Δημήτριος (Τάκης) Ντέμου: Ένας Βλάχος γλύπτης από την Κουμαριά Βερμίου με παγκόσμια ακτινοβολία / γράφει ο Τάκης Γκαλαΐτσης

Το Μουσείο Δημήτριος Ντέμου, Βαρκελώνη Βενεζουέλας

Το Μουσείο CASA MUSEO ESCULPTOR DIMITRIOS DEMU βρίσκεται στην πόλη Lechería στην πολιτεία Anzoategui της Βαρκελώνης στη Βενεζουέλα. Εγκαινιάστηκε το 1999. Η  κατασκευή του με ξύλο από τη Βραζιλία, γρανίτη από τη Γουιάνα, με βιτρό από την Boconó και θόλο από αλουμίνιο από τις Ηνωμένες Πολιτείες χρηματοδοτήθηκε από τον επιχειρηματία Νίκο Ντέμου, αδερφό του γλύπτη Δημήτρη, και σχεδιάστηκε από τον Βενεζουελανό αρχιτέκτονα Fruto Vivas προς τιμήν του καλλιτέχνη, για να εκθέσει το έργο του και να προωθήσει τον πολιτισμό.

Μεταξύ των έργων που εκτίθενται στο μουσείο είναι γλυπτά, φωτογραφίες, μακέτες και αντίγραφα έργων μικρής κλίμακας από την πόλη. Η συλλογή αποτελείται από έργα στη Βενεζουέλα και την Ευρώπη. Το μουσείο ονομάστηκε “El Ojo de Dios / Το μάτι του Θεού” για την πρόσοψή του και ανακηρύχθηκε πολιτιστική κληρονομιά της πόλης

Τοπογραφία της περιοχής ‘‘Ντέμου/Demu’’ στο Σέλι    

La Demlu/Στου Ντέμου: Ποιος Σελιώτης ή Βεργιάνος Βλάχος δε γνωρίζει αυτό το τοπωνύμιο του Βερμίου και δεν ανακαλεί στη μνήμη του νοσταλγικές στιγμές και εικόνες του παρελθόντος; Ενός παρελθόντος σχετικά πρόσφατου αλλά που φαντάζει τόσο απόμακρο! Μια εκτεταμένη  χορτολιβαδική έκταση, στις παρυφές του Σελίου στην κατεύθυνση προς το Ξηρολίβαδο, μέγιστου φυσικού κάλλους, σε υψόμετρο 1600 μέτρα περίπου, με την ομώνυμη βρύση της οικογένειας Ντέμου, τοπόσημο για την περιοχή.

Κοντά στου Ντέμου και δεξιά είναι το μεγάλο Τσαΐρι/Ciirea marea, στο σημερινό πάρκινγκ του Χιονοδρομικού Κέντρου και το μικρό Τσαΐρι/Ciirea njica, προς τη Βολάδα, εκεί που είναι το Lift του Παντελίδη. Μονοπάτι από του Ντέμου οδηγεί στην Ντουκάτα, ένα ξέφωτο μέσα σε πυκνό δάσος με μια παγωμένη πηγή, όπου οι Σελιώτες διασκέδαζαν οικογενειακά, την τρίτη ημέρα  του Δεκαπενταύγουστου. Επιστρέφοντας για το χωριό, το γλέντι ολοκληρωνόταν στου Ντέμου, που γόνοι τους διέπρεψαν στην Αμερική στις τέχνες, στα γρόσια και στα γράμματα. Το κείμενο αυτό αφορά σε έναν από αυτούς, τον Δημήτριο (Τάκη) Ντέμου, γλύπτη με παγκόσμια ακτινοβολία, άγνωστο όμως στον τόπο μας.

Οικογένεια  Ντέμου/Demu

Ποια είναι όμως η οικογένεια Ντέμου; Τι γνωρίζουμε γι’ αυτήν; Είναι μια παλιά οικογένεια του Σελίου, με αβδελιώτικη καταγωγή, όπως οι περισσότεροι Σελιώτες. Στον κατάλογο του Γιάννη Καραγιάννη, απόφοιτο της Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου των Αθηνών και καθηγητή Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ιασίου,  για την Αβδέλα,  το όνομα του Ντέμου/ Demu δεν αναγράφεται, πράγμα που σημαίνει ότι όλη η ευρύτερη οικογένεια, όλο το φαλκάρι του Ντέμου μετακινήθηκε  από την Αβδέλα στο Βέρμιο. Γι’ αυτό και  το όνομα του Bushu Demu/Μπούσιου/Πέτρου Ντέμου αναφέρεται στον κατάλογο, γύρω στα 1880, του Γιάννη Καραγιάννη για το Σέλι.

