Στέργιος Αποστόλου: “Ο Προσκοπισμός στη Νάουσα από τη διάλυσή του το 1939 μέχρι το 1946” (Μέρος Β’)

 Η υποχρεωτική συγχώνευση του Προσκοπισμού   με την Ε.Ο.Ν του Μεταξά τον Ιούνιο του 1939, η προσχώρηση κατά την κατοχική περίοδο πολλών στελεχών του στις ΕΑΜικές αντιστασιακές οργανώσεις και η προσπάθεια ανασύστασής του στη Νάουσα κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας και του Εμφυλίου πολέμου.

 (Αναμνήσεις του συγγραφέα – αναφορά σε ντοκουμέντα, πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

 Σύνδεση με το Α΄ μέρος: Η Τοπική Εφορία Προσκόπων Νάουσας, με την βοήθεια της ΟΥΝΡΑ, οργάνωσε και ολοκλήρωσε περί τα μέσα του 1945 την αποστολή του πρώτου μεταπολεμικού κατασκηνωτικού τμήματος προσκόπων στην ορεινή τοποθεσία του Βερμίου «Νύσια», κοντά στο χωριό Κάτω Σέλι. Σ’ αυτήν μετείχα κι εγώ.

Στέργιος Αποστόλου

Μόλις φθάσαμε στον τόπο προορισμού μας, τα Νύσια, κοντά στο χωριό κάτω Σέλι, εγκατασταθήκαμε στις σκηνές κατά Ενωμοτία. Αρχηγός της Ενωμοτίας στην οποία ανήκα, ήταν ο Γεώργιος Ρούσος, γιος του Δασάρχη της Νάουσας Βασιλείου Ρούσου. Όταν είχαμε ξεκουραστεί αρκετά, οι Ενωμοτάρχες μας έβαλαν και σκάψαμε μικρά αυλάκια γύρω από τις σκηνές για να μην μπαίνουν τα νερά σ’ αυτές σε περίπτωση βροχής και να διοχετεύονται αλλού. Η διαμονή στην κατασκήνωση, στο μέσον μιας εκπληκτικά όμορφης τοποθεσίας, ήταν πολύ ευχάριστη. Κοντά στην κατασκήνωση υπήρχε κάποια βρυσούλα, η οποία  τροφοδοτούνταν με πολύ κρύο νερό, σχεδόν παγωμένο, από μια διπλανή πηγή.

Αυτή κάλυπτε όλες τις ανάγκες μας για πόσιμο νερό, για πλύσιμο και άλλες ανάγκες. Το ημερήσιο κατασκηνωτικό μας πρόγραμμα, από ό, τι θυμάμαι, περιλάμβανε:

— Σάλπισμα έγερσης

— Πρωινή γυμναστική

— Ατομική καθαριότητα

— Πρόγευμα

— Καθαριότητα χώρου

— Επιθεώρηση

— Έπαρση σημαίας

— Ανακοινώσεις

— Απασχόληση (προβλεπόμενη από υπάρχον πρόγραμμα)

— Προετοιμασία για γεύμα

— Γεύμα

— Μεσημβρινή ανάπαυση

— Έγερση

— Απασχόληση (κατά το πρόγραμμα)

— Ελεύθερος χρόνος

— Δείπνο

— Με το πρώτο σκοτάδι, άναμμα μεγάλης φωτιάς με κορμούς δέντρων

— Υποστολή σημαίας

— Προσευχή

— Κατάκλιση

— Σιωπητήριο

Σαλπιγκτής στην κατασκήνωση ήταν ο Ονούφριος Καλογεράς, γιος του δημοτικού κήρυκα Φίλιππου Καλογερά. Χρέη μαγείρων εκτελούσαν οι πρόσκοποι Σταύρος Μίντσης και Γρηγόριος Πλαταρίδης, με βοηθούς, εκ περιτροπής, διάφορους άλλους προσκόπους. Οι μάγειροι, τελούσαν πάντα υπό την εποπτεία του παλιού προσκόπου Σταύρου Τικίρη, που είχε εμπειρίες στον τομέα αυτό. Σημειώνω ότι η αποθήκη τροφίμων που στεγάζονταν σε ειδική σκηνή, με πόρτα ασφαλείας, είχε μεγάλη ποικιλία από αυτά. Από όσπρια είχαμε φακές, φασόλια, ρεβίθια, συσκευασμένα σε μικρά βαρελάκια. Από κρεατικά, κονσέρβες κορν μπιφ, αιματηρά (σπλήνες αλεσμένες), κονσέρβες χοιρινές. Από ψαρικά ποικιλία από κονσέρβες ψαριών και παστό μπακαλιάρο.

Από τυροκομικά, το γνωστό κίτρινο τυρί τύπου Ολλανδίας, τυρί φέτας, κασέρι και μπάτσιο (ειδικό κασέρι της περιοχής). Από γλυκά, μαρμελάδες διάφορες, σοκολάτες υγείας, γάλακτος, καραμέλες. Σημειώνω ότι, ύστερα από σχετική συνεννόηση των ανωτέρων μας με τον αρτοποιό του Κάτω Σελίου, η κατασκήνωση εφοδιάζονταν κάθε μέρα την αναγκαία ποσότητα ψωμιού από αυτόν. Πολλές φορές, όταν υπήρχε η ανάγκη, με τον μπακάλη του χωριού κάναμε ανταλλαγές τροφίμων. Του δίναμε όσπρια και κονσέρβες κορν μπιφ και μας έδινε τυρί φέτας, κασέρι, μπάτσιο και βούτυρο φρέσκο, με το οποίο αλείφαμε τις φέτες ψωμιού με μπόλικη μαρμελάδα επάνω. Η Ενωμοτία μας είχε την παρακάτω δική της κραυγή:

Μπουμ τσίκα μπουμ. Μπουμ τσίκα μπουμ

Μπουμ τσίκα ρίκα, τσίκα ρίκα μπουμ. Μπουμ

Παραθέτω, επίσης, το πλήρες κείμενο της βραδινής προσευχής των προσκόπων, την οποία λέγαμε πριν τον ύπνο:

ΒΡΑΔΥΝΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ

Χριστέ, στις σκηνές μαζεμένοι,

μέσα στις νύχτας τη σιγή,
οι πρόσκοποι ψάλλουν στον Πλάστη,
μια προσευχή ευλαβική.

Εσύ που έπλασες τον κόσμο,
και στα πουλιά δίνεις τροφή,
φανού σπλαχνικός στα παιδιά σου
κι οδήγα μας στην αρετή.

Όλοι ερχόμαστε προς Εσένα
την πηγή της αιώνιας ζωής,
πρόσδεξε τη δέηση μας,
που βγαίνει απ’ την ψυχή μας.
Συ, του κόσμου όλου ο Λυτρωτής.

Όπως είχε διαμορφωθεί πολιτικά η νεολαία της Νάουσας μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, χωρισμένη σε ΕΠΟΝίτες, ΣΕΝΝίτες, Χίτες, Εθνικόφρονες ΕΛΑΣίτες, κ.ά επόμενο ήταν όλη αυτή η κατάσταση να έχει τον αντίκτυπό της και στο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων της πόλης. Εννοώ πως η κατασκήνωσή μας περιλάμβανε προσκόπους από όλους τους παραπάνω πολιτικούς χώρους. Δεν ήταν, επομένως, περίεργο το φαινόμενο, μαζί με τα προσκοπικά τραγούδια που λέγαμε, να ακού-ονται χαμηλόφωνα και ΕΠΟΝίτικα, Χίτικα, και ΣΕΝΝίτικα τραγούδια, χωρίς να διαταράσσεται η τάξη και η ηρεμία στην κατασκήνωσή μας.

