Τι συμβαίνει με το μηλόξιδο; Πανάκεια ή απλώς πολυδιαφημισμένο;

Η πρώτη μου επαφή με το ξύδι δεν ήταν και τόσο ευχάριστη. Έπρεπε να ξεπλένω τα μαλλιά μου μετά το λούσιμο για να μην κολλήσω ψείρες στο σχολείο. Το σαμπουάν που μου έφερνε η θεία μου η Άνυ, γερμανικό χαμομήλι, μύριζε υπέροχα και το ξύδι του χαλούσε τη μυρωδιά. Μάταια διαμαρτυρόμουν. Η γιαγιά μου ήταν ανένδοτη και σίγουρη για τη χρησιμότητα του όξινου υγρού στα μαλλιά μου.

Έτσι το ξύδι πέρασε στα όχι μου. Κι ας ήμουν συχνά θυμωμένη. Και στις σαλάτες αργότερα ζητούσα λεμόνι.

Το ξαναδοκίμασα όταν άρχισα να μαγειρεύω γιατί μου έκανε εντύπωση η ποικιλία που υπήρχε στην αγορά. Λευκό, κόκκινο, βαλσάμικο, από φρούτα, από κρασί. Αργότερα όταν άρχισα τις δίαιτες και τις διάφορες διατροφές έπεσα πάνω στο μηλόξυδο.

Αλλά το αποκορύφωμα ήταν όταν η γειτόνισσά μου η Άννα, μου έδωσε την πιο χρήσιμη συμβουλή για να μην μυρίζει ο σκύλος μας: «Χλιαρό νερό με μηλόξιδο και θα δεις τη διαφορά», μου είπε. Και είχε δίκιο. Η Μέλι σταμάτησε να «μυρίζει», μέχρι να κάνει το μπάνιο της. Είναι γνωστό ότι δεν κάνει να πλένουμε το σκύλο μας πάρα πολύ συχνά γιατί θα αφαιρέσουμε έλαια του δέρματος και θα έχει προβλήματα υγείας. Από τότε υπάρχει πάντα στο ντουλάπι της κουζίνας ένα μπουκάλι μηλόξιδο.

Ωστόσο όταν διάβασα ότι το μηλόξιδο «εξουδετερώνει το E. Coli, μειώνει τη χοληστερίνη, χαμηλώνει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και βοηθάει στην απώλεια βάρους» άρχισα να αναρωτιέμαι… Τι συμβαίνει με το μηλόξιδο; Πανάκεια ή είναι απλώς πολυδιαφημισμένο;

Άρθρο της Έιμι Φλέμινγκ, Απόδοση Έφη Ζέρβα

Μια μέρα, το 2017, η Ντάρσνα Γιάνικ, ανοσολόγος και λέκτορας Βιοϊατρικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μίντλσεξ, πεινούσε και πήρε να φάει κάτι που βρισκόταν χωμένο στο πίσω μέρος του ψυγείου. Γρήγορα το μετάνιωσε κι άρχισε να νιώθει ναυτία. Ψάχνοντας απελπισμένα να βρει τρόπο για να αποφύγει την τροφική δηλητηρίαση, θυμήθηκε το μπουκάλι με το μηλόξιδο στο ντουλάπι. Αποφάσισε να πιει μια αραιωμένη κουταλιά. «Αμέσως ένιωσα πώς κάτι ξεκίνησε να καταπολεμά τα βακτήρια. Το στομάχι μου γουργούριζε και έπειτα από περίπου 10 λεπτά άρχισε να ηρεμεί. Μισή με μία ώρα αργότερα, ένιωσα πολύ καλύτερα», λέει η Γιάνικ χαρακτηριστικά.

Εκείνη τη στιγμή, συνειδητοποίησε πως χρησιμοποιούσε για ερευνητικούς σκοπούς το ίδιο της το σώμα: «Σκεφτόμουν, “τι συμβαίνει με αυτό το μηλόξιδο; Πιθανόν να είναι αποτελεσματικό με το E. coli. Ας το εξετάσω στο εργαστήριο”». Κατά τη διάρκεια της πανδημίας έκανε «πολλά πειράματα», καταλήγοντας στην έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2021, όπου καταδείκνυε πως το μηλόξιδο εξουδετερώνει το E. coli και τον MRSA (χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο ανθεκτικό στη μεθικιλλίνη) σε τρυβλία Πέτρι, σχεδόν το ίδιο αποτελεσματικά με τα κοινά αντιβιοτικά. Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο πώς αυτό θα λειτουργούσε στο ανθρώπινο σώμα.