Τσελιγκάδες από το Σέλι και το Ξηρολίβαδο, την τελευταία  δεκαετία του 19^ου αιώνα και ως το 1903, αγόρασαν τμηματικά την περιοχή της  Ντόλιανης  , η οποία αποτελούνταν από 24 τσιαουσλίκια,  και ίδρυσαν το χωριό ‘‘Ντόλιανη’’. Αγοράστηκε για να αποτελέσει χειμαδιό για τα μεγάλα τσελιγκάτα στα δύσκολα χρόνια του ένοπλου μακεδονικού αγώνα, για λόγους προστασίας. Ένα από αυτά τα τσελιγκάτα ήταν του Ντέμου. Το 1916 , ο Στέριος Μάρκος, ο Ιωάννης Τσιόγκας, ο Απόστολος Χατζηγώγος και ο Νικόλαος Καρανίκας, ενεργώντας ως πληρεξούσιοι 93 οικογενειών της Ντόλιανης, αγόρασαν από τους διαμένοντες στην Κωνταντινούπολη κληρονόμους του Φαΐκ πασά (αρ. συμβολαίου 4381/14-4-1916) το βοσκότοπο Αρσούμπασι. Στο συμβόλαιο αυτό αναγράφεται το όνομα Μπούσιου Ντέμου με διόμισι μερίδια και το όνομα Τούσια / Δημητρίου  Ντέμου του Πέτρου με ένα (1) μερίδιο. Σε κατάλογο του Δασαρχείου της περιοχής σχετικά με τις εκλογές (12-6-1923) των μετόχων του δασοκτήματος αναφέρεται το όνομα του Busho Demu εξελληνισμένο ως Μπούσιο Δήμου(Ντέμου) να ψηφίζει ως κάτοχος δύο μεριδίων (αρ. 14, 68).

Στη συμβολαιογραφική πράξη αγοράς του Μικρού Μερά  (αρ. Συμβολαίου 11.600 / 26-1-1921) του συμβολαιογράφου Θεσσαλονίκης  Β. Κατοπόδι, με την οποία περιήλθε στην κυριότητα των κατοίκων του Σελίου από το βασιλιά Κωνσταντίνο (!)  μια έκταση 2.250 στρεμμάτων γύρω από το χωριό , το όνομα Ντέμου δεν εμπεριέχεται, γιατί η οικογένεια Ντέμου, όπως αναφέρθηκε, μετακινήθηκε και διέμενε πια στην Ντόλιανη/Κουμαριά.  Βλάχοι Σελιώτες (366 αρχικοί αγοραστές και 727 αρχικά μερίδια-μπάσνες) αγόρασαν εξ αδιαιρέτου επίσης από τους κληρονόμους του βασιλιά Κωνσταντίνου και το Μεγάλο Μερά, το δασόκτημα του Σελίου, συνολικής έκτασης 74.664 στρεμμάτων με δυο συμβολαιογραφικές πράξεις (αρ. συμβολαίων 13284 / 30-8-1926 και 25164 / 11-4-1927 ). Και από αυτό το συμβόλαιο απουσιάζει το όνομα Ντέμου, γιατί η οικογένεια είχε αποφασίσει να μεταναστεύσει στη Ρουμανία (1928) και προφανώς γι’ αυτό δεν αγόρασαν μερίδια στο Μεγάλο Συνεταιρισμό του Σελίου.

Η Ντόλιανη που μετονομάστηκε Κουμαριά το 1926 ( Δ. 1-11-1926 ) και νωρίτερα, το 1918, αποτέλεσε την κοινότητα Δόλιανης (Β.Δ.28-2-1918, ΦΕΚ. Α 152/1918), η οποία συμπεριελάμβανε και το Ξηρολίβαδο, το Άνω Σέλι και  Κάτω Σέλι, και τη  Μαρούσια, κτίστηκε βάσει πολεοδομικού σχεδίου που εκπόνησαν Βλάχοι φοιτητές στη Γαλλία. Γρήγορα αναπτύχθηκε, με σπίτια πέτρινα, μοναδικά για την εποχή, αληθινά παλάτια, όπως του Ζοφόλη, του Τσιόγκα, του Ζησιάκου, του Μάρκου, του Ντέμου, του Παζάρα , του Μούρνου και άλλα. Πολλά, αργότερα,  χρησιμοποιήθηκαν για την αποκατάσταση των προσφύγων και όσα διασώθηκαν από τη μανία της τσιμεντοποίησης  παρουσιάζουν τεράστιο αρχιτεκτονικό και αισθητικό ενδιαφέρον. Σήμερα, στην Κουμαριά, διασώζονται δύο σπίτια της οικογένειας Ντέμου. Το ένα , σε ερειπιώδη κατάσταση, το άλλο κατοικείται ακόμη. Τα μερίδια της οικογένειας Ντέμου στο Συνεταιρισμό της Κουμαριάς δόθηκαν δωρεάν  στο Γηροκομείο Βέροιας.

Οι αδελφοί  Ντέμου και οι συγγενείς τους.

Ο Δημήτριος (Τάκης) Ντέμου γεννήθηκε στις επτά (7) του Οκτώβρη του 1920 στη Ντόλιανη/Κουμαριά, αμιγώς βλάχικο χωριό τότε, στις πλαγιές του Βερμίου, στο δρόμο Βέροια-Σέλι. Γεννήθηκε στην Ελλάδα, μεγάλωσε όμως, όπως θα δούμε,  στη Ρουμανία και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της καλλιτεχνικής του ζωής στη Βενεζουέλα στη νότια Αμερική, όπου είναι γνωστός ως Dimitrios Demu / Δημήτριος Ντέμου, ένας καλλιτέχνης με ελληνική καταγωγή. Πατέρας του είναι ο Γιάγκος Ντέμου και παππούς του ο Πέτρος/Bushia Ντέμου και μητέρα του η Χρύσα Καρανίκα. Τα άλλα δύο αδέλφια του είναι ο Νίκος, γεννημένος στην Κουμαριά, το 1923,   και ο μικρότερος, ο Τραγιάνης, που γεννήθηκε στη Ρουμανία. Το 1928, τη δεκαετία  των εθνικιστικών παροξυσμών και των μεγάλων πληθυσμιακών μετακινήσεων και ανταλλαγών, ο Δημήτρης Ντέμου μετανάστευσε με τους γονείς του στη Ρουμανία και εγκαταστάθηκαν στην Καβάρνα/Cavarna, στη νότια Δοβρουτσά, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Συγγενείς της οικογένειας Ντέμου ζουν σήμερα στην Ελλάδα (οι αδελφοί Έφη και Γιάννης Πάσχου στη Βέροια και στη  Θεσσαλονίκη αντίστοιχα, και οι αδελφοί Πέτρος και Νίκος  Πράπα, γόνοι των ιδιοκτητών του γνωστού Ζαχαροπλαστείου στην   Αθήνα), στη Ρουμανία (η οικογένεια Καρανίκα)  και στον Καναδά ( στο Μόντρεαλ η οικογένεια Χουλέβα).