Ένα από τα τραγούδια που τραγουδούσαν οι πρόσκοποι με ΕΠΟΝίτικη προέλευση ήταν και το παρακάτω, του οποίου παραθέτω την πρώτη στροφή και την επωδό:

Εμπρός! Εμπρός! ΕΠΟΝίτες
για τη ζωή, τη λευτεριά και το ψωμί.
Εμπρός: Εμπρός! Στον αγώνα
με τη σημαία και με τα όπλα στα βουνά.

Λαοκρατία, δουλειά, πρόοδος, ελευθεριά,
της νέας γενιά μας συνθήματα είν’ αυτά.

Λαοκρατία, εμπρός, τι ζητάει ο λαός
για να λείψει για πάντα ο φασισμός …

Από την άλλη πλευρά, το συνηθισμένο τραγούδι που τραγουδούσαν οι πρόσκοποι με ΣΕΝΝίτικη ή Χίτικη προέλευση, ήταν το παρακάτω, με μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο, του οποίου παραθέτω την πρώτη στροφή:

Θέλουμε την Ελλάδα μας
να την κάνουμε μεγάλη και τρανή.
Να φτάνει από της Κύπρου το νησί,
ως τη Χιμάρα που ’ναι ελληνική,
μέσα στη Σόφια κατοχή …

Παρά ταύτα, όλοι μας επιδιώκαμε να έχουμε ομαλή και αρμονική συμβίωση μεταξύ μας, χωρίς τριβές. Πολλοί καταδιωκόμενοι Ναουσαίοι ΕΑΜικοί αγωνιστές που είχαν καταφύγει στο Βέρμιο για να αποφύγουν τη σύλληψη, τη φυλακή, τα βασανιστήρια με φάλαγγες και την εξορία, είχαν διασκορπισθεί σε πολλά σημεία του.

 Βρίσκονταν κρυμμένοι, συνήθως, σε πυκνές θαμνώδεις εκτάσεις. Κάποιοι από αυτούς, που βρίσκονταν κοντά στην κατασκήνωσή μας, οι πιο τολμηροί, έβγαιναν φανερά στο ξέφωτο και περνούσαν σε πολύ μικρή απόσταση από τις σκηνές μας. Κάποια νυχτερινή ώρα που είχα σηκωθεί και βγήκα να πάρω αέρα, παρατήρησα κάποιες περίεργες κινήσεις γύρω από τη σκηνή η οποία χρησίμευε για αποθήκη τροφίμων. Κάποιοι πρόσκοποι της κατασκήνωσης, ΕΠΟΝίτικης προέλευσης, είχαν βρει τρόπο να ανοίγουν την αποθήκη τροφίμων, να παίρνουν διάφορα τρόφιμα και να τα δίνουν κρυφά στους καταδιωκόμενους ΕΑΜίτες, που βρίσκονταν κρυμμένοι στη διπλανή δασική περιοχή.

Οι τελευταίοι αντιμετώπιζαν οξύτατο πρόβλημα εξεύρεσης τροφής.  Καταδιώκονταν κατά πόδας από τα αποσπάσματα Χωροφυλακής του Γ. Βαρδουλάκη, που αλώνιζαν κυριολεκτικά το Βέρμιο για να τους συλλάβουν ή να τους εξοντώσουν.

Ποιος είναι ο προαναφερθείς Γεώργιος Βαρδουλάκης; Είναι ο μετέπειτα Στρατηγός της Χωροφυλακής, ο οποίος, μετά την δολοφονία του Γρηγ. Λαμπράκη, «εξομολογήθηκε ότι ο Λαμπράκης σκοτώθηκε κατά λάθος, είχε δοθεί απλώς η εντολή από τη Βασίλισσα Φρειδερίκη να τον στραπατσάρουν …»

(https://www.imerodromos.gr/stochos- mas- ine-o-labrakis/)

Επίσης, κάποια μέρα, από άγνωστα αίτια, εκδηλώθηκε πυρκαϊά σε παρακείμενο δάσος και στην περιοχή που καίγονταν εγκλωβίστηκε κάποιος ξυλοκόπος με το γαϊδουράκι του. Άμεση ήταν η κινητοποίησή μας. Όλη η κατασκήνωση στο πόδι. Φθάσαμε στον τόπο της πυρκαϊάς, και με υπεράνθρωπες προσπάθειες, ανοίξαμε το αναγκαίο αντιπυρικό μονοπάτι στη φλεγόμενη περιοχή, για να μπορέσουμε να φθάσουμε μέχρι τον ξυλοκόπο. Τον σώσαμε, τελικά, μαζί με το γαϊδουράκι του.

Κατά τη διάρκεια της κατασκηνωτικής περιόδου, επισκέφτηκαν την κατασκήνωσή μας ο Τοπικός Έφορος Νικόλαος Κωστάκης με τον βοηθό – αναπληρωτή του Χρυσόστομο Σαββατόπουλο. Έμειναν μαζί μας μέχρι το βράδυ, οπότε επέστρεψαν για τη Νάουσα με το ταξί του Στέργιου Κότσυφα που τους είχε φέρει.  Μόλις έληξε η κατασκηνωτική περίοδος, αναχωρήσαμε από τα Νύσια για τη Νάουσα με αυτοκίνητα της ΟΥΝΡΑ. Από την Τοπική Εφορεία Προσκόπων οργανώθηκε και δεύτερη κατασκήνωση από την 16^η μέχρι την 31^η Ιουλίου 1945, με άλλους προσκόπους, πάλι στα Νύσια.

Επίσης, τον Αύγουστο πραγματοποιήθηκε ολιγοήμερη εκδρομή στη Μηχανιώνα Χαλκιδικής. Πήγαμε και γυρίσαμε πάλι με αυτοκίνητα της ΟΥΝΡΑ. Εντωμεταξύ, η ανώτατη ηγεσία του Προσκοπισμού της χώρας, προφανώς με υποδείξεις της τότε κυβέρνησης και όλων των δεξιών και ακροδεξιών πολιτικών παρατάξεων που την στήριζαν, αποφάσισε στις αρχές του 1946 να προβεί στην απομάκρυνση από τις τάξεις του όλων των ΕΠΟΝίτικης πρέλευσης προσκόπων. Η διαδικασία εκκαθάρισης που ακολούθησε ήταν ταχύτατη. Το ποσοστό των απομακρυνθέντων αριστερών προσκόπων από την Τοπική Εφορία Νάουσας υπερέβαινε το 60 %. Μεταξύ των αποκρυνθέντων ήμουν και εγώ.

Με τη διαδρομή του χρόνου και μέχρι τον Μάϊο του επόμενου έτους (1946), η πολιτική κατάσταση εκτραχύνθηκε επικίνδυνα σε όλο τον ελλαδικό χώρο.

