Το ναυάγιο του πλοίου “Χειμάρρα” – Οι επαίσχυντες δηλώσεις “νομιμοφροσύνης” / γράφει ο Στέργιος Αποστόλου

ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ ΠΛΟΙΟΥ «ΧΕΙΜΑΡΡΑ», Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΟΡΕΙΝΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΣΕ ΑΣΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΑΙΣΧΥΝΤΕΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ «ΝΟΜΙΜΟΦΡΟΣΥΝΗΣ»

(Περίοδος: Ιανουάριος 1947 – Μέσα Αυγούστου 1947)

 ————————————                                    

Στέργιος Αποστόλου*

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ: Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των κυβερνητικών δυνάμεων στο Βέρμιο κατά του Δ.Σ.Ε – Προσβολή χωριών της Νάουσας από τμήματα του Δ.Σ.Ε – Διαταγή Διοικητού Χωροφυλακής Λάρισας Μαντούβαλου να εκτελούνται 20 κομμουνιστές για τον φόνο κάθε χωροφύλακα – Το  ναυάγιο του πλοίου «ΧΕΙΜΑΡΡΑ». Πνίγεται ο Ναουσαίος κρατούμενος Κώστας Αδαμίδης – Παραίτηση κυβέρνησης Τσαλδάρη και σχηματισμός νέας υπό τον Δημήτριο Μάξιμο – Επίσκεψη υφυπουργού Δ. Θεοχαρίδη στη Νάουσα – Νέες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στρατού κατά του Δ.Σ.Ε με το όνομα «ΓΛΑΡΟΣ» – Ανακοίνωση Αγγλίας για διακοπή της παρεχόμενης από μέρους της στρατιωτικής και οικονομικής υποστήριξης στην Ελλάδα. Καλεί τις Η.Π.Α να αναλάβουν αυτές την ευθύνη – Ο πρόεδρος των Η.Π.Α Χάρι Τρούμαν εισηγείται στο Κογκρέσο την ανάληψη της προστασίας της Ελλάδας από την κομμουνιστική επιβουλή – Υποβολή υπομνήματος από το Αρχηγείο του Δ.Σ.Ε προς την Εξεταστική Επιτροπή του Ο.Η.Ε. για τα εγκλήματα της Δεξιάς στην Ελλάδα μέχρι το τέλος του 1946 – Την 1/4/1947 ανακοινώνεται ο θάνατος του βασιλέως Γεωργίου Β΄- Ανάληψη νέων ανεπιτυχών εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του στρατού κατά του Δ.Σ.Ε με το όνομα «ΦΙΛΙΠΠΟΣ» – Ναουσαία μαχήτρια του Δ.Σ.Ε σκοτώνεται σε μάχη. Αποκόπτεται η κεφαλή της, η οποία μεταφέρεται και διαπομπεύεται στη Νάουσα – Συγκρούσεις στρατού και Δ.Σ.Ε – Επίσκεψη υπουργού Β. Ελλάδας Ροδόπουλου στη Νάουσα – Ναουσαίοι ΕΑΜικοί αγωνιστές προσάγονται σε στρατοδικείο και δικάζονται με την κατηγορία της «κατασκοπείας» – Σύγκληση ευρείας Ολομέλειας της Επιτροπής Μακεδονίας – Θράκης του Κ.Κ.Ε – Επίσημη ανάληψη από τις  Η.Π.Α της προστασίας της Ελλάδας – Εφαρμογή Δόγματος Τρούμαν από αρχές Αυγούστου 1947 – Έκδοση πράξεων και αποφάσεων του Γενικού Αρχηγείου του Δ.Σ.Ε για τις απελευθερωμένες περιοχές – Μεταφέρονται βίαια σε αστικά κέντρα οι κάτοικοι των ορεινών χωριών. Πολλοί από αυτούς  στρατολογούνται στα παραστρατιωτικά σώματα Μ.Α.Υ και Μ.Α.Δ – Μαζικές διώξεις Ναουσαίων αριστερών με φυλακίσεις, εξορίες και στρατοδικεία – Οι επαίσχυντες «δηλώσεις νομιφροσύνης» και ο ρόλος τους.