Οι σπουδές του Τάκη Ντέμου στη Ρουμανία και τα πρώτα γλυπτά του

Όπως αναφέρθηκε, η οικογένεια Ντέμου  μετανάστευσε στη Ρουμανία το 1928, όταν ο Δημήτριος (Τάκης) Ντέμου ήταν 8 χρονών. Εκεί στην Καβάρνα, στην περιοχή του Καντριλατέρ,  έμαθε τα πρώτα του γράμματα. Από το 1932 ως το 1937 τον βρίσκουμε στο Μπρασόβ, στις Τρανσυλβανικές Άλπεις, να φοιτά στο γνωστό τότε για την ποιότητά του Λύκειο  Andres Saguna. Ο ρουμανογάλλος φιλόσοφος Emil Cioran ήταν ένας από τους δασκάλους του. Δύο χρόνια αργότερα, ο Emil Cioran μετέβη στο Παρίσι και εξελίχτηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της εποχής μας.

Το 1938, ο Τάκης Ντέμου , ακολουθώντας την επιθυμία της μητέρας του, αρχίζει σπουδές στη Νομική Σχολή του Βουκουρεστίου. Παράλληλα εγγράφεται  και παρακολουθεί μαθήματα στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Βουκουρέστι, στο τμήμα Γλυπτικής, με δάσκαλο το γλύπτη Cornelio Medrea . Το 1944 παίρνει το δίπλωμά του με το έργο  του με  τίτλο Munca. Και έκτοτε αρχίζει η σταδιοδρομία του Δημήτρη Ντέμου ως γλύπτη με την πρώτη συμμετοχή του,  1945,  στην «3^η Επίσημη Έκθεση Τεχνών» στο Βουκουρέστι. Στη συνέχεια, το 1946, παρουσιάζει στη γκαλερί «Caminul Artei / Εστία Τέχνης» στο Βουκουρέστι μια ατομική του έκθεση. Το 1946-1948 του απονεμήθηκε η Υποτροφία «Paciuera”, που είναι μία από τις πιο ονομαστές υποτροφίες στη Ρουμανία. Την επόμενη χρονιά, 1949, κερδίζει το Πρώτο Βραβείο για την προτομή του ποιητή Αλέξανδρου Πούσκιν. Το γλυπτό κοσμεί το Μουσείο Πούσκιν, στην Αγία Πετρούπολη. Η αναγνώρισή του στη Ρουμανία είναι πια γεγονός.

Το 1950, μετά από εντολή της Μυστικής Αστυνομίας της Ρουμανίας (Seciuritate), μολονότι δεν ήταν κομμουνιστής,  αναγκάζεται να φιλοτεχνήσει το Μνημείο του Στάλιν στο Βουκουρέστι, το πιο μεγάλο άγαλμα του Στάλιν, ύψους 18 μέτρων, σε όλο τον κόσμο και το οποίο καταστράφηκε το 1958, όταν ξεκίνησε η διαδικασία αποσταλινοποίησης. Για αυτό το έργο κέρδισε το Πρώτο Βραβείο και την επόμενη χρονιά, το 1951, του απονέμεται το Βραβείο Αριστείας από το Ρουμανικό Κράτος. Στη συνέχεια (1952) η Ρουμανική κυβέρνηση τον στέλνει ως εκπρόσωπο στο πλαίσιο πολιτιστικών ανταλλαγών στην Σοβιετική Ένωση και τον επόμενο χρόνο (1953) γίνεται μέλος της Ένωσης Καλλιτεχνών Πλαστικών Τεχνών στη Ρουμανία. Εργάζεται διαρκώς και συμμετέχει σε διάφορες εκθέσεις, ατομικές και ομαδικές, στη Ρουμανία.

Παρουσιάζει μια ατομική έκθεση στην γκαλερί «Nicolae Cristae” στο Βουκουρέστι. Εκτίθενται 25 γλυπτά και 75 πίνακες. Όλα παρουσιάζονται για πρώτη φορά, αποτέλεσμα δουλειάς προηγούμενων ετών. Ο Petru Comarnescu, στο βιβλίο του « Ο Σύγχρονος Γλύπτης Δημήτριος Ντέμου», γράφει το 1957 για αυτήν την έκθεση: «Είναι μια σημαντική παραγωγή, ειδικά κάτω από το πρίσμα  ότι ο γλύπτης ταυτόχρονα συμμετείχε και σε διάφορους διαγωνισμούς και εκθέσεις του Κράτους. Σε αντίθεση με άλλους συναδέλφους που δούλευαν κατά παραγγελία και για μελλοντικές εκθέσεις , ο Ντέμου για να βελτιώσει  την τέχνη του  δουλεύει συνεχώς  και με επιμονή, πάντα ψάχνοντας νέους τρόπους έκφρασης».