« … Η περίοδος που ακολούθησε τη Συμφωνία της Βάρκιζας και έως τη γενίκευση του Εμφυλίου, από την άνοιξη του 1945 και μέχρι τα τέλη του 1946, χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία της Λευκής Τρομοκρατίας, στην οποία, εκτός από τον κρατικό μηχανισμό, συμμετέχει ενεργά και μάλιστα πρωτοστατεί, πλήθος ένοπλων  ακροδεξιών  συμμοριών  σ’ ολόκληρη  της  χώρα … »

(https//iskra/πώς-φτάσαμε-στον-εμφύλιο-η-λευκή-τρομο/)

 Η περίοδος αυτή  χαρακτηρίζονταν από στοχευμένες επιθέσεις, συλλήψεις, φυλακίσεις, βασανιστήρια, δολοφονίες, στρατοδικεία, εξορίες, βιασμούς, πυρπολήσεις σπιτιών και άλλες εγκληματικές ενέργειες, με βασικά θύματα τους ΕΑΜικούς αγωνιστές. Από τους τελευταίους, όσοι ήταν συγκεντρωμένοι στο Βέρμιο, στις Ομάδες Καταδιωκόμενων Αγωνιστών (Ο.Κ.Α), άρχισαν να σκέπτονται σοβαρά την περίπτωση της ένοπλης δράσης, δηλαδή, το πέρασμα από την παθητική άμυνα, στην ενεργητική επίθεση. Για την έκρυθμη κατάσταση που δημιουργήθηκε σε όλο τον ελλαδικό χώρο, παραθέτω αποσπάσματα από απόφαση του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε, η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» την 1^η Μαΐου 1946:

« …  Το Π.Γ της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε σε έκτακτη συνεδρίασή του συζήτησε πάνω στην κατάσταση όπως διαμορφώνεται με την ένταση που παίρνει η δολοφονική τρομοκρατία από τις μοναρχοφασιστικές ληστοσυμμορίες και τα κρατικά όργανα κάτω από την έμπνευση, την κηδεμονία και συχνά με την άμεση ευθύνη και συμμετοχή των αγγλικών αρχών Κατοχής … Ένας πραγματικός διωγμός, αληθινό πογκρόμ, άρχισε με στόχο τα στελέχη, τις οργανώσεις, τις εφημερίδες, γραφεία κ.λπ. του δημοκρατικού κόσμου και στην πρώτη γραμμή του Εαμικού λαού. Οι «λαοπρόβλητοι» που εμπνέουν και καθοδηγούν τον δολοφονικό εκτροχι- ασμό του μοναρχοφασισμού, ζητάν να συλληφθούν και συσταίνουν να εξοντωθούν τα ηγετικά στελέχη του Ε.Α.Μ και του Κ.Κ.Ε. Εκατοντάδες μέλη και στελέχη των Εαμικών οργανώσεων έχουν δολοφονηθεί, τραυ-ματισθεί, συλληφθεί παράνομα τις τελευταίες εβδομάδες …  Οι μαζικές σφαγές μπήκαν κιόλας σε εφαρμογή. Οι εκκαθαριστικές μοναρχοφασι-στικές επιχειρήσεις, το νέο κύμα από συλλήψεις, καταστροφές και κλείσιμο γραφείων εφημερίδων και λαϊκών οργανώσεων …

 Το Π.Γ της .ΚΕ του Κ.Κ.Ε διαπιστώνει για μια ακόμα φορά, ότι την πρωταρχική και αποκλειστική ευθύνη για την τραγική κατάσταση στην Ελλάδα και για τη δολοφονική αποχαλίνωση που παρουσιάζουν ολοένα και περισσότερο κρατικά όργανα και μοναρχοφασιστικές συμμορίες, την φέρνουν οι Άγγλοι και η κυβέρνηση. Και δηλώνει ότι αυτοί και μόνον αυτοί μπορούν να σταματήσουν την αποχαλίνωση αυτή, γιατί αυτοί εμπνέουν και οργανώνουν την αναρχία. Εφόσον δεν γίνεται αυτό, ο Λαός θα αμύνεται. Και σε κάθε χτύπημα του μοναρχοφασισμού θα απαντά με τα ίδια μέσα. Και η κυβέρνηση δεν θα μπορεί τη φυσική αυτή άμυνα του Λαού να την παρουσιάζει για «αναρχία», αφού αυτή υποθάλπει την πραγματική αναρχία όταν αφήνει ασύδοτους του δολοφόνους. Αν οι Άγγλοι και η κυβέρνηση δεν θέλουν, τότε ο Λαός μόνος του είναι σε θέση να φέρει σε θεογνωσία τους δολοφόνους, όποιοι κι αν είναι ,,,» (7).

Έχοντας υπ’ όψιν τα ανωτέρω, η ηγεσία των Ομάδων Καταδιω-κόμενων Αγωνιστών (Ο.Κ.Α) του Βερμίου, αποφάσισε να απαντήσει με ένοπλη επίθεση κατά της Νάουσας. Από το βιβλίο μου για τον Εμφύλιο πόλεμο, αποσπώ και παραθέτω το κατωτέρω σχετικό κείμενο:

« … Τη νύχτα της 30ής Ιουνίου προς την 1^η Ιουλίου 1946 και ώρα 23:30΄ εκδηλώθηκε η επίθεση των ανδρών των Ο.Κ.Α. κατά των επιλεγμένων στόχων. Προηγουμένως, είχαν αποκοπεί τα τηλεγραφικά και τηλεφωνικά καλώδια με αποτέλεσμα να μην επικοινωνούν οι κυβερνητικές δυνάμεις με οποιαδήποτε άλλα αστικά κέντρα.

 Οι καταδρομείς των Ο.Κ.Α άρχισαν να βάλλουν με καταιγιστικά πυρά οπλοπολυβόλων και αυτομάτων όπλων κατά των κτιρίων της Χωροφυλακής, κάνοντας και χρήση χειροβομβίδων. Οι χωροφύλακες,  οι οποίοι κοιμούνταν εκείνη την ώρα, αιφνιδιάστηκαν, πετάχτηκαν από τα κρεβάτια τους και έτρεξαν προς τα πολυβολεία. Καθηλώθηκαν, όμως, από τα πυρά των αντιπάλων τους τα οποία συνεχίζονταν με αμείωτη ένταση. Το αυτό συνέβη και με το Λόχο του στρατού που βρίσκονταν στα εργοστάσια ΛΑΝΑΡΑ και τη Διμοιρία στο συνοικισμό ΜΕΛΙΣΣΑ. Και στην περίπτωση αυτή έγινε ευρεία χρήση χειροβομβίδων. Οι άλλοι τομείς της κυβερνητικής αντίστασης, σύμφωνα με το σχέδιο, παρενοχλούνταν συστηματικά από τα πυρά άλλων ανδρών των Ο.Κ.Α. Οι άνδρες των παρακρατικών ομάδων,  μετά την ανταλλαγή των πρώτων πυρών, εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και κατέφυγαν σε άλλες θέσεις άμυνας.

 Παράλληλα, στο διάστημα αυτό, οι άνδρες των Ο.Κ.Α έριξαν και προκηρύξεις στους δρόμους της πόλης με απειλητικό περιεχόμενο για τη Χωροφυλακή και τα διευθυντικά στελέχη των εργοστασίων. Το πανδαιμόνιο από την εκατέρωθεν ανταλλαγή πυρών κράτησε τρεις περίπου ώρες. Πριν αυτές συμπληρωθούν, η ηγεσία των Ο.Κ.Α έδωσε το σύνθημα της ταχείας σύμπτυξής τους από όλες τις θέσεις που κατείχαν. Αυτό έγινε αντιληπτό από τις κυβερνητικές δυνάμεις οι οποίες επιχείρησαν αντεπίθεση, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ήδη, οι αντίπαλοί τους, καλυπτόμενοι από το πυκνό σκοτάδι, είχαν τραπεί προς τα όρη. Δεν υπήρξαν θύματα από τις δύο πλευρές.

 Αμέσως κατέφθασαν από τη Βέροια  ο επόπτης των μεταβατικών αποσπασμάτων της Χωροφυλακής Γεώργιος Βαρδουλάκης, Αντισυνταγματάρχης, ο Διοικητής της Χωροφυλακής και ο νομάρχης. Η κυκλοφορία των πολιτών απαγορεύτηκε από το πρωί και επιτράπηκε μόνο για μερικές ώρες το απόγευμα. Η καταδρομική ενέργεια των Ο.Κ.Α. Βερμίου κατά της Νάουσας ανησύχησε σοβαρά τις Διοικήσεις Στρατού και Χωροφυλακής της περιοχής. Ελήφθη απόφαση από εδώ και στο εξής οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των Ο.Κ.Α να γίνονται από κοινού, ενώ μέχρι τώρα της ευθύνη αυτή είχε μόνο η Χωροφυλακή. Ο Βαρδουλάκης θεώρησε σκόπιμο να παραμείνει στη Νάουσα μετά τη μάχη με ένα από τα αποσπάσματα τα οποία είχε υπό την εποπτεία του.

