Αιτωλικό: Κραυγή απόγνωσης για το μουσείο και το έργο της Βάσως Κατράκη

Διεθνούς ακτινοβολίας χαράκτρια η Βάσω Κατράκη (1914-1988) ανήκε σε μια γενιά που αγωνίστηκε όχι μόνο για τη λευτεριά της πατρίδας της αλλά και για το όνειρο της κοινωνικής χειραφέτησης, αφήνοντας ανεξίτηλη σφραγίδα στο χρώμα του αίματος. Είναι αυτές οι οικουμενικές επαναστατικές ιδέες που μετουσίωσε σε τέχνη, χαράζοντας το προσωπικό της ιδίωμα στην πέτρα και το ξύλο αποτυπώνοντας την έγνοια για τον άνθρωπο σε μια πανανθρώπινη γλώσσα, που παραμένει επίκαιρη όσο επίκαιροι είναι και οι αγώνες για δικαιοσύνη και ελευθερία.

Ζώντας τα δραματικά ιστορικά γεγονότα που στιγμάτισαν την εποχή της, Κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση, Εμφύλιο, Δικτατορία, οι κοινωνικές ανισότητες, ο ανθρώπινος μόχθος, οι κοινωνικοί αγώνες, ερωτήματα πανάρχαια και αέναα, το χρέος της Αντιγόνης, οι Ικαροι, οι Μάνες, αποτέλεσαν τη θεματολογία μιας γυναίκας που ακόμη και στην εξορία έδινε πνοή στην ελπίδα, ζωγραφίζοντας βότσαλα που δώριζε στους συγκρατούμενούς της.

Όμως η Κατράκη δεν ήταν απλά μάρτυρας της Ιστορίας του 20ού αιώνα αλλά κι οικουμενική ιέρεια της μοντέρνας τέχνης: μέσα από τις ψηλόλιγνες λιτές φιγούρες της που ακουμπούν στην κυκλαδική τέχνη για να μεταφέρουν «το πυκνό αρχέτυπο εικαστικό ποιητικό αίσθημα», όπως έλεγε η ίδια, απελευθέρωσε όχι μόνο την εθνικό δρόμο της ελληνικής χαρακτικής αλλά και της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας του 20ού αιώνα, προσφορά που τιμήθηκε με τέσσερα διεθνή βραβεία.

————

Η παρουσίαση του Μουσείου από τη Φαρέτρα

Μουσείο Χαρακτικής Βάσως Κατράκη στο Αιτωλικό – Ένας ανεκτίμητος θησαυρός Τέχνης

—————-

Η Πολιτεία αναγνωρίζοντας τη συνεισφορά της εγκαινίασε το 2006 την κιβωτό της δημιουργίας της, στη γενέτειρά της, το Αιτωλικό, σε ένα μουσείο στο οποίο η οικογένειά της δώρισε έργα από όλους τους κύκλους της εικαστικής και χαρακτικής της πορείας, από προσχέδια, ζωγραφικά σχέδια κι αυθεντικά αντίτυπα, μέχρι μήτρες από πέτρα και ξύλο.

Αυτήν την παγκόσμια κληρονομιά απειλεί σήμερα με καταστροφή η χρόνια παραμέληση, όπως μας λέει η κόρη της, Μαριάννα Κατράκη, που έχει αφοσιωθεί στη διάσωση και διάδοση του έργου της μητέρας της, από τότε που εκείνη έφυγε από τη ζωή, πριν από 35 χρόνια: «Έχω μεγάλη αγωνία για το τι θα απογίνει αυτό το ουσιαστικά εγκαταλελειμμένο μουσείο. Όχι μόνο για να μη χαθεί η πολύτιμη αξία του ίδιου του έργου και η επικοινωνία με τους ανθρώπους που σε αυτούς αποκλειστικά απευθύνεται, αλλά και γιατί έχω χρέος απέναντι στη μητέρα μου. Έχω το χρέος να μην εγκαταλείψω την προσπάθεια να σωθεί ένα έργο που παραμένει επίκαιρο. Έρχονται στο μουσείο επισκέπτες από όλο τον κόσμο, θαυμάζουν το έργο της και συγκλονίζονται από τα μηνύματά του… Όμως το μουσείο αφέθηκε στην τύχη του. Φτάσαμε στο έσχατο σημείο πια. Η ανοχή έγινε ενοχή γι’ αυτό κι εγώ εκπέμπω σήμα κινδύνου και βοήθειας».

———————————–

Συνέντευξη της Μαριάννας Κατράκη στη Φαρέτρα

Μαριάννα Κατράκη. “Στο φως και τη σκιά της Βάσως Κατράκη” / συνέντευξη στη Δήμητρα Σμυρνή

Τι εννοεί όταν αναφέρεται στο έσχατο σημείο; Μας εξηγούν άνθρωποι με επιστημονικό, πέρα από προσωπικό, ενδιαφέρον, δίνοντάς μας τις διαστάσεις της φθοράς και της καταστροφής που συντελείται.

Για «τραγικές φθορές» μας μιλά η πρώην πρόεδρος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Εύα Μελά, η οποία έχει συμμετάσχει σε εκδηλώσεις του μουσείου, ενώ μέσω του ΚΚΕ έχει φέρει το θέμα της εγκατάλειψής του στη Βουλή: «Το Αιτωλικό είναι ένα νησί στη λιμνοθάλασσα και υπάρχει, όπως είναι φυσικό, υγρασία: τα έργα δεν έχουν συντηρηθεί και δεν έχει υπάρξει καμία σχετική μέριμνα με αποτέλεσμα να έχουν υποστεί τραγικές φθορές. Σε αρκετά έχει καταστραφεί το χαρτί και το τύπωμα φαίνεται μόνο από το χρώμα που έχει κολλήσει πάνω στο τζάμι.

Το έργο μιας σπουδαίας Ελληνίδας χαράκτριας, πρωτοπόρου, παγκόσμιας αναγνώρισης θα μπορούσε να είναι το κόσμημα του τόπου κι επιπρόσθετος πόλος έλξης επισκεπτών στο νησί. Κι αντί γι’ αυτό, επιδεικνύεται από τις τοπικές αρχές, που είναι υπεύθυνες, αυτή η ασέβεια που αγγίζει την απαξίωση. Επειδή ο χώρος έχει τις προδιαγραφές και τα εργαστήρια, θα μπορούσε να είναι ένα διεθνές κέντρο χαρακτικής. Ενα μουσείο θέλει φροντίδα, χρειάζεται εξωστρέφεια μέσα από εκδηλώσεις και καλλιτεχνικές δράσεις για παιδιά ώστε να γνωρίσουν την πολύτιμη κληρονομιά τους και να τη διατηρήσουν ζωντανή, ενώ παράλληλα αποτελεί εξαιρετική διαφήμιση για έναν τόπο…».

————————–

Ρεπορτάζ της Φαρέτρας για το Αιτωλικό

Αιτωλικό. Ένα αλλιώτικο νησάκι στην αγκαλιά της λιμνοθάλασσας

Για έργα που «φωνάζουν βοήθεια» κάνει λόγο η συντηρήτρια υφασμάτων και χαρτιού στην Εφορία Αρχαιοτήτων Αχαΐας κ. Αλεξάνδρα Κωτσάκη, γοητευμένη από το μουσείο και απογοητευμένη από την αντιμετώπιση των εκθεμάτων του: «είναι ένα φανταστικό κτίριο, industrial και μίνιμαλ, αλλά είναι παρατημένο. Εχει τεράστια προβλήματα μόνωσης και υγρασίας που καθρεφτίζονται πάνω στα αντικείμενα: έχουν τραβήξει υγρασία, είναι φανεροί οι δακτύλιοι από τον αποχρωματισμό, φαίνονται οι λεκέδες, ενώ τα έργα κάνουν κυματισμούς πίσω από τις κορνίζες, δεν είναι επίπεδα, έχουν φουσκώσει από την υγρασία που περνάει μέσα από τους τοίχους. Τα προβλήματα είναι φανερά σε όλα τα έργα. Τα πιο τυχερά είναι τα λίθινα, τα λαξευμένα που αντέχουν. Όλα τα υπόλοιπα υποφέρουν μπροστά στα μάτια σου, “φωνάζουν” βοήθεια. Έχει αλλοιωθεί σε πολλά το χαρτί, αλλά και το ίδιο το έργο και η καλλιτεχνική αξία του. Αυτό δεν γίνεται. Δεν τιμά κανέναν. Αν δεν αποκατασταθούν τα κατασκευαστικά του κτιρίου και δεν αντιμετωπιστεί η υγρασία δεν ωφελεί κανενός είδους συντήρηση…

Είναι φοβερή η αντίφαση μεταξύ της κατάστασής του και των δυνατοτήτων του που μένουν αναξιοποίητες. Θα μπορούσε να αναπτυχθεί με τόσους τρόπους και πρωτίστως εκπαιδευτικούς, γιατί έχει υπέροχο περιβάλλοντα χώρο που μαραζώνει παρότι θα ’πρεπε να σφύζει από ζωή: τα παιδιά κάλλιστα θα μπορούσαν να “ζουν” εκεί για να μαθαίνουν και οι επόμενες γενιές την πολιτιστική κληρονομιά τους. Αλλωστε πόσα μουσεία έχει το Αιτωλικό; Κι ενώ είναι τόσο τυχεροί γι’ αυτό το μουσείο, καθώς η αξία της Κατράκη είναι εξέχουσα στον καλλιτεχνικό χώρο, ό,τι πιο επώνυμο έχει η χαρακτική, είναι κρίμα να πηγαίνει στράφι».

Η πρώην καθηγήτρια Χαρακτικής Τέχνης στην Σχολή Καλών Τεχνών της Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας κ. Δήμητρα Σιατερλή, συνιδρύτρια του Κέντρου Χαρακτικής Αθηνών μαζί με τον Ρino Ρadolfini, μας δίνει μια περισσότερο προσωπική πτυχή για τη σπουδαία χαράκτρια, αφού είχε την τύχη να συνεργαστεί μαζί της. «Το 1977-78, μία από τις πρώτες μας δουλειές ήταν η συνεργασία με τη Βάσω Κατράκη: ήθελε να στηρίξει τις χήρες των αντιστασιακών που δεν είχαν ένα εισόδημα, μία σύνταξη, οπότε είχε διοργανώσει στο πνευματικό κέντρο του δήμου έκθεση με τίτλο “Η γυναίκα στην Αντίσταση” και είχε πάρει επτά μικρά ξύλα και μας τα είχε δώσει για να κάνουμε την εκτύπωση σε 100 αντίτυπα το καθένα προκειμένου να διατεθούν προς ενίσχυση αυτών των γυναικών…

Έτσι τη γνωρίσαμε από κοντά σε μια δράση αγώνα και προσφοράς… Ήμασταν στα πρώτα μας βήματα με το εργαστήρι καλλιτεχνικών εκτυπώσεων, πολύ νεαροί, και ένα από τα ξύλα που μας είχε δώσει ήταν πιτσικαρισμένο κι έσπασε. Είχαμε τρομοκρατηθεί στη σκέψη τι θα μας πει όταν το μάθει. Κι εκείνη μας απάντησε “μα είναι ένα κομμάτι ξύλο, δεν είναι κάτι”. Τόσο απλός και γενναιόδωρος άνθρωπος ήτανε, προσιτή, με μια φυσική ευγένεια ψυχής, χωρίς καμία υπεροψία… Δεν είναι τυχαίο ότι τα έργα της έχουν ξεχωρίσει και μιλάνε βαθιά στην ψυχή με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Όταν έκανα την πτυχιακή μου για την ιστορία της τέχνης με θέμα τη γυναίκα στην τέχνη, θυμάμαι ήταν η μόνη γυναίκα από την Ελλάδα που αναφερόταν στη βιβλιογραφία τότε…

Δυστυχώς, διαπιστώνουμε φθορές από τις συνθήκες που υπάρχουν στον χώρο έκθεσης του μουσείου και χρειάζεται άμεση επιμέλεια για να σταματήσει η φθορά. Έχουμε ενημερώσει τους αρμοδίους επανειλημμένως. Και είναι κρίμα γιατί πρόκειται για πρωτότυπα έργα, δεν ξέρω αν υπάρχουν τα ξύλα για να ξανατυπωθούν αλλά το αυθεντικό έργο, με την υπογραφή της δεν μπορεί να υπάρξει πια…».

Υπάρχει ελπίδα;

Το έργο της Βάσως Κατράκη, που κοσμεί τα βιβλία Ιστορίας στο σχολείο και δοξάζει τη χώρα μας, δεν απεικόνισαν μόνο τους αγώνες ενός λαού, το χρέος αλλά και την ελπίδα. Ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Ιεράς Πόλης Μεσολογγίου Σπύρος Διαμαντόπουλος όχι μόνο φαίνεται ενήμερος της κατάστασης αλλά και διατεθειμένος να πράξει τα δέοντα, καθώς μας διαβεβαιώνει ότι «το μουσείο θα λάβει την προσοχή που του αξίζει».

Στην επικοινωνία που είχαμε κατέθεσε τη βούληση τόσο τη δική του όσο και σύσσωμης της νέας δημοτικής αρχής να σκύψουν «άμεσα πάνω από τα προβλήματα του μουσείου, δουλεύοντας σκληρά και δίνοντας λύσεις σε τρεις άξονες» που θα περιλαμβάνουν την επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με το κτίριο και τη συντήρησή του, τη διάσωση και συντήρηση των έργων από εξειδικευμένο προσωπικό και τέλος τη στελέχωση και λειτουργία του μουσείου σε μόνιμη βάση και τη διαφήμισή του. «Δυστυχώς απ’ ό,τι φαίνεται, παρότι το μουσείο έχει πλέον αρκετά χρόνια ζωής, θα ξεκινήσουμε από το μηδέν. Αυτό βέβαια δεν μας πτοεί αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι σ’ αυτόν τον αγώνα υπάρχουν πολλοί και δυνατοί σύμμαχοι, οι οποίοι αγωνιούν για την τύχη των έργων της αείμνηστης Βάσως Κατράκη και γενικότερα του μουσείου αυτού» τόνισε.

Δεν έχουμε παρά να περιμένουμε να αναλάβει τα καθήκοντά του.

 efsyn.gr