Οι κατακτήσεις των Σέρβων στην Ελλάδα και η προσπάθεια σερβοποίησης του Αγίου Όρους / 14ος αιώνας

« … Ο Στέφανος Δουσάν έγινε βασιλιάς της Σερβίας εκθρονίζοντας τον πατέρα του Στέφανο Ντέτσανι. Μέχρι το 1345 ο Δουσάν ο Ισχυρός είχε επεκτείνει το κράτος του στο ήμισυ των Βαλκανίων, σε εδάφη περισσότερα τόσο από τη Βυζαντινή όσο και από τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία. Έτσι το 1345 στις Σέρρες (Σιερ στα σερβικά) ο Δουσάν ανακήρυξε τον εαυτό του “Τσάρο” (“Καίσαρα”). Στις 16 Απριλίου του 1346 στα Σκόπια έστεψε τον εαυτό του “Αυτοκράτορα των Σέρβων και των Ελλήνων”, τίτλος που υποδήλωνε αξίωση διαδοχής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η τελετή έγινε από τον πρόσφατα ανακηρυχθέντα Σέρβο Πατριάρχη Ιωαννίκιο Β΄, τον Πατριάρχη Βουλγαρίας Συμεών και το Νικόλαο, Αρχιεπίσκοπο της Οχρίδας».

(https://el.wikipedia.org/wiki/Σερβική_Αυτοκρατορία)

Από την Αλβανική μετάφραση του βιβλίου του Σέρβου Stjepan Andoljak, καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του πανεπιστημίου της Prishtina, με τίτλο «SHKENCAT NDIHMESE TE HISTORISE» (Οι βοηθητικές της Ιστορίας Επιστήμες), σελ. 152-153, Prishtine 1972, παραθέτω χρυσόβουλο του αυτοκράτορα (Τσάρου) της Σερβίας Στεφάνου Ντουσάν (1331 – 1355) με χρονολογία σύνταξης το έτος 1349, το οποίο αφορά σε πράξη δωρεάς του προς την μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους, το πλήρες κείμενο του οποίου έχει ως ακολούθως:

«Επεί προευεργέτησεν η βασιλεία μου τη σεβασμία βασιλική μονή των τιμίων ασωμάτων, αύλων και επουρανίων αρχαγγέλλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και επικεκλημένη του Δοχειαρίου δια προγενεστέρου χρυσοβούλου της βασιλείας μου το χωρίον του Βερνάρον περί τας Σέρρας και περί την Σλάνιτζαν χωρίον την Σφέστιανην, δια γουν αναγκαίας τινας δουλείας της βασιλείας μου αφηρέθησαν εξ αυτής της σεβασμίας «μονής» τα τοιαύτα χωρία και αντ’ αυτά δωρείται και ευεργετεί η βασιλεία μου την ρηθείσαν σεβασμίαν μονήν του Δοχειαρίου το καστέλλιο την Ραβενίκαιαν συν του εκείσε πύργου και των ευρισκομένων παροίκων και ελευθέρων αμπελίων και χωραφίων, και μεθ’ ων έχει δικαίων και προνομίων, και πάσης της νομής της περιοχής αυτού, και απολύει τον παρόντα χρυσόβουλον λόγον της βασιλείας μου.

Όθεν και τη ισχύι και δυνάμει του παρόντος χρυσοβούλου λόγου της βασιλείας μου καθέξει μεν και νεμηθήσεται η τοιαύτη σεβασμία «μονή» των τιμίων αρχαγγέλων επουρανίων και νοερών δυνάμεων Μιχαήλ και Γαβριήλ και επικεκλημένη του Δοχειαρίου το ρηθέν καστέλλιον, την Αραβενίκαιαν, μετά του εκείσε πύργου και των ανθρώπων και πάσης της νομής και περιοχής αυτού ανενοχλήτως, αναποσπάστως και αναφαιρέτως και εκτός βάρους τινος και πάσης επηρείας δημοσιακής και συζητήσεως, και ούτε ζευγαριτίκιον ή διμόδαιον ή μιτάτον απαιτηθήσεται ποτε εξ αυτής δη της Αραβενικαίας, ούτε μη καστροκτησία ή αγγαρία ή άλλη τις επήρεια τε και δόσις, αλλ’ ως τω Θεώ αφιερωμένα διατηρώνται ανέπαφα, απάτητα, και ακαταδούλωτα.