 Επίταξε το κτίριο Λαναρά που βρίσκονταν τότε ακριβώς απέναντι από τη βόρεια έξοδο της σημερινής Λαϊκής Αγοράς (οικία Μητσιάνη, σήμερα) και εγκαταστάθηκε σ’ αυτό. Σημειώνω ότι μετά την επίθεση κατά της Νάουσας, πολλοί Ναουσαίοι που κρίθηκαν  ύποπτοι για συμμετοχή στην επίθεση των Ο.Κ.Α συνελήφθησαν. Το αυτό συνέβη και στη Θεσσαλονίκη, στη οποία, κατά τις πληροφορίες που είχε η Αστυνομία, φρόντισαν να καταφύγουν αμέσως  κάποιοι από αυτούς. Κατά την πάγια τακτική της Αστυνομίας, οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στα κρατητήρια και στις φυλακές και υπέστησαν τα γνωστά βασανιστήρια «για να ομολογήσουν». Στη συνέχεια, πολλοί από αυτούς παραπέμφθηκαν για να δικαστούν από στρατοδικεία.

 Εκτός από την εγκατάσταση στη Νάουσα του Βαρδουλάκη και του αποσπάσματός του, εγκαταστάθηκε την 4^η Ιουλίου 1946 και ο σταθμός Διοίκησης της Μεραρχίας. Από την επομένη άρχισαν οι συνδυασμένες εκκαθαριστιστικές επιχειρήσεις Στρατού και Χωροφυλακής κατά των Ο.Κ.Α σε όλο σχεδόν το Βέρμιο. Μέχρι την 8^η Ιουλίου 1946 οι επιχειρήσεις αυτές δεν σημείωσαν καμιά επιτυχία και οι μονάδες οι οποίες μετείχαν σ’ αυτές επέστρεψαν στις βάσεις τους … » (8) 

Η επίθεση αυτή των Ο.Κ.Α κατά της Νάουσας είχε σαν αποτέλεσμα, πέραν όλων των άλλων, να παύσει κάθε προσκοπική δραστηριότητα στη πόλη και να ατονήσει το ενδιαφέρον των νέων για τον Προσκοπισμό. Και, ενώ ο Προσκοπισμός στη Νάουσα έχανε συνεχώς έδαφος και οδηγούνταν στην αφάνεια με τον αργό θάνατό του, οι ακροδεξιές οργανώσεις Σ.Ε.Ν.Ν, Σύλλογος Εθνικοφρόνων ΕΛΑΣιτών, Χ, κ.ά., αύξαναν τη δραστηριότητά τους και δεν επέτρεπαν την ύπαρξη άλλων με ουμανιστικό και αλτρουϊστικό χαρακτήρα, όπως ήταν ο Προσκοπισμός.

Αλλά και η υφιστάμενη έκρυθμη κατάσταση στη Νάουσα, όπως είχε διαμορφωθεί μετά την επίθεση των ανταρτών, δεν επέτρεπε κάτι τέτοιο. Οι εθνικόφρονες κάτοικοι της πόλης άρχισαν να αισθάνονται ότι το πληγωμένο θηρίο, που δεν ήταν άλλο από τους υφιστάμενους ποικίλες διώξεις ΕΑΜικούς αγωνιστές, άρχισε να γίνεται επικίνδυνο. Ζητούσαν από τις αρχές τη λήψη πρόσθετων μέτρων για την προστασία τους. Αυτοί, θα αναθαρρήσουν εκ νέου, όταν, περί τα τέλη Αυγούστου 1946, θα εισέλθει στη Νάουσα η συμμορία του συνεργάτη των Γερμανών Γρηγορίου Σούρλα, για να εισπράξει τα ποσά των επικηρύξεων από τη μελλοντική σύλληψη ή εξόντωση των Ναουσαίων ΕΑΜικών αγωνιστών που είχαν καταφύγει στο Βέρμιο και είχαν επικηρυχθεί από την Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας Νομού (Ε.Δ.Α.Ν) Βέροιας, με όχι ευκαταφρόνητα χρηματικά ποσά.

Όμως, η εν λόγω συμμορία, επειδή δεν κατόρθωσε να συλλάβει ή να σκοτώσει ούτε ένα καταδιωκόμενο, κατά την αναχώρησή της από την πόλη, συνέλαβε και έσφαξε σε διαφορετικές αγροτικές περιοχές τους Ναουσαίους αγωνιστές ΕΑΜίτες Αντώνιο Σταμάτη και Ιωάννη Φυτιάνο. Επανερχόμενος στο θέμα του τοπικού Σ.Ε.Π, σημειώνω ότι η οριστική διάλυσή του θα επέλθει μετά τη δεύτερη επίθεση των Ο.Κ.Α. Βερμίου κατά της Νάουσας, η οποία θα λάβει χώρα τη νύχτα της 1^ης προς τη 2^α Οκτωβρίου 1946. Από το προαναφερόμενο βιβλίο μου αποσπώ και παραθέτω το σχετικό με την επίθεση αυτή κείμενο, καθώς και απόσπασμα από την αναγγελία της ίδρυσης του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών (Γ.Α.Α) την 28^η Οκτωβρίου 1946:

 « … Όταν όλα πλέον ήταν έτοιμα, τη νύχτα της 1^ης προς τη 2^α Οκτωβρίου 1946, γύρω στις 12-1 τα μεσάνυχτα, τα τμήματα των Ο.Κ.Α που ήταν αναπτυγμένα στα γύρω υψώματα, έλαβαν εντολή να κινηθούν προς τη Νάουσα και να πραγματοποιήσουν την επίθεση. Προηγουμένως, οι καταδρομείς των Ο.Κ.Α που βρίσκονταν στην πόλη, φρόντισαν να ανατινάξουν τις εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της Ηλεκτρικής Εταιρείας Ναούσης και τη Βεροιώτικη γέφυρα. Όλη η πόλη βυθίστηκε στο σκοτάδι, ενώ διακόπηκε κάθε επικοινωνία από έξω με αυτήν. Ήταν αδύνατο να μπουν στη Νάουσα ενισχύσεις από τη Βέροια, την Έδεσσα ή από άλλα σημεία με στρατιωτικά αυτοκίνητα ή άλλα μηχανοκίνητα μέσα.

 Επί πλέον, μετά την ανατίναξη της γέφυρας, ένα μέρος των ανδρών των Ο.Κ.Α είχε καταλάβει ενεδρευτικές θέσεις στην περιοχή και ήταν έτοιμο να προσβάλει οποιοδήποτε εχθρικό τμήμα εμφανίζονταν σ’ αυτήν. Η μάχη κράτησε 4 περίπου ώρες, κατά τη διάρκεια της οποίας τα τμήματα των Ο.Κ.Α έπληξαν με πυκνά πυρά όλες τις εστίες αντίστασης και τα πολυβολεία που βρίσκονταν γύρω από αυτές. Επρόκειτο για μια πραγματική κόλαση διασταυρούμενων πυρών. Οι άνδρες των Ο.Κ.Α γνώριζαν επακριβώς τις θέσεις των αντιπάλων και τις έπλητταν με εύστοχα πυρά από κοντινά σπίτια, σοκάκια κτλ. καλυπτόμενοι από το βαθύ σκοτάδι.

