Απόψεις Εργασία

“Παράνομα κυκλώματα παιδικής εργασίας στην Ελλάδα – Αν σώσεις το παιδί, υπάρχει ελπίδα” γράφει ο Γιώργος Καλούμενος

Με μελανά χρώματα περιγράφει το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού την κατάσταση σε ό,τι αφορά την παιδική εργασία στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, εκατοντάδες παιδιά εργάζονται στην Ελλάδα, τα οποία προέρχονται από το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές, χώρες όπου συνήθως εργάζονται από την ηλικία των πέντε ετών. Επιπλέον, το Δίκτυο κάνει λόγο και για παιδιά «στα αζήτητα», τα οποία δεν έχει εντοπίσει ποτέ κανείς.

Τα περισσότερα περιστατικά που φτάνουν στο Δίκτυο, εκτός από το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές, αφορούν παιδιά και από το Αφγανιστάν ή την Αλγερία. Μάλιστα, είναι συχνό το φαινόμενο η υπαιτιότητα για την κακή αυτή κατάληξη των παιδιών να εντοπίζεται μέσα στις κοινότητές τους, στο πλαίσιο των οποίων δραστηριοποιούνται παράνομα κυκλώματα, τα οποία, με το που φτάνουν οι ανήλικοι στην Ελλάδα, τους παίρνουν και τους προωθούν στην εργασία.

Άνθρωποι του Δικτύου επισημαίνουν ότι «τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε εντοπίσει περίπου 350 παιδιά, και αυτά που εργάζονταν ή εργάζονται περίπου 2 στα 3 παιδιά είναι από το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Κάποια το κάνουν αυτό σε απάνθρωπες συνθήκες, π.χ. σε αγροτικές περιοχές, χωρίς μισθό (ακολουθήθηκαν οι νομικές ενέργειες), και άλλα, πολύ λιγότερα, σε μικρομάγαζα της γειτονιάς, όπου συνήθως λαμβάνουν κάποιο μισθό, χωρίς όμως ασφάλιση».

Ένα φρούτο για «αμοιβή»

Όσον αφορά τα γενικά χαρακτηριστικά, με βάση τις υποθέσεις που χειρίζεται το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, πρόκειται για παιδιά ηλικίας από 14 έως 18 ετών.

Είναι παιδιά που δεν έχουν πάει καθόλου ή ελάχιστα στο σχολείο, που εργάζονται στις χώρες καταγωγής τους και δεν έχουν προστατευτικό δίκτυο στην Ελλάδα. Παιδιά που δεν έχουν εντοπιστεί από τις αρχές για περισσότερο από έναν χρόνο και είναι άστεγα.

Η πείρα έχει δείξει, όπως προσθέτουν εκπρόσωποι του Δικτύου, ότι «όταν έρχονται σε επαφή με τις ελληνικές αρχές ή κάποια οργάνωση και βλέπουν ότι δεν είναι μόνα, τότε γλιτώνουν, μπορείς να τα “τραβήξεις” κατά κάποιον τρόπο. Άλλες φορές όμως, όταν είναι πάνω από έναν χρόνο άστεγα, τότε είναι δύσκολο να εντοπιστούν. Αν ένα παιδί δεν έχει πού να κοιμηθεί και να φάει, τότε αναγκάζεται να εργαστεί χωρίς καν να πληρώνεται, παίρνοντας για αμοιβή ένα φρούτο».

Όπως υπογραμμίζουν, το πιο δύσκολο κομμάτι αφορά «τα “αζήτητα”, θα λέγαμε, παιδιά, δηλαδή αυτά που δεν έχουν κάρτα ασύλου, δεν έχουν κάποιο κρατικό έγγραφο, άρα είναι στην “γκρίζα ζώνη”. Θεωρούμε ότι υπάρχουν πολλά παιδιά, τα οποία δεν έχει εντοπίσει ποτέ κανείς. Στη συντριπτική πλειονότητα των υποθέσεών μας έχουμε παιδιά άστεγα, “ακατάγραπτα” και ασυνόδευτα ανήλικα».

Το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού είναι μη κερδοσκοπικό σωματείο, που έχει στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού, όπως αυτά ορίζονται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (1989) του ΟΗΕ.

