Τα αίτια της κρίσης (και της τραγωδίας)
Tου Γιώργου Δουράκη*
Δεν είναι εντυπωσιακό; Πολλοί συνεχίζουν να μιλούν για την ελληνική κρίση
με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που μιλούσαν το 2009. Στρέφουν τεχνηέντως την προσοχή του κοινού αποκλειστικά στην προ κρίσης περίοδο, δίνοντας έμφαση στα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, που την έκαναν εξαιρετικά ευάλωτη όταν ξέσπασε η μπόρα.
Έκτοτε όμως πέρασε μια ολόκληρη πενταετία. Εφαρμόστηκαν πολιτικές με ρητά διατυπωμένους στόχους και συγκεκριμένα αποτελέσματα. Κατά συνέπεια, αν θέλουμε να είμαστε μεθοδολογικά σωστοί, πρέπει να κάνουμε σαφή διάκριση μεταξύ των δύο αυτών περιόδων, που παρουσιάζουν σχετική αυτοτέλεια. Άλλα είναι τα αίτια που οδήγησαν στην εκδήλωση της κρίσης και άλλα τα αίτια που μετέτρεψαν την κρίση σε τραγωδία.
Τα αίτια που οδήγησαν στην κρίση είναι πολλαπλά. Εσωτερικά και εξωτερικά. Στα εσωτερικά δεσπόζει το υψηλό δημόσιο χρέος και η κακοδιαχείριση της αναχρηματοδότησής του. Σημαντικό όμως ρόλο έπαιξε και η ολέθρια επικοινωνιακή διαχείριση της κρίσης, ομού με τους άκρως ανεύθυνους μικροκομματικούς ανταγωνισμούς γύρω από την εγκυρότητα και την αξιοπιστία των επίσημων δημοσιονομικών στατιστικών. Στα εξωτερικά αίτια πρέπει να συμπεριλάβουμε την παγκόσμια πιστωτική κρίση του 2008, για την οποία δεν ευθύνεται η Ελλάδα ούτε η ΕΕ. Αλλά και την (απολύτως αναμενόμενη) εισροή άφθονων και φθηνών ευρωπαϊκών κεφαλαίων στην μετά-ΟΝΕ εποχή, που οδήγησε σε συγκριτικά υψηλότερο πληθωρισμό, απώλεια ανταγωνιστικότητας και υψηλό εμπορικό έλλειμμα. Η χρονική σύμπτωση όλων αυτών των παραγόντων δημιούργησε ιδανικές συνθήκες για το ξέσπασμα σαρωτικής καταιγίδας.
Το προ κρίσης δημόσιο χρέος ήταν μεν πολύ υψηλό, αλλά σταθεροποιημένο γύρω στο 100% του ΑΕΠ για 15 ολόκληρα χρόνια (1993-2008). Με μια ουσιαστική διαφορά. Τα 4/5 του χρέους τη δεκαετία του ’90 ήταν εσωτερικό χρέος, ενώ σήμερα τα 2/3 είναι εξωτερικό χρέος. Εξού και το σημερινό αδιέξοδο. Αν οι κυβερνήσεις εκείνης της περιόδου είχαν αντιληφθεί πόσο επικίνδυνη ήταν αυτή η στροφή από τον εσωτερικό στον εξωτερικό δανεισμό, θα φρόντιζαν να νοικοκυρέψουν τα δημοσιονομικά. Μπορούσαν άνετα να το κάνουν, γιατί μετά την ένταξη στην ευρωζώνη η χώρα είχε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης (4%-4,5% κατά μ.ό.). Δεν το έπραξαν, προφανώς από έλλειψη πολιτικής οξυδέρκειας. Η λανθασμένη εκτίμηση ότι θα δανείζονται εσαεί με χαμηλά επιτόκια λόγω ένταξης στην ευρωζώνη τις οδήγησε σε αδράνεια και εφησυχασμό.
Ωστόσο οι τραγικές εξελίξεις μετά το 2009 οφείλονται αποκλειστικά στη μακροοικονομική πολιτική που εφαρμόστηκε για την αντιμετώπιση της κρίσης. Δύο ήταν οι βασικοί στόχοι αυτής της πολιτικής. Η δραστική μείωση του χρέους (με μείωση δαπανών και αύξηση φόρων) για να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη των αγορών και η δραστική εσωτερική υποτίμηση (μείωση μισθών και τιμών) για να ανακτήσουμε τη χαμένη ανταγωνιστικότητα. Δεν έγινε ούτε το ένα ούτε το άλλο. Όπως παραδέχτηκε εκ των υστέρων η τρόικα, οι στόχοι ήταν αντικρουόμενοι και, άρα, η πολιτική της δομικά εσφαλμένη.
Αποτέλεσμα; Χρέος-ρεκόρ, ύφεση-ρεκόρ, ανεργία-ρεκόρ. Ελληνική τραγωδία στα πρότυπα της αμερικανικής «Μεγάλης Ύφεσης» του Μεσοπολέμου.
* Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι
αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας
στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ
Πηγή: http://www.tovima.gr
