Μικροβιακή Αντοχή στα Αντιβιοτικά

Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις ευρωπαϊκές χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα μικροβιακής αντοχής, ενώ είναι πρώτη στη συνολική κατανάλωση αντιμικροβιακών παραγόντων.

Η διασπορά στελεχών ανθεκτικών στα περισσότερα αντιβιοτικά ευθύνεται για την πρόκληση σοβαρών λοιμώξεων, ιδίως σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς με αποτέλεσμα την παράταση της νοσηλείας τους, την αύξηση της θνητότητας και την αύξηση του κόστους νοσηλείας για τα νοσηλευτικά ιδρύματα.

Οι λοιμώξεις από πολυανθεκτικά παθογόνα αποτελούν καθημερινή πραγματικότητα και για τα ελληνικά νοσοκομεία και καθιστούν επιτακτική την ανάγκη λήψης και εφαρμογής αποτελεσματικών μέτρων για την πρόληψη και τον έλεγχό τους.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζοντας τον αυξανόμενο κίνδυνο από τη μικροβιακή αντοχή εκπόνησε ειδικό Σχέδιο Δράσης, το οποίο ανακοινώθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο. Με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ορθολογικής Χρήσης Αντιβιοτικών 2011, εκδόθηκε Δελτίο Τύπου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: «Σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής. 12 συγκεκριμένες δράσεις για την επόμενη πενταετία«.

Οδηγίες ορθολογικής χρήσης αντιβιοτικών για το κοινό

Γνωρίζετε ότι;

• Τα αντιβιοτικά είναι χημικές ουσίες που χορηγούνται για την αντιμετώπιση βακτηριακών και όχι ιογενών λοιμώξεων που προσβάλλουν τον ανθρώπινο οργανισμό. Για παράδειγμα, δεν είναι αποτελεσματικά στο κοινό κρυολόγημα, στη γρίπη, στη βρογχίτιδα και στην πλειονότητα των ωτιτίδων.

• Η κατάχρηση αντιβιοτικών οδηγεί σε μειωμένη δραστικότητα αυτών, ειδικότερα όταν χορηγούνται άσκοπα (ανάπτυξη μηχανισμών «αντοχής» από τα παθογόνα).

• Η χώρα μας κατέχει την πρώτη θέση στην κατανάλωση αντιβιοτικών και σε λοιμώξεις από πολυανθεκτικά βακτήρια.

• Η αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά καθιστά δυσχερή την αντιμετώπιση των λοιμώξεων που οφείλονται σε ανθεκτικά βακτήρια και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα δημόσιας υγείας σήμερα.

• Κοινό και Επαγγελματίες Υγείας πρέπει να ευαισθητοποιηθούν, ώστε να περιοριστεί η υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών, με απώτερο στόχο τον περιορισμό της αντοχής.

• Τα παιδιά είναι πιθανό να νοσήσουν από κοινό κρυολόγημα ή γρίπη έως και εφτά φορές μέσα στο ίδιο έτος.

• Στο κρυολόγημα, στις ιώσεις και στη γρίπη η ξεκούραση, η καλή διατροφή και τα πολλά υγρά μπορούν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Γιατί πρέπει να δράσουμε τώρα;

• Η ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών μπορεί να περιορίσει την αντοχή στα αντιβιοτικά. Όσο γρηγορότερα κινητοποιηθούμε τόσες περισσότερες πιθανότητες έχουμε να περιορίσουμε το πρόβλημα της αντοχής έγκαιρα και πιο αποτελεσματικά.

• Η αντοχή των παθογόνων μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά δεν αποτελεί πρόβλημα μόνο για τον πάσχοντα, αλλά και για το περιβάλλον του, καθώς οι οικείοι του αποικίζονται από το ίδιο παθογόνο και έχουν αυξημένες πιθανότητες να νοσήσουν εξαιτίας αυτού.

Μην ξεχνάτε

• Να μη λαμβάνετε αντιβιοτικά με δική σας πρωτοβουλία ή μετά προτροπή τρίτων ή κυρίως αν δεν τα έχει συνταγογραφήσει ο γιατρός σας.

