“Μητέρα: Όταν η παρουσία γίνεται απουσία…” / γράφει η Νικολέτα Θάνου
Όλα όσα είμαι ή ελπίζω να γίνω, τα οφείλω στη μητέρα μου Αβραάμ Λίνκολν
Μητέρα είναι ρήμα. Είναι κάτι που κάνεις, όχι απλά αυτό που είσαι Dorothy Canfield Fisher
Η συμβίωση με την απουσία της μητέρας είναι εφάμιλλη της συμβίωσης με μια Ιδέα. Η ενσάρκωση αυτής της Ιδέας οδηγεί μέσα από τους μαιάνδρους της μνήμης στην ιέρεια των παιδικών χρόνων, του αερικού, «της νεράιδας», κατά τον Καζαντζάκη, που σε μια συγκεκριμένη περίοδο της ζωής καθορίζει και διαμορφώνει την εξέλιξή σου και πάντα καταλαμβάνεσαι από αυτόν τον ενδόμυχο φόβο «μη βάλει το κεφαλομάντηλό της και φύγει». Αλλά και όταν φεύγει, είναι πάλι εκείνη η γνώριμη, αναλλοίωτη μορφή που φωτίζει από μακριά τα σκοτάδια σου ή χαίρεται με τις χαρές σου. Η νοητή της παρουσία πλέον, το αποτύπωμά της, είναι σφηνωμένο επίμονα εκεί στα ενδότερα της ψυχής και μένει να θυμίζει τον αγώνα, την προσπάθεια, την αγάπη, την ασφάλεια. Αυτά που σήμερα, όσο και να αναζητήσεις, είναι δυσεύρετα, και που κανείς δεν θα τα αποζητούσε αν δεν τα είχε σε ένα πρώιμο στάδιο της γήινης παρουσίας του γευτεί μέσα από το μητρικό δόσιμο, τη μητρική αυταπάρνηση.
Σε τέτοιες περιόδους συναισθηματικής απίσχνασης, η γιορτή της μητέρας θα έπρεπε να καθιερωθεί ως μέρα αγάπης παράλληλα, αυτής της αστείρευτης, αδόλευτης και πληθωρικής αγάπης. Αυτής της απαράμιλλης και απόλυτης αφοσίωσης. Αυτής που δεν βρίσκεις λόγια να την εκφράσεις και λέξεις να την αποδώσεις, παρόλο που έχουν γραφτεί τόσα για τη μάνα, που έχει υμνηθεί όσο καμία άλλη ανθρώπινη μορφή, που έχει περιβληθεί με μια ιερότητα απτή και έχει ταυτιστεί με μυθικές ή αρχετυπικές μορφές, όπως η Φρυγική θεά Κυβέλη ή Μεγάλη Μητέρα σε όλες σχεδόν τις παραδόσεις. Που τόσο η παρουσία της όσο και η απουσία της καλύπτεται με ένα πέπλο υπερβατικό που δεν άπτεται των γήινων πραγμάτων αλλά των επέκεινα. Που στη φαντασία των παιδιών είναι η χρωματιστή κιμωλία με την οποία ζωγραφίζουν τη χαρά της ζωής και στη ζωή των ενηλίκων, οι οποίοι έχουν διαρρήξει τη σχέση τους με τη φαντασία, είναι η σελίδα του ημερολογίου στο οποίο αποθέτουν τις σκέψεις , τους καημούς και τις απογοητεύσεις τους αποζητώντας τη λύτρωση από τα βαρίδια της φορτικής καθημερινότητας.
Ο λόγος περί απουσίας της μητέρας θα επέτρεπε ίσως κάποιου είδους συναισθηματικό εκτροχιασμό. Τι πιο φυσικό; Το αδόκητο όμως είναι πως η δυναμική της μάνας, η οποία ενυπάρχει στην απουσία, δεν επιτρέπει λιποψυχίες. Αυτή η δύναμη είναι ό,τι μένει όταν η φυσική υπόσταση επιστρέφει στην αγκαλιά της άλλης μάνας, της μάνας Γης, της Μεγάλης Δημιουργού και η άυλη εκδοχή αφήνει μια φωτεινή γραμμή στο συμπαντικό της ταξίδι, για να την ακολουθήσεις όταν έρθει η ώρα. Εξάλλου, αν ισχύει ότι η αγάπη είναι η μόνη σταθερή και αναλλοίωτη δύναμη που νικά τους χωροχρονικούς περιορισμούς, τότε η συγκεκριμένη συνάντηση είναι αναπόφευκτη.
