Όταν το σχολείο γίνεται πεδίο σύγκρουσης: Η βία κατά των εκπαιδευτικών και οι αθέατες αιτίες

——————————

Το ελληνικό σχολείο τα τελευταία χρόνια βιώνει μια ανησυχητική μετατόπιση. Από χώρος μάθησης και συνύπαρξης, μετατρέπεται όλο και συχνότερα σε σκηνικό έντασης, βίας και αντιπαραθέσεων – όχι μόνο μεταξύ μαθητών, αλλά και μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών. Πλέον, η βία δεν περιορίζεται στη σχολική αυλή, αλλά χτυπά τις πόρτες των γραφείων των διδασκόντων και της διεύθυνσης.

Πρόσφατα, σοκ προκάλεσε βίντεο στο οποίο μαθητής εμφανίζεται να τραμπουκίζει καθηγήτρια, φωνάζοντας, βρίζοντας και απαιτώντας να «σβηστεί» μια απουσία. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, πατέρας μαθητή στα Χανιά επιτέθηκε σε λυκειάρχη. Στο Ρέθυμνο, σε δύο ξεχωριστά περιστατικά, καθηγητές δέχθηκαν επίθεση από μαθητή και εξωσχολικό αντίστοιχα. Στην Καστοριά, καθηγήτρια κατέληξε στο νοσοκομείο μετά από επίθεση γονέα εξαιτίας της βαθμολογίας.

Περιστατικά που εγείρουν κρίσιμα ερωτήματα για τη θέση του εκπαιδευτικού στο σύγχρονο σχολείο και τη συνολικότερη κοινωνική συνθήκη.

• Η ένταση και η συχνότητα των περιστατικών αυξάνεται με σταθερό ρυθμό από το 2020 και κορυφώνεται μετά την πανδημία.
• Πολλά περιστατικά συνδέονται με ζητήματα αξιολόγησης, πειθαρχίας ή ιδεολογικής διαφωνίας.
• Παρατηρείται στροφή προς νομικές και δημόσιες επιθέσεις (αγωγές, τηλεοπτικές εκθέσεις), όχι μόνο σωματική ή λεκτική βία.
• Οι εκπαιδευτικοί συνδικαλιστικοί φορείς χαρακτηρίζουν το φαινόμενο ως «επιδημικό», με σημαντική ψυχολογική και επαγγελματική επιβάρυνση στους δασκάλους και καθηγητές.

Η «επιδημία» των καταγγελιών και η στοχοποίηση των εκπαιδευτικών

Σύμφωνα με Συλλόγους Εκπαιδευτικών, παρατηρείται μια ραγδαία αύξηση στις καταγγελίες γονέων κατά δασκάλων και καθηγητών, που φτάνουν συχνά στα πειθαρχικά συμβούλια και, σε ακραίες περιπτώσεις, στα δικαστήρια.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Σάμος: Αγωγή 50.000 ευρώ κατά αναπληρώτριας εκπαιδευτικού επειδή κάλεσε τους μαθητές να καλωσορίσουν προσφυγόπουλα.
• Κερατσίνι: Δημόσια διαπόμπευση εκπαιδευτικών σε τηλεοπτική εκπομπή μετά από καταγγελία γονέα.
• Σε όλη τη χώρα: Αβάσιμες πολυσέλιδες καταγγελίες, αιτήματα για αλλαγή τμήματος, προσβολές και απειλές.

Το πρόβλημα αγγίζει πλέον διαστάσεις «επιδημίας», όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν πολλοί εκπαιδευτικοί, υπογραμμίζοντας ότι οι περισσότερες καταγγελίες «ξεπερνούν κάθε φαντασία».

Ο ρόλος της κυρίαρχης εκπαιδευτικής πολιτικής

Η επίσημη πολιτεία δεν είναι αμέτοχη. Οι συνεχείς μεταρρυθμίσεις χωρίς διάλογο, η έμφαση σε αξιολογήσεις, η πίεση για «αποτελέσματα» και οι πειραματικές «λύσεις» υπονομεύουν την αυτονομία του διδάσκοντος και ενισχύουν τη γραφειοκρατική του υποβάθμιση.