• Η συνταγογράφηση αντιβιοτικών δεν είναι απαραίτητη σε κάθε ασθένεια. Αν ο γιατρός σας δε χορηγήσει αντιβιοτικά δεν αμφισβητεί το ότι είστε άρρωστοι. Μόνο συγκεκριμένες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος που οφείλονται σε βακτήρια(π.χ. η αμυγδαλίτιδα που οφείλεται σε στρεπτοκοκκική λοίμωξη εμφανίζεται σε ποσοστό μόνο 15% στο σύνολο των αμυγδαλίτιδων στα παιδιά και μόλις 5% στους ενήλικες) χρήζουν αγωγής με αντιβιοτικά και σίγουρα μετά από την εκτίμηση από τον γιατρό σας.

• Η χορήγηση αντιβιοτικών σε ιογενείς λοιμώξεις δεν μειώνει τη διάρκεια των συμπτωμάτων, ούτε προστατεύει τα άτομα του περιβάλλοντος σας ώστε να μη νοσήσουν.

• Όταν κρίνεται από το γιατρό σας ότι είναι απαραίτητη η χορήγηση αντιβιοτικών πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι οδηγίες δοσολογίας και διάρκειας της αγωγής σας (Μην παραλείπετε δόσεις).

• Ακολουθείστε πιστά τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού όσον αφορά την επιλογή των αντιβιοτικών και μη χορηγείτε το ίδιο φάρμακο στους οικείους σας με δική σας πρωτοβουλία.

• Αποφύγετε την προμήθεια ή τη φύλαξη των αντιβιοτικών για μελλοντική χρήση.

• Η υγιεινή των χεριών και ο προληπτικός εμβολιασμός είναι οι πλέον ενδεδειγμένοι και αποτελεσματικοί τρόποι πρόληψης της νόσησης και της διασποράς λοιμώξεων.

Το πρόβλημα της Μικροβιακής Αντοχής

Η συνεχώς καταγραφόμενη αύξηση της μικροβιακής αντοχής οφείλεται στην κατάχρηση των αντιμικροβιακών παραγόντων, ειδικότερα των ευρέος φάσματος. Αποτέλεσμα της αυξανόμενης αντοχής είναι η έξαρση των νοσοκομειακών λοιμώξεων από πολυανθεκτικούς μικροοργανισμούς, με αποτέλεσμα την αύξηση της νοσηρότητας, της διάρκειας νοσηλείας των ασθενών, της θνησιμότητας των νοσηλευμένων ασθενών και τελικά την οικονομική επιβάρυνση των Συστημάτων Υγείας.

Αναλυτικά, σύμφωνα με καταγραφές από το ESAC (European Surveillance of Antimicrobial Consumption), η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα της Ευρώπης με συνολική – και ειδικότερα εξωνοσοκομειακή – κατανάλωση αντιβιοτικών, με σταδιακή αύξηση από το 1997 (25.06 DID) έως το 2005 (34.73 DID) (DID: Καθορισμένη Ημερήσια Δόση ανά 1000 κατοίκους ανά ημέρα). Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, η συνολική εξωνοσοκομειακή κατανάλωση αντιμικροβιακών για το έτος 2008 ανήλθε στα επίπεδα του 45 DDD (DDD: Καθορισμένη Ημερήσια Δόση) στη χώρα μας, επίπεδα σχεδόν διπλάσια συγκριτικά με το μέσο όρο που καταγράφηκε στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

*Συνολική χρήση, συμπεριλαμβανομένων και των νοσηλευομένων
**Δεδομένα βάσει αποζημίωσης
***Δεδομένα του έτους 2007

Από το έτος 2008 σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την καθιέρωση της 18ης Νοεμβρίου ως Ημέρας Ευαισθητοποίησης για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών, πραγματοποιούνται συντονισμένες προσπάθειες στο πλαίσιο εκστρατειών ενημέρωσης, με στόχο την ορθολογική χρήση και τον περιορισμό της υπερκατανάλωσης αντιμικροβιακών παραγόντων.