«Έχουμε κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και δικηγόρους και στόχος μας είναι να παρέχουμε μια διεπιστημονική και ολιστική προσέγγιση, διαθέτοντας για κάθε παιδί ξεχωριστά έναν κοινωνικό λειτουργό, ψυχολόγο και δικηγόρο για να το υποστηρίξει» καταλήγουν οι άνθρωποι του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

152 εκατομμύρια θύματα

Πάντως σε παγκόσμιο επίπεδο, παρά τον διακηρυγμένο από τα Ηνωμένα Έθνη στόχο για την εξάλειψη της παιδικής εργασίας έως το 2025, ο ρυθμός μείωσής της παραμένει πολύ πιο αργός από αυτόν που θα οδηγούσε στην επίτευξη του στόχου. Η παιδική εργασία φαίνεται ότι θα συνεχίσει να αποτελεί φαινόμενο γερά ριζωμένο κυρίως στις φτωχές κοινωνίες.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις (2017) που παραθέτει ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO), στην παιδική εργασία (ηλικίες 5-14 ετών) βρίσκονται παγκοσμίως 152 εκατ. παιδιά (64 εκατ. κορίτσια και 88 εκατ. αγόρια) αντιπροσωπεύοντας το 10% του συνόλου των παιδιών. Σχεδόν τα μισά από τα παιδιά που εργάζονται (73 εκατ. σε απόλυτους όρους) βρίσκονται σε επικίνδυνη εργασία που θέτει σε κίνδυνο την υγεία, την ασφάλεια και την ηθική ανάπτυξή τους.

Ο συνολικός αριθμός των παιδιών στην απασχόληση, που προκύπτει από τον υπολογισμό τόσο της παιδικής εργασίας όσο και της απασχόλησης παιδιών που βρίσκονται πάνω από το ηλικιακό όριο νόμιμης εργασίας (15-17 ετών), φθάνει τα 218 εκατ.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες παγκόσμιες εκτιμήσεις για το μέγεθος της καταναγκαστικής εργασίας (2016), τα παιδιά που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση υπολογίζονται σε 4,3 εκατ., από τα οποία 1 εκατ. είναι παιδιά σε εμπορική σεξουαλική εκμετάλλευση, 3 εκατ. αντιμετωπίζουν άλλες μορφές εκμετάλλευσης ενώ 300.000 είναι παιδιά σε καταναγκαστική εργασία που έχει επιβληθεί από κρατικές αρχές.

Τα στοιχεία αυτά δεν διαφέρουν σημαντικά από αυτά που δημοσιεύτηκαν τέσσερα χρόνια νωρίτερα.

Κατά την περίοδο από το 2000 έως το 2016 παρουσιάστηκε καθαρή μείωση 94 εκατ. παιδιών στην παιδική εργασία και 134 εκατ. παιδιών συνολικά στην απασχόληση. Ο αριθμός των παιδιών σε επικίνδυνη εργασία μειώθηκε περισσότερο από το ήμισυ στη διάρκεια της ίδιας περιόδου.

Η διατήρηση του σημερινού ρυθμού μείωσης θα άφηνε 121 εκατ. παιδιά στην παιδική εργασία το 2025, εκ των οποίων 52 εκατ. θα ήταν σε επικίνδυνη εργασία.

Ένας παρόμοιος υπολογισμός δείχνει ότι ακόμη και η διατήρηση του ρυθμού που επιτεύχθηκε κατά την περίοδο 2008 έως 2012 – ο ταχύτερος που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα – δεν θα ήταν αρκετή. Η επίτευξη του στόχου για μηδενική παιδική εργασία μέχρι το τέλος του 2025 απαιτεί επιταχυνόμενες προσπάθειες.

Παράγοντες τροφοδότησης

Σχεδόν το ήμισυ της παιδικής εργασίας καταγράφεται στην Αφρική (72,1 εκατ.) και ακολουθούν η Ασία και ο Ειρηνικός με 67,5 εκατ., η Αμερική με 10,7 εκατ., η Ευρώπη και τα αραβικά κράτη με 1,1 εκατ. Παράγοντες που συμβάλλουν στην παιδική εργασία:

● Περιορισμένη νομική προστασία.

● Φτώχεια και κοινωνική ευπάθεια.

● Κακή ποιότητα σχολικής εκπαίδευσης, περιορισμένη πρόσβαση στο σχολείο.

● Περιορισμένες ευκαιρίες αξιοπρεπούς εργασίας, δύσκολες μεταβάσεις στην εργασία.

● Απουσία ή αδύναμη εφαρμογή της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και της πραγματικής αναγνώρισης του δικαιώματος των συλλογικών διαπραγματεύσεων και άλλων μορφών κοινωνικού διαλόγου.

● Ένας πολύ μεγάλος αριθμός παιδιών στην παιδική εργασία βρίσκεται απολύτως εκτός εκπαίδευσης. Στην ηλικιακή ομάδα 5-14 ετών, υπάρχουν 36 εκατ. παιδιά στην παιδική εργασία που είναι εκτός σχολείου, το 32% όλων των εργαζόμενων παιδιών αυτής της ηλικιακής ομάδας.

