“Κυριακάτικη ιστορία (3ο μέρος / τελευταίο) / Αφιερωμένη στην υπουργό Παιδείας” γράφει ο Βασίλης Νιτσιάκος
Παρουσιάστηκε, λοιπόν, ο Στέργιος ενώπιον του Provost στο γραφείο του. Τον κοίταξε εκείνος διερευνητικά πίσω από τα γυαλιά πρεσβυωπίας. Δεν του είπε να καθίσει. Με ευγενικό και ταυτόχρονα αυστηρό ύφος τον ρώτησε για το συμβάν.
Γιατί το έκανε αυτό που είναι προσβολή και ασέβεια προς τη χώρα και το Πανεπιστήμιο που τον έχει δεχτεί για σπουδές. Ζητώ συγγνώμη, λέει, ψύχραιμα ο Στέργιος, αλλά δεν μου το επέτρεπε η συνείδησή μου… Είμαι Έλληνας και γνωρίζω το ρόλο της Μεγάλης Βρετανίας στη σύγχρονη ιστορία της χώρας μου… Μου ήταν αδύνατο να σηκώσω το ποτήρι στην ευχή της Βασίλισσας… ένιωσα σαν να προδίδω την πατρίδα μου. Εάν ήξερα ότι θα χρειαζόταν να κάνω κάτι τέτοιο, δεν θα ερχόμουν στο δείπνο… Ζητώ ξανά συγγνώμη και ελπίζω να έχω την κατανόησή σας…
Τον άκουσε με προσοχή, κάπως έκπληκτος, είναι αλήθεια. Προσπαθώ να καταλάβω… δεν θα ήθελα να μπούμε σε πολιτική συζήτηση… Σε παρακαλώ άλλη φορά να μην συμβεί κάτι τέτοιο. Είναι αυτονόητο ότι εδώ πρέπει να ακολουθείς τους κανόνες μας…
Είπε και έσκυψε πάνω στα χαρτιά του… Σας ευχαριστώ και σας χαιρετώ, του είπε ο Στέργιος, αποχωρώντας με ανάμεικτα αισθήματα…
Η πανεπιστημιακή – κολλεγιακή ζωή του Στέργιου συνεχίστηκε με πολλές δυσκολίες. Η κύρια είχε να κάνει με τον αγώνα και την αγωνία μην αλλοτριωθεί. Μην ξεχάσει την καταγωγή και την ταυτότητά του. Είχε γράψει σε εμφανές σημείο στο δωμάτιό του: δεν θέλω οι σπουδές μου να γίνουν μέσο αλλαγής κοινωνικής τάξης αλλά δρόμος κατανόησης
του κόσμου από τον οποίο προέρχομαι, αυτογνωσίας και τελικά όπλο για την διεκδίκηση των δικαίων του…
Η επιρροή των ιδεών του Μαρξ ήταν πολύ δυνατή μέσα του. Αυτό του δημιουργούσε προβλήματα και στις σπουδές του. Ο δομολειτουργισμός, που ήταν η κυρίαρχη θεωρία τότε στο Καίμπριτζ, φάνταζε σαν αντίποδας στο μαρξισμό, όσο κι αν αυτός ήταν αναθεωρητικός… Πέρα από τις συχνές διαφωνίες με συμφοιτητές και καθηγητές, που έφταναν στα όρια συγκρούσεων, αντιμετώπισε πρόβλημα και στη διδακτορική του διατριβή.
Είχε αποφασίσει να συνδυάσει τη νεομαρξιστική γαλλική ανθρωπολογική σχολή σκέψης σε επίπεδο μακροθεωρίας με τον αγγλικό δομολειτουργισμό σε επίπεδο μικροσκοπικής προσέγγισης με την κλασική εμπειρική μέθοδο της επιτόπιας εθνογραφικής έρευνας με συμμετοχική παρατήρηση.
Να μην τα πολυλογούμε, τα πράγματα ήταν δύσκολα και σε αυτό το επίπεδο. Μια μέρα τον καλεί μια λέκτορας στο γραφείο της και του εξηγεί πως ένα διδακτορικό δεν είναι έργο ζωής, είναι ένα διαβατήριο. Μην βασανίζεσαι, του λέει, με δύσκολα θεωρητικά ζητήματα. Δεν θα τελειώσεις ποτέ. Του τα είπε με τόση αγάπη και πειθώ, που ο Στέργιος άρχισε να το σκέφτεται.
Μετά από λίγες μέρες τον καλεί και ο Πρόεδρος του Τμήματος, που ουσιαστικά παρακολουθούσε τη δουλειά του και με τον οποίο είχε πολύ καλή σχέση, αν και συχνά συγκρουσιακή. Του λέει κι αυτός με τον ίδιο καλό τρόπο ότι το ζήτημα που προσπαθεί να λύσει δεν γίνεται να λυθεί σε μια διατριβή. Εφάρμοσε την πεπατημένη οδό. Κάνε μια καλή δομολειτουργική προσέγγιση και άφησε τις θεωρητικές αγωνίες για τη συνέχεια, του είπε μάλλον αυστηρά αλλά με το γνωστό γλυκό χαμόγελό του. Ήταν ο κορυφαίος Ernest Gellner!
Έτσι και έγινε. Πήρε μια παράταση 6 μηνών και μια επιπλέον υποτροφία από το King’s College (!) κατόπιν εισήγησης του Gellner, με αποτέλεσμα να ολοκληρώσει επιτυχώς το διδακτορικό του. Η πρώτη ερώτηση που δέχτηκε κατά την εξέταση-υποστήριξη, που είναι η μόνη που θυμάται, είχε να κάνει με την ίδια τη γραφή. Γιατί η γραφή του ήταν τόσο ξερή και αποστασιοποιημένη. Τους απάντησε πρώτο διότι τα αγγλικά δεν είναι η γλώσσα του και δεύτερο πως αν άφηνε τον εαυτό του ελεύθερο θα έγραφε μάλλον ένα μεγάλο ποίημα, λόγω του αντικειμένου της διατριβής που σχετιζόταν με τους νομάδες κτηνοτρόφους, δηλαδή με τον κόσμο του…
Ήρθε το τέλος, ολοκληρώθηκε αυτός ο κύκλος και χρειάστηκε να αποφασίσει για τη συνέχεια. Δέχτηκε μια πρόταση από τη World Bank για συμμετοχή σε ερευνητικό πρόγραμμα σε χώρα της Αφρικής, πρόγραμμα που αφορούσε την ενσωμάτωση νομάδων κτηνοτρόφων και την ανάπτυξη…Πρόκληση και δίλημμα.
Δεν τον απασχόλησε, ωστόσο, πολύ. Ήθελε να επιστρέψει οπωσδήποτε στην Ελλάδα, όχι μόνο από ηθική υποχρέωση για την υποτροφία που έλαβε αλλά κυρίως για να μπορέσει να προσφέρει γενικά αλλά και ειδικότερα στην υπόθεση του αγροκτηνοτροφικού κόσμου, από τον οποίο ξεκίνησε…
Αυτό και έγινε….
Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία του Στέργιου, που μετά βίας πέρασε στο γυμνάσιο, που δεν ήταν άριστος, αλλά που “η μοίρα το ήθελε” να πάρει αυτόν το δρόμο, ρίχνοντας χαλίκια, για να μη χάσει το μονοπάτι του γυρισμού.
Κι έζησε αυτός ανήσυχα κι εμείς…