Συμμετέχει, το 1957, στη Βαρσοβία της Πολωνίας, σε μία συλλογική έκθεση. Το θέμα της αφίσας της έκθεσης είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα της καλλιτεχνικής δημιουργίας  του Ντέμου : «Icarus y su destino/Ο Ίκαρος και η μοίρα του», θέμα από την ελληνική μυθολογία, έργο   που δημιουργήθηκε το 1954. Είναι μαγευτική  η εικόνα του Ίκαρου σε πτώση με το κεφάλι προς τα κάτω και τα κέρινα φτερά του λειωμένα από τον ήλιο.

Συμμετέχει (1959) σε μια συλλογική έκθεση στο Ελσίνκι της Φινλανδίας και το 1961 εκθέτει έργα του σε μια συλλογική έκθεση στη Μόσχα της Σοβιετικής Ένωσης.

      Φυγή από τη Ρουμανία

Το 1964 τελειώνει η πρώτη περίοδος της καλλιτεχνικής δημιουργίας, η ρουμανική περίοδος, του γλύπτη Δημήτριου Ντέμου. Είναι η χρονιά που μαζί με τη μητέρα φεύγει από τη Ρουμανία και επανασυνδέεται με την ευρύτερη οικογένειά του στην Ελλάδα.  Η φυγή του από τη Ρουμανία δεν ήταν εύκολη υπόθεση.  Τον βοήθησε πολύ ο αδελφός του Νίκος που πρώτος από τα τρία αδέλφια Ντέμου έφυγε  από τη Ρουμανία. Μετά από μια παραμονή μικρής διάρκειας στο Παρίσι, ο Νίκος Ντέμου έφυγε, το 1947,  για τη Βενεζουέλα. Εκεί ασχολήθηκε με το εμπόριο πετρελαίου και βιομηχανικές επιχειρήσεις και χάρη στην άοκνη εργατικότητά του και την επιχειρηματικότητά του έγινε και έζησε βαθύπλουτος. Ο Νίκος Ντέμου με τις γνωριμίες του  και την επιρροή του στην κυβέρνηση της Βενεζουέλας, ο πρέσβης της Βενεζουέλας στη Ρουμανία Carlos Sosa Rodriguez, άλλοι διπλωμάτες, και κυρίως ο πρόεδρος των Ηνωμένων Εθνών άσκησαν πίεση στη Ρουμανική Κυβέρνηση, έτσι ώστε να επιτρέψει να φύγει από τη Ρουμανία ο γλύπτης Δημήτριος(Τάκης) Ντέμου. Άφησε  φίλους και συγγενείς, τα γλυπτά και τα βραβεία του , τα πάντα. Έφυγε μόνο με το διαβατήριο και τα ρούχα που φορούσε. Για καλή του τύχη,  ένας φίλος του αδελφού του Νίκου κατάφερε αργότερα να του φέρει το προσχέδιο/πρότυπο του αγάλματος του Στάλιν. Ξεκινούσε μια καινούρια ζωή, γιατί κάτω από τον εναγκαλισμό της Τέχνης από το καθεστώς και την πίεση του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, όσο και αν συγκαλυμμένα τον απέφευγε, δεν μπορούσε να αναπνεύσει και να δημιουργήσει ελεύθερα.

Για την καλλιτεχνική  περίοδο του Δημητρίου (Τάκη) Ντέμου στη Ρουμανία, γράφει ο Petru Comarnescu, το 1957,   στο βιβλίο του που προαναφέρθηκε  ‘‘Ο σύγχρονος Γλύπτης Δημήτριος Ντέμου’’ «Ο Ντέμος αναγνωρίζεται όχι μόνον σαν ταλαντούχος καλλιτέχνης, αλλά και ως κάποιος που αναζητά  καινούριες εκφράσεις  που θα απαντήσουν στις απαιτήσεις των καιρών. Από τότε έχει κερδίσει σεβασμό για δύο χαρακτηριστικά που είναι ακόμα πιο σημαντικά. Αυτά είναι από τη μια η ικανότητά του   να απεικονίζει βαθυστόχαστες εκφράσεις στο ανθρώπινο πρόσωπο και από την άλλη η επιθυμία του να εμποτίζει τη δουλειά του με περισσότερη σταθερότητα και μέγεθος».

Ο δρόμος για τη Βενεζουέλα

Όπως αναφέρθηκε, ο Δημήτριος(Τάκης) Ντέμου εγκαταλείπει, το 1964,   τη Ρουμανία. Επισκέπτεται την πατρογονική του γη, την Κουμαριά, στις πλαγιές του Βέρμιου, όπου πέρασε την παιδική του ηλικία, και τους συγγενείς του στη Βέροια, την οικογένεια Πάσχου, και στην Αθήνα, την οικογένεια Πράπα. Δε μένει πολύ στην Ελλάδα. Ο προορισμός του, η ‘‘ Ιθάκη’’ του είναι η Βενεζουέλα, όπου τον περιμένουν τα αδέλφια του Νίκος και Τραγιάνης. Στη σύντομη διαμονή του-περίπου δύο χρόνια- στην Ελλάδα, υλοποιεί μια ατομική έκθεση στη γκαλερί « Τεχνικόν Κέντρον » στην Αθήνα και στη συνέχεια επισκέπτεται τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γιουγκοσλαβία και την Ελβετία.

