Το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Ξηρασίας αποκάλυψε πως φέτος ζούμε τη μεγαλύτερη ξηρασία των τελευταίων ετών. Γεγονός που κάνει τη ζωή μας ακόμα πιο δύσκολη, σε ό,τι αφορά στην ενέργεια και τα τρόφιμα.
Έχεις φτάσει στα όρια σου, με όσα συμβαίνουν με το ρεύμα; Πάρε μια βαθιά εισπνοή, όπως ετοιμάζεσαι να διαχειριστείς και την έλλειψη του νερού. Βλέπεις, η ξηρασία ‘στεγνώνει’ τις καλλιέργειες (ειδικά βόρεια της Ιταλίας, νότια, κεντρικά και δυτικά της Γαλλίας, κεντρικά στη Γερμανία, στην ανατολική Ουγγαρία, τη βόρεια Ισπανία και την Πορτογαλία) και την παραγωγή ενέργειας, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο και δημιουργεί μια σειρά άλλων προβλημάτων.
Να θυμίσω κάπου εδώ πως έπειτα από ένα από τα χειρότερα καλοκαίρια της ιστορίας της Ευρώπης, σε επίπεδο πυρκαγιών και θερμοκρασιών, οι πολίτες της ηπείρου καταφεύγουν στα καυσόξυλα, για να μην “παραδοθούν” στο κρύο του χειμώνα ή στα χρέη.
Αυτό που μόλις είδες είναι το επίπεδο της ξηρασίας που υπήρχε στην ήπειρο μας, το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου, σύμφωνα με καταγραφές του Copernicus Emergency Management Service.
Αυτές χρησιμοποιήθηκαν στην έκθεση του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Ξηρασίας (Global Drought Observatory) που αποτελεί μέρος της ερευνητικής πτέρυγας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η έκθεση του Global Drought Observatory αποκάλυψε πως
- οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που συνδέονται με το είδος των κυμάτων καύσωνα που ‘ψήνουν’ την Ευρώπη ήταν τον Μάιο, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, στο υψηλότερο επίπεδο από το 1950.
- τα 2/3 των χωρών της Ευρώπης είναι υπό προειδοποίηση ξηρασίας που φαίνεται να είναι η χειρότερη των τελευταίων 500 χρόνων “εξαιτίας των διαδοχικών καυσώνων από το Μάιο και την επίμονη έλλειψη βροχόπτωσης”.
- ένα άλλο 17% ήταν σε alert (“η βλάστηση εμφανίζει σημάδια στρες”). Ένα μήνα νωρίτερα (βλ. Ιούλιος) το ποσοστό αυτό ήταν στο 11%.
“Ο συνεχιζόμενος καύσωνας και η έλλειψη νερού έχουν δημιουργήσει μια άνευ προηγουμένου πίεση στα επίπεδα του νερού σε ολόκληρη την ΕΕ”, δήλωσε η Επίτροπος Έρευνας Mariya Gabriel, πριν προσθέσει ότι “παρατηρούμε αυτήν τη στιγμή μια εποχή πυρκαγιών αρκετά πάνω από τον μέσο όρο και σημαντικό αντίκτυπο στην παραγωγή των καλλιεργειών. Η κλιματική αλλαγή είναι αναμφίβολα πιο αισθητή κάθε χρόνο που περνάει”.
Η έκθεση προειδοποιεί ότι η κατάσταση επιδεινώνεται σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η βόρεια Σερβία, η Ουκρανία, η Μολδαβία, η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Έχουν μπερδευτεί και τα δέντρα
Στη Μεγάλη Βρετανία, της οποίας περιοχές έχουν τεθεί σε καθεστώς ξηρασίας, δέντρα ‘πιστεύουν’ πως είμαστε στο φθινόπωρο, με τα φύλλα να παίρνουν τις χρυσοκόκκινες αποχρώσεις στο φαινόμενο που λέγεται ‘ψεύτικο φθινόπωρο’. Οφείλεται στη ζέστη, που έχει ‘οδηγήσει’ τα δέντρα να μπουν σε καθεστώς επιβίωσης, ‘γνωρίζοντας’ ότι δεν είναι φθινόπωρο, αφού οι ημέρες είναι ακόμα μεγάλες.
Ας επιστρέψουμε όμως, στην έκθεση του GDO που επισημαίνει πως η ξηρασία θα επηρεάσει τις αποδόσεις των καλλιεργειών, θα προκαλέσει πυρκαγιές και μπορεί να διαρκέσει αρκετούς περισσότερους μήνες, σε ορισμένες από τις περιοχές της Μεσογείου.
Σε σύγκριση με τον μέσο όρο των προηγούμενων πέντε ετών, οι προβλέψεις της ΕΕ για τη συγκομιδή είναι μειωμένες κατά 16% για τα σιτηρά σιτηρών, 15% για τη σόγια και 12% για τους ηλίανθους.
Η έκθεση προειδοποίησε ότι σχεδόν όλοι οι ποταμοί της Ευρώπης έχουν στεγνώσει σε κάποιο ποσοστό.
Διευκρινίζεται ότι εκτός από τις προφανείς επιπτώσεις στα σκάφη, τα ξηρά ποτάμια πλήττουν και τον ενεργειακό τομέα “που ήδη βρίσκεται σε κρίση“. Χαρακτηριστικά, η υδροηλεκτρική ενέργεια έχει μειωθεί κατά 20%.
Μια σοβαρή ξηρασία είναι παρούσα σε πολλά μέρη όλο το χρόνο, αλλά έχει επεκταθεί και επιδεινωθεί περαιτέρω από τις αρχές Αυγούστου, με τις συνθήκες πιθανότατα να διαρκούν έως το Νοέμβριο, κατά μήκος της Ευρωπαϊκής Μεσογείου.
Στη Γερμανία, όπου ‘στέγνωσε’ ο Ρήνος σε βαθμό να μην μπορούν να μετακινηθούν πλοία, οι περιβαλλοντολόγοι ανησυχούν ότι οι αποξηραμένες λίμνες και τα ποτάμια στο κέντρο της χώρας απειλούν την επιβίωση των ψαριών και άλλων άγριων ζώων.
Η αυστηρή προειδοποίηση των ερευνητών ακολουθεί τα γρήγορα καταβυθιζόμενα επίπεδα ποταμών σε όλη την Ευρώπη, τα οποία έχουν εκθέσει κειμήλια του παρελθόντος -συμπεριλαμβανομένων των βυθισμένων υπολειμμάτων ναζιστικών πλοίων του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου.
Στη Σερβία, η στάθμη του ποταμού Δούναβη (είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος της Ευρώπης) ήταν τόσο χαμηλά που εμφανίστηκαν συντρίμμια γερμανικών πολεμικών πλοίων. Είχαν βυθιστεί το 1944, για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών (βλ. Σοβιετικός Στρατός). Μετά την έκπληξη, ήλθε η ανησυχία για την κυκλοφορία πλοίων, αφού εντοπίστηκαν και 10.000 τεμάχια πυρομαχικών που δεν έχουν εκραγεί.
Το κόστος της απομάκρυνσης των πλοίων και των πυρομαχικών εκτιμήθηκε στα 30 εκατομμύρια δολάρια.
Στον ποταμό Έλβα, κοντά στην πόλη Děčín της Τσεχίας εντοπίστηκαν οι ‘πέτρες πείνας’: πρόκειται για τύπο υδρολογικού ορόσημου στην Κεντρική Ευρώπη. Οι πέτρες χρησιμεύουν ως μνημεία λιμών και προειδοποιήσεις. Δημιουργήθηκαν από τον 15ο έως τον 19ο αιώνα.
Για την ακρίβεια, οι Hungersteins τοποθετήθηκαν σε ποτάμια κατά τη διάρκεια της ξηρασίας. Στόχος ήταν να καταδείξουν τη στάθμη του νερού ως προειδοποίηση για τις μελλοντικές γενιές -ότι θα πρέπει να προετοιμαστούν για κακουχίες που σχετίζονται με την πείνα, εάν η στάθμη φτάσει ξανά στο ίδιο επίπεδο.
Σε αυτήν του Děčín (είναι του 1616) έχει χαραχθεί το μήνυμα ‘αν με δεις, κλάψε’ -καθώς συνέπεσε με τους λιμούς εν καιρώ Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Άλλες δημιουργήθηκαν μετά την κρίση πείνας του 1816-1817 που προκλήθηκε από τις εκρήξεις του ηφαιστείου Tambora.
Στην Ιταλία, κατά τη χειρότερη ξηρασία της 70ετιας, αναδύθηκαν τα θεμέλια μιας γέφυρας 2.000 ετών στον Τίβερη, ενώ στον ποταμό Πάδο ψαράδες βρήκαν μια βόμβα 450 κιλών.
Στα νερά, δυτικά της Μαδρίτης ‘εμφανίστηκε’ το Dolmen of Guadalperal, ένα μεγαλιθικό μνημείο ηλικίας τεσσάρων έως πέντε χιλιετιών. Χωριό της Ισπανίας που είχε βυθιστεί, όταν κατασκευάστηκαν τεχνητές δεξαμενές το ’60, έγινε και πάλι ορατό.
Παρεμπιπτόντως, στο Dinosaur Valley State Park του Τέξας ανακαλύφθηκαν ίχνη δεινοσαύρου που έζησε πριν 113 εκατομμύρια χρόνια.
Μια που ‘πήγαμε’ στις ΗΠΑ, να μείνουμε εκεί αφού πρώτα εξηγήσουμε δυο πράγματα για την υδροηλεκτρική ενέργεια -η παραγωγή της οποίας μειώθηκε κατά 40% από το Γενάρη έως το Μάη.
Από τις περιστρεφόμενες τουρμπίνες, έως την υδραυλική ρωγμάτωση (μέθοδος εξόρυξης φυσικού αερίου και πετρελαίου) και το καύσιμο διύλισης πετρελαίου, η ροή του νερού είναι κρίσιμη για τη ροή ηλεκτρόνιων και τη θερμότητα.
Όπως εξηγεί το Vox ο ενεργειακός τομέας χρησιμοποιεί το νερό διαφορετικά από τα νοικοκυριά, τα αγροκτήματα και τα εργοστάσια: ενώ απαιτεί μεγάλες ποσότητες, μεγάλο μέρος δεν καταναλώνεται και επιστρέφει στις δεξαμενές, τα ποτάμια και τις λίμνες.
Παράδειγμα: ένα φράγμα μπορεί να απελευθερώσει νερό για να περιστρέψει μια τουρμπίνα, ώστε να παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό το νερό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά από ένα άλλο φράγμα στα κατάντη.
Στην άλλη ακτή του Ατλαντικού, το 90% της ηλεκτρικής ενέργειας προέρχεται από θερμοηλεκτρικούς σταθμούς. Χρησιμοποιούν ένα καύσιμο (άνθρακα, αέριο, πυρηνικό) για να βράσουν το νερό, να γίνει ατμός, να δημιουργηθεί στρόβιλος και να γυρίζει μια γεννήτρια. Η ξηρασία επηρεάζει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, με διάφορους τρόπους, με τις δεξαμενές στις δυτικές ΗΠΑ να έχουν εξαντλήσει τα αποθέματα.
Τα χαμηλότερα επίπεδα νερού σε μια δεξαμενή σημαίνουν ότι υπάρχει λιγότερη διαθέσιμη ενέργεια, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχει και λιγότερο νερό για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τους αγρότες.
Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών προειδοποίησε ότι εάν επιμείνουν οι συνθήκες ξηρασίας, οι δύο μεγαλύτερες υδροηλεκτρικές δεξαμενές στις ΗΠΑ (η λίμνη Mead ροφοδοτεί το φράγμα Χούβερ, το οποίο έχει χωρητικότητα ισχύος που ξεπερνά τα 2.000 μεγαβάτ και η λίμνη Powell οδηγεί γεννήτριες που κορυφώνονται στα 1.300 μεγαβάτ στο φράγμα Γκλεν Κάνιον) θα φτάσουν σε κατάσταση ‘dead pool‘, με τα επίπεδα του νερού να είναι τόσο χαμηλά που δεν θα ρέουν.
Διακοπές ρεύματος δεν έγιναν στις ΗΠΑ, καθώς εκατοντάδες σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής συνδέονται μέσω ενός τεράστιου δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας -συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 600 υδροηλεκτρικών φραγμάτων.
Έτσι, ενώ πολλοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής αντιμετωπίζουν ελλείψεις στην παραγωγή -ως αποτέλεσμα της ξηρασίας-, υπάρχουν αρκετές άλλες γεννήτριες που μπορούν να καλύψουν το κενό.
Στην Κίνα, έπειτα από ένα μήνα διαρκούς καύσωνα, παρατηρείται άνευ προηγουμένου ξηρασία, κατά μήκους του μεγαλύτερου ποταμού της χώρας (Yangtze). Όπως αναφέρει το BBC “οι λίμνες και οι παραπόταμοι έχουν υποχωρήσει και έτσι βγήκαν στην επιφάνεια από κοίτες ποταμών έως ένα βουδιστικό πέτρινο σκάλισμα, ηλικίας 600 ετών -μεταξύ άλλων”.
Η χαμηλή στάθμη των ποταμών μείωσε την ικανότητα των υδροηλεκτρικών σταθμών της περιοχής να παράγουν ενέργεια, με τα έκτακτα μέτρα που επιβλήθηκαν -για την εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας- να περιλαμβάνουν το κλείσιμο εργοστασίων, μειωμένα ωράρια λειτουργίας των καταστημάτων και απενεργοποίηση κλιματισμού στα κτίρια με γραφεία. “Όλα αυτά ήταν η αντίδραση στην έκρηξη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, την στιγμή που η παραγωγή είναι πολύ χαμηλή”.
Σε μεγάλες πόλεις που βρίσκονται κατά μήκος του ποταμού (πχ Σαγκάη) σβήνουν τα φώτα στην παραλία, ενώ σε άλλες σβήνουν τα δημόσια φώτα στους δρόμους.
Η βροχόπτωση στη χώρα, κατά το μήνα Αύγουστο έκανε record low, σημειώθηκαν δασικές πυρκαγιές και οι αγρότες είδαν το νερό που χρειάζονταν για τις καλλιέργειες τους, να εξαφανίζεται. Σε περιοχές προέκυψε πρόβλημα και με το πόσιμο νερό.
Στην Αφρική τίθεται και θέμα λιμού, με τη UNICEF (United Nations Childrens Fund) να προειδοποιεί ότι τα παιδιά που υποφέρουν κατά τη διάρκεια της τρομερής ξηρασίας σε περιοχές της ηπείρου “είναι «μία ασθένεια μακριά από την καταστροφή”.
Τους τελευταίους μήνες, υπήρξε σημαντική αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που επλήγησαν από την ξηρασία στην Αιθιοπία, την Κένυα και τη Σομαλία. Η έλλειψη νερού, οδηγεί και σε έλλειψη φαγητού -αφού πλήττονται οι καλλιέργειες.
Σε περιοχές της Δυτικής Αφρικής, η κατάσταση επιδεινώνεται από τις συγκρούσεις.
Εξήντα εκατομμύρια άνθρωποι στο Κέρας της Αφρικής δεν έχουν αξιόπιστη πρόσβαση σε ασφαλές νερό, λόγω αλλεπάλληλων αποτυχημένων βροχοπτώσεων. Όσοι έχουν το πληρώνουν πολύ ακριβά (οι τιμές έχουν αυξηθεί κατά 400% από τον Ιανουάριο του 2021, με την έλλειψη να επηρεάζει πρώτα τα παιδιά).
Στη Σομαλία πληρώνουν 10 δολάρια για 200 λίτρα νερού, τιμή 50 φορές πιο μεγάλη από εκείνη της Μεγάλης Βρετανίας.
