Βιβλιοκριτική: Ηλίας Γιαννακόπουλος “Ουκρανικός Πόλεμος: Aναγνώσεις, ερμηνείες και Διδάγματα” / γράφει ο Κωστής Δεμερτζής
*Γράφει ο Κωστής Δεμερτζής
«Τίνες εστέ, και τοίσι πολεμείτε».(Αίσωπος)
Ο φίλος και συνεργάτης Ηλίας Γιαννακόπουλος μάς έστειλε το βιβλίο του: «Ουκρανικός Πόλεμος: Αναγνώσεις, ερμηνείες και διδάγματα. Απλουστεύσεις και γενικεύσεις», εκδόσεις «Γραφή», Τρίκαλα, 202
Για την γραφή και την μέθοδο του Γιαννακόπουλου έχουμε γράψει κι άλλοτε. Κάποιες ενημερώσεις, μεθοδολογικής καταρχάς φύσεως, θα κάνουμε επ’ ευκαιρία του νέου του βιβλίου.
Δεν είναι τυχαίο που, στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, ο Γιαννακόπουλος παραθέτει την περίφημη «Κατηγορική Προσταγή» του Καντ. Ολόκληρο το απόσπασμά του έχει ως εξής: «Βέβαια το ζητούμενο είναι ο τερματισμός του πολέμου και η αποτροπή κάθε πολέμου. Οι υλικές καταστροφές, οι πρόσφυγες και οι θάνατοι (στρατιωτών και αμάχων) καταδεικνύουν την ηθική παρεκτροπή του πολιτισμού μας και την ανάγκη να καταστεί η Κατηγορική Προσταγή του Καντ οδηγός κάθε προσωπικής και κρατικής συμπεριφοράς: Πράττε έτσι ώστε ο κανόνας από τον οποίο εμπνέεται η δράση σου να μπορεί να ισχύσει ταυτόχρονα ως αρχή μιας καθολικής νομοθεσίας».
Χρωστάμε στον Γιαννακόπουλο την επέκταση της γνωστής Καντιανής ρήσης από τους ανθρώπους στα Κράτη. Ομολογούμε ότι, μέχρι τώρα, νομίζαμε ότι ίσχυε μόνο για τους ανθρώπους. Ενημερωνόμαστε, όμως. Υποσχόμαστε να επιστρέψουμε και να διαβάσουμε την «Κριτική του Πρακτικού Λόγου».(Καντ)
Στο παραπάνω πλαίσιο, βέβαια, δεν είναι δύσκολο να «περάσεις» από τα άτομα στα Κράτη, αν ταυτίζεις τα δυο τους, με εξισώσεις όπως: «Τουρκία = Ερντογάν», ή «Ρωσία = Πούτιν», έστω επί προσωρινής βάσεως. Και πάντοτε υπό τον νόμο της τυχαιότητας – και του χάους. Αν, λ.χ., πριν από λίγα χρόνια, δεν είχε ενημερώσει ο «Πούτιν» τον «Ερντογάν» ότι οι Αμερικάνοι τού είχαν στήσει πραξικόπημα, ο Ερντογάν θα είχε δολοφονηθεί, και ίσως θα είχαμε να κάνουμε με κάποιον λιγότερο «σουλτάνο» απέναντι. Εμείς, ό,τι μπορούσαμε κάναμε: δώσαμε άσυλο στους πραξικοπηματίες που κατέφυγαν στα χώματά μας.
Τι θα’ λεγε ο Καντ άμα ζούσε, αν θα μας έπαιρνε στο κυνήγι όλους, ή αν θα είχε οποιαδήποτε βαρύτητα η γνώμη του, είναι άλλο ζήτημα. Είναι, όμως, βασικό – και χαρακτηριστικό της ελληνικής μεθόδου – να αγορεύει, καταρχάς σε ρητορικό επίπεδο, εκφέροντας ρήσεις με Καντιανές αξιώσεις. Και τέτοιες ρήσεις είναι των μεγάλων ανδρών: δικών μας, Θουκυδίδης κατ’ εξοχήν, Ηράκλειτος, ο θείος Πλάτων, Σόλων κ.τ.λ., αλλά και ξένων: Ντοστογιέφσκι, Δάντης, Βίλχελμ Ράιχ κ.τ.λ.
Έτσι, η μέθοδος του Γιαννακόπουλου, σ’ ένα «τρέχον γεγονός» (currentevent), όπως ο Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος, είναι η «συζήτηση» της υπαγωγής των γεγονότων, χοντρικά ιδωμένων, σε ρήσεις καταρχάς αξιολογικές. Αξιοσημείωτη είναι η μέθοδος που ο Γιαννακόπουλος «συζητεί» τις αξιολογικές ρήσεις που χρησιμοποιεί, λ.χ. τι εννοεί ο Ηράκλειτος με την έκφραση «πόλεμος πατήρ πάντων», ή ο Θουκυδίδης με την μία ρήση του ή την άλλη, από τις πολλές που περιλαμβάνονται στο βιβλίο και που φωτίζουν πολύπλευρα το φαινόμενο του πολέμου .
Θα διακινδυνεύαμε να πούμε-ερμηνεύοντας τόσο τον Ηράκλειτο όσο και τον Γιαννακόπουλο- πως η παραπάνω εμβληματική φράση του φιλοσόφου εντάσσεται στην γνωστή θεωρία περί συνεχούς αλλαγής σε συνδυασμό με το στοιχείο της “εναντιοδρομίας” ως πυρηνικού στοιχείου και κορυφαίας εκδήλωσης της ανθρώπινης φύσης-ύπαρξης.
Στο Ουκρανικό, ο Γιαννακόπουλος, με την μέθοδό του αυτή συντάσσεται εξ ολοκλήρου με το τρέχον Δυτικό αφήγημα. Στο βάθος, υπάρχει το αίτημα της «ηθικοποίησης της πολιτικής». Στην ουσία, επιχειρεί πολιτική ανάλυση μέσω αξιολογικών κρίσεων. Η υπαγωγή, μέσω γνωστών ρήσεων μεγάλων ανδρών, στην ύστατη ρήση της Καντιανής κατηγορικής προσταγής, επιχειρεί να δώσει στο αφήγημα αυτό αξιώσεις παγκόσμιας ισχύος.
Προφανώς, το αφήγημά του δεν είναι το μόνο. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν περισσότερα αφηγήματα, και ο Γιαννακόπουλος επιχειρεί να τα «συζητήσει», εισάγοντάς τα στο δικό του. Είναι αυτό ένας «λογισμός των αφηγημάτων»;
Βέβαια οι τυχόν διαφωνίες και οι ενστάσεις μου δεν μπορούν να μειώσουν την επιχειρηματολογία του συγγραφέα στο βαθμό που δεχόμαστε αφενός μεν πως ο πόλεμος είναι “ βίαιος διδάσκαλος” και αφετέρου η δ η μ ο κ ρ α τ ί α μας θεμελιώνεται πάνω στις αντιθέσεις σύμφωνα και με την κοσμοποιό δύναμη της σύγκλισης των αντιθέσεων όπως εκφράστηκε από τον Ηράκλειτο (αγαπημένο φιλόσοφο του συγγραφέα) με την γνωστή «Παλίντονο Αρμονία» .Δεν είμαστε οπαδοί της κοινωνίας των “ομοιοτήτων”, αλλά ούτε και των ατέλειωτων αντιθέσεων που δεν οδηγούν στη σ ύ ν θ ε σ η (ενότητα) σύμφωνα και με την εγελιανή διαλεκτική (Θέση-Αντίθεση-Σύνθεση).
Εξάλλου τον πόλεμο ως πρακτική και επιλογή επίλυσης των διαφορών όλοι τον απευχόμαστε, αρκεί να συμφωνήσουμε στο γενεσιουργό του αίτιο και στους πραγματικούς ενόχους. Και ο καλύτερος τρόπος να αποφύγουμε τον 4ο Παγκόσμιο Πόλεμο (που ο Αινστάιν είπε ότι θα γίνει με πέτρες και τσεκούρια) είναι να αποτρέψουμε τον επαπειλούμενο 3ο παγκόσμιο.
Το βιβλίο ως μία κραυγή αγωνίας για την ε ι ρ ή ν η μάς πείθει και μάς συγκινεί, και απ’ αυτήν την άποψη καλοδεχόμαστε το βιβλίο του Γιαννακόπουλου, και χαιρόμαστε που διήλθαμε τις σελίδες του.Εξάλλου πρέπει να είναι το πρώτο βιβλίο στην ελληνική βιβλιογραφία ως έκδοση με τόσα κείμενα συγκεντρωμένα (22) αποκλειστικά αφιερωμένα στον Ουκρανικό πόλεμο.
*Ο Κωστής Δεμερτζής είναι εκδότης της εφημερίδας “ΝΕΑ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΕΥΒΟΙΑ”.
* Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Τρίτη,1η Νοεμβρίου 2022 και ώρα 19.00 στην αίθουσα Τσιτσάνη. Ομιλητές θα είναι οι πρώην βουλευτές Τρικάλων: 1.Ηλίας Βλαχογιάννης, 2.Χρήστος Μαγκούφης, 3.Χρήστος Σιμορέλης. Την συζήτηση συντονίζει ο δημοσιογράφος Λάζαρος Μάμαλης.