 Τούτου γαρ χάριν εγένετο και παρών χρυσόβουλος Λόγος της βασιλείας μου και απελύθη τη διαληφθείση μονή κατά μήνα Μάρτιον της νυν τρεχούσης ινδ(ικτιώνος) β΄, του εξακισχιλιοστού οκτακοσιοστού πεντηκοστού εβδόμου έτους εν ω και το ημέτερον ευσεβές και θεοπρόβλητον υπεσημήνατο κράτος.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΤΩ ΘΕΩ ΠΙΣΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΣΕΡΒΙΑΣ ΚΑΙ ΡΩΜΑΝΙΑΣ

(Stjepan Andoljak «SHKENCAT NDIHMESE TE HISTORISE» (Οι βοηθητικές της Ιστορίας Επιστήμες), σελ. 152-153, Prishtine 1972)

Ο Stjepan Andoljak μας διευκρινίζει ότι το ανωτέρω χρυσόβουλο, το οποίο έχει συνταχθεί καθ΄ολοκληρίαν στην ελληνική γλώσσα, είδε προηγουμένως το φως της δημοσιότητας στην ειδική έκδοση των A. Solovjen – V. Mosin «GRCKE POVELJE SRPSKIH VLADAVA» (ελληνικά δωρητήρια έγγραφα Σέρβων ηγεμόνων). Belgrad 1936. Επειδή, κατά την άποψή μου, η περίοδος της βασιλείας του Στέφανου Ντουσάν δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς και κυρίως, δεν έχουν μελετηθεί και αναλυθεί τα γεγονότα εκείνα τα οποία σχετίζονται άμεσα με εκτεταμένα τμήματα του σημερινού ελλαδικού γεωγραφικού χώρου τα οποία ο Σέρβος αυτός ηγεμόνας είχε καταλάβει στρατιωτικά και ενσωματώσει στο σερβικό κράτος, κρίνω σκόπιμο να αναφερθώ εν ολίγοις στα φιλόδοξα σχέδιά του.

Το έναυσμα μου το έδωσε το ανωτέρω χρυσόβουλο το περιεχόμενο του οποίου, κατά την γνώμη μου, αποτελεί σε μικρογραφία τον προπομπό της μετέπειτα εμφανισθείσας θεωρίας του Πανσλαβισμού, ο οποίος στόχευε και εξακολουθεί ακόμα να στοχεύει στην παγκόσμια επικράτησή του μέσω της δημιουργίας ισχυρών σλαβικών κρατών σε νευραλγικούς γεωγραφικούς χώρους, ειδικότερα δε στα Βαλκάνια.

Ο Στέφανος Θ’ Ούρεσις Δ΄ Ντουσάν, όπως είναι ο πλήρης τίτλος του, επωφελήθηκε από την ευκαιρία που του δόθηκε κατά την περίοδο της ενδοβυζαντινής διαμάχης μεταξύ του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου και Ιωάννη Καντακουζηνού, ιδίως όταν ο τελευταίος σε επίσκεψή του στη Σερβία τον Ιούλιο του 1342 ζήτησε τη βοήθειά του, με αποτέλεσμα να επέμβει αυτός. «Η επέμβαση του Στέφανου Ντουσάν στο βυζαντινό εμφύλιο πόλεμο ανταποκρίνονταν στα επεκτατικά σχέδιά του και αποτελούσε διέξοδο στη σερβική αριστοκρατία που διψούσε για κατακτήσεις»

(Georg Ostrgorsky: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ», τόμ. 3^ος, σελ. 212. Αθήνα 1983).

 Ο Στέφανος Ντουσάν με την επέμβασή του στη βυζαντινή διαμάχη κατορθώνει και καταλαμβάνει εκτεταμένα τμήματα του σημερινού ελληνικού γεωγραφικού χώρου. Εκτός από τη Θεσσαλονίκη, όλη η Μακεδονία βρίσκονταν υπό την κατοχή των Σέρβων με την οριστική κατάληψη των Σερρών το Σεπτέμβριο του 1345. Ακολούθως, όλη η περιοχή ως τον ποταμό Νέστο περιήλθε στην εξουσία του. Οι κατακτήσεις του στον ελλαδικό χώρο ολοκληρώθηκαν με την κατάληψη της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, περιλαμβανομένων και των νότια αυτής περιοχών της Ακαρνανίας και Αιτωλίας.