Αποδέκτες των μηνυμάτων της εκστρατείας είναι το ευρύ κοινό με στόχο την ευαισθητοποίηση ώστε να περιοριστεί η κατανάλωση αντιμικροβιακών, αλλά πρώτιστα οι Επαγγελματίες Υγείας όλων των βαθμίδων περίθαλψης, για τους οποίους οι άξονες δράσης είναι πιο ειδικοί και συγκεκριμένα αφορούν την προώθηση της ορθολογικής συνταγογράφησης των αντιμικροβιακών παραγόντων μέσω:

• της χορήγησης αντιμικροβιακών, τόσο στην κοινότητα, όσο και ενδονοσοκομειακά βάσει κατευθυντήριων οδηγιών που αφορούν την σωστή επιλογή, τη σωστή δοσολογία και διάρκεια χορήγησης τους

• της τήρησης των ορθών κανόνων χορήγησης χημειοπροφύλαξης (ορθή επιλογή και άμεση διακοπή μετά το συνιστώμενο χρονικό διάστημα)

• της εφαρμογής των κανόνων αποκλιμάκωσης της αρχικής εμπειρικής θεραπείας, βάσει των αποτελεσμάτων των καλλιεργειών

Κατευθυντήριες Οδηγίες

Η πιστή εφαρμογή των διεθνών κατευθυντηρίων οδηγιών για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων από τους Επαγγελματίες Υγείας – που υπηρετούν στην Πρωτοβάθμια Βαθμίδα Υγείας αλλά και στους υπόλοιπους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας – είναι πρωταρχικής σημασίας.

Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρία Λοιμώξεων (ΕΕΛ) έχει εκδώσει το 2007 κατευθυντήριες οδηγίες για τη διάγνωση και την εμπειρική θεραπεία των λοιμώξεων, έκδοση που διατίθεται δωρεάν από το ΚΕΕΛΠΝΟ.

Περιλαμβάνει αναλυτικές οδηγίες που αφορούν την αρχική προσέγγιση του ασθενούς με στόχο την άμεση και έγκαιρη διάγνωση, την έναρξη εμπειρικής αντιμικροβιακής αγωγής, το δοσολογικό σχήμα και τη διάρκεια της αγωγής. Επίσης περιλαμβάνονται και οδηγίες χημειοπροφύλαξης, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις χειρουργικές λοιμώξεις και την πρόληψη λοιμώδους ενδοκαρδίτιδας.

Δράσεις – Κλειδιά στη Χρήση Αντιβιοτικών

Η λανθασμένη χορήγηση των αντιμικροβιακών παραγόντων αποτελεί ένα από τους κυριότερους παράγοντες που συμβάλλει στην διόγκωση του προβλήματος της αντοχής. Στον όρο «λάθος χρήση» περιλαμβάνονται τα εξής:

• Συνταγογράφηση αντιβιοτικών, ενώ ουσιαστικά δεν είναι απαραίτητα για την συγκεκριμένη νόσο.

• Χορήγηση εσφαλμένης δοσολογίας αντιβιοτικού, είτε μεγαλύτερης είτε μικρότερης, που αποκλίνει από την ενδεδειγμένη – βάσει διεθνώς αποδεκτών κατευθυντήριων οδηγιών.

• Λανθασμένη επιλογή αντιβιοτικού, όσον αφορά το φάσμα κάλυψης.

• Καθυστέρηση στην έναρξη αντιμικροβιακής αγωγής, ιδιαίτερα σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς.

• Λανθασμένη διάρκεια χορήγησης (είτε μικρότερη , είτε μεγαλύτερη από την ενδεδειγμένη).

• Μη εφαρμογή της αποκλιμάκωσης, μετά τη λήψη των αποτελεσμάτων των καλλιεργειών και παραμονή στο αρχικό εμπειρικό σχήμα ευρέως φάσματος.

Αποφεύγοντας αυτά τα συνήθη λάθη της καθημερινής πρακτικής, τόσο σε επίπεδο κοινότητας, μα κυρίως σε επίπεδο νοσοκομειακής φροντίδας είναι σίγουρο ότι θα επιτευχθεί περιορισμός της αντοχής και μείωση της νοσηρότητας και θνητότητας που οφείλεται σε λοιμώξεις από πολυανθεκτικά παθογόνα.

keelpno