ωμός ρεαλισμός αλλά και στιγμές ανείπωτης φωτογραφικής ποίησης συνυπάρχουν στην ταινία δοσμένα από το φακό του Εμμανουέλ Λουμπέσκι , που δημιουργεί με τη φωτογραφία του ένα εικαστικό αποτέλεσμα μαγευτικό.

Η μουσική ντύνει την ταινία άλλοτε επιβλητικά και άλλοτε υποβλητικά, παντρεύοντας το επικό στοιχείο της ανθρώπινης προσπάθειας με το λυρικό της ανυπότακτης φύσης.

Όσο για τα κοστούμια και τα εφέ της ταινίας, τα πρώτα, ολοφάνερα προϊόν χρονοβόρας μελέτης , σε μεταφέρουν πειστικότατα στην εποχή, και τα δεύτερα σε παρασύρουν σε μια χωρίς αντίσταση μέθεξη στα δρώμενα.

Και τα μηνύματα της ταινίας, θα αναρωτιόταν κανείς, υπάρχουν; Η ταινία δεν έχει στις προθέσεις της το πολιτικό κήρυγμα. Μέσα από μια ανθρώπινη πραγματική ιστορία όμως μπορεί να διακρίνει κανείς την τοποθέτησή της ως προς το πάθος του κέρδους – οι ήρωες της ταινίας ανήκουν σε… εταιρίες (!) της εποχής, εμπόρων γούνας – που μπροστά του εκμηδενίζεται η αξία της ανθρώπινης ζωής, αλλά και ως προς την ισότητα των ανθρώπινων φυλών, αφού οι Ινδιάνοι, με την αρχέγονη φιλοσοφία τους, αποδεικνύονται πολύ λιγότερο άγριοι από τους λευκούς , που ισοπεδώνουν τα πάντα στο πέρασμά τους.

Δεν ξέρουμε πόσα Oskar θα πάρει η ταινία, είναι όμως σίγουρο πως πρόκειται για μια επίπονη και σοβαρή δουλειά από τη μεριά όλων των συντελεστών, που ικανοποιεί όχι μόνο το μέσο θεατή αλλά και τον απαιτητικό.