Το ποτάμι του χρόνου, άλλοτε με την έντονη κατεβασιά του και άλλοτε με την ήρεμη ροή του, δεν αφήνει περιθώριο πολλών εκλάμψεων της μνήμης, επώδυνης ή ευχάριστης μέσα από ασύνειδες ρωγμές . Όταν όμως πρόκειται για τη μάνα, η διαλειμματική ιδιότητα της μνήμης καταστρατηγείται και μετασχηματίζεται σε διηνεκή παρουσία που επιβλέπει, καθοδηγεί, καμαρώνει, παραμυθεί. Είναι εκεί σε κάθε βήμα , σε κάθε εγχείρημα σε κάθε δοκιμασία, σε κάθε σιωπή. Είναι δύναμη και παρηγοριά . Είναι προσευχή και σύμβολο. Είναι καταφύγιο. Ακόμα και όταν αισθάνεσαι πως γλιστράς και πέφτεις στο κενό, είναι το χέρι που θα σε κρατήσει. Είναι η μητέρα. Ως απουσία ακόμα πιο δυνατή. Η δύναμη μέσα μας. Μια δύναμη που, ως γυναίκες -μητέρες πλέον ή εν δυνάμει μητέρες, έρχεται η δική μας σειρά να μεταγγίσουμε . Μια δύναμη – απαρχή του δικούς μας ταξιδιού στην αιωνιότητα.
Κι αν κάποτε, σε αυτή την καθημερινότητα, που πολλές φορές ραγίζει αποκαλύπτοντας την εσωτερική της ασχήμια, διαπιστώνουμε ως αιτία την απουσία της μάνας, δεν αποτελεί έκπληξη. Αυτό που πρέπει να αποφευχθεί είναι το κενό της παρουσίας και όχι το κενό της αναπόδραστης απουσίας, της απώλειας. Η κοινωνία, όσο απαιτητικοί κι αν είναι οι ρυθμοί της, διψά για την μητρική παρουσία, τον ψυχικό στυλοβάτη, τον πνευματικό τροφοδότη κάθε αδιαμόρφωτης ύπαρξης που απεγνωσμένα αναζητά στα πρώτα της βήματα την πνοή, την εμψύχωση και την καθοδήγηση προτού δυναμώσει τόσο, όσο απαιτείται, για να ανοίξει τα φτερά της και να πετάξει. Οι κοινωνίες έχουν ανάγκη τη μάνα σε κάθε της διάσταση, για να επιβιώσουν .
Ο μητρικός ρόλος είναι ένας ρόλος βαρύς όσο και τιμητικός. Κι αυτό, γιατί δοκιμάζονται οι αντοχές μέσα από την καθημερινή σχεδόν υποβολή στη βάσανο της υπομονής, της καρτερικότητας, της ανεκτικότητας, του πόνου, της αυταπάρνησης. «Η μητέρα είναι κάτι που κάνεις, όχι απλά αυτό που είσαι», κατά την Dorothy Canfield Fisher. Η μάνα είναι τίτλος που απονέμεται μετά από μόχθο και είναι πολύ σιωπηλός. Χωρίς κραυγαλέες κορώνες που ξεθωριάζουν στην πορεία. Κόσμημα πολύτιμο που δεν κοσμεί, παρά μόνο το λαιμό των παιδιών, όταν, ωριμάζοντας, αντιληφθούν την αξία των όσων κέρδισαν από την παρουσία της στη ζωή τους.
Το θαύμα της μητρότητας συνιστά την απαρχή της αέναης παρουσίας της μητέρας στις ζωές όλων μας. Μια παρουσία, αλλά και μια απουσία – μετά την αναπόδραστη απώλεια – που αποπνέει αγάπη τέτοιου είδους, που να νικά ακόμα και το θάνατο, αφήνοντας πίσω μια ευχάριστη επίγευση αιωνιότητας.
Χρόνια πολλά σε αυτή που έχει δεχθεί την πιο όμορφη ευλογία : να αγαπά χωρίς όρια, χωρίς φραγμούς, χωρίς ανταλλάγματα. Χρόνια πολλά στη Μητέρα!
…………………..
(*Ο πίνακας είναι από τη “γαλάζια περίοδο” του Πάμπλο Πικάσο)