Φάρμακο ή γιατροσόφι;

Πρόκειται για το αποτέλεσμα μίας από τις πρόσφατες και πολλά υποσχόμενες έρευνες σχετικά με τα οφέλη του μηλόξιδου, που κάποτε προοριζόταν για τους πελάτες των καταστημάτων με είδη υγιεινής διατροφής. Λέγεται ότι βοηθάει στην εξισορρόπηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, στη μείωση φλεγμονών, στην απώλεια βάρους και στη βελτίωση των επιπέδων χοληστερίνης. Ακόμα και πριν από την έρευνα, γινόταν -σιωπηρά- όλο και πιο δημοφιλές ως πανάκεια. Τώρα, όμως, ινφλουένσερ σε θέματα υγείας το εκθειάζουν, παρουσιάζοντάς το ως εύκολη λύση για την υγεία του εντέρου.

Φυσικά, μέσα μας όλοι ξέρουμε πως δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις σε ό,τι αφορά την υγεία. Λίγες γουλιές μηλόξιδο δεν εξισορροπούν έναν καθιστικό τρόπο ζωής και την κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων.

Σε κάθε περίπτωση, η έρευνα αναφορικά με κάποιους από αυτούς τους ισχυρισμούς είναι πολλά υποσχόμενη· όμως, χωρίς μεγάλες κλινικές δοκιμές, το ιατρικό προσωπικό δεν μπορεί να το συστήσει. Σύμφωνα με τη διατροφολόγο Νίκολα Λάντλαμ-Ρέιν, ενώ το μηλόξιδο έχει τη φήμη ότι βοηθάει την πέψη, «δεν υπάρχουν αποδείξεις γι’ αυτό». Ωστόσο, το οργανικό, αφιλτράριστο μηλόξιδο είναι προβιοτικό, επισημαίνει η ίδια, εφόσον περιέχει ένα καφέ ίζημα. Αυτό, όπως σημειώνει η Λάντλαμ-Ρέιν, «περιέχει πρωτεΐνες, ένζυμα και βακτήρια. Κάποιοι πιστεύουν πως σε αυτό οφείλονται τα οφέλη από την κατανάλωση μηλόξυδου, παρ’ όλο που δεν υπάρχουν σχετικές έρευνες».

Επίσης, το μηλόξιδο περιέχει 5-6% οξικό οξύ. «Κάποιοι θεωρούν πως αυτό παίζει βασικό ρόλο στους ισχυρισμούς για τα οφέλη του στην υγεία μας. Το οξικό οξύ εντοπίζεται στα περισσότερα φρούτα, που αποτελούν και βασική πηγή βιταμινών, ιχνοστοιχείων και φυτικών ινών – σε αντίθεση με το μηλόξιδο», προσθέτει η ίδια.

Περαιτέρω έρευνα χρειάζεται και το έργο της Γιάνικ, προτού αρχίσουν να προτείνουν επισήμως το μηλόξιδο για την καταπολέμηση παθογόνων. Όμως, τα μέχρι στιγμής ευρήματα είναι εντυπωσιακά. «Ξεκίνησα ερευνώντας τους τρόπους με τους οποίους το ξύδι ίσως καταπολεμά τα βακτήρια. Τα αποτελέσματα δεν μου προκάλεσαν έκπληξη, όμως ήταν απίστευτο το πώς δρούσε: απλώς τα κατέστρεφε. Ακόμα και οι μικροβιολόγοι φίλοι μου έμειναν έκπληκτοι», λέει χαρακτηριστικά.

Μέχρι στιγμής, φαίνεται να σκοτώνει κακά βακτήρια. «Έχει διαφορετική επίδραση ανάλογα με τον τύπο του μικροβίου, είτε πρόκειται για E. coli είτε για candida», αναφέρει η Γιάνικ.

Επιπλέον, η Γιάνικ «διαπότισε» λευκά αιμοσφαίρια με μηλόξιδο, τα οποία κατάφεραν να καταπολεμήσουν λοιμώξεις πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι συνήθως· «Οπότε φαίνεται ότι έχει αποτελέσματα και στο ανοσοποιητικό σύστημα», λέει η ίδια. Η υπόθεσή της ίσως εξηγεί για ποιον λόγο τόσο πολλοί ισχυρίζονται πως το μηλόξιδο τούς κάνει να αισθάνονται γενικά καλύτερα  – αν και θα μπορούσε να είναι επίδραση πλασίμπο: «Το ξύδι που περιέχει το ίζημα έχει ένζυμα και αντιοξειδωτικά που υποστηρίζουν τον κυτταρικό μεταβολισμό και τη λειτουργία των κυττάρων. Περιέχει πληθώρα φλαβονοειδών και ωφέλιμων βακτηρίων, που συμβάλλουν στο ανθρώπινο μικροβίωμα, κάτι που είναι ζωτικής σημασίας για την κυτταρική ανοσία και άμυνα».

Με λίγα λόγια, η Γιάνικ υποστηρίζει πως το μηλόξιδο καταπολεμά τα βακτήρια σε δύο επίπεδα: σκοτώνει τα βακτήρια κι ενδυναμώνει τις κυτταρικές μας άμυνες. Όπως προσθέτει, τα αποτελέσματα πάντα εξαρτώνται από το άτομο: «Καθένας έχει διαφορετικό ανοσοποιητικό σύστημα».

Ενώ μελετούσε την επίδρασή του στα κύτταρα, η Γιάνικ είχε ενδείξεις πως το μηλόξιδο μπορεί να βοηθάει και στη μείωση λοιμώξεων. Για άλλη μία φορά, θεωρεί ότι οφείλεται στην παράλληλη δράση πολλών συστατικών, από τα ένζυμα μέχρι τα φλαβονειδή: «Όλα αυτά σε συνδυασμό μπορούν να δυναμώσουν τα κύτταρα, να ενισχύσουν τη λειτουργία τους και να φέρουν ανοσολογική ισορροπία».

Ενδιαφέροντα είναι και τα στοιχεία σχετικά με τη ρύθμιση του σακχάρου. Σύμφωνα με μετα-ανάλυση έξι μικρών μελετών το 2019, η καθημερινή κατανάλωση μηλόξυδου είχε ως αποτέλεσμα χαμηλότερα επίπεδα γλυκόζης νηστείας καθώς και μειωμένη χοληστερίνη. Σε μελέτη του 2004 ατόμων με αντίσταση στην ινσουλίνη ή με διαβήτη τύπου 2 καταγράφηκε πως η κατανάλωση μηλόξιδου έπειτα από γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες μείωσε την απότομη αύξηση του σακχάρου (συχνά η απότομη αύξηση και πτώση του συνδέονται με χρόνιο νόσημα).

Αυτό σημαίνει πως θα μπορούσε να βοηθήσει, σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή, στη ρύθμιση του σακχάρου σε άτομα με διαβήτη τύπου 2. Ωστόσο, προς το παρόν, δεν συστήνεται ιατρικά και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στον έλεγχο του σακχάρου σε άτομα με διαβήτη τύπου 1.

Το εύρημα που αφορά τη χοληστερίνη, από μελέτη για τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, υποστηρίζεται από μετα-ανάλυση εννέα δοκιμών, η οποία καταλήγει στο ότι η κατανάλωση μιας κουταλιάς μηλόξιδου καθημερινά είναι πιο αποτελεσματική αν γίνεται επί οκτώ εβδομάδες ή περισσότερο.