Παράλληλα, η γλώσσα που χρησιμοποιείται στον δημόσιο λόγο —όπου ο εκπαιδευτικός παρουσιάζεται συχνά ως “αντιδραστικός” ή “αναχρονιστικός”— συντελεί στη διάβρωση του επαγγελματικού του κύρους.

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, με σπάνιες εξαιρέσεις, επιλέγουν να προβάλουν τα ακραία περιστατικά, ενισχύοντας τον αρνητικό στερεοτυπικό λόγο για τους εκπαιδευτικούς. Εστιάζουν σε “επεισόδια” και “αρνητικές ειδήσεις”, αγνοώντας τον καθημερινό αγώνα των σχολείων. Η ελλιπής εκπαιδευτική δημοσιογραφία και η εμπορευματοποίηση της πληροφορίας ενισχύουν την πόλωση.

Χρονολόγιο περιστατικών βίας κατά εκπαιδευτικών (2020–2025)

Τι τροφοδοτεί αυτή την κρίση;

Η βία και η αμφισβήτηση δεν γεννιούνται στο κενό. Η διάρρηξη της εμπιστοσύνης των γονέων προς το εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί τον πυρήνα του προβλήματος.

Σύμφωνα με μελέτες, 7 στους 10 γονείς δηλώνουν ότι το σχολείο δεν προετοιμάζει επαρκώς τα παιδιά τους για την αγορά εργασίας, ενώ παράλληλα ξοδεύουν μεγάλα ποσά σε φροντιστήρια. Αυτή η δυσαρέσκεια μεταφράζεται σε θυμό και επιθετικότητα, με πρώτο «στόχο» τον εκπαιδευτικό.

Ο εκπαιδευτικός εμφανίζεται συχνά ως εύκολος αποδιοπομπαίος τράγος για μια σειρά συστημικών προβλημάτων. Η κοινωνική και πολιτική στοχοποίησή του, είτε μέσα από τον δημόσιο λόγο είτε μέσω της εφαρμογής πολιτικών «αξιολόγησης» και πειθάρχησης, έχει υπονομεύσει τη δημόσια εικόνα του. «Τεμπέληδες», «ανίκανοι», «καλοβολεμένοι»: οι λέξεις αυτές δεν είναι αθώες. Είναι το λεξιλόγιο μιας ευρύτερης πολιτικής αποδόμησης της δημόσιας εκπαίδευσης, λεξιλόγιο που τροφοδοτείται ευθέως ή δια της πλαγίας οδού από την κυρίαρχη πολιτική και από την αυλική δημοσιογραφία.

Σχολείο, εξουσία και συγκρούσεις: Πού εστιάζουμε;

Η τάση να προσωποποιούνται οι συγκρούσεις -π.χ. «κακός καθηγητής» ή «αντικοινωνικός μαθητής»- συσκοτίζει τις πραγματικές αιτίες.

Οι εκπαιδευτικοί ασκούν εξουσία μέσα από τη βαθμολόγηση, τις απουσίες, την πειθαρχία. Όμως αυτή η εξουσία είναι θεσμικά επιβεβλημένη και πολλές φορές ασκείται με τρόπους που φέρνουν σύγκρουση, ειδικά όταν το κοινωνικό περιβάλλον είναι επιβαρυμένο από ανεργία, ανασφάλεια και κοινωνική διάρρηξη.

Η βία που εκδηλώνεται στο σχολείο ίσως δεν είναι παρά αντανάκλαση της βίας που κυριαρχεί στην κοινωνία. Αντί να εξετάζουμε μόνο τις συμπεριφορές, πρέπει να θέσουμε ερωτήματα για τις σχολικές δομές, τις εκπαιδευτικές πολιτικές και τις κοινωνικές ανισότητες.

Να το πούμε καθαρά για να μη γίνει καμιά αχρείαστη παρεξήγηση. Ούτε οι γονείς είναι πάντα «θύτες», ούτε οι εκπαιδευτικοί μόνο «θύματα».

Η εκπαίδευση δεν μπορεί να οικοδομηθεί πάνω στον φόβο, τη βία ή την καχυποψία. Μόνο πάνω στη συνεργασία, το σεβασμό και την κοινωνική συνείδηση.

 alfavita.gr