  Μάλιστα, ανατίναξαν και μέρος του κτιρίου της Ασφάλειας. Οι άνδρες των κυβερνητικών δυνάμεων, οι οποίοι είχαν αιφνιδιαστεί και περιοριστεί σε άμυνα στην αρχή, απαντούσαν στα πυρά των Ο.Κ.Α, χωρίς να γνωρίζουν από ποια σημεία προέρχονται. Για να αναγκάσουν, λοιπόν,  τους αντιπάλους τους να απομακρυνθούν από τις θέσεις που κατείχαν κοντά τους και να έχουν ελεύθερο και ευρύ οπτικό πεδίο, κατέφυγαν στη χρήση εμπρηστικών βολίδων και χειροβομβίδων και άλλων μέσων πυρπόλησης και έβαλαν φωτιά στα γύρω σπίτια από τα οποία βάλλονταν. Ειδικά, η ομάδα των παρακρατικών που είχε τη βάση της στη συνοικία Αλώνια πυρπόλησε ολόκληρο συγκρότημα σπιτιών. Με τον τρόπο αυτό κάηκαν περίπου 60 με 70 σπίτια μέσα στην πόλη, από τα οποία απομακρύνθηκαν αναγκαστικά οι άνδρες των Ο.Κ.Α που τα χρησιμοποιούσαν σαν βάσεις επίθεσης. Κατόπιν τούτου, αναθάρρησαν οι αμυνόμενοι και πραγματοποίησαν αντεπίθεση. Η μάχη μεταφέρθηκε στους δρόμους της πόλης όπου συνεχίστηκε με την ίδια σφοδρότητα.

 Εντωμεταξύ, οι καταδρομείς των Ο.Κ.Α συνέλαβαν μερικά πρόσωπα, πολίτες και ένστολους, τα οποία από Ναουσαίους κατοίκους είχαν χαρακτηριστεί σαν «δολοφόνοι του λαού της Νάουσας». Μερικοί από αυτούς, οι πιο επικίνδυνοι, εκτελέστηκαν επί τόπου. Όπως προβλέπονταν από το σχέδιο της επίθεσης, γύρω στις 4 – 5 τα ξημερώματα, οι άνδρες των Ο.Κ.Α άρχισαν να αποσύρονται προοδευτικά από την πόλη. Ενωρίτερα, σκόρπισαν προκηρύξεις στους δρόμους, με τις οποίες καλούσαν τους στρατιώτες να μην εκτελούν τις εγκληματικές εντολές των «φασιστών» Διοικητών τους, να μην προβάλλουν αντίσταση στα τμήματα των Ο.Κ.Α και να προσχωρήσουν σ’ αυτά.

 Οι κυβερνητικές δυνάμεις επιχείρησαν να τους καταδιώξουν, έπεσαν όμως σε ενέδρα άλλων τμημάτων των Ο.Κ.Α στο λόφο του Αϊ-Λια και στο ύψωμα του Κουκουλίου και υποχώρησαν άτακτα προς την πόλη με κάποιες απώλειες. Καλυπτόμενοι ακόμα από το σκοτάδι, οι άνδρες των Ο.Κ.Α. ολοκλήρωσαν την απόσυρσή τους από τη Νάουσα και κατέφυγαν στις βάσεις τους στο Βέρμιο. Από τον τύπο της εποχής τα γεγονότα στη Νάουσα εμφανίστηκαν διογκωμένα, με έκδηλο το στοιχείο της υπερβολής. Η εφημερίδα της Θεσσαλονίκης ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της 3^ης Οκτωβρίου 1946 στην πρώτη σελίδα και σε περίοπτη θέση έγραφε:

  «ΝΥΞ ΤΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΕΙΣ ΤΗΝ ΝΑΟΥΣΣΑΝ

Χίλιοι συμμορίται διολισθήσαντες νύκτα εις την πόλιν βοηθούμενοι και έσωθεν εκυριάρχησαν προς στιγμήν.

ΜΕΓΑ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΠΑΡΕΔΟΘΗ ΕΙΣ ΤΑΣ ΦΛΟΓΑΣ

100 οικίαι,  μετά των ενοίκων οικογενειών, εκάησαν. Εις 200 και πλέον ανέρχονται λέγουν τα θύματα»

 Υπερβολικές, μάλλον, είναι και οι απώλειες των κυβερνητικών δυνάμεων οι οποίες αναφέρονταν σε δελτίο επιχειρήσεων των Ο.Κ.Α, σύμφωνα με το οποίο αυτές ανέρχονταν σε 85 νεκρούς αξιωματικούς και οπλίτες, πολλούς τραυματίες και 5 αιχμαλώτους. Πάντως, όπως έγραψε στο ίδιο φύλο η ανωτέρω εφημερίδα, οι κυβερνητικές δυνάμεις γνώριζαν εκ των προτέρων για την επίθεση την οποία επρόκειτο να πραγματοποιήσουν τα τμήματα των Ο.Κ.Α Βερμίου κατά της Νάουσας. Την πληροφορία αυτή μετέφερε σ’ αυτές πριν από μερικές ημέρες ένας έμπιστος στον Καπετάν Μαύρο άνδρας των Ο.Κ.Α, ο οποίος αυτομόλησε και παραδόθηκε στις αρχές … Την 28^η Οκτωβρίου 1946 ιδρύθηκε το Γενικό Αρχηγείο Ανταρτών (Γ.Α.Α). Σκοπός της ίδρυσής του ήταν η υπαγωγή σε ενιαία στρατιωτική διοίκηση του συνόλου των ανταρτικών δυνάμεων, η περαιτέρω οργάνωση και η επωφελέστερη αξιοποίησή τους.

 Επικεφαλής του ανωτέρω Αρχηγείου τοποθετήθηκε ο Μάρκος Βαφειάδης, πρώην Καπετάνιος κατά την Κατοχή της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας (Ο.Μ.Μ)  του Ε.Λ.Α.Σ. Στον Μάρκο Βαφειάδη απονεμήθηκε ο βαθμός του Αρχιστρατήγου. Πρέπει να σημειωθεί ότι την 26 Οκτωβρίου 1946, δύο ημέρες ενωρίτερα, είχε προηγηθεί η σύγκληση σύσκεψης στο όρος Τσούκα του νομού Ευρυτανίας, στην οποία συμμετείχαν οι Βαφειάδης, Κικίτσας, Λασσάνης και Κίσσαβος (Μπλάνας). Ο τελευταίος ήταν Καπετάνιος της 1^ης Μεραρχίας του Ε.Λ.Α.Σ. κατά την τελευταία περίοδο της Κατοχής. Στη σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε η ίδρυση του προαναφερόμενου Αρχηγείου. Το κείμενο της διαταγής που αφορά στην ίδρυσή του έχει ως ακολούθως:

 ΓΕΝΙΚΟ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΑΝΤΑΡΤΩΝ

Επιτελικό Γραφείο 1, αριθ. πρωτ. 1

« … Η στυγνή δίωξη των αγωνιστών και του δημοκρατικού λαού από τον αγγλόδοξο μοναρχοφασισμό και τα όργανά του, που ανάγκασαν χιλιάδες δημοκράτες να βγούνε στα βουνά για να υπερασπίσουν τη ζωή τους, οδήγησε στη σημερινή ανάπτυξη του αντάρτικου κινήματος. Έχοντας υπόψη ότι είναι ώριμη  η ανάγκη της δημιουργίας συντονιστι-κού οργάνου για το συντονισμό και την καθοδήγηση του όλου αντάρτικου αγώνα

Αποφασίζουμε

τη δημιουργία του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών, στο οποίο θα υπάγονται τα Αρχηγεία ανταρτών Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Ηπείρου, Ρούμελης.

Σταθμός Διοίκησης Γενικού Αρχηγείου

28 Οκτώβρη 1946 … » (9)

Μετά τα ανωτέρω γεγονότα, ο ανασυσταθείς και υφιστάμενος για ένα μικρό χρονικό διάστημα Προσκοπισμός στη Νάουσα, έπαυσε να υπάρχει. Από εδώ και στο εξής και μέχρι τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου στα τέλη Αυγούστου 1949, δεν θυμάμαι καμιά απολύτως προσκοπική δραστηριότητα ή εμφάνιση προσκόπων στη Νάουσα, εκτός από μία μοναδική περίπτωση. Πρόκειται για την παρουσία ομάδας προσκόπων έξω από το ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, κατά τη διάρκεια της κηδείας ενός χωροφύλακα που σκοτώθηκε σε ενέδρα ανταρτών.

Στην κηδεία αυτή είχαν υποχρεωθεί να παραστούν και οι μεγάλες τάξεις του Οκταταξίου Λαππείου Γυμνασίου Ναούσης, μεταξύ των οποίων και η δική μου. Έχω, όχι απλώς τη γνώμη, αλλά τη βεβαιότητα ότι επρόκειτο για προσκοπικό τμήμα που είχε έλθει από τη Βέροια για την απόδοση τιμών προς τον φονευθέντα και όχι για Ναουσαίους προσκόπους. Ο αναγνώστης θα πρέπει να γνωρίζει ότι αποφάσισα να γράψω όλα αυτά για τον Προσκοπισμό στη Νάουσα, από την περίοδο της συγχώνευσής του στη Ε.Ο.Ν του Ιωάννη Μεταξά τον Ιούνιο του 1939, μέχρι τη λήξη της Λευκής τρομοκρατίας στα τέλη, περίπου, του 1946, μετά την ανάγνωση ενός άρθρου του Ναουσαίου Καθηγητή Σωματικής Αγωγής Χρήστου Ζάλιου για τον Προσκοπισμό στη Νάουσα κατά το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα.

Όμως, στην μελέτη αυτή δεν υπάρχει αναφορά για την περίοδο 1939-1946, ούτε για τις συγκεκριμένες προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την ανασύσταση του Προσκοπισμού στη Νάουσα το 1945, προφανώς, λόγω έλλειψης στοιχείων ή πληροφοριών. Απλώς, για την περίπτωση της ανασύστασης, ο Χ. Ζάλιος σημειώνει:

« … Μετά το 1945 γίνονται κάποιες προσπάθειες για αναβίωση του προσκοπισμού στη Νάουσα χωρίς μόνιμα αποτελέσματα …»

Φαίνεται ότι και η Τοπική Εφορεία τους Σώματος Ελλήνων Προσκόπων Βέροιας προσπάθησε να συμβάλει στην ανασύσταση του Προσκοπισμού στη Νάουσα, πραγματοποιώντας την πρώτη εκδρομική της εξόρμηση στην πόλη αυτή την 15^η Απριλίου 1945:

« … Την ίδια χρονιά (1945)  ανασυστήθηκε η Τοπική Εφορεία Βέροιας και τοπικός έφορος διορίστηκε ο Δ. Παπαδόπουλος. Η πρώτη εκδρομή της εφορείας πραγματοποιήθηκε στις 15 Απριλίου 1945 στη Νάουσα για να τονίσει το φρόνημα των Ναουσαίων και να επανιδρυθούν νέες προσκοπικές ομάδες. Ωστόσο, η προσπάθεια μάλλον δεν ήταν επιτυχημένη, καθώς, τελικά η Νάουσα ήταν από τις τελευταίες πόλεις που επανίδρυσε τον προσκοπισμό της …»

Το κενό αυτό, φιλοδοξώ να πιστεύω, ότι το καλύπτω εγώ με το ανά χείρας άρθρο μου. (10) Πριν κλείσω, θεωρώ σκόπιμο να αναφερθώ ενδεικτικά σε Ναουσαίους προσκόπους του τέλους του Μεσοπολέμου, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της Κατοχής έλαβαν μέρος στην ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση κατά των Γερμανών και των ντόπιων συνεργατών τους και αγωνίστηκαν με όλες τις δυνάμεις τους για να απελευθερωθεί η χώρα. Η αναφορά μου αυτή περιλαμβάνει, συγχρόνως, και τις διώξεις που υπέστησαν αυτοί κατά τη διάρκεια της Λευκής τρομοκρατίας και του Εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε, από το πρώτο μεταπολεμικό καθεστώς:

 Αδαμίδης Φιλώτας

Προπολεμικά υπήρξε αρχηγός των Προσκόπων Νάουσας. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής και συγκεκριμένα, από τον Αύγουστο του 1943, έδρασε αρχικά στο Βέρμιο, επικεφαλής μικρού τμήματος του Ε.Λ.Α.Σ του 16^ου Συντάγματος, με το ψευδώνυμο «Κατσώνης». Μετά τη συντριβή από τον Ε.Λ.Α.Σ των τμημάτων της Π.Α.Ο. που είχαν εγκατασταθεί στο Βέρμιο, μετατέθηκε στο 30ό Σύνταγμα/Ε.Λ.Α.Σ και ανέλαβε τη διοίκηση του 2^ου Τάγματος. Για ένα διάστημα, χρημάτισε και Καπετάνιος του Συντάγματος. Συμμετείχε με το Τάγμα του σε πολλές και σοβαρές μάχες με τους Γερμανούς και τους ΠΑΟτζήδες, όπως στο Αγγελοχώρι, στο Μουχαρέμ Χάνι, στα Γιανιτσά και στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.

Κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας, καταδιωκόμενος, για να μην συλληφθεί και βασανισθεί, κατέφυγε στις Ο.Κ.Α. Βερμίου. Έπικηρύχθηκε με την υπ’ αριθ. 39 απόφαση της Επιτροπής Δημόσιας Ασφάλειας Νομού (Ε.Δ.Α.Ν.) Βέροιας  με 4.000.000 δρχ. για τον φόνο του ή με 2.000.000 δρχ. για την αποτελεσματική κατάδοσή του. Μετά ταύτα εντάχθηκε στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (Δ.Σ.Ε)

Αδαμίδης Κωνσταντίνος

Αδελφός του Φιλώτα Αδαμίδη. Φοιτητής της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κατά την κατοχική περίοδο, επικεφαλής ομάδας κρούσης του Εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ Νάουσας, συνέβαλε καθοριστικά στην εξουδετέρωση των προσπαθειών της Π.Α.Ο να δημιουργήσει εστίες δικές της στην πόλη, με την ίδρυση δικού της πολιτικού και στρατιωτικού σκέλους σ’ αυτήν. Επίσης, απέτρεψε τη δημιουργία οργάνωσης νεολαίας προσκείμενης στην Π.Α.Ο, την Π.Α.Ο.Ν. Μετά την απελευθέρωση της Νάουσας από τον Ε.Λ.Α.Σ, εντάχθηκε στην τοπική Εθνική Πολιτοφυλακή. Κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας, συνελήφθη και μεταφέρθηκε σε φυλακή της Θεσσαλονίκης.

Υποβλήθηκε στο μαρτύριο της φάλαγγας και σε άλλα βασανιστήρια. Την 18^η Ιανουαρίου 1947, αυτόν και 30 άλλους κρατούμενους ΕΑΜικούς αγωνιστές, δεμένους με χειροπέδες, τους επιβίβασαν στο πλοίο «ΧΕΙΜΑΡΡΑ», προκειμένου να μεταφερθούν σε διάφορους τόπους εξορίας. Το πλοίο ναυάγησε την ίδια ημέρα, ανοιχτά της Εύβοιας, παρασέρνοντας στον υγρό τάφο του τον Κωνσταντίνο Αδαμίδη. Την ίδια τύχη με αυτόν είχαν και 25 από τους 30  κρατούμενους. Οι φρουροί τους εγκατέλειψαν το βυθιζόμενο πλοίο με τις ακάτους που είχε, χωρίς να βγάλουν τις χειροπέδες από τα χέρια των κρατουμένων.

