“Η στάση της κυβέρνησης απέναντι στους ανθρώπους της Τέχνης” / γράφει ο Ηλίας Μιχαλαρέας
Δεν είναι τυχαίο γεγονός λοιπόν ο εξωστρακισμός των καλλιτεχνικών μαθημάτων και της κοινωνιολογίας από τις τάξεις του λυκείου, η προαγωγή μιας ρευστής αισθητικής ιδιαίτερα στο χώρο της τέχνης ώστε να στρεβλώνεται η αντανάκλαση της πραγματικότητας και να δυσκολεύεται η κατανόησή της, η υποβάθμιση των πτυχίων των καλλιτεχνικών σχολών και η εξίσωσή τους με το απολυτήριο του λυκείου, καθώς και η βαθιά και προκλητική απαξίωση των ανθρώπων της τέχνης–
Είναι σαφής πλέον η ύπαρξη ενός διευθυντηρίου, που στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, προσπαθεί να επιβάλλει κάποιους βασικούς κανόνες στην λειτουργία της υπερδομής των καπιταλιστικών κοινωνιών της δύσης, με την μορφή εσωκαπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων.
Έτσι, προαναγγέλλουν το τέλος του κοινωνικού ανθρώπου ως αποτέλεσμα του υποτιθέμενου τέλους των κοινωνικών σχέσεων. Την θέση τους παίρνουν, το απομονωμένο, αλλοτριωμένο άτομο και τα κοινωνικά δίκτυα. Επιχειρείται ουσιαστικά, να μεταφερθεί η ζωή από τον φυσικό και κοινωνικό χώρο, στον κυβερνοχώρο
Συζητούν για το πέρασμα από τον πολιτισμό που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, τον πολιτισμό του κοινωνικού ανθρώπου, σε έναν άλλο πολιτισμό, το βασικό χαρακτηριστικό του οποίου είναι η έννοια των μετανθρώπινων κοινωνιών και του μετά ανθρώπου, του μη κοινωνικού ανθρώπου. Ενός ανθρώπου χωρίς ταυτότητα κοινωνική, ταξική, εθνική, πολιτιστική, ιστορική, φύλλου κλπ.
Φλερτάρουν με τις δυνατότητες που πιθανόν να προκύψουν από την σύζευξη του οργανικού και του ψηφιακού, γιατί μπορεί να δημιουργηθεί ένα ανδροειδές χειραγωγείσιμο και ελεγχόμενο, που δεν θα αμφισβητεί την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Οι έννοιες “android” και “meta”, είναι ήδη παρούσες και στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργώντας την απαραίτητη εξοικείωση και ανοχή.
Στις χώρες της Δύσης, παίρνονται συγκεκριμένα μέτρα που διευθετούν αυτή την επιδίωξη. Οι έννοιες “γονέας 1” και “γονέας 2” μπαίνουν στη θέση του πατέρας και μητέρα, υποβαθμίζονται οι κοινωνικές και συλλογικές δραστηριότητες, ενώ πριμοδοτείται ο ατομικισμός και η αποξένωση που διασφαλίζονται πλέον και με την νομιμοποίηση της χρήσης κατασταλτικών ουσιών (κάνναβης κλπ).
Στον χώρο της παιδείας παρατηρείται η αντικατάσταση της εκπαίδευσης από την κατάρτιση, της γνώσης από την πληροφόρηση, της κριτικής σκέψης, από την “ψηφιακή” σκέψη και την απομνημόνευση, ενώ επιχειρείται ο τεχνητός διαχωρισμός της ικανότητας- δεξιότητας από την προσωπικότητα. Οι “γιάπις” του παρελθόντος και τα “Golden boys” του παρόντος επιβεβαιώνουν αυτή την ωμή πραγματικότητα.
Στον χώρο της εργασίας παρατηρούμε εδώ και καιρό την αντικατάσταση της έννοιας της εργασίας από την έννοια της απασχόλησης, του εργαζόμενου ανθρώπου από τον καταρτήσιμο – απασχολήσιμο άνθρωπο (Νομοσχέδιο για την παιδεία. Η έννοια του καταρτήσιμου ανθρώπου. Ημεροδρόμος, 10 Ιουνίου 2020), την αποσύνδεση του πτυχίου από το επάγγελμα, την συνολική ανατροπή των εργασιακών σχέσεων.
Δεν είναι τυχαίο γεγονός λοιπόν ο εξωστρακισμός των καλλιτεχνικών μαθημάτων και της κοινωνιολογίας από τις τάξεις του λυκείου, η προαγωγή μιας ρευστής αισθητικής ιδιαίτερα στο χώρο της τέχνης ώστε να στρεβλώνεται η αντανάκλαση της πραγματικότητας και να δυσκολεύεται η κατανόησή της, η υποβάθμιση των πτυχίων των καλλιτεχνικών σχολών και η εξίσωσή τους με το απολυτήριο του λυκείου, καθώς και η βαθιά και προκλητική απαξίωση των ανθρώπων της τέχνης.
Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ γνωρίζουμε πως η τέχνη διαμεσολαβεί με θετικό τρόπο την σχέση του ατόμου τόσο με τον εαυτό του, όσο και με τους άλλους και από αυτήν την άποψη διαδραματίζει ένα σημαντικό παιδαγωγικό ρόλο.
Πρόσφατες μελέτες ανέδειξαν σημαντική πτώση στο δείκτη νοημοσύνης των μαθητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη Γερμανία και στη Γαλλία, καθώς και γενικότερη πτώση του σχολικού επιπέδου, λόγω της φτωχοποίησης της γλώσσας και της όξυνσης των κοινωνικών αντιθέσεων. Άλλες μελέτες, ανέδειξαν υψηλή συνάφεια μεταξύ του περιορισμού του λεξιλογίου, της φτωχοποίησης δηλαδή της γλώσσας, με την μείωση της δυνατότητας έκφρασης και δημιουργίας. Όσο λιγότερες λέξεις χρησιμοποιούνται, τόσο μειώνεται η δυνατότητα σκέψης, κριτικής σκέψης και κατά συνέπεια της υποθετικοαφαιρετικής λογικής. Ο ορθολογισμός υποχωρεί προς όφελος του ανορθολογισμού και της μεταφυσικής.
Φτωχότερο λεξιλόγιο, σημαίνει δυσκολία στην έκφραση. Λιγότερο εκφραζόμαστε, περισσότερο αυξάνεται η επιθετικότητα και οι παραβατικές συμπεριφορές, ιδιαίτερα στα νέα παιδιά.
Το μέλλον της τέχνης, η τέχνη ως κώδικας, ως γλώσσα, η ποίηση, η λογοτεχνία υποθηκεύονται συνειδητά.
Ο λόγος δίνει την θέση του στη σιωπή, που προκύπτει πλέον ως κυρίαρχο δόγμα. Πρόσφατα, άρθρο στον Guardian, έθεσε την άποψη πως η συχνή και συστηματική αγορά βιβλίων και το συχνό και συστηματικό διάβασμα τους, έχουν χαρακτηριστικά ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς! Ο δρόμος λοιπόν, για την ψυχολογικοποίηση- ψυχιατρικοποίηση κοινωνικών συμπεριφορών, είναι ανοικτός… . Βέβαια, τα παραπάνω δεν αφορούν το διαδίκτυο, που με αυτό τον τρόπο πριμοδοτείται να αντικαταστήσει τις βιβλιοθήκες μας! Φυσικά, όταν λέμε διαδίκτυο εννοούμε τους ιδιοκτήτες του, δηλαδή τους GAFA.
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια τακτική που κυριαρχεί το δόγμα της σύγχυσης και της αμφιβολίας. Ούτε ένα σταθερό σημείο αναφοράς δεν πρέπει να παραμείνει στη θέση του. Εάν μάλιστα αυτή η τάση θεωρηθεί, ακόμα και εάν δεν είναι, πλειοψηφική με την βοήθεια των ΜΜΕ, τότε η μειοψηφίες που αντιδρούν θα τείνουν να προσαρμοστούν.
Μία από τις βασικές επιδιώξεις είναι, να μην έχει ο σύγχρονος άνθρωπος μια προσωπική επαφή με την τέχνη, με το αντικείμενο της τέχνης και το προϊόν της. Δηλαδή να μην εμπλέκεται προσωπικά στην διαδικασία της σχέσης υποκειμένου – καλλιτεχνικού προϊόντος και άρα να μην αναγνωρίζει μέσα στο έργο τέχνης τον εαυτό του και το αντίστροφο. Σε αυτή την βαθιά αλλοτριωμένη σχέση, η φόρμα κυριαρχεί στο περιεχόμενο και το αποξενωμένο άτομο αποϊστορικοποιείται.
Το προϊόν της τέχνης γίνεται ένα οποιοδήποτε καταναλωτικό προϊόν με ημερομηνία λήξης, η τέχνη γίνεται βαθιά συντηρητική και ενίοτε στο όριο του χυδαίου γίνεται μέσω νομιμοποίησης της κυρίαρχης νοοτροπίας της σήψης και της παρακμής (βλ. ”μουσική” τραπ).
Η ουσία των όσων συμβαίνουν βρίσκεται στο γεγονός πως τέχνη μαζί με την επιστήμη αποτελούν τις υψηλότερες μορφές της ανθρώπινης συνείδησης και είναι η πιο πολύπλευρη έκφραση των αισθητικών σχέσεων του ανθρώπου με την πραγματικότητα.
Για το λόγο αυτό, η τέχνη αντανακλά τις ταξικές αντιθέσεις και γίνεται πεδίο ταξικών, ιδεολογικών συγκρούσεων της συντήρησης με την πρόοδο. Παράλληλα, ο πολιτισμός γενικότερα και η τέχνη, αντεπιδρούν στο κοινωνικό γίγνεσθαι και γίνονται όπλο που ανάλογα με την χρήση του, συμβάλλει στην διατήρηση ή την ανατροπή του κοινωνικού κατεστημένου.
Συνεπώς, οι αντιδραστικές δυνάμεις διεξάγουν ένα ανελέητο πόλεμο ενάντια στους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ενάντια στην προοδευτική τέχνη (Οι έννοιες της ποιότητας και της προοδευτικότητας στην τέχνη. Ημεροδρόμος, 1 Νοεμβρίου 2021). Ταυτόχρονα, αυτός ο πόλεμος στρέφεται και προς το λαό, προσπαθώντας να του στερήσουν την πρόσβαση στην τέχνη, εκμεταλλευόμενοι κυρίως τις κοινωνικές ανισότητες.
Αυτά διακυβεύονται σήμερα. Όμως, οι εργαζόμενοι καλλιτέχνες, οι σπουδαστές, μέσα από τις συλλογικές τους δράσεις και τους αγώνες τους σπάνε τους κώδικες της σιωπής, υπερασπίζονται τον πολιτισμό και σε τελευταία ανάλυση τον ίδιο τον άνθρωπο του σήμερα, αλλά και του αύριο. Υπερασπίζονται το δικαίωμα στη φαντασία, στην δημιουργία, στην επικοινωνία, στο όνειρο. Υπερασπίζονται το δικαίωμα του νέου ανθρώπου να ονειρεύεται την ανατροπή ενός κόσμου που σαπίζει. Το διακύβευμα είναι ο άνθρωπος που ονειρεύεται, είναι ίδιος ο άνθρωπος. Είμαστε μαζί τους.