——————–

Το ναυάγιο της “Χειμάρρας”

Οι ένορκες καταθέσεις αποκαλύπτουν τις πραγματικές αιτίες της τραγωδίας

Οι χωροφύλακες πυροβολούσαν για να μπουν οι ίδιοι στις βάρκες …

Τον Ιανουάριο του 1947 η Ημαθία υπάγονταν στη στρατιωτική δικαιοδοσία της 33^ης Ταξιαρχίας, η οποία διέθετε τα 516, 517, 518 και 519 Τάγματα Πεζικού. Πέραν αυτών, οι κυβερνητικές δυνάμεις ενισχύονταν και με της μονάδες της Χωροφυλακής, των Μ.Α.Υ των Μ.Α.Δ και με τις παρακρατικές ομάδες των πρώην ΠΑΟτζήδων, Πουλικών κ.λπ. Η περίοδος αυτή συμπίπτει με την έξαρση της ένοπλης δράσης των μονάδων του Δ.Σ.Ε στο Βέρμιο και αλλού. Από την 1^η μέχρι την 10^η Ιανουαρίου 1947, τμήματα του 518 Τάγματος Πεζικού διατάχτηκαν να αναλάβουν περιορισμένης κλίμακας εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Νάουσας και στο Βέρμιο.

Πέραν των άλλων, τούτο οφείλονταν και στο γεγονός ότι τμήμα του Δ.Σ.Ε μπήκε την 3^η με 4^η Ιανουαρίου 1947 στο χωριό Χωροπάνι (Στενήμαχος) της Νάουσας και προμηθεύτηκε τρόφιμα και άλλα είδη, ενώ την 9^η του ιδίου μηνός, άλλο πολυμελές τμήμα από 200 και πλέον αντάρτες, με επικεφαλής τους Άγρα, Βεροιώτη και Ερμή μπήκε στο χωριό Λευκάδια της Νάουσας για τον ίδιο σκοπό. Ακολούθως, αποχώρησε κατευθυνόμενο στο Βέρμιο. Εντωμεταξύ, μετά την παραίτηση τον Δεκέμβριο του 1946 του δοτού δημάρχου Νάουσας Γρηγορίου Σιούγγαρη και μέχρι της τοποθέτησης νέου, χρέη προσωρινού δημάρχου ανέλαβε ο υπάλληλος του Δήμου Φίλιππος Οικονόμου.

Η δραστηριότητα του Δ.Σ.Ε, σε πανελλαδική σχεδόν κλίμακα, ενόχλησε τη Χωροφυλακή, η οποία άρχισε να εφαρμόζει αντίποινα κατά των διαφόρων ΕΑΜικών αγωνιστών κατά το δοκούν. Ενδεικτικά, αναφέρω την περίπτωση του Διοικητή Χωροφυλακής της Λάρισας Μαντούβα-λου, ο οποίος την 7^η Ιανουαρίου 1947 δημοσίευσε προκήρυξη, σύμφωνα με την οποία για το φόνο κάθε χωροφύλακα από τους αντάρτες θα εκτελούνταν 50 αριστεροί, από αυτούς που κρατούνταν στις φυλακές.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος. 6^ος, σελ. 532. Αθήνα 1987)

Την 16^η Ιανουαρίου 1947 αντάρτες προσέβαλαν την αστυνομική φρουρά του εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της Βέροιας ΒΕΡΜΙΟΝ, που ανήκε στην εταιρεία ΛΑΝΑΡΑ-ΚΥΡΤΣΗ & ΣΙΑ. και συνέλαβαν δύο χωροφύλακες. Την 18^η Ιανουαρίου 1947, ανοιχτά της Εύβοιας και κοντά στη Ραφήνα, βυθίστηκε το πλοίο ΧΕΙΜΑΡΡΑ (η λέξη απαντά σε άλλα δημοσιεύματα και ως: Χειμάρα ή Χιμάρα), στο οποίο, εκτός από τους άλλους επιβάτες, υπήρχαν δέσμιοι και 36 κομμουνιστές που προορίζονταν για εκτόπιση σε διάφορα νησιά. Οι 26 από αυτούς πνίγηκαν. Μεταξύ των πνιγέντων συμπεριλαμβάνονταν και ο Ναουσαίος Κωνσταντίνος Αδαμίδης, αδελφός του αξιωματικού του Δ.Σ.Ε. Φιλώτα Αδαμίδη.

Αναλυτικότερα, στο επιβατηγό πλοίο «Χειμάρρα» επέβαιναν 244 στρατιωτικοί, αξιωματικοί και οπλίτες, χωροφύλακες, και άνδρες της ανακτορικής φρουράς (μέλη της φρουράς του διαδόχου) και 341 ιδιώτες, ανάμεσά τους 36 πολιτικοί κρατούμενοι που οδηγούνταν στους τόπου εξορίας. Μόνο δέκα από αυτούς μπόρεσαν να σωθούν. Στον κατάλογο των θυμάτων περιλαμβάνονται πολλά στελέχη της Κ.Ο Θεσσαλονίκης του Κ.Κ.Ε, συνδικαλιστές από όλη τη Μακεδονία, προοδευτικοί δημοσιογράφοι κ.ά. Ένας από τους επιζήσαντες του ναυαγίου πολιτικούς κρατούμενους, ο Αλέκος Ξυλάκης, ο οποίος μεταφέρονταν μαζί με τους άλλους 35 συντρόφους του στην εξορία, θυμάται:

«Επιβιβαστήκαμε στο “Χειμάρρα” στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης κατά τις 7 το πρωί. Μόλις ξεκίνησε το πλοίο, εμείς οι πολιτικοί κρατούμενοι διαμαρτυρηθήκαμε γιατί μας είχαν δεμένους. Μετά την επίμονη στάση μας, ήρθε ο καπετάνιος και είπε στους αστυνομικούς να μας λύσουν. Τα προβλήματα άρχισαν μόλις το πλοίο βγήκε από τον Θερμαϊκό. Επαθε βλάβη και για κάποιο χρονικό διάστημα ήμασταν ακυβέρνητοι. Στη 1 τα ξημερώματα της Κυριακής φθάσαμε στη Χαλκίδα και σε λίγο το “Χειμάρρα” απέπλευσε. Μετά από λίγες ώρες το πλοίο συγκλονίστηκε από μια τρομερή έκρηξη. Επακολούθησε πανικός. Δε λειτουργούσε τίποτε. Επικράτησε απόλυτο σκοτάδι. Το “Χειμάρρα” ήταν ακυβέρνητο. Ολοι οι πολιτικοί εξόριστοι είχαμε συγκεντρωθεί στο κατάστρωμα. Ενας σύντροφός μου, ο Αριστείδης, είχε μία λάμπα θυέλλης και την άναψε. Ο Παναγιώτης ο Τάρπογλου έρχεται και μας λέει ότι τα αμπάρια γεμίσανε νερό.

Από ένα κιβώτιο παίρνουμε σωσίβια. Βγάζω τα ρούχα μου, το φοράω και ζητάω από τους άλλους συγκρατούμενούς μου να κάνουν το ίδιο. Το καράβι απότομα γέρνει αριστερά και αρχίζει να βυθίζεται. Ανέβηκα στην κουπαστή και έπεσα στη θάλασσα. Στο μεταξύ πολλές ναυαγοσωστικές βάρκες άρχισαν να αναποδογυρίζουν γιατί ήταν υπερφορτωμένες. Οι στιγμές ήταν εφιαλτικές. Από όλα τα σημεία ακούγονταν σπαρακτικές κραυγές βοήθειας. Κολυμπώ μερικά μέτρα και βλέπω τη λάμπα να τρεμοσβήνει και ακριβώς την ώρα εκείνη το πλοίο να χάνεται. Καθώς κολυμπούσα προς την ακτή ένιωθα κάθε λίγο τα σώματα των πνιγμένων που ανέβαιναν στην επιφάνεια του νερού. Μετά από ώρες έφθασα στην ακτή. Στις δέκα το πρωί πέρασε ένα καϊκι και όπως οι ναυτικοί με είδαν να στέκομαι γυμνός στην ακτή, ήρθαν κοντά μου».

 Από τους πολιτικούς κρατούμενους έχασαν τη ζωή τους στα παγωμένα νερά του Ευβοϊκού οι: 1. Νίκος Ζαγουρτζής, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, 2. Βασίλης Δούκας, συνδικαλιστικό στέλεχος, 3. Ιωάννης Κακάβας, διευθυντής της εφημερίδας «Εξόρμηση», όργανο της ΕΠΟΝ Καβάλας, 4. Αριστείδης Μαγαζής, διευθυντής του περιοδικού «Λεύτερα Νιάτα», όργανο της ΕΠΟΝ Μακεδονίας – Θράκης, 5. Κώστας Αδαμίδης, φοιτητής από τη Νάουσα, 6. Αριστείδης Ισόπουλος, 7. Ελένη Ματσαβίδου, 8. Κώστας Αλβέρτος, 9. Κώστας Τζορμπατζηκωστής, 10. Σωτήρης Ταξιντάρης, 11. Γρηγόρης Απέργης, 12. Γεώργιος Τσαρδάκης, 13. Νίκος Μπατζάκης. 14. Χρήστος Ρουμελιώτης, 15. Ιωάννης Καλλικρατίδης, 16. Σωτήρης Λυκαρτζής, 17. Ιωάννης Γερογιάννης, 18. Ευάγγελος Νότογλου, 19. Αθανάσιος Χρυσοχέρης, 20. Δημήτρης Ούτας, 21. Βασίλης Σταυρίδης, 22. Γεώργιος Τσαουσίδης, 23. Παρασκευάς Παρασκευόπουλος, 24. Ιωάννης Γόνδος, 25. Φ. Καλλιφατίδης, 26. Αλέξανδρος Γιουβανάκης.

