Ο “ελέφαντας” στην Ακρόπολη / γράφει η Δήμητρα Μυρίλλα

Δηλαδή, ένας «λιγούρικος αρχοντοχωριατισμός» που δεν αναπτύχθηκε σε «κενό αέρος», αλλά πάνω στην πλήρη εμπορευματοποίηση του πολιτισμού, ο οποίος διαπερνά και καθορίζει την κρατική πολιτιστική πολιτική

 Δήμητρα Μυρίλλα

Η είδηση είναι η εξής: Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) απέρριψε το αίτημα του σκηνοθέτη Γιώργου Λάνθιμου να γίνουν στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης τα γυρίσματα της ταινίας του Bugonia. 

Και από δω και πέρα ξεκινούν τα ερωτήματα:

Ποιον χρειάζεται η Ακρόπολη, αλήθεια; Για σκεφτείτε το… Χρειάζεται τη Νία Βαρντάλος, τον Dior, τη Τζένιφερ Λόπεζ, τη Μαρίνα Σάττι, αλλά όχι (και) τον Λάνθιμο; Η’ μήπως από όλο αυτόν τον κατάλογο, ίσως  τελικά δεν χρειαζόταν κανέναν, παρά μόνο τον Λάνθιμο;

Ποια είναι τα κριτήρια; Της δημοφιλίας; Της καλλιτεχνικής αισθητικής; Του ποιοτικού (ποιος το ορίζει;) αποτελέσματος; Γιατί το τουριστικό Χόλυγουντ της Νίας Βαρντάλος έκανε για την Ακρόπολη – και παρότι  υπήρχαν αντιδράσεις για την παραχώρηση του χώρου για γυρίσματα, τελικά, δόθηκε – αλλά το εξτραβαγκάντ και σοκαριστικό Χόλυγουντ του Λάνθιμου δεν είναι συμβατό;  Και γιατί εδώ που τα λέμε ο Dior δεν έπρεπε να φωτογραφίσει τα μοντέλα του στην Ακρόπολη; Μήπως, η υψηλή ραπτική δεν έχει αισθητικό αποτέλεσμα με καλλιτεχνική αξία; 

Οπως βλέπετε μπλέκουμε. Και μπλέκουμε πολύ άσχημα. Διότι τα παραπάνω ερωτήματα δεν έχουν ξεκάθαρες απαντήσεις… εκτός από μία που διαδίδεται και περιφέρεται από εδώ και δεκαετίες:

Με αυτό το επιχείρημα, σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις (πλήν Λάνθιμου), η Ακρόπολη παραχωρήθηκε. Εξαίρεση, αποτέλεσε το 2017  η ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, με την οποία απέρριψε το αίτημα του γνωστού μεγαθηρίου στην βιομηχανία της μόδας, «Gucci», να μετατρέψει σε πασαρέλα την Ακρόπολη της Αθήνας. Τότε, στο σύνολο των συστημικών ΜΜΕ επαναλήφθηκαν τα τετριμμένα περί «συντηρητικού ιερατείου» των αρχαιολόγων, οι οποίοι «νομίζουν» ότι οι αρχαιότητες είναι «ιδιοκτησία» τους, περί «σκοταδισμού» του ΚΑΣ και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, περί «αρρωστημένης αρχαιολαγνείας» και «αρτηριοσκληρωτικής γραφειοκρατίας». 

Δηλαδή, ένας «λιγούρικος αρχοντοχωριατισμός» που δεν αναπτύχθηκε σε «κενό αέρος», αλλά πάνω στην πλήρη εμπορευματοποίηση του πολιτισμού , ο οποίος διαπερνά και καθορίζει την κρατική πολιτιστική πολιτική, αλλά και την αντίστοιχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ακριβώς πάνω σε αυτή τη λογική, όπου τα πάντα υποκλίνονται στο “στο θεό της αγοράς”  τα μνημεία “οφείλουν” να γίνονται ιδεατά ντεκόρ που θα “θεραπεύουν” τις ανησυχίες της αστικής ελίτ και πάνω σε αυτό το σκεπτικό άρχισε να «ζυμώνεται» η κοινωνία στη λογική των παραχωρήσεων μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς στο κεφάλαιο, ως κάτι το «φυσιολογικό» και “αναγκαίο”.

Αντιστρέφοντας τα ερωτήματα της αρχής… Εάν ο Λάνθιμος είχε λάβει άδεια γυρισμάτων για την Ακρόπολη, με ποιο ακριβώς επιχείρημα το ΚΑΣ θα αρνιόταν να παραχωρήσει τον αρχαιολογικό χώρο στην επόμενη κινηματογραφική εταιρεία παραγωγής, στον επόμενο οίκο ραπτικής, στην επόμενη τραγουδιστική υποψηφιότητα της Eurovision; Επιπλέον, το να επιδιώκει το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και κατ’ επέκταση το Υπουργείο Πολιτισμού να κρίνει με βάση το περιεχόμενο του εκάστοτε καλλιτεχνικού έργου ενέχει προφανείς κινδύνους. 

Από την άλλη πλευρά, η πρόδηλη σε βαθμό χυδαιότητας εμπορευματοποίηση του χώρου προς τέρψιν της ελίτ συντελείται και με άλλους τρόπους…

Ο πιο κραυγαλέος είναι η κατ’ εξαίρεση χρήση του χώρου για ιδιωτικές ξεναγήσεις πλουσίων επισκεπτών, οι οποίοι  δεν μπορούν να συνωστίζονται με το πόπολο και γι’ αυτό πληρώνοντας ένα μεγάλο αντίτιμο, απολαμβάνουν πριβέ ξενάγηση ενώ κατά την έξοδό τους λαμβάνουν και ένα επίσης διόλου ευκαταφρόνητο αναμνηστικό δώρο. 

Ο πιο διαδεδομένος είναι η χορηγία. Ενας εναλλακτικός τρόπος για την εμπορευματοποίηση των μνημείων και ο πλέον ύπουλος. Ειδικά σε ό,τι αφορά σε προβεβλημένα μνημεία, όπως αυτό της Ακρόπολης, δεν υπάρχει περίπτωση ο «χορηγός» να μην απαιτεί ανταλλάγματα. Να θυμίσουμε ότι το 2005 η «Φίλιπς» πήρε άδεια από το ΚΑΣ να χρησιμοποιήσει την Ακρόπολη στην διαφημιστική της καμπάνια… επειδή έκανε «σκόντο» στην πώληση του εξοπλισμού για τον φωτισμό της. Ούτε καν «χορηγία» δηλαδή!

Το ιδεολόγημα του πολιτισμού ως “οικονομία”  εκφράστηκε και με την «σαλαμοποίηση» της δημόσιας πολιτιστικής διαχείρισης μέσω της δημιουργίας κρατικών, μεν, εταιρικών σχημάτων, τα οποία όμως λειτουργούν με τους «κανόνες της οικονομίας της αγοράς»… προς «όφελος του δημοσίου συμφέροντος», στο όνομα, πάντα(!), της «ευελιξίας», την οποία, υποτίθεται, «δεν διαθέτει» το «αμιγώς» Δημόσιο. Βλέπε, τη μετατροπή των πέντε μεγάλων μουσείων της χώρας σε ΝΠΔΔ. 

Επομένως, η ουσία της άρνησης του ΚΑΣ, στην περίπτωση της Gucci παλαιότερα και στην περίπτωση του Λάνθιμου τώρα, αλλά και η ουσία διαχρονικά των κυβερνητικών πολιτικών, δεν είναι η κάθετη και απόλυτη αντιπαράθεση με οποιαδήποτε λογική, μασκαρεμένη ή όχι, άμεση ή έμμεση, αγοραίας εκμετάλλευσης της πολιτιστικής κληρονομιάς ή προσβολής του χώρου με αναπαραστάσεις που δεν συνάδουν προς αυτόν, αλλά  επιλεκτική με κριτήρια περισσότερο κοινωνικο-πολιτικής συγκυρίας. 

Γι’ αυτό και ουδέποτε τέθηκε στο τραπέζι μια γενική αρχή που θα λέει ότι ο αρχαιολογικός χώρος της Ακρόπολης  δεν παραχωρείται για δράσεις, εκδηλώσεις, χρήσεις που έμμεσα ή άμεσα φέρουν εμπορικό χαρακτήρα. 

Προφανώς και η Ακρόπολη δεν είναι ένα αποκαθαρμένο, λευκό, άσπιλο και αμόλυντο μνημείο. Φέρει πάνω του πολλαπλά στρώματα ιστορίες, πολλές ζωές ανθρώπων.  Η μόνη οφειλή προς το μνημείο είναι ισότιμη ανάδειξη αυτών των πολλαπλών στρωμάτων και στιγμών στην ιστορία του με τρόπο ζωντανό και κατανοητό. 

Υπάρχουν εκδηλώσεις, χωρίς εμπορικό χαρακτήρα, που σέβονται το χώρο, την ιστορία και έχουν παιδευτικό χαρακτήρα και φέρνουν την κοινωνία σε επαφή με το χώρο; Προφανώς και υπάρχουν και όταν προκύπτουν μπορούν να κρίνονται κατά περίπτωση. 

Και εν κατακλείδι… Το  επιχείρημα της προβολής του μνημείου μέσα από εμπορικές χρήσεις μόνο ως κακόγουστο χωρατό μπορεί να εκληφθεί. Η Ακρόπολη δεν έχει ανάγκη κανέναν.  Ισχύει ακριβώς το αντίστροφο… Κάθε λήψη  λήψη πάνω στο χώρο διαφημίζει εκείνον που την κάνει έχοντας ως ιδανικό ντεκόρ τον Παρθενώνα. 

 imerodromos.gr

–