 Γκιουλέκας Κωνσταντίνος

 Γιος του Ναουσαίου δάσκαλου Θωμά Γκιουλέκα, που υπήρξε πρόεδρος των Λαϊκών Δικαστηρίων και του Αναθεωρητικού της Νάουσας. Υπήρξε ΕΠΟΝίτης κατά την κατοχική περίοδο. Μαζί με τους ΕΠΟΝίτες Γώργιο Λιάνη (μετέπειτα υπουργό σε κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου) και Γρηγόριο Λιόλιο, συνέβαλαν καθοριστικά στην ενδυνάμωση και περαιτέρω δραστηριοποίηση της Ε.Π.Ο.Ν Νάουσας. Ακολούθως, κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας, συνελήφθη, φυλακίστηκε και βασανίστηκε με φάλαγγα. Μετά την απόλυσή του από τη φυλακή, κατέφυγε στις Ο.Κ.Α Βερμίου. Ακολούθως, εντάχθηκε στον Δ.Σ.Ε.

 Ξανθόπουλος Κ. Θεόδωρος

 ΕΠΟΝίτης, αρχικά, κατά την κατοχή, κατατάχτηκε ακολούθως ως μαχητής στο 16^ο Σύνταγμα/Ε.Λ.Α.Σ.  Κατά τη διάρκεια της Λευκής τρομοκρατίας, για να μη συλληφθεί, φυλακισθεί και βασανισθεί με φάλαγγα, κατέφυγε στις Ο.Κ.Α Βερμίου. Όπως και πολλά άλλα μέλη των Ο.Κ.Α Βερμίου, και αυτός επικηρύχθηκε με την υπ’ αριθ. 39 απόφαση της Επιτροπής Δημόσιας Ασφάλειας Νομού (Ε.Δ.Α.Ν) Βέροιας  με 4.000.000 δρχ. για τον φόνο του ή με 2.000.000 δρχ. για την αποτελεσματική κατάδοσή του. Εντάχθηκε στον Δ.Σ.Ε.

 Παρόλας Λάκης

 Δραστήριο μέλος του προπολεμικού Προσκοπισμού, προς το τέλος του Μεσοπολέμου. Ήταν Υπαρχηγός τμήματος της αγέλης λυκόπουλων, στο οποίο ανήκα και εγώ, πριν διαλυθεί και συγχωνευθεί υποχρεωτικά ο Προσκοπισμός στην Ε.Ο.Ν του Μεταξά. Κατά την κατοχική περίοδο υπήρξε δραστήριο στέλεχος της Ε.Π.Ο.Ν Νάουσας. Κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας υπέστη διώξεις, συνελήφθη, φυλακίσθηκε και όταν απολύθηκε κατέφυγε στις Ο.Κ.Α. Βερμίου. Ακολούθως, εντάχθηκε στον Δ.Σ.Ε.

Βαρδαγιαννίδης Στράτος

Υπήρξε δραστήριο στέλεχος της Ε.Π.Ο.Ν Νάουσας. Μαζί με άλλους ΕΠΟΝίτες, αποσπάστηκε από την Ε.Π.Ο.Ν και εντάχθηκε στον Εφεδρικό Ε.Λ.Α.Σ Νάουσας, αρχικά ως σύνδεσμος, και εν συνεχεία, σε μάχιμο τμήμα του. Μαζί με άλλους εφεδρο-ΕΛΑΣίτες μετείχε σε πολλές επικίνδυνες αποστολές μέσα στην πόλη. Κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας υπήρξε σύνδεσμος των Ο.Κ.Α Βερμίου με τις ΕΑΜικές οργανώσεις της πόλης. Παράλληλα, υπήρξε και μέλος της ομάδας τροφοδοσίας των Ο.Κ.Α. Συνελήφθη, φυλακίσθηκε και βασανίστηκε με φάλαγγα. Μετά την απόλυσή του, ιδιώτευσε.

 Προβατένος Ιωάννης

Υπήρξε ΕΠΟΝίτης και ακολούθως μέλος του Ε.Α.Μ Νάουσας. Κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας συνελήφθη, οδηγήθηκε στη φυλακή και υποβλήθηκε σε φάλαγγα. Μετά την απόλυσή του από τη φυλακή ιδιώτευσε.

Σαββατόπουλος Χρυσόστομος

Κατά την Κατοχή υπήρξε συνδικαλιστικό στέλεχος, εκπρόσωπος των εργατών Κλωστοϋφαντουργίας Νάουσας. Χρημάτισε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εργατικού Κέντρου Νάουσας με πρόεδρο τον Γεώργιο Βουτυρά, ο οποίος δολοφονήθηκε από τον παρακρατικό Αχιλλέα Αντωνίου την 17^η Απριλίου 1946. Μετά την απελευθέρωση της χώρας, σαν παλιός και πολύ έμπειρος πρόσκοπος, κλήθηκε να συμβάλει στην ανασύσταση του Προσκοπισμού στη Νάουσα.

Τοποθετήθηκε βοηθός και αναπληρωτής του πρώτου μεταπολεμικού Εφόρου του Σ.Ε.Π Νάουσας Νικολάου Κωστάκη. Δεν διώχθηκε στον Εμφύλιο.

Βουτυράς Μιχήλ.

Γιος του δολοφονηθέντος προέδρου του Εργατικού Κέντρου Ναούσης Γεωργίου Βουτυρά. Μέλος της Ε.Π.Ο.Ν κατά την κατοχή. Κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας και εντεύθεν, σύμφωνα με την έκθεση του Δ.Σ.Ε που υποβλήθηκε στον Ο.Η.Ε τον Μάρτιο του 1947 (το πλήρες κείμενο της έκθεσης στην έκδοση: «ΕΤΣΙ ΑΡΧΙΣΕ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ», Εκδόσεις ΓΛΑΡΟΣ, Αθήνα 1987), ο Μιχαήλ Βουτυράς περιλαμβάνεται στους βασανισθέντες αγωνιστές οι οποίοι απολύθηκαν από τη φυλακή. (11).

 Ποζουκίδης Βασίλειος

 Μέλος της Ε.Π.Ο.Ν κατά την κατοχή. Κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας και εντεύθεν, σύμφωνα με την έκθεση του Δ.Σ.Ε που υποβλήθηκε στον Ο.Η.Ε τον Μάρτιο του 1947 (το πλήρες κείμενο της έκθεσης στην έκδοση: «ΕΤΣΙ ΑΡΧΙΣΕ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ», Εκδόσεις ΓΛΑΡΟΣ, Αθήνα 1987), ο Βασίλειος Ποζουκίδης εξακολουθεί να βρίσκεται στη φυλακή και περιλαμβάνεται στους βασανισθέντες αγωνιστές. (12).

 Διαμάντης Αντώνιος

Κατά την περίοδο της κατοχής υπήρξε μέλος της Ε.Π.Ο.Ν Νάουσας.  Κατά την διάρκεια της Λευκής τρομοκρατίας και εντεύθεν, σύμφωνα με την έκθεση του Δ.Σ.Ε που υποβλήθηκε στον Ο.Η.Ε τον Μάρτιο του 1947 (το πλήρες κείμενο της έκθεσης στην έκδοση: «ΕΤΣΙ ΑΡΧΙΣΕ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ», Εκδόσεις ΓΛΑΡΟΣ, Αθήνα 1987), ο Αντώνιος Διαμάντης περιλαμβάνεται στους βασανισθέντες αγωνιστές οι οποίοι απολύθηκαν από τη φυλακή. (13)

 Μουσικίδης Σπύρος

Μέλος της Ε.Π.Ο.Ν, Νάουσας κατά την κατοχική περίοδο. Κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας και εντεύθεν, σύμφωνα με την έκθεση του Δ.Σ.Ε που υποβλήθηκε στον Ο.Η.Ε τον Μάρτιο του 1947 (το πλήρες κείμενο της έκθεσης στην έκδοση: «ΕΤΣΙ ΑΡΧΙΣΕ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ», Εκδόσεις ΓΛΑΡΟΣ, Αθήνα 1987), ο Σπύρος Μουσικίδης περιλαμβάνεται στους βασανισθέντες αγωνιστές οι οποίοι απολύθηκαν από τη φυλακή. (14).

 Μπαμπάτσης Αναστάσιος

Υπήρξε μέλος της Ε.Π.Ο.Ν Νάουσας κατά την κατοχική περίοδο. Κατά την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας και εντεύθεν, σύμφωνα με την έκθεση του Δ.Σ.Ε που υποβλήθηκε στον Ο.Η.Ε τον Μάρτιο του 1947 (το πλήρες κείμενο της έκθεσης στην έκδοση: «ΕΤΣΙ ΑΡΧΙΣΕ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ», Εκδόσεις ΓΛΑΡΟΣ, Αθήνα 1987), ο Αναστάσιος Μπαμπάτσης εξακολουθεί να βρίσκεται στη φυλακή. Στην έκθεση περιλαμβάνεται στους βασανισθέντες αγωνιστές. (15).

Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω για μια ακόμα φορά, ότι στη Νάουσα, από την περίοδο της Λευκής τρομοκρατίας μέχρι και τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου, ποτέ δεν υπήρξαν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την ανασύσταση και περαιτέρω ομαλή εξέλιξη του Προσκοπισμού, λόγω της ιδιομορφίας των συνθηκών που επικράτησαν στην πόλη κατά το ανωτέρω χρονικό διάστημα. Δεν συνέβη, όμως, το ίδιο για τον Προσκοπισμό της Βέροιας.

Η Βέροια, σαν κομβικό οδικό σημείο, σαν έδρα Νομού, σαν πόλη με μεγαλύτερο πληθυσμό, με συγκεντρωμένες κρατικές υπηρεσίες, Στρατό και Αστυνομία, με γεωγραφική θέση που δεν προσφέρονταν για αιφνιδιαστικές επιθέσεις ανταρτών, παρείχε όλες τις προϋποθέσεις, ώστε ο Προσκοπισμός, να εξελιχθεί και να ακολουθήσει ανοδική πορεία χωρίς προσκόμματα, φθάνοντας, τελικά, σε υψηλό οργανωτικό επίπεδο.

Τούτο θα καταδειχθεί περίτρανα από την άμεση κινητοποίηση των προσκόπων της Βέροιας, κατά την επίθεση του Δ.Σ.Ε εναντίον της Νάουσας την 11^η Ιανουαρίου 1949, την κατάληψη της πόλης και την παραμονή των ανταρτών σ’ αυτήν επί τέσσερες, σχεδόν, ημέρες. Κατά τη διάρκεια των μαχών εκτός και εντός της Νάουσας, στο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, παράλληλα με τις στρατιωτικές ενισχύσεις, κατέφθαναν συνεχώς από όλα τα σημεία των μαχών τραυματισμένοι αξιωματικοί και οπλίτες του Στρατού και της Χωροφυλακής, προς τους οποίους οι πρόσκοποι της Βέροιας προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες (16).

Ωστόσο, είναι γεγονός αναντίρρητο, ότι, τόσο κατά τη διάρκεια της Λευκής τρομοκρατίας, όσο και του Εμφυλίου πολέμου, ο Προσκοπισμός στην Ελλάδα, άθελά του, απώλεσε το ουμανιστικό ιδεολογικό του υπόβαθρο, την πραγματική φυσιογνωμία του, στην οποία πάντα κυριαρχούσαν ο ανθρωπισμός και ο αλτουϊσμός και υποχρεώθηκε από τους κρατούντες να ταχθεί στο πλευρό τους, μεταβληθείς, αυτομάτως, σε χρήσιμο όργανό τους.

Έτσι και οι πρόσκοποι της Βέροιας και όλης της Ελλάδας, κατά τον Εμφύλιο πόλεμο, υπό την πίεση των πολιτικών πραγμάτων εκείνης της εποχής, υποχρεώνονταν να εκδηλώνουν αλτρουϊστικά αισθήματα μόνο προς το ένα κομμάτι του Ελληνικού λαού που αιμορραγούσε από τον αδελφοσκοτωμό, αλλά ήταν ελεύθερο, ενώ για το άλλο κομμάτι, του ίδιου λαού, που επίσης αιμορραγούσε, και στέναζε πίσω από τα σίδερα των φυλακών και στα ξερονήσια, εμποδίζονταν να επιδείξουν τα ίδια αισθήματα. Παρατίθεται φωτογραφία προσκόπων της Βέροιας από παρέλασή τους το 1945 στην ίδια πόλη.

Εμάς, όμως, οι οποίοι, πέραν των άλλων, υπήρξαμε και πρόσκοποι για κάποιο διάστημα, μας είχαν διδάξει πως ο πραγματικός Προσκοπισμός, είναι άχρωμος, ακομμάτιστος και πως προσφέρει βοήθεια προς όλους εκείνους που την έχουν ανάγκη. Άλλωστε, ο ίδιος ο Μπάιντεν Πάουελ, ο ιδρυτής του Προσκοπισμού, μετά τον Πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, αισθάνθηκε την ανάγκη να προσδιορίσει νέο ιδεολογικό υπόβαθρο γι’ αυτόν, με το οποίο στόχευε να τον οδηγήσει προς μία νέα κατεύθυνση, προς την κατεύθυνση μιας παγκόσμιας αδελφοσύνης:

« … Το διεθνές προσκοπικό κίνημα άρχισε να παρουσιάζει ενδιαφέρον και προοπτικές για την παγκόσμια αδελφοσύνη. Σ’ αυτή την κατεύθυνση στόχευαν τα ταξίδια επιθεωρήσεως του Powell ανά τον κόσμο. Οδήγησε τον προσκοπισμό προς μία διεθνιστική νοοτροπία στα πλαίσια της παγκόσμιας ειρήνης και αδελφοποίησης των λαών, χωρίς, ωστόσο, να εγκαταλείψει την ιδέα του έθνους και της αυτοκρατορίας. Έδωσε νέο νόημα στην έννοια του καθήκοντος και του καλού πολίτη και καλλιέργησε αγαστή συνεργασία μεταξύ των προσκοπικών ομάδων όλου του κόσμου, με την ελπίδα να αποτελέσουν παράδειγμα για τους λαούς (17)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 (7) «ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα 1945-1949». Τόμος έκτος, σελ. 209-210. Αθήνα 1987.

 (8) Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου: «Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ» (1945-1949). Σελ. 66-67. Νάουσα 2008.

 (9) Στέργιος Σπυρ. Απστόλου: Ό.π. Σελ. 75-76 και 79-80.

 (10) Ζάλιος Χρήστος: «Ο ΠΡΟΣΚΟΠΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΝΑΟΥΣΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ». Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΛΑΟΣ» της Βέροιας την 17-24/12/2006. // Επίσης, Τριανταφυλλίδου Α. Δέσποινα: Ό .π. σελ. 100.

 (11) Στέργιος Σπ. Αποστόλου: «Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ» (1945-1949). Σελ. 84. Νάουσα 2008.

 (12) Ό.π. Σελ. 83