Διασώθηκαν 10: οι Απόστολος Βούτσας, Νίκος Πασβαντίδης, Κώστας Τάρπογλου, Θανάσης Τσανίκης, Αστέριος Τόπκας, Νίκος Στεφανίδης, Χρήστος Στοΐδης, Κώστας Δεληγιαννίδης, Συμεών Κοντοστάθης, Αλέκος Ξυλάκης. Τους οχτώ πρώτους πολιτικούς εξόριστους γρήγορα η Ασφάλεια τους εντόπισε στα λιμάνια ή στα νοσοκομεία και τους συνέλαβε. Δύο μόνο μπόρεσαν να ξεφύγουν, ο Σ. Κοντοστάθης και ο Αλ. Ξυλάκης, οι οποίοι γρήγορα, ήρθαν σε επαφή με το Κόμμα στην Αθήνα και πέρασαν στη δράση. Οκτώ μήνες μετά, τον Αύγουστο του ’47, έπεσαν στα χέρια της Ασφάλειας και πήραν το δρόμο της εξορίας. Ο Αλ. Ξυλάκης, περιγράφει τη συνέχεια: «Είκοσι μέρες με είχαν στην απομόνωση. “Σε δέρνουμε” μου έλεγαν “γιατί δεν πνίγηκες”.  Ακολούθησαν 12 χρόνια εξορίας και φυλακής».

(https://www.imerodromos.gr>mia–apo–tis–megalyteres…)

 Την 22^α Ιανουαρίου 1947 ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Τσαλδάρης υπέβαλε την παραίτηση του ιδίου και της υπ’ αυτόν κυβέρνησης. Την 25^η Ιανουαρίου 1947 ανακοινώθηκε ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης υπό τον τραπεζίτη και οικονομολόγο Δημήτριο Μάξιμο. Στην κυβέρνηση αυτή, μεταξύ των άλλων, μετείχαν και οι Κ. Τσαλδάρης, Γ. Παπανδρέου, Σ. Γονατάς, Σ. Βενιζέλος, Π. Κανελλόπουλος, Ν. Ζέρβας και Αλεξανδρής. Το θέμα της μεταφοράς των κατοίκων των ορεινών και ημιορεινών χωριών σε αστικά κέντρα απασχολούσε σοβαρά την κυβέρνηση και τη στρατιωτική ηγεσία. Ο βασικός λόγος ο οποίος συνηγορούσε σε μια τέτοια ενέργεια απέβλεπε στην επίτευξη τριών στόχων. Ο πρώτος ήταν ότι δεν θα υπήρχε η δυνατότητα στρατολόγησης από τον Δ.Σ.Ε νέων μαχητών για την ένταξή τους στις τάξεις του, ο δεύτερος ότι θα έπαυε ο τακτικός εφοδιασμός των τμημάτων του σε τρόφιμα, είδη ένδυσης, υπόδησης και άλλα είδη και ο τρίτος, ότι δεν θα παρέχονταν πλέον στέγη και περίθαλψη, ιδίως κατά τους  χειμερινούς μήνες, στους μαχητές του.

Ήδη, η κυβέρνηση προέτρεπε πολλά χωριά να μετακινηθούν αυτοβούλως στα πλησιέστερα αστικά κέντρα. Από εφημερίδα της Θεσσαλονίκης μας παρέχεται η πληροφορία ότι το χωριό Αρκουδοχώρι της Νάουσας εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του τον Ιανουάριο του 1947, οι οποίοι κατέφυγαν ομαδικά στη Νάουσα. Ως λόγοι της εγκατάλειψης του χωριού προβάλλονταν οι συχνές επιδρομές των ανδρών του Δ.Σ.Ε σ’ αυτό και η βίαιη στρατολόγηση των κατοίκων του στις γραμμές του.

(Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της Θεσ/νίκης της 29^ης Ιανουαρίου 1947)

Εντωμεταξύ, τμήμα ανταρτών προσέβαλε το χωριό Τρίλοφος (πρώην Γιαβόρνιτσα ή Ν. Κούκλαινα), μπήκε μέσα και προέβη στον εμπρησμό σπιτιού που ανήκε σε εθνικόφρονα κάτοικο. Κατά την αποχώρησή τους οι αντάρτες μετέφεραν στη βάση τους τρόφιμα και άλλα αναγκαία είδη φορτωμένα σε 16 υποζύγια που επιτάχτηκαν από το χωριό. Μεταξύ 2ας και 14^ης Φεβρουαρίου 1947 έγιναν περιορισμένης έκτασης εκκαθαριστικές επιχειρήσεις από μονάδες της 33^ης Ταξιαρχίας στο νότιο τμήμα του Βερμίου, γιατί, σύμφωνα με τις πληροφορίες που υπήρχαν, στην περιοχή αυτή είχαν συγκεντρωθεί πολλά τμήματα του Δ.Σ.Ε. Κατά τη διάρκεια αυτών των επιχειρήσεων δεν υπήρξε αξιόλογη εμπλοκή των τμημάτων του Δ.Σ.Ε με τις κυβερνητικές δυνάμεις, εκτός από ορισμένες μάχες ήσσονος σημασίας.