Τελικά ταξιδεύει στη Βενεζουέλα και εγκαθίσταται στη Lecherias, στo Anzoategui, στις ακτές της θάλασσας της Καραϊβικής, όπου ζει και ο αδελφός του Νίκος. Αρχίζει μία νέα περίοδος, η πιο παραγωγική της ζωής του. Έχει κλείσει τα σαρανταπέντε (45) του χρόνια και κάνει μια νέα αρχή. Καθώς δεν υπήρχε μάρμαρο , αξιοποιεί το ανοξείδωτο ατσάλι. Βρήκε μια ατμόσφαιρα ελευθερίας που για τον Δημήτριο Ντέμου ήταν, με βάση την προηγούμενη αρνητική του εμπειρία, σαν όνειρο. Στη Βενεζουέλα δημιουργεί το μεγαλύτερο μέρος του έργου που τον έχει κάνει γνωστό σε ολόκληρο τον κόσμο.

Τελειώνει το έργο του: Fuente de Genesis (Η Πηγή της Γένεσης) στους κήπους της εταιρείας AGA, στη Βαρκελώνη της Βενεζουέλας , στο Anzoategui, όπου υπάρχει ακόμα. «Τοπικά φολκλορικά θέματα κοσμούν αυτό το μοναδικό Fuente de Genesis, του οποίου η αύρα αναδεικνύει για άλλη μια φορά την κοσμική τέχνη της Αμερικανικής Ινδιάνικης Τέχνης. Όπως ο Torres Carcia/Τόρρες Γκαρσία στην Ουρουγουάη, ο Δημήτριος Ντέμου στη Βενεζουέλα θέτει τις βάσεις για μια οικουμενική τέχνη, η οποία φαίνεται να είναι το είδος της τέχνης που δε γνωρίζει όρια, αλλά της οποία η  καθολικότητα δεν είναι μια τεχνητή γλώσσα.» (Waldemar George, Dimitrios Demu’s Works of Lightweight Construction, 1970). Στο πλαίσιο αυτού του κειμένου είναι αδύνατο να αναφερθούν διεξοδικά όλα τα έργα του και οι εκθέσεις που συμμετείχε.

Ήδη, το 1966, παρουσιάζει μια ατομική έκθεση « Γλυπτά του Δημήτριου Ντέμου» στο «Salon Pirichu» στο Πανεπιστήμιο του Οριέντε, στο Πουέρτο Λα Κρούζ, στο Anzoategui. Τελειώνει το μνημείο του  El Haptaedro del Cielo / Το Επτάεδρο του Ουρανού . Το μνημείο αυτό, κατασκευασμένο από ατσάλι, έχει ύψος 17 μέτρα. Είναι αφιερωμένο και φόρος τιμής στη φιλία και ανατέθηκε η κατασκευή του από το διεθνές «Rotary Club». «Μοιάζει με μια σύγχρονη εκδοχή οβελίσκων.  Αυτό το ογκώδες μνημείο, κυριαρχείται από μια κομψή πυραμίδα και έχει την οριζόντια δύναμη ενός πύραυλου που εκτοξεύεται στον κόσμο των πλανητών.” (Waldermar George, Ob.Cit.).

  Για το έργο αυτό ο Γιάννης  / Άκης Πάσχος σε μήνυμά του επισημαίνει: «Το μοντέλο (μεταλλικό) του έργου “ΕΠΤΑΕΔΡΟ του Ουρανού” το έκανε κατά τη παραμονή του στο σπίτι μας στη Βέροια! Ο πατέρας μου του είχε παραχωρήσει τον δεύτερο (2^ο) όροφο στο σπίτι μας, και ο Τάκης το είχε διαμορφώσει σε στούντιο. Ήμουν μικρό παιδί, περνούσα  ατελείωτες ώρες μαζί του και τον βοηθούσα κυρίως  για τις διορθώσεις του μοντέλου στο γανωτή (μου διαφεύγει το όνομα του, λίγο πιο κάτω από το μαγαζί του Τσικίνα)».

Εκθέτει στο Casa de la Amistad στη Βαρκελώνη, στο Anzoategui, της Βενεζουέλας. Την επόμενη χρονιά το 1967, ταξιδεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά.

Τελειώνει το έργο του “ Fuente de los Pajaros /Το Σιντριβάνι των πουλιών ’’. Ο George Waldermar, στο Las Constucciones de Peso Livianode Dimitrios Demu (1970) σημειώνει για αυτό το γλυπτό: “ … είναι ίσως το καλύτερο έργο του. Είχε άραγε ο καλλιτέχνης στο μυαλό του, όταν το κατασκεύαζε, το Σιντριβάνι του Bernini/Μπερνίνι που κοσμεί την Αιώνια Πόλη της Ρώμης; Όχι, ποτέ δεν το είχε στο μυαλό του. Η κεντρική κίνηση των  φλεγόμενων πουλιών από τους ιπτάμενους ανθρώπους, έρχεται σε αντίθεση με τους ιριδίζοντες πίδακες νερού που καλύπτουν τη βάση του σιντριβανιού. Στερεά και υγρά στοιχεία μαζί φτιάχνουν μια φανταστική οπτική συμφωνία, κατασκευασμένη από έναν μαέστρο»