Η παιδική εργασία συνδέεται και με την οικονομική κατάσταση. Ποσοστό 43% των παιδιών που εργάζονται ζουν σε χώρες με χαμηλό εθνικό εισόδημα, ενώ 1,3% ζουν σε χώρες με υψηλό εθνικό εισόδημα. Μάλιστα, το 71% των εργαζόμενων παιδιών απασχολούνται στον αγροτικό τομέα και το 69% από αυτά εργάζονται χωρίς να πληρώνονται, εντός της οικογενειακής μονάδας.

Επιπτώσεις

Η παιδική ηλικία δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις συνώνυμη με την ανεμελιά, το παιχνίδι και τα ξένοιαστα μαθητικά χρόνια, καθώς εκατομμύρια παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο χάνουν νωρίς το παιδικό τους χαμόγελο και αναγκάζονται από την τρυφερή τους ηλικία να ενταχθούν στον σκληρό κόσμο της εργασίας.

Αντίθετα από ό,τι θα νόμιζαν πολλοί, το φαινόμενο των εργαζόμενων παιδιών και των παιδιών που δεν πάνε στο σχολείο δεν είναι άγνωστο ούτε στη χώρα μας, όπως προκύπτει και από τα παραπάνω στοιχεία του ρεπορτάζ.

Το μέλλον γι’ αυτά τα παιδιά διαγράφεται ζοφερό, καθώς δεν τους δίνεται καν η δυνατότητα να αναπτύξουν τις ικανότητές τους και να διευρύνουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους, αλλά και την κοινωνική τους θέση μέσα από το σχολείο.

Βασικά δικαιώματα του παιδιού, όπως το δικαίωμα στη μόρφωση και το δικαίωμα στο παιχνίδι, είναι άγνωστα γι’ αυτά τα παιδιά. Κάποια δουλεύουν σε θορυβώδη και επικίνδυνα εργοστάσια, άλλα στα χωράφια από την αυγή έως το σούρουπο, άλλα είναι θύματα της βιομηχανίας του σεξ.

Πολλά είναι «αόρατα» κυριολεκτικά, καθώς δουλεύουν σε σπίτια ως οικιακοί βοηθοί, ή σε βιοτεχνίες κατασκευής χαλιών ή αθλητικών ειδών (π.χ., φτιάχνοντας μπάλες στο Πακιστάν), συχνά υπό κάποιας μορφής σκλαβιάς. Κάποια τραυματίζονται σοβαρά ή πεθαίνουν πριν καν φτάσουν στην εφηβεία. Και ας μην ξεχνάμε τα ψυχολογικά τραύματα και την καθυστέρηση στην πνευματική και σωματική ανάπτυξη ενός παιδιού που δουλεύει.

Υπάρχουν εργασίες οι οποίες από τη φύση τους είναι επιβλαβείς για την υγεία των ανηλίκων λόγω των επικίνδυνων συνθηκών είτε εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών, δονήσεων, θορύβων είτε εξαιτίας ορισμένων επικίνδυνων φυτοφαρμάκων, χημικών ουσιών, λιπασμάτων και μικροβίων από τα απορρίμματα με τα οποία αυτά τα παιδιά είναι αναγκασμένα να έρχονται σε επαφή.

Εξίσου σημαντικές απώλειες στη ζωή των εργαζόμενων ανηλίκων φέρουν τα διάφορα μηχανήματα, ο εξοπλισμός και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν στη χειρωνακτική εργασία τα παιδιά ενώ συχνά τραυματίζονται ανεπανόρθωτα, με αποτέλεσμα πολλές φορές να επέρχεται και ο ακρωτηριασμός.

Στη χειρωνακτική εργασία επίσης κατατάσσεται η μεταφορά βαρέων φορτίων, η οποία μπορεί να αποβεί μοιραία, καθώς μέχρι την ηλικία των 15 ετών απαγορεύεται κάθε είδους ανύψωση.

Επιβλαβείς για την υγεία είναι και οι εργασίες οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε επικίνδυνα ύψη ή κάτω από την επιφάνεια του εδάφους ή του νερού. Όσον αφορά την ψυχική υγεία των ανηλίκων οι οποίοι εργάζονται παρά τη θέλησή τους, είναι πολλοί οι παράγοντες που μπορούν να τους προκαλέσουν σημαντικά ψυχολογικά τραύματα.

Ο κυριότερος είναι η κακοποίηση την οποία υφίστανται τα παιδιά αυτά, αφού είναι ευάλωτα και σωματικά αδύναμα. Η κακοποίηση αυτή, που πολλές φορές είναι και σεξουαλική, τους δημιουργεί έντονη ανησυχία καθώς και συμπλέγματα κατωτερότητας, τα οποία θα τα εμποδίσουν αργότερα στην ένταξή τους στην κοινωνία. Επίσης, καλλιεργείται η εχθρικότητα, η οποία αργότερα τα οδηγεί στη βία και συνεπώς έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος.

topontiki

banner-article

Δημοφιλή άρθρα

  • Εβδομάδας