Επομένως, δεν επιτεύχθηκε ο σκοπός για το οποίο διεξήχθησαν. Εντωμεταξύ, ο υφυπουργός Εφοδιασμού Δημήτριος Θεοχαρίδης που περιόδευε στη Βόρειο Ελλάδα, συνοδευόμενος από τον Γενικό Διοικητή Κεντρικής Μακεδονίας Σαρρή, πραγματοποίησε την 11^η Φεβρουαρίου 1947 επίσκεψη και στη Νάουσα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην πόλη αυτή υποσχέθηκε ότι θα παράσχει κάθε δυνατή βοήθεια στους κατοίκους της, ιδιαίτερα δε στους «συμμοριόπληκτους».

(Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της Θεσ/νίκης της 12^ης Φεβρουαρίου 1947)

Την 13^η Φεβρουαρίου 1947, πέθανε στη Νάουσα ο στρατιώτης Απόστολος Τσακίρης από το χωριό Αρκουδοχώρι της Νάουσας, ο οποίος μαζί με άλλους 20 στρατιώτες είχε συλληφθεί στη Βέροια τον Ιούνιο του 1946 και είχε βασανιστεί απάνθρωπα από την Ελληνική Στρατιωτική Αστυνομία (Ε.Σ.Α.), με αποτέλεσμα να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη η υγεία του. Σημειώνω ότι το Στρατοδικείο Γιαννιτσών στο οποίο είχε παραπεμφθεί για να δικαστεί είχε εκδώσει απόφαση η οποία τον αθώωσε.

(Εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ της 19^ης Φεβρουαρίου 1947)

Τμήμα του Δ.Σ.Ε. πραγματοποίησε επίθεση την 21^η Φεβρουαρίου 1947 στο χωριό Μονόσπιτα, στο οποίο μπήκε και προμηθεύτηκε τρόφιμα και άλλα είδη. Δύο με τρεις ημέρες αργότερα, άλλα τμήματα του Δ.Σ.Ε προσέβαλαν ταυτόχρονα 8 χωριά του Βερμίου και στρατολόγησαν 230 άνδρες. Την 25^η Φεβρουαρίου 1947 επαναλήφθηκε η επίθεση κατά του χωριού Μονόσπιτα. Εντωμεταξύ,  από την 10^η Φεβρουαρίου 1947 και εντεύθεν, άρχισαν να καταφθάνουν πληροφορίες στη Διοίκηση της 33^ης Ταξιαρχίας ότι στο Βέρμιο, εκτός από τα υπάρχοντα εκεί ανταρτικά τμήματα, άρχισε να συγκεντρώνεται μεγάλος όγκος δυνάμεων του Δ.Σ.Ε που προέρχονταν από άλλες περιοχές.

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, μέχρι την 25^η του ιδίου μηνός υπολογίζονταν ότι η δύναμη των ανταρτών που είχε συγκεντρωθεί στο Βέρμιο ανέρχονταν συνολικά στους 1600 με 1700 άνδρες. Κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, οι δυνάμεις αυτές ήταν αναπτυγμένες σε διάφορα σημεία και κυρίως στα ορεινά χωριά Άνω Γραμματικό, Αγία Φωτεινή (Όσλιανη), Μεταμόρφωση (Κουτσούφλιανη), Άγιος Παύλος (Ντραζίλοβο), και στις τοποθεσίες 3-5 Πηγάδια, Ντορντόπολη, Γκουρνόσοβο και αλλού. Για τη συντριβή όλων αυτών των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε στο Βέρμιο και πριν αυτές προλάβουν να κινηθούν και να δράσουν κατά της Νάουσας ή της Έδεσσας, η Διοίκηση της ΧΙ Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού αποφάσισε τη διενέργεια ευρέων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων, στις οποίες προσδόθηκε το όνομα ΓΛΑΡΟΣ.