Οι μελέτες για την απώλεια βάρους είναι μικρότερες, καταλήγουν σε διαφορετικά συμπεράσματα και δίνουν μόνο μια βραχυπρόθεσμη εικόνα. Ωστόσο, σύμφωνα με μία από αυτές, μεταξύ δύο ομάδων που ακολούθησαν διατροφή βάσει θερμίδων επί 12 εβδομάδες, εκείνη που κατανάλωνε και 30 ml ξίδι κάθε μέρα, έχασε κατά μέσο όρο 1,5 κιλό παραπάνω. Σε άλλη έρευνα, υπέρβαροι συμμετέχοντες έχασαν ένα με δύο κιλά σε 12 εβδομάδες χωρίς διατροφικούς περιορισμούς. Όμως, όλα αυτά τα αποτελέσματα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη με προσοχή.

«Η κατανάλωση μηλόξιδου δεν πρέπει να αντικαταστήσει τα φάρμακα για τη διαχείριση του διαβήτη και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην υγεία των δοντιών. Είναι πολύ όξινο, οπότε υπάρχει κίνδυνος για διάβρωση της αδαμαντίνης και για καούρες», σημειώνει η Λάντλαμ-Ρέιν.

Επίσης, υπάρχουν προειδοποιήσεις πως άτομα με νεφροπάθεια ή έλκη θα πρέπει να αποφεύγουν τόση οξύτητα. «Προς το παρόν, έχουμε ελάχιστα στοιχεία αναφορικά με την καταστολή της πείνας και τη βελτίωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα έπειτα από γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες. Είναι καλύτερα να τρώτε ένα μήλο (έχει περισσότερες ίνες, διατηρεί “χαρούμενα” τα βακτήρια του εντέρου και περιέχει αντιοξειδωτικά)», προσθέτει η Λάντλαμ-Ρέιν. Και συμπληρώνει: «Εάν θέλετε να συμπεριλάβετε το μηλόξιδο στη διατροφή σας, αντί να το πιείτε, χρησιμοποιήστε το στη σαλάτα σας, μαζί με ελαιόλαδο και μαύρο πιπέρι».

Φυσικά, εξαρτάται από τον καθένα ξεχωριστά αν επιθυμεί να πειραματιστεί με το μηλόξιδο. Το κλειδί είναι να γνωρίζουμε τους κινδύνους, να συνεχίσουμε την άσκηση και να έχουμε ποικίλη διατροφή.

Η Γιάνικ -μαζί με πολλούς άλλους- «ορκίζεται» στην ημερήσια δόση μηλόξιδου. Όπως λέει, κουβαλάει μαζί της ένα μπουκαλάκι, σε περίπτωση που ξαφνικά νιώσει πως την «περιτριγυρίζει» κάποια λοίμωξη. «Απλώς αισθάνομαι καλύτερα με αυτό. Πιστεύω πως είναι πολύ σημαντικό να τρεφόμαστε σωστά και να ενισχύουμε το ανοσοποιητικό μας, έπειτα από όσα είδαμε κατά την πανδημία. Επηρεάστηκε το ανοσοποιητικό πολλών ανθρώπων».

Το διαλύει σε αναλογία ένα προς ένα με νερό ή χυμό και το πίνει μετά το γεύμα: «Έτσι, δεν το πίνω με άδειο στομάχι. Σε κάποιους μπορεί να προκαλέσει ναυτία».

Από την πρώτη της μελέτη, η Γιάνικ άρχισε να εξετάζει την επίδραση του μηλόξιδου σε υγιή άτομα και σε άτομα με λοιμώξεις. Όπως λέει, τα ευρήματα δείχνουν πως «βοηθάει στην καταπολέμηση λοιμώξεων, χωρίς παρενέργειες» – εκτός της έντονης γεύσης για κάποιους.

Επιπλέον, ανεπίσημα, από τότε που άρχισε τα πειράματα στο εργαστήριο, φίλοι, συγγενείς και συνάδελφοί της έχουν αρχίσει να μιλούν γι’ αυτό: «Και από τότε δεν έχουν σταματήσει. Το καταναλώνουν συστηματικά, ως συμπλήρωμα διατροφής, κάθε μέρα, επειδή νιώθουν τα οφέλη».

Η ίδια παραδέχεται πως απαιτείται περαιτέρω έρευνα και συνεχίζει το έργο της. «Υπάρχουν τόσοι πολλοί διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους δρα. Πιστεύω πως βρισκόμαστε μόνο στην αρχή», λέει η Γιάνικ χαρακτηριστικά.