Μαζί με τους Jesus , Petro Barreto, Alejandro Otero, Victor Valera και άλλους , συμμετέχει στην ομαδική έκθεση ‘‘Τα γλυπτά και οι δυνατότητες τους”, στο Μουσείο των Επιστημών , στο Καράκας. Από το 1968 ως το 1970 εκθέτει έργα του σε διάφορες Galeri της Βαρκελώνης στη Βενεζουέλα. Κήπους και πάρκα της ίδιας πόλης κοσμούν γλυπτά του Δημήτριου Ντέμου. Εκθέτει ‘‘ Γλυπτά του Δημήτριου Ντέμου ’’ στην γκαλερί Polo & Bot στο Καράκας. « Η γκαλερί ήταν πολύ μικρή για τα ψηλά έργα του και χρειάστηκε τρία από τα έργα του να τοποθετηθούν στο πεζοδρόμιο. Αυτό ενισχύει την ιδέα των εκθέσεων σε κήπους και πάρκα, και όχι μόνο λόγω της έλλειψης χώρου αλλά και της ιδέας της ελευθερίας που προτείνουν τα σημερινά γλυπτά.» (Jose Herman).  Δημιουργεί τα μνημεία : Τροπικός Ήλιος στη Βαρκελώνη, Το Σιντριβάνι των Μαργαριταριών, στο νησί Μαργαρίτα, το έμβλημα του Πανεπιστημίου του Οριέντε στο Κουμανά: «… αυτό το έμβλημα είναι ένα πανέξυπνο επιστημονικό σύμβολο. Έχει δημιουργηθεί από χάρτες αστεροειδών – αυτά τα αστέρια που πέφτουν ταξιδεύοντας μεταξύ του Άρη και του Δία.» (Waldermar George, Ob.Cit.). Το 1970, τον βρίσκουμε να κάνει μία ατομική έκθεση με θέμα  « Πρόσφατα γλυπτά» στη γκαλερί « Bemhein-Jeune» στο Παρίσι, στη Γαλλία και συμμετέχει στo ‘‘ 9^ο Διεθνές Σαλόνι Paris-Sud ’’ 1970 στο Ζυβιζί. Την ίδια χρονιά εκθέτει τη μακέτα σε μπρούντζο για Το σιντριβάνι των Πουλιών στην Παγκόσμια Έκθεση της Οσάκα , στην Ιαπωνία και το 1971 παρουσιάζει μια ατομική έκθεση « Πρόσφατα Γλυπτά» στην γκαλερί Ολίβα στη Νέα Υόρκη.

Το 1974 ο Δημήτριος Ντέμου αποκτά τη βενεζουελική υπηκοότητα. Ο ίδιος στο  Diario de Oriente, Βαρκελώνη, 12 Σεπτεμβρίου, 1976, σημειώνει: « Είμαι ένας καλλιτέχνης που ζει σε αυτή την περιοχή και την αποδέχομαι ως δική μου, σε αυτή τη χώρα, της οποίας την υπηκοότητα λαμβάνω με απίστευτη περηφάνια. Ο κόσμος μου είναι σε αυτό το μέρος της Ανατολικής Βενεζουέλας. Έχω φτιάξει τα καλύτερα έργα τέχνης μου εδώ στη Βενεζουέλα.»

Μεσολαβούν διάφορες εκθέσεις με Σειρά Ιπτάμενων Αντικειμένων Αγνώστου Ταυτότητας στη Βενεζουέλα « Όλα τα έργα που εκθέτει είναι κινούμενα και φτιαγμένα με τέτοιο τρόπο ώστε το κοινό να έχει τη δυνατότητα να τα αντιλαμβάνεται με την αίσθηση της υφής.” (Diario de Oriente, Βαρκελώνη, 12 Δεκεμβρίου, 1979),   και το 1983 παρουσιάζει μια ατομική έκθεση : ‘‘Σειρά Γλυπτών του Δημήτιου Ντέμου’’ στη Δημοτική Γκαλερί Μοντέρνων Τεχνών, στο Πουέρτο Λα Κρουζ, στο Anzoategui. “ Ο Δημήτριος Ντέμου θέλει να αποδώσει φόρο τιμής στην επέτειο των δύο αιώνων από τη γέννηση του Σιμόν Μπολιβάρ. Για να το καταφέρει αυτό δημιούργησε όχι λιγότερα από 50 ατσάλινες κατασκευές, στις οποίες συνδύασε στοιχεία όπως ο ήχος, το φώς, το χρώμα και το νερό σε κίνηση. Υπάρχουν επίσης 40 πίνακες έγχωμοι (…) σε συνδυασμό με 8 κέρματα με την εικόνα του Μπολιβάρ, κατασκευασμένα από χρυσό, ασήμι, μπρούντζο και ατσάλι.» (El Tiempo, Πουέρτο Λα Κρουζ, 11 Αυγούστου 1983).

Εκθέτει, το 1985,  στην «Αίθουσα των Τεχνών» στο Αεροδρόμιο της Βαρκελώνης,  το πιο φιλόδοξο και αγαπητό έργο του, που  είναι ο ψηλότερος σταυρός στον κόσμο και  ονομάζεται ‘‘Ο Σταυρός της Θάλασσας’’. « Απόψε καθώς ξάπλωνα στο κρεβάτι και ονειροπολούσα πώς θα μπορούσε να μοιάζει Ο Σταυρός της Θάλασσας, όταν ξαφνικά είδα ένα μικρό φως να τρεμοπαίζει. Κίνησε το ενδιαφέρον μου και το κοίταξα πιο προσεκτικά. Ήταν μια πυγολαμπίδα που εξέπεμπε αυτό το διακοπτόμενο λευκό/πράσινο φως. Αυτό το αναπάντεχο και ταυτόχρονα μαγευτικό φαινόμενο ξύπνησε μέσα μου την ιδέα να κατασκευάσω τον Σταυρό της Θάλασσας στο ψηλότερο σημείο του νησιού Λα Μποράτσα. Θα φωτίζει λαμπερά κάποιες φορές και μετά θα βυθίζει τον περίγυρο του στο σκοτάδι, κάνοντας τον να φαίνεται σαν να ο Σταυρός αιωρείται στο διάστημα. Θα άλλαζε επίσης χρώματα ενδιάμεσα (κίτρινο, κόκκινο, πράσινο, μπλε). Θα ήταν ένα μοναδικό θέαμα στο κόσμο. Καταπληκτικό! Ξεκίνησα αμέσως να σχεδιάζω.» (Δημήτριος Ντέμου, στο προσωπικό του ημερολόγιο, Πουέρτο Λα Κρουζ, 23 Σεπτεμβρίου, 1984)

Αναφορές στο Δημήτριο Ντέμου

  Ο Δημήτριος Ντέμου αναφέρεται, το 1986, στο βιβλίο: Ρουμάνοι καλλιτέχνες στη δύση, του Jianou, Carp, Corvig και Scanteye που εκδίδει η Αμερικανο-Ρουμανική Ακαδημία των Τεχνών και της Επιστήμης. ‘‘ Τώρα, 53 χρόνια μετά την πρώτη του έκθεση, ο Ντέμου έχει αποδείξει ότι είναι ένας από τους πιο ταλαντούχους γλύπτες της γενιάς του. Κατέχει την ικανότητα και τη σχέση με τα υλικά με τα οποία δουλεύει, και έχει ένα δημιουργικό μυαλό. Προσπάθησε σκληρά να κατακτήσει το διάστημα , δίνοντας στα γλυπτά του ενέργεια και κίνηση. (…) Μεταξύ του 1948 και του 1960 κατάφερε να αποφύγει επιτυχώς τον έλεγχο από τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό, με το να υπερβάλει στο μέγεθος και την αίσθηση του όγκου στις προτομές, τα πορτραίτα και τα αγάλματα που συχνά του παρήγγελνε το Κράτος ’’. Με τον Evaristo Marin συγγράφει, 1987-1988, και δημοσιεύει το βιβλίο του ‘‘ Ιστορία και Μνημεία ’’. Εκδίδεται στα ισπανικά και στα αγγλικά από την Κυβέρνηση  του Κράτους της Βενεζουέλας. Αναφέρεται, 1990, στο βιβλίο ‘‘ Η επιρροή της Ζωγραφικής και της Γλυπτικής του σήμερα στον Κόσμο ’’. Αναφορά στο Δημήτριο Ντέμου γίνεται  στο Νέο Λεξικό της Μοντέρνας Γλυπτικής. (Έκδοση Fernand Hazan, 1970). Επίσης, αναφέρεται στο βιβλίο ‘‘ Τα Αγάλματα του Μπολιβάρ στον Κόσμο’’ από το Ραφαέλ Πινέδα, στο Καράκας, 1983.

Το βιβλίου του, ‘‘ Το Χαμόγελο του Στάλιν / Le Sourire de Stalin ’’, εκδόθηκε και δημοσιεύτηκε από τον Jean-Pierren Delarge στο Παρίσι, στη Γαλλία. Μετά την γαλλική έκδοση, το 1978, ο Rusconi Libri εκδίδει το ίδιο βιβλίο στα ιταλικά, ‘‘Il Sonriso di Stalin’’, στο Μιλάνο, στην Ιταλία. Τα έργα του αναλύονται στο βιβλίο ‘‘ Η Σύγχρονη Γλυπτική στη Γαλλία μετά το 1950 ’’. Σε αυτό το έργο συμπεριλαμβάνονται έργα του Soto, Giacometti, Lobo, Agan, Brancusi και άλλων μεγάλων γλυπτών την εποχής μας.

Η ίδρυση του Μουσείου: CASA MUSEO ESCULPTOR DIMITRIOS DEMU

Το 1993 άρχισε, σε συνεργασία του Δημήτριου Ντέμου με τον αρχιτέκτονα Fruto Vivas, να κτίζεται στη  Βαρκελώνη της Βενεζουέλας ένα σύγχρονο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, για να στεγάσει την καλλιτεχνική παραγωγή του. Το κτίριο, που σχεδιάστηκε σαν ένα γιγάντιο διαστημόπλοιο στον ελιγμό προσγείωσης, βαφτίστηκε από τον ίδιο τον γλύπτη ως «Το Μάτι του Θεού». Χρηματοδοτήθηκε πλήρως με την περιουσία του αδερφού του, του επιχειρηματία Νίκου Ντέμου, και το κόστος του ήταν εκείνη την εποχή το μεγαλύτερο που επενδύθηκε στη Βενεζουέλα από ιδιώτη επιχειρηματία σε ένα μη κερδοσκοπικό πολιτιστικό έργο. Μέχρι τον θάνατο του στις 30 Οκτωβρίου 1997, ο Δημήτριος Ντέμου επιβλέπει τις εργασίες, κάνει τα σχέδια και σχεδιάζει όλες τις λεπτομέρειες  του Μουσείου. Ο ίδιος τοποθετεί τα περισσότερα από τα έργα του εκεί που βρίσκονται μέχρι και σήμερα. Όμως ο Δημήτριος Ντέμου  δεν πρόλαβε να το δει ολοκληρωμένο , γιατί στο μεταξύ πέθανε το 1997.

Το Μουσείο, αξίας εκατομμυρίων δολαρίων (ενός δισεκατομμυρίου μπολιβάρ),  που φέρει το όνομα του Δημητρίου Ντέμου,  εγκαινιάστηκε το 1999, και ο Νίκος Ντέμου το δώρισε στη Βαρκελώνη της Βενεζουέλας, στη μνήμη του γλύπτη αδελφού του, τιμώντας τη χώρα που τους φιλοξένησε τόσα χρόνια. Είναι ένα φόρος τιμής που ο ίδιος μαζί με τους αδελφούς του Τραγιάνη και Νίκο αποδίδουν προς τη Βενεζουέλα. Κληροδοτεί τα έργα τέχνης του και το κτήριο στο οποίο αυτά είναι συγκεντρωμένα στη  δημόσια κληρονομιά του έθνους. Τον Ιούνιο του 1999 στη Λεχερίας στο Anzoategui, στη Βαρκελώνη της Βενεζουέλας,  το Σπίτι-Μουσείο του Δημήτριου Ντέμου ανοίγει τις πόρτες του στο κοινό παρουσιάζοντας μια πλευρά των έργων ζωής του, υπό την καθοδήγηση του Milagres Nuniez. Τα εγκαίνια του Μουσείου αποτέλεσαν πολιτιστικό γεγονός παγκόσμιας ακτινοβολίας. Παρέστησαν πολιτικοί, κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες όχι μόνο από τη Βενεζουέλα αλλά και από τις πολιτιστικές πρωτεύουσες του κόσμου. Από την Ελλάδα κλήθηκαν επισήμως και παραβρέθηκαν οι στενοί συγγενείς του Γιάννης (Άκης) Πάσχος και Πέτρος Πράπας.

Οι Βλάχοι αγαπούν τον τόπο που ζουν, αλλά ποτέ δεν ξεχνούν και τον τόπο που γεννήθηκαν. Ο Νίκος Ντέμου, ένας bon viveur που επισκέφθηκε στη ζωή του πάνω από 170 χώρες, λίγο πριν πεθάνει στη Βενεζουέλα, επισκέφθηκε για τελευταία φορά  την πατρογονική του γη, το Σέλι και την Κουμαριά, και τους συγγενείς του στη Βέροια, θέλησε να δημιουργήσει κάποιες υποδομές και να αναδείξει τη γνωστή περιοχή Ντέμου στο Σέλι, που  με τόσες μνήμες είναι συνδεδεμένη. Η γραφειοκρατία όμως   καθυστέρησε  επικίνδυνα το έργο και η δωρεά ματαιώθηκε, επειδή στο μεταξύ ο Νίκος πέθανε. Ο μικρότερος από τα τρία αδέλφια Ντέμου, ο Τραγιάνης για χρόνια δούλευε ως μηχανικός στη ΝΑΣΑ και αρχικά ζούσε στις ΗΠΑ. Παντρεύτηκε  Αμερικανίδα με την οποία απέκτησε ένα αγόρι και δύο κορίτσια. Αργότερα μετεγκαταστάθηκε και αυτός  στη Βενεζουέλα και εργαζόταν στις επιχειρήσεις του αδελφού του Νίκου. Πέθανε το 2015.

Σκοπός του κειμένου αυτού είναι να γίνει γνωστός και στη γενέτειρά του στην Ελλάδα ο Δημήτριος Ντέμου, ένας γλύπτης με παγκόσμια ακτινοβολία, με εκθέσεις γλυπτών  στο Βουκουρέστι, στην Αγία Πετρούπολη, στη Βαρσοβία, στη Μόσχα, στο Ελσίνκι, στο Παρίσι, στην Οσάκα, στη Νέα Υόρκη και σε πολλές άλλες χώρες, με αναφορές από έγκριτους κριτικούς της Τέχνης και του οποίου το μουσείο αποτελεί Εθνικό Μουσείο της Βενεζουέλας.

Πηγές:

Για τα κείμενα

• Tiberius Cunia, Andamusi cu Dimitri al Demu Sculptor Armân, Editura Cartea Aromânâ, Editura Samarina

• Prospectus CASA MUSEO ESCULTOR DIMITRIOS DEMU που διανεμήθηκε την ημέρα των Εγκαινίων του Μουσείου

• Αρχείο Γιάννη/Άκη Πάσχου

• Αρχείο (Ανέκδοτο) Αντώνη Τσιάνου (για το γενεαλογικό της οικογένειας Ντέμου)

• Συμβολαιογραφικές πράξεις για την Κουμαριά και το Σέλι

Για τις φωτογραφίες

• Prospectus CASA MUSEO ESCULTOR DIMITRIOS DEMU που διανεμήθηκε την ημέρα των Εγκαινίων του Μουσείου

• Αρχείο Συλλόγου Βλάχων Βέροιας

• Διαδίκτυο