Την 26^η Φεβρουαρίου 1947 δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού ορμώμενες από τη Νάουσα, την Έδεσσα και από τις γύρω περιοχές τους, άρχισαν να ανέρχονται στο Βέρμιο, όπου άρχισαν να συγκρούονται με τα τμήματα του Δ.Σ.Ε. Οι επιχειρήσεις παρουσίασαν εναλλασσόμενες φάσεις και κράτησαν μέχρι την 10^η Μαρτίου 1947. Στο διάστημα αυτό οι δυνάμεις του Δ.Σ.Ε, οι οποίες αντιμετώπισαν έναν αριθμητικά υπέρτερο και άρτια εξοπλισμένο αντίπαλο, μετά από κάποιες μάχες που έδωσαν, κατόρθωσαν τελικά να αποφύγουν τον εγκλωβισμό τους και να συμπτυχθούν χωρίς απώλειες προς το Κεντρικό και Κάτω Βέρμιο, το Καϊμάκτσαλαν και το Πάϊκο. Από τα στρατιωτικά τμήματα που στάθμευαν στην Νάουσα και στην περιοχή της, ουσιαστικό ρόλο διαδραμάτισαν στις επιχειρήσεις, κυρίως, το 518 Τάγμα Πεζικού με Διοικητή τον Ταγματάρχη Καρλή και τμήματα των 516 και 592 Ταγμάτων Πεζικού.

Στις επιχειρήσεις αυτές ο Στρατός ανάγκαζε Ναουσαίους κυνηγούς, κάποιας ηλικίας, που ήταν άριστοι γνώστες των μονοπατιών του Βερμίου, να εκτελούν χρέη οδηγών. Αυτοί διέτρεχαν τον μεγαλύτερο κίνδυνο στις επιχειρήσεις, γιατί, μαζί με ανιχνευτές των Λόχων Ορεινών Καταδρομών (Λ.Ο.Κ), προπορεύονταν από το στρατιωτικό τμήμα και αποτελούσαν τον κύριο στόχο των ελεύθερων σκοπευτών του Δ.Σ.Ε.

Το αυτό συνέβαινε και με πολλούς Ναουσαίους αγρότες που είχαν στην κατοχή τους υποζύγια, κυρίως μουλάρια. Τους επιστράτευαν και τους υποχρέωναν  να ακολουθούν παντού τα στρατιωτικά τμήματα με τα υποζύγια φορτωμένα πυρομαχικά και άλλα στρατιωτικά εφόδια.  Τελικά η επιχείρηση ΓΛΑΡΟΣ δεν απέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, δηλαδή τον εγκλωβισμό και τη συντριβή των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε που βρίσκονταν στο Βέρμιο. Το γεγονός ότι στα χέρια του Στρατού περιήλθε κάποια ποσότητα πολεμικού υλικού του Δ.Σ.Ε δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτυχία, αφού ο επιδιωκόμενος σκοπός ήταν ευρύτερος. Στο διάστημα αυτό, η Επιτροπή Έρευνας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) στην Ελλάδα αποφάσισε την 26^η Απριλίου 1947 να συναντηθεί έξω από την Θεσσαλονίκη με τον αρχηγό του Δ.Σ.Ε Μάρκο Βαφειάδη.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 533. Αθήνα 1987)

Μετά την απόσυρση των κυβερνητικών δυνάμεων από το Βέρμιο, όλα τα τμήματα του Δ.Σ.Ε, τα οποία ανήκαν στην περιοχή αυτή, επανήλθαν προοδευτικά στις βάσεις τους και άρχισαν πάλι τη δράση τους. Από πολύ καιρό είχε γίνει σύσταση σε πολλούς κατοίκους του χωριού Μονόσπιτα Νάουσας, οι οποίοι ήταν οπλισμένοι, να μη συμπράττουν με τις διάφορες ακροδεξιές παρακρατικές ομάδες της περιοχής και να παραδώσουν τα όπλα τους. Αυτοί δεν συμμορφώθηκαν. Κατόπιν τούτου, την 3^η Μαρτίου 1947, τμήμα μαχητών του Δ.Σ.Ε προσέβαλε το χωριό και μετά από σύντομη ανταλλαγή πυρών μπήκε μέσα. Έξι από τους οπλισμένους κατοίκους του χωριού προσήλθαν και παρέδωσαν τον οπλισμό τους. Οι άλλοι κρύφτηκαν ή κατόρθωσαν να διαφύγουν.

Τον ιερέα του χωριού παπα-Αναστάσιο Παπαϊωάννου, που ήταν οπλισμένος και αρνήθηκε να παραδώσει το όπλο του, κατά την αποχώρησή τους από το χωριό, οι αντάρτες τον υποχρέωσαν να τους ακολουθήσει στο βουνό. Το κόστος του εμφυλίου πολέμου και γενικά της ανάμιξης των Άγγλων στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας, έτσι όπως εξελίσσονταν η κατάσταση, άρχισε να γίνεται ιδιαίτερα αισθητό στην οικονομία της Μεγάλης Βρετανίας, η οποία κατέστησε σαφές πλέον στις Ηνωμένες Πολιτείες ότι στα τέλη Μαρτίου 1947 θα διακόπτονταν οριστικά η οικονομική και στρατιωτική βοήθεια που παρείχε προς την Ελλάδα και ότι στο εξής θα έπρεπε αυτές να επωμιστούν όλα αυτά τα βάρη. Συγχρόνως, συνέστησε στην ελληνική κυβέρνηση να υποβάλει στις Η.Π.Α αίτηση παροχής οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας για την αντιμετώπιση της «έσωθεν και έξωθεν κομμουνιστικής επιβουλής».

Και βεβαίως, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι την έσωθεν κομμουνιστική επιβουλή την αποτελούσε ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, ενώ την έξωθεν τα όμορα κομμουνιστικά κράτη Αλβανία, Γιουγκοσλαβία και Βουλγαρία, τα οποία, κατ’ αυτούς, συνέδραμαν ποικιλοτρόπως τον Δ.Σ.Ε στον αγώνα του. Την 12^η Μαρτίου 1947 ο πρόεδρος Χάρι Τρούμαν εισηγήθηκε στο Κογκρέσο την ανάληψη της ευθύνης από τις Η.Π.Α. της προστασίας της Ελλάδας από την κομμουνιστική απειλή, για να αποτελέσει, κατά το Κ.Κ.Ε, αυτή η χώρα «προγεφύρωμα της Δύσης κατά της Σοβιετικής Ένωσης». Η εισήγηση έγινε αποδεκτή και έκτοτε η Ελλάδα υπήχθη στη σφαίρα επιρροής των Η.Π.Α.

(ΤΟ ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα. Τόμος. 6^ος, σελ. 533. Αθήνα 1987)

Παραθέτω σχόλιο της εφημερίδας «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», φύλ. της 11^ης Μαρτίου 2000, σχετικό με την εισήγηση του Χάρι Τρούμαν:

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ : Σάββατο 11 Μάρτη 2000, σελίδα 2

1947: Αμερικανική επέμβαση στην Ελλάδα με «Δόγμα Τρούμαν»

«Στις 12 Μάρτη 1947, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Χάρι Τρούμαν, μιλώντας στο Κογκρέσο, ανάμεσα στα άλλα είπε τα εξής:

«Πιστεύω ότι η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών οφείλει να είναι η υποστήριξις των ανθισταμένων εις την υποδούλωσιν ελευθέρων λαών. Εάν η Ελλάς ήθελεν περιέλθει υπό τον έλεγχον ενόπλου τινός μειοψηφίας, σύγχυσις και ανωμαλία θα ηδύνατο να εξαπλωθούν ευχερώς εις ολόκληρον τη Μέσην Ανατολήν.

Ετι μάλλον ο αφανισμός της Ελλάδος ως ανεξαρτήτου κράτους, θα είχεν βαθείαν επίδρασιν εφ’ όλων των ευρωπαϊκών χωρών, ων οι λαοί αγωνίζονται, αντιμετωπίζοντες μεγάλας αντιξοότητας, προς διατήρησιν της ελευθερίας και ανεξαρτησίας των, καθ’ ον χρόνον επανορθώνουν τας εκ του πολέμου καταστροφάς. Αν παραλείψωμεν να βοηθήσωμεν την Ελλάδα κατά την κρίσιμον ταύτην στιγμήν, βαρύταται θα είναι αι συνέπειαι τόσον διά την Δύσιν όσο και διά την Ανατολήν. Οφείλομεν να αναλάβωμεν άμεσον και αποτελεσματικήν δράσιν…». Το απόσπασμα αυτό της ομιλίας του Αμερικανού Προέδρου, αποτέλεσε το περιβόητο «Δόγμα Τρούμαν». Το ΚΚΕ από την πρώτη στιγμή της εξαγγελίας του «Δόγματος Τρούμαν», το κατήγγειλε και κάλεσε το λαό να ενωθεί για να υπερασπίσει την εθνική του ανεξαρτησία.

Τα κόμματα της άρχουσας τάξης, όχι μόνο της Δεξιάς, αλλά και του Κέντρου, αποδέχθηκαν την ωμή επέμβαση. Μετά την εξαγγελία του «Δόγματος Τρούμαν», που χάραξε τις ψυχροπολεμικές κατευθύνσεις της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και την ετοιμασία του κυβερνητικού σκηνικού, όλα ήταν πλέον έτοιμα για την επίσημη έναρξη της αμερικανικής επέμβασης. Ειδικά για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η κυβέρνηση των ΗΠΑ με το «Δόγμα Τρούμαν», έθεσε υπό την προστασία της τα αντιδραστικά καθεστώτα της Αθήνας και της Αγκυρας, και ζήτησε την έγκριση από τα νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ, για την παροχή βοήθειας προς αυτά, ύψους 400 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Τρούμαν, μετά την εξαγγελία του Δόγματός του, διακήρυξε τους στόχους του αμερικανικού ιμπεριαλισμού για την Ελλάδα και τη γύρω περιοχή δίχως περιστροφές. Το «Δόγμα Τρούμαν» δεν άργησε να εφαρμοστεί.

Από τις 24 Μάη 1947 άρχισαν να καταφθάνουν οι πρώτοι Αμερικανοί αξιωματικοί του στρατού και του ναυτικού, με αποστολή τον εφοδιασμό του κυβερνητικού στρατού και την εκπαίδευσή του στο χειρισμό και στη συντήρηση του αμερικανικού υλικού. Στις 22 του ίδιου μήνα τα αντιπροσωπευτικά σώματα των ΗΠΑ ψήφισαν νόμο, που προέβλεπε τη χορήγηση στην Ελλάδα και στην Τουρκία 400 εκατομμυρίων δολαρίων. Στις 20 Ιούνη 1947 υπογράφτηκε η ελληνοαμερικανική συμφωνία με την οποία έμπαινε σε εφαρμογή ο νόμος αυτός. Η αμερικανική επέμβαση είχε σαν συνέπεια την ένταση και τη γενίκευση του εμφυλίου πολέμου»

Εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», φ. 13-3-2000, σελ.. 2 (https://www.rizospastis.gr>story)

Την 14^η Μαρτίου 1947, το Επιτελικό Γραφείο του Αρχηγείου του Δ.Σ.Ε υπέβαλε προς την Εξεταστική Επιτροπή του Ο.Η.Ε. εκτενές υπόμνημα με τίτλο «Για τα αίτια που προκάλεσαν τον εμφύλιο πόλεμο και η γνώμη μας για το σταμάτημά του». Στο υπόμνημα αυτό, μεταξύ άλλων, αναφέρονται μερικές από τις χιλιάδες διώξεις, βασανισμούς, φυλακίσεις, εκτοπίσεις και δολοφονίες ΕΑΜικών αγωνιστών σε πολλές περιοχές του ελλαδικού χώρου κατά την περίοδο 1945-1946. Τα στοιχεία που αφορούν στους ΕΑΜικούς αγωνιστές της Νάουσας τα έχω παραθέσει όλα στο βιβλίο μου. (σελ.83-84). Εντωμεταξύ, η εκκένωση των ορεινών χωριών της Ημαθίας συνεχίστηκε με αμείωτο ρυθμό. Σε πολλές περιπτώσεις οι πρόσφυγες αυτών των χωριών, λόγω έλλειψης στέγης, στεγάζονταν μαζί με τα ζώα τους σε παραπήγματα, σε αγγλικά τολ, σε καλύβες κ.α. Οι πρόσφυγες αυτοί, είναι γνωστοί  με το όνομα «ανταρτόπληκτοι».  Όμως, από  τους εθνικόφρονες Έλληνες αυτοί θα αποκαλούνται «συμμοριόπληκτοι». Κατ’ αυτούς, ήταν απαράδεκτο να καλείται ο μαχητής του Δ.Σ.Ε «αντάρτης» και όχι «συμμορίτης».

Σύμφωνα με υπάρχοντα στοιχεία, μέχρι τα μέσα Μαρτίου του 1947 το σύνολο αυτού του είδους των προσφύγων στο νομό Ημαθίας ανήλθε σε 2300 περίπου άτομα. Την 21^η Μαρτίου 1947, τμήμα του Δ.Σ.Ε μπήκε στο χωριό Χωροπάνι (Στενήμαχος) της Νάουσας και συνέλαβε 14 εθνικόφρονες κατοίκους, τους οποίους οδήγησε στο βουνό και τους εκτέλεσε. Την 22^α Μαρτίου 1947 ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Ναπολέων Ζέρβας, κατά τη διάρκεια περιοδείας του στη Βόρειο Ελλάδα, επισκέφτηκε και τη Νάουσα. Τον υποδέχτηκαν οι Φιοράκης, Διοικητής της τοπικής Χωροφυλακής, Καρλής, Διοικητής του 518 Τάγματος Πεζικού, Αναστάσιος Ιωαννίδης, έπαρχος και ο δήμαρχος, οι οποίοι του εξέθεσαν την κατάσταση που επικρατούσε στην πόλη.

(Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 23^ης Μαρτίου 1947)

Την 1^η Απριλίου 1947 απεβίωσε ξαφνικά ο βασιλέας Γεώργιος Β΄. Το ίδιο βράδυ, ