Οι παλαιότεροι θα θυμούνται τη Βιρμανία, οι νεότεροι γνωρίζουν τη Μιανμάρ. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ελάχιστοι γνωρίζουν πού και ποια είναι η Μιανμάρ της φτώχειας και των διαρκών εθνικών ταλαιπωρίων
Δεν είναι ο σεισμός το μόνο κακό που βρήκε τη Μιανμάρ.
Εδώ και χρόνια, η χώρα πλήττεται από πολιτικές αναταράξεις, εμφύλιες συγκρούσεις και φυσικά αβάσταχτη φτώχεια. Στα δυτικά της Ινδοκίνας, δίπλα στο Μπανγκλαντές, λίγο Ινδοκίνα, λίγο Ινδία, κάτι που αποτυπώνεται και στα φυλετικά χαρακτηριστικά των κατοίκων.
Κι εκεί, στα δυτικά κυρίως, κατοικεί ο λαός των Ροχίγκια, αυτός που βρίσκεται στο στόχαστρο των κατά καιρούς δικτατοριών, αλλά και των υπόλοιπων αυτόχθονων. Στην περιοχή τους, ο Εγκέλαδος συμπλήρωσε μια εθνοκάθαρση, η οποία ξεκίνησε από το 1978 και κατά καιρούς γνώρισε εξάρσεις, όπως αυτές του 2016 και 2017.
Ήταν τότε, που σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές 624.000 Ροχίγκια εξωθήθηκαν στο γειτονικό Μπανγκλαντές, προκειμένου να γλιτώσουν τις σφαγές, όχι μόνον από τα εκάστοτε δικτατορικά καθεστώτα., αλλά και από μια δημοκρατία που δεν απάλειψε το μίσος. Φυσικά, ο λόγος είναι ότι πρόκειται για μουσουλμανικούς πληθυσμούς, με ελάχιστες εξαιρέσεις ινδουϊσμού. Κι από την άλλη πλευρά, ανατολικότερα, στη δεύτερη πληθυσμιακά πόλη μετά την πρωτεύουσα Γιανγκόν, βρίσκεται το Μάντελεϊ. Κοντά του η γειτονική λίμνη Ίνλε, όπου ο σεισμός βρήκε εγκατεστημένο το επίκεντρό του.
Αν θα μπορούσε να μιλήσει κάποιος για τουρισμό στη δύστυχη Μιανμάρ, τότε η συγκεκριμένη λίμνη και η γειτονική πόλη των 1.200.000 κατοίκων είναι το ένα από τα δύο – και μοναδικά – αξιοθέατα, τα οποία διαθέτει. Βέβαια, η λέξη τουρισμός θεωρητικά συνοδεύεται από άνετη πρόσβαση στη χώρα, δυνατότητα εσωτερικών μετακινήσεων και παροχή στοιχειωδών υπηρεσιών. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει για τη Μιανμάρ.
Ένα μόνον πέρασμα από την Ταϊλάνδη, στο δρόμο της κινηματογραφημένος γέφυραςτου ποταμούΚβάι. Μάλιστα, κατά περιόδους, κλείνει κι αυτό. Ο κινηματογράφος μάς σύστησε την περιοχή στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πόλεμου, όταν η Βιρμανία (αυτή ήταν η ονομασία της τότε) εξαντλούσε τη σκληρότητά της εναντίον Αυστραλών και Βρετανών, πολεμώντας στο πλευρό των Ιαπώνων. Με τόσα που υπέστη η Μιανμάρ στα χρόνια της βρετανικής αποικιοκρατίας, ουσιαστικά ως το 1939, δεν είναι ν’ απορεί κάποιος για την αντίδραση.
Ο εθνικός ήρωας Αούγκ Σαν
Ώσπου εμφανίστηκε ο εθνικός ήρωας, αεροπόρος Αούγκ Σαν, ο οποίος «προπονήθηκε» στα γιαπωνέζικα στρατεύματα, ίδρυσε το 1941 τον εθνικό στρατό της Βιρμανίας, βάδισε προς τη χώρα του, ώσπου αντιλήφθηκε ποιός θα ήταν ο νικητής του πολέμου, και γύρισε υπέρ των Βρετανών, προκειμένου η τότε Βιρμανία, το 1947, να κερδίσει την ανεξαρτησία της. Ο ίδιος ηγήθηκε ενός σοσιαλιστικού κόμματος και κυβέρνησε, όσο ν’ αρχίσει ο χορός των δικτατοριών, το 1950. Τα βάσανα της πατρίδας του δε σταμάτησαν εκεί, φθάνοντας ως τις μέρες μας.
Βιρμανία ή Μιανμάρ;
Οι παλαιότεροι θα θυμούνται τη Βιρμανία, οι νεότεροι γνωρίζουν τη Μιανμάρ. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ελάχιστοι γνωρίζουν πού και ποια είναι η Μιανμάρ της φτώχειας και των διαρκών εθνικών ταλαιπωρίων.
Οι περισσότερο κάτοικοι – σχεδόν τα τρία τέταρτα του πληθυσμού – ζουν «με το» και «από το» ρύζι. Εξαίρεση η περιοχή της σεισμογόνου λίμνης, όπου οι ψαράδες αποτελούν μια ιδιαίτερη φυλή με τον περίεργο τρόπο και τα περίεργα δίχτυα, με τα οποία ασκούν το επάγγελμά τους. Ένα μικρό χορευτικό, με θαυμαστή ισορροπία πάνω στις βάρκες. Αγροτικές καλλιέργειες, γενικότερα, και κρατική διαφθορά στις πόλεις, με μια πρωτεύουσα, την Γιανγκόν (κάποτε Ρανγκούν), με λασπόδρομους, χάος στην κυκλοφορία, μέτρια και βρώμικα οικήματα, χωρίς κάτι το ιδιαίτερο, πλην ενός εμβληματικού βουδιστικού, χρυσοποίκιλτου, ναού.
Γιατί η αλλαγή του ονόματος; Ουσιαστικά επιβλήθηκε το 1989, αφού το 1988 η περίφημη Αούγκ Σαν Σού Κίι (κόρη του εθνικού ήρωα) επιστρέφει στη χώρα της, μετά από άτυπη εξορία και σπουδές στη Βρετανία. Η άδεια δίνεται για να παραστεί στην κηδεία της μητέρας της. Ηγείται του Εθνικού Συνδέσμου για τη Δημοκρατία (Natioanal League for Democracy- NLD) και γρήγορα υποχρεώνεται από το τότε δικτατορικό καθεστώς σε κατ’ οίκον κράτηση, παρά τη νίκη της στις εκλογές του 1990. Παρά ταύτα, βρέθηκε σε κατ’ οίκον κράτηση ως το 1995. Τις περιπέτειέ της και την περίφημη «Επανάσταση του σαφράν», των βουδιστών μοναχών, μπορεί κάποιος να τα παρακολουθήσει στην ταινία « Η κυρία», διαθέσιμη και για το ελληνικό κοινό.
Η προσπάθειά της για επίλυση των πολλών προβλημάτων της Μιανμάρ, πάντα με ειρηνική διάθεση, υπογραμμίστηκε στον πλανήτη με την κατάκτηση του Νόμπελ Ειρήνης, το 1991. Τα 1,3 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία συνόδευαν το βραβείο διατέθηκαν εξ ολοκλήρου για νοσοκομεία και σχολεία στη χώρα της.
Πολύ αργότερα, το 2017 (το 2015 το κόμμα της είχε αναλάβει την εξουσία μετά από τις πρώτες ελεύθερες εκλογές) κατηγορήθηκε για τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε βάρος της μουσουλμανικής μειονότητας των Ροχίνγκια, κάτι που οδήγησε τη διεθνή κατακραυγή και την αφαίρεση πολλών διεθνών διακρίσεών της.
Μιανμάρ, λοιπόν, αντί για Βιρμανία, αφού η παλαιά ονομασία ήταν συνδεδεμένη με τη βρετανική αποικιοκρατία. Μόνον που οι εθνολογικές ρίζες και για τις δύο ονομασίες έχουν την ίδια καταγωγή, αποδίδοντας το ίδιο φυλετικό χαρακτηριστικό. Έτσι, «η κυρία» στα 2016, αναγνώρισε και τις δύο ονομασίες ως κοινά αποδεκτές, τόσο για τους κατοίκους της χώρας, όσο και για τη διεθνή κοινότητα.
Η Σου Κίι, άλλωστε, βρετανοσπουδαγμένη, δεν είχε και ιδιαίτερο πρόβλημα εναντίον των άλλοτε αποικιοκρατών, αφού ήταν αυτοί που τη στήριζαν στις πολιτικές της διεκδικήσεις. Τότε, ποιοί ήταν απέναντί της; Φυσικά, οι εκτροφείς των δικτατοριών της πατρίδας της, οι Αμερικανοί. Φαίνεται παράδοξο, αλλά πρόκειται για μια από τις περιοχές του πλανήτη, όπου τα αγγλικά και τα αμερικανικά συμφέροντα συγκρούονται έντονα. Κανείς δε θέλει να αφήσει ανεκμετάλλευτη μια χώρα με πλούσιο υπέδαφος (διαμάντια και ζαφείρια στο πλούσιο υπέδαφος της και ελεφαντόδοντο στο «έδαφος» από τους περίφημους «εργαζόμενους ελέφαντες» της περιοχής), αλλά και τεράστια γεωπολιτική σημασία, πέρασμα από την Ινδία στην Ινδοκίνα και σε κρίσιμες στρατηγικά θάλασσες. Είναι οι λόγοι για τους οποίους η νόμιμα εκλεγμένη Σου Κίι ασκούσε τα καθήκοντά της -όσο και όπως τα ασκούσε, υπό στρατιωτική επιστασία – από την οικία της, όπου την κρατούσαν έγκλειστη οι δικτάτορες.
Η Επανάσταση του σαφράν
Την Μιανμάρ συνοδεύει ακόμη ένα παράδοξο. Παρά την τριτοκοσμική δομή της χώρας, οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα καταπίεσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι γυναίκες της φυλής των τσιν, κατ’ επιταγή της βουδιστικής τους πίστης, πατροπαράδοτα κοσμούν τα πρόσωπά τους με τα ομώνυμα τατουάζ, τα «τσιν», προκειμένου να κατακτήσουν τη μακροζωία και τη νεανικότητα του προσώπου, σύμφωνα με τους θρύλους της φυλής. Εκτός αυτών, καπνίζουν αρειμανίως αυτοσχέδια, δικά τους τσιγάρα.
Συγχρόνως, ο βουδισμός, ακρογωνιαίος εθνικός λίθος, δεν περιορίζεται στα θρησκευτικά του καθήκοντα, αλλά αναλαμβάνει και πολιτικές πρωτοβουλίες προοδευτικού χαρακτήρα. Στην έκταση της Μιανμάρ, αν κάτι εντυπωσιάζει, είναι μια μεγάλη συστάδα βουδιστικών ναών, ονομαζόμενη Μπαγκάν. Κάπου τετρακόσια ναϋδρια ή μοναστήρια διαφορετικού αρχιτεκτονικού και λατρευτικού ύφους συνθέτουν αυτό που θα ονομάζαμε «το Άγιον Όρος του Βουδισμού». Αν και εγκαταλελειμμένα τα περισσότερα από αυτά κουβαλούν μνήμες έντονης θρησκευτικότητας, αποτελώντας ένα κέντρο γνωριμίας με το βουδισμό και τη φιλοσοφία τους.
Οι πολυάριθμοι βουδιστές μοναχοί της χώρας ήταν αυτοί που πρώτοι κίνησαν την επαναστατική εξέγερση εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος και του εγκλεισμού της νόμιμης πρωθυπουργού, το 2007. Είχε προηγηθεί διετής εγκλεισμός της για δύο χρόνια (2000-2002) και μια στημένη επίθεση αντιφρονούντων σε περιοδεία στο Μαντελέι, όπου σκοτώθηκαν πάνω από 80 άτομα, το 2003. Άντε πάλι εγκλεισμός, με την «Επανάσταση του σαφράν» (από το ιδιαίτερο χρώμα του ράσου των μοναχών) να αποτελεί συμβολικές, καθημερινές επισκέψεις διαμαρτυρίας των μοναχών, έξω από το σπίτι-φυλακή, στη διετία 2007-2008. Ήταν μια κίνηση καταγόμενη από τη φιλοσοφία του Μαχάτμα Γκάντι, της οποίας η Σου Κίι υπήρξε οπαδός.
Η αμφιλεγόμενη κυρία Σου Κίι
Μετά την επιτυχία της Επανάστασης του σαφράν και την απελευθέρωση της «κυρίας» το 2010, η εμπλοκή της στην πολιτική σκηνή, όπως αναμενόταν υπήρξε έντονη. Το 2015 εξελέγη βουλευτής και το 2016 κέρδισε τις εκλογές με ποσοστό 70% .
Τότε όμως η Σου Κίι επέδειξε ένα διαφορετικό πρόσωπο, τουλάχιστον απέναντι στους Ροχίγκια. Ξεκίνησαν οι προαναφερθείσες κινήσεις εθνοκάθαρσης, κάτι που την κατέστησε αντιπαθή στη διεθνή κοινή γνώμη. Τόσο, που κάποιοι ζήτησαν να της αφαιρεθεί το βραβείο Νόμπελ. Φρόντισε γι’ αυτό, όμως, μια ακόμη δικτατορική κυβέρνηση, η οποία της αφαίρεσε πραξικοπηματικά την εξουσία το 2021. Και τώρα ο Εγκέλαδος ήλθε να συμπληρώσει το καταστροφικό έργο δεκαετιών αποικιοκρατίας, δικτατοριών, τεράστιας οικονομικής ανέχειας, εμφυλίου πολέμου, με πολλούς νεκρούς, ακόμη και προβληματικής δημοκρατίας, με ερείπια και νεκρούς. Στην Μιανμάρ, ο αφανισμός δεν κάνει ρεπό.