Όταν πολιορκούσε τη Θεσσαλονίκη το 1340, επέβαλε στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου μια συνθήκη που εξασφάλιζε την κυριαρχία της Σερβίας σε περιοχές που εκτείνονταν από το Δούναβη μέχρι τον Κορινθιακό κόλπο, από την Αδριατική Θάλασσα μέχρι τον ποταμό Έβρο και περιελάμβανε όλη τη Βουλγαρία μέχρι τα περίχωρα της Αδριανούπολης. Η Βουλγαρία δεν είχε συνέλθει από την ήττα της από τους Σέρβους στη Μάχη του Βελμπούζντ και ο Βούλγαρος τσάρος, του οποίου την αδελφή ο Δουσάν αργότερα παντρεύτηκε, έγινε υποτελής του, με τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία κράτος υποτελές στη Σερβία μεταξύ 1331 και 1365. Ετσι ο Δουσάν κυβερνούσε σχεδόν το σύνολο της Βαλκανικής χερσονήσου, με εκτός της εξουσία του μόνο τη νότια Ελλάδα, τη Θεσσαλονίκη και τη Θράκη. Έδωσε άσυλο στον πρώην αντιβασιλέα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνό, όταν εξεγέρθηκε κατά της κυβέρνησης και συνήψαν συμμαχία.

(ttps://el.wikipedia.org/wiki/Σερβική_Αυτοκρατορία)

«Η επέμβαση του Στέφανου Ντουσάν στο βυζαντινό εμφύλιο πόλεμο ανταποκρίνονταν στα επεκτατικά σχέδιά του και αποτελούσε διέξοδο στη σερβική αριστοκρατία που διψούσε για κατακτήσεις»

(Georg Ostrgorsky: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ», τόμ. 3^ος, σελ. 212. Αθήνα 1983)

 Βυζαντινός αυτοκράτορας και ιστορικός, ο οποίος κάθισε στον θρόνο από το 1341 μέχρι την εκούσια παραίτησή του, το 1354. Τυπικά όμως, στέφθηκε αυτοκράτορας μόλις το 1347, ως συναυτοκράτορας του Ιωάννη Ε’, διότι κατά το διάστημα που μεσολάβησε από τον θάνατο του Ανδρόνικου Γ’ μέχρι το 1347, δεν υπήρχε επίσημος εστεμμένος αυτοκράτορας, αφού ο τελευταίος αυτοκράτορας δεν είχε ορίσει διάδοχο.

(https://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_Στ΄_Καντακουζηνός)

Κατ’ αυτόν τον τρόπο και με συνεχείς πολέμους ο Στέφανος Ντουσάν δημιούργησε μια μεγάλη σερβική αυτοκρατορία. Η επικράτειά του επεκτείνονταν τώρα από τον Δούναβη ως τον Κορινθιακό κόλπο και από την Αδριατική θάλασσα ως τις ακτές του Αιγαίου πελάγους.

(Georg Ostrogorsky, ό.π., σελ. 220)

Ο Στέφανος Ντουσάν θεώρησε ότι για την εδραίωση της κυριαρχίας του στον ελλαδικό χώρο απαραίτητη προϋπόθεση  ήταν να προσεταιριστεί τους κατά τόπους άρχοντες και γενικά όλους εκείνους τους παράγοντες οι οποίοι, κατά την άποψή του, κατάλληλα δελεαζόμενοι, θα του παρείχαν εγγυήσεις για τη συνέχιση της σερβικής κατακτητικής παρουσίας σ’ αυτό το χώρο.

Έτσι, στον ελλαδικό χώρο, επέτρεψε στους βυζαντινούς διοικητές και δικαστές να συνεχίσουν ανενόχλητα το έργο τους, ενώ συχνά πολλοί Έλληνες άρχοντες (τοπάρχες) έμπαιναν στην υπηρεσία του Σέρβου ηγεμόνα.

(Georg Ostrogorsky, ό.π., σελ. 220)

Είναι σαφές πλέον ότι ο Στέφανος Ντουσάν επιδίωκε να στεφθεί αυτοκράτορας της Νέας Ρώμης (Κράτος της Κωνσταντινούπολης) και κυρίως, τη θέση της άλλοτε κραταιής Βυζαντινής αυτοκρατορίας να πάρει η Σερβία. Ήδη, στα αμέσως επόμενα κατακτητικά του σχέδια ήταν να βαδίσει προς κατάληψη της Κωνσταντινούπολης μετά από κατάλληλες στρατιωτικές προετοιμασίες. Ήταν δε τόσο βέβαιος ότι η επίτευξη του στόχου αυτού ήταν ζήτημα ελάχιστου χρόνου, ώστε να μη διστάσει να υπογράφει στα χρυσόβουλα που χορηγούσε και σε άλλα επίσημα σερβικά έγγραφα ως: «ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΤΩ ΘΕΩ ΠΙΣΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΣΕΡΒΙΑΣ ΚΑΙ ΡΩΜΑΝΙΑΣ».

Παράλληλα, οργάνωσε την αυλή του, τη διοίκηση και το νομικό σύστημα της χώρας, κατά τα βυζαντινά πρότυπα, σε μεγάλο δε ποσοστό στα ως άνω έγγραφα χρησιμοποιούσε την ελληνική γλώσσα, όπως στο χρυσόβουλο που προανέφερα. Ως προς την πολιτική που εφάρμοσε έναντι της Εκκλησίας και ειδικά, προς την μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους, διορατικός και οξυδερκής όπως ήταν, πολιτεύτηκε κατά τρόπο άριστα διπλωματικό.

Από το προαναφερθέν χρυσόβουλο μας παρέχεται η πληροφορία ότι από τα εδάφη που κατάκτησε στον ελλαδικό χώρο, παραχώρησε δωρεάν στη μονή Δοχειαρίου αρχικά το χωριό Βερνάρο των Σερρών και το χωριό Σφέστιανη της Σλάνιτζας. Επειδή όμως, αργότερα, τα χωριά αυτά χρειάστηκε να ενταχθούν στο γενικότερο σχέδιό του για την πληρέστερη εξυπηρέτηση των μελλοντικών κατακτητικών επιδιώξεών του, ανακάλεσε τη δωρεά αυτή και στη θέση της παραχώρησε στη μονή Δοχειαρίου το καστέλιο  της Ραβενίκαιας (καστέλιο = μικρό κάστρο με πύργο) και όλους όσους κατοικούσαν γύρω του.

Είναι βέβαιο ότι οι δωρεές αυτές δεν περιορίστηκαν μόνο στη μονή Δοχειαρίου, αλλά και σε άλλες μονές του Αγίου Όρους. Απώτερος σκοπός του ήταν να υποκαταστήσει τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου και το ρόλο που διαδραμάτιζε αυτός στη μοναστική αυτή πολιτεία. «Πραγματοποίησε μια μακρόχρονη επίσκεψη στο Άγιο Όρος και παραχώρησε γενναιόδωρα στις ιστορικές μονές γαιοκτησίες και προνόμια. Ποτέ άλλοτε οι μονές του Άθω δεν απόλαυσαν τόσο μεγάλα δικαιώματα ασυλίας όπως στα χρόνια του Στέφανου Ντουσάν.

(Georg Ostrogorsky, ό.π., σελ. 219)

Παρατηρούμε ότι οι δωρεές του Στέφανου Ντουσάν προς τις μονές του Αγίου Όρους που έχουν σχέση με γαιοκτησίες, προέρχονταν από εδάφη του κατακτημένου ελληνικού χώρου και όχι του σερβικού, δηλαδή, από αρπαγές αγρών Ελλήνων αγροτών με σκοπό τη δωρεά τους στις αθωνικές μονές. Παρά ταύτα, οι δωρεές αυτές, παρ’ ό,τι ήταν προϊόν αρπαγών, γίνονταν «ασμένως» δεκτές από τις εν λόγω μονές. Παράλληλα, τα παραχωρούμενα προνόμια που αφορούσαν στη φορολογική ασυδοσία των μονών του Αγίου Όρους, προξενούν πράγματι εντύπωση, γνωστού όντος ότι η πλειονότητα του ελληνικού λαού την εποχή εκείνη, η οποία πένονταν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό και βρίσκονταν υπό καθεστώς δουλοπαροικίας, υφίστατο άγρια φορολόγηση. Ο Στέφανος Ντουσάν θεώρησε ώριμες τις περιστάσεις να προβεί και στην ίδρυση αυτόνομης σερβικής εκκλησίας, χωρίς την έγκριση του Οικουμενικού πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, πράγμα στο οποίο, βέβαια, δεν συναίνεσε το τελευταίο. Μάλιστα, ο πατριάρχης Κάλλιστος της Κωνσταντινούπολης, αρχικά αφόρισε το σερβική εκκλησία επειδή συστάθηκε αυθαίρετα.

Αργότερα, η έριδα αυτή θα εξομαλυνθεί. Τελικά, ο Στέφανος Ντουσάν προήγαγε  τη Σερβική Εκκλησία σε Ορθόδοξο Πατριαρχείο. Κατά την στέψη του Στεφάνου Ντουσάν ως αυτοκράτορα (τσάρου) της Σερβίας η οποία έλαβε χώραν στα Σκόπια την 16^η Απριλίου 1346, παραβρέθηκαν ο πατριάρχης Τυρνόβου (Βουλγαρίας), ο αυτοκέφαλος αρχιεπίσκοπος της Αχρίδας και αντιπρόσωποι των μονών του Αγίου Όρους.

(Georg Ostrogorsky, ό.π., σελ. 219)

Το γεγονός της παρουσίας αντιπροσώπων των μονών του Αγίου Όρους στη στέψη του Στέφανου Ντουσάν καταδεικνύει περίτρανα την επιτυχή διείσδυσή του και τη δυναμική παρουσία του στη μοναστική αυτή πολιτεία. Κυρίως όμως καταδεικνύει το βαθμό του επιτυχούς προσεταιρισμού σοβαρού αριθμού μονών οι οποίες, παρά την σχετική απαγόρευση του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης στη δικαιοδοσία του οποίου υπάγονταν, δεν δίστασαν να αποστείλουν αντιπροσώπους στην τελετή στέψης του Στεφάνου Ντουσάν ως αυτοκράτορα, αναγνωρίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο εμμέσως την πρωτοκαθεδρία του Σέρβου πατριάρχη.

« … Υπό τη Σερβική δικαιοδοσία περιήλθε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα πνευματικότητας – το Άγιο Όρος. Από το Νοέμβριο του 1345 οι Αγιορείτες μοναχοί αποδέχθηκαν την υπέρτατο κυριαρχία του και ο Δουσάν εγγυάται την αυτονομία τους, δίνοντας επίσης μια σειρά από οικονομικά προνόμια, με πλούσια δώρα και επιχορηγήσεις. Οι μοναχοί της Μονής Χιλανδαρίου (λίκνου της Σερβικής εκκλησίας, που ιδρύθηκε από τον Αγιο Σάββα, πρόγονο του) ήταν στην εμπροσθοφυλακή της εκκλησιαστικής κοινότητας».

(https://el.wikipedia.org/wiki/Στέφανος_Δουσάν)

Επίσης, μετά τη στέψη του, ο Στέφανος Ντουσάν φιλάρεσκα έδωσε στον εαυτό του και τον τίτλο «αυτοκράτωρ των Ρωμαίων» (Βυζαντινών), των Σέρβων, των Βουλγάρων και των Αλβανών.

(«ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ «ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ», τόμ. 12^ος, σελ. 37. Αθήνα 1963)

Στην Αλβανία, την οποία είχε καταλάβει και συμπεριλάβει στα όρια της αυτοκρατορίας του ο Στέφανος Ντουσάν, πολιτεύτηκε κατά τον αυτό τρόπο όπως και στα κατακτημένα τμήματα του ελλαδικού χώρου. Μας παρέχεται η πληροφορία ότι «… Εφάρμοσε πολιτική προς όφελος της Εκκλησίας στην οποία εδώρησε γαιοκτησίες και της ανεγνώρισε προνόμια.

(«HISTORIA E POPULLIT SHQIPTAR» (Ιστορία του Αλβανικού λαού), τόμος 1^ος, σελ. 193, επανέκδοση στη Prishtina το 1969. Μετάφραση από το γράφοντα).

Μέσα στα πλαίσια της ακολουθούμενης κατακτητικής πολιτικής του και προτιθέμενος να δημιουργήσει πρόβλημα στις σχέσεις ομόρων προς τη Σερβία βαλκανικών λαών με τη δημιουργία δημογραφικής αλλοίωσης στους κόλπους τους, συνέλαβε το εξής σχέδιο, απ’ ό,τι μας πληροφορεί η  ως άνω έκδοση «Για την εξυπηρέτηση των σχεδίων του ο Στέφανος Ντουσάν χρησιμοποίησε τους ορεσίβιους Αλβανούς, οι οποίοι κατά το πρώτο ήμισυ του 14^ου αι. κατέβαιναν μαζικά στους κάμπους.

Αυτός τους επέτρεψε να εγκατασταθούν στη Θεσσαλία με αποτέλεσμα να έλθουν (οι Αλβανοί) σε διαμάχη με το (ντόπιο) ελληνικό πληθυσμό και τους φεουδάρχες του … Οι μετακινήσεις των ορεσίβιων (Αλβανών) οι οποίες είχαν αρχίσει από τους προηγούμενους αιώνες έλαβαν μεγάλες διαστάσεις κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας του Στέφανου Ντουσάν, ο οποίος τους παρακίνησε και τους επέτρεψε να εγκατασταθούν σε ερημωθείσες από τον πληθυσμό περιοχές της Ελλάδας.

(«HISTORIA E POPULLIT SHQIPTAR», ό.π., σελ. 193 και 198)

Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται και από τον Κ. Παπαρρηγόπουλο «…. Η δε Θεσσαλία τοσούτον υπερεπληρώθη Αλβανών ώστε ούτοι μη δυνάμενοι να ζήσωσιν αυτόθι ετράπησαν εις νέας πάλιν μεταναστεύσεις κατά τε την λοιπήν χέρσον Ελλάδα και εις τινας των νήσων».

(Κ. Παπαρρηγόπουλος «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ», τόμος Ε΄, σελ. 170. Αθήνα 1887)

«Επηρεασμένος από τον (ορθόδοξο) κλήρο, ο Δουσάν έδειξε ακραία αυστηρότητα προς το Ρωμαιοκαθολικισμό. Όσοι υιοθέτησαν το Λατινικό τελετουργικό καταδικάστηκαν να εργαστούν στα ορυχεία και οι άνθρωποι που την προπαγάνδιζαν απειλήθηκαν με θάνατο. Ο παπισμός ανησύχησε από αυτό και από την αυξανόμενη δύναμη του Δουσάν και προκάλεσε την παλιά αντιπαλότητα των Καθολικών Ούγγρων εναντίον των Ορθοδόξων Σέρβων. Για άλλη μια φορά ο Δουσάν κατέβαλε τους εχθρούς του, από τους οποίους απέσπασε τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, γεγονός που σηματοδότησε το ζενίθ της Μεσαιωνικής Σερβικής Αυτοκρατορίας».

(https://el.wikipedia.org/wiki/Σερβική_Αυτοκρατορία)

Ο Στέφανος Ντουσάν δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει τα φιλόδοξα σχέδιά του λόγω του επισυμβάντος κατά το 1355 θανάτου του, καθ’ όν χρόνο βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη στρατιωτικές επιχειρήσεις των Σέρβων για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης.

Ήδη, είχε καταλάβει την Αδριανούπολη, όταν, ξαφνικά, απεβίωσε καθ’ οδόν. Μετά το θάνατό του η σερβική αυτοκρατορία κατακερματίστηκε σε μικρές ηγεμονίες επικεφαλής των οποίων βρίσκονταν Σέρβοι στρατιωτικοί και αριστοκράτες. Ο νεαρός γιος του Στέφανου Ντουσάν, Ουρός, ο οποίος διαδέχθηκε τον πατέρα του στον αυτοκρατορικό θρόνο, δεν κατόρθωσε να συγκρατήσει ενωμένα τα ετερογενή τμήματα της σερβικής αυτοκρατορίας. Στον ελλαδικό χώρο συνεχίστηκε η σερβική κατοχή με τη δημιουργία ανεξάρτητων μικρών ηγεμονιών υπό διάφορους Σέρβους τοπάρχες.

Στην Ήπειρο συνέχισε να κυβερνά ο Συμεών Ουρός, αδελφός του Στέφανου Ντουσάν. Μετά το θάνατό του ανέλαβε ο γαμπρός του Θωμάς Πρελιούμποβιτς. Στη Μακεδονία ο δεσπότης Iωάννης Ουγκλιέσα προσπαθεί να διατηρήσει ακέραια την ηγεμονία του. Πολύ σύντομα όμως, όλες οι σερβικές τοπαρχίες (δεσποτείες) στην Ελλάδα θα απωλεσθούν για τους Σέρβους. Τη θέση τους θα καταλάβουν Βυζαντινοί, Αλβανοί και Φράγκοι. Οι Σέρβοι, εντωμεταξύ, βαθμιαία άρχισαν να περιορίζοντα στα εδάφη τους, καθώς ένας νέος κίνδυνος απειλεί τώρα απ’ άκρου εις άκρον τα Βαλκάνια.

Είναι οι Τούρκοι, οι οποίοι συνεχώς ενδυναμώνονται, κάνουν εμφανή την παρουσία τους στο χώρο και φιλοδοξούν να καταστούν οι αδιαφιλονίκητοι αυθέντες του. Είχε ήδη δημοσιευθεί το παρόν άρθρο μου στην εβδομαδιαία εφημερίδα της Νάουσας «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ» σε τέσσερις συνέχειες (φύλλα 30/10/1999, 6/11/1999, 13/11/1999, 20/11/1999) όταν, τυχαίως, σε εφημερίδα της Θεσσαλονίκης διάβασα ένα δημοσίευμα που με ανάγκασε να επανέλθω και να το συμπληρώσω με τα κατωτέρω επί πλέον στοιχεία:

«Στο φύλλο της 22/11/1997 της εν Θεσσαλονίκη εκδιδόμενης εφημερίδας «ΝΕΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» είδε το φως της δημοσιότητας το κατωτέρω δημοσίευμα, μέρος του οποίου έχει ως ακολούθως: «ΕΠΙΣΚΕΦΤΗΚΕ ΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ ΣΕΡΒΟΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ. ΜΙΛΗΣΕ ΓΙΑ «ΦΙΛΙΑ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ». Βελιγράδι 21. (Μακ. Πρακτ.). Η τελετή αυτή επιβεβαίωσε τους αιώνιους φιλικούς δεσμούς μεταξύ του σερβικού και του ελληνικού λαού.

Αυτό ανέφερε ο ομοσπονδιακός υπουργός Ζόραν Μπιγκούλατς, ο οποίος είναι πρόεδρος της επιτροπής της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για τις σχέσεις με τις θρησκευτικές κοινότητες και παρέστη σε τελετή της μονής Βατοπεδίου στο Άγιο Όρος με αφορμή τη συμπλήρωση 800 χρόνων από τη μετάβαση στη μοναστική πολιτεία του Σέρβου ηγεμόνα Στεφάνου Νεμάνια (Ντουσάν) …»

(Φύλλο της 22/11/1997 της εν Θεσσαλονίκη εκδιδόμενης εφημερίδας «ΝΕΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»

Το δημοσίευμα αυτό το συσχετίζω με έτερο της εν Βεροία εκδιδόμενης εφημερίδας «ΗΜΕΡΗΣΙΑ» (φύλλο της 2/12/2000, σελ. 7), μέρος του οποίου, επίσης, παραθέτω:

«Ο ΚΟΣΤΟΥΝΙΤΣΑ ΑΥΡΙΟ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ. Τη μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους θα επισκεφθεί ο νέος πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας Βοϊσλάβ Κοστούνιτσα, συνοδευόμενος από 20 και πλέον μέλη της κυβέρνησης και συνεργάτες του. Η επίσκεψη έχει καθαρά θρησκευτικό χαρακτήρα και θα γίνει αύριο Κυριακή, την ημέρα που οι Ορθόδοξοι Σέρβοι εορτάζουν τα εισόδια της Θεοτόκου, σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο. Ο πρόεδρος της Νέας Γιουγκοσλαβίας θα επισκεφθεί τη Μονή Χιλανδαρίου, γνωστή και ως «Σέρβικο μοναστήρι», όπου και θα διανυκτερεύσει, αφού προηγουμένως περάσει από τη Μονή Βατοπεδίου, από όπου, όπως λέγεται, πέρασαν οι πρώτοι Σέρβοι καλόγεροι …»

(Εφημερίδα «ΗΜΕΡΗΣΙΑ» της Βέροιας, φύλλο της 2/12/2000, σελ. 7)

Ο Βόισλαβ Κοστούνιτσα (Σερβικά: Војислав Коштуница), είναι Σέρβος πολιτικός, και πρωθυπουργός από το 2004 ως το 2008. Υπήρξε ο τελευταίος Πρόεδρος της Ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας, διαδεχόμενος το Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.

(https://el.wikipedia.org/wiki/Βόϊσλαβ_Κοστούνιτσα)

Δεν θα παραλείψω να αναφερθώ και σε μια προσπάθεια του Πατριαρχείου της Μόσχας (περί τα τέλη της δεκαετίας 1980 – 1990) για την επάνδρωση της ρωσικής μονής Παντελεήμονος στο Άγιο Όρος με 80 περίπου δήθεν μοναχούς. Τα εν λόγω άτομα θεωρήθηκαν ως ανεπιθύμητα πρόσωπα και δεν τους επιτράπηκε η είσοδος στη μοναστική αυτή πολιτεία, Η θεωρία της «Τρίτης Ρώμης» σύμφωνα με την οποία η Ρωσία είναι ο φυσικός κληρονόμος της πάλαι ποτε κραταιής Βυζαντινής αυτοκρατορίας, αποτελεί το εφαλτήριο για το  Πατριαρχείο της Μόσχας, το οποίο καταβάλλει συστηματικές προσπάθειες για την ανάδειξή του σε ηγέτιδα εκκλησιαστική δύναμη στο χώρο της Ορθοδοξίας, με τον συστηματικό παραγκωνισμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης.

« .. Η Τρίτη Ρώμη (ρωσικά: Третий Рим), ονομασία που δίνεται στη Μόσχα μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως είναι η υποτιθέμενη διάδοχος της κληρονομιάς της αρχαίας Ρώμης (η «πρώτη Ρώμη»). Δεύτερη Ρώμη είναι η ονομασία που αναφέρεται συνήθως για την Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που ονομαζόταν επισήμως «Νέα Ρώμη» ή ένας από τους υποτιθέμενους διαδόχους της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας όπως τα Παπικά Κράτη και η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Την ονομασία “Τρίτη Ρώμη” απέκτησε η Μόσχα μετά το γάμο του Τσάρου Ιβάν Γ΄ της Ρωσίας με την ανηψιά του νεκρού Βυζαντινού αυτοκράτορα Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα».

(https://el.wikipedia.org/wiki/Tρίτη_Ρώμη_Μόσχα)

Λαμβανομένων υπ’ όψιν όλων των ανωτέρω, είναι σαφές ότι ο Πανσλαβισμός ουδέποτε εγκατέλειψε τις προσπάθειές του για την άλωση και σλαβοποίηση του Αγίου Όρους, Άλλωστε, για ποια «φιλία ανά τους αιώνες μεταξύ του σερβικού και του ελληνικού λαού » κάνει λόγο ο Σέρβος υπουργός Ζόραν Μπιγκούλατς, όταν είναι γνωστό ότι τον 14^ο αι. οι Σέρβοι είχαν καταλάβει και ενσωματώσει στο κράτος τους την μέχρι τον Κορινθιακό κόλπο Ελλάδα, μετατρέποντας τις περιοχές αυτές σε μικρές σερβικές ηγεμονίες με επικεφαλής Σέρβους τοπάρχες;

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

— Stjepan Andoljak, καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του πανεπιστημίου της Prishtina, «SHKENCAT NDIHMESE TE HISTORISE» (Οι βοηθητικές της Ιστορίας Επιστήμες), σελ. 152-153, Prishtine 1972

— A. Solovjen – V. Mosin «GRCKE POVELJE SRPSKIH VLADAVA» (ελληνικά δωρητήρια έγγραφα Σέρβων ηγεμόνων). Belgrad 1936

— Georg Ostrgorsky: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ», τόμ. 3^ος, σελ. 212. Αθήνα 1983

— Georg Ostrogorsky, ό.π., σελ. 220

— Georg Ostrogorsky, ό.π., σελ. 219

— ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ «ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ», τόμ. 12^ος, σελ. 37. Αθήνα 1963).

— «HISTORIA E POPULLIT SHQIPTAR» (Ιστορία του αλβανικού λαού), τόμος 1^ος, σελ. 193, επανέκδοση στη Prishtina το 1969. (μετάφραση από το γράφοντα)

— «HISTORIA E POPULLIT SHQIPTAR», ό.π., σελ. 193 και 198

— Κ. Παπαρρηγόπουλος «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ», τόμος Ε΄, σελ. 170. Αθήνα 1887

— Εφημερίδα της Θεσσαλονίκης «ΝΕΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», φύλλο της 22/11/1997

— Εφημερίδα της Βέροιας «ΗΜΕΡΗΣΙΑ» (φύλλο της 2/12/2000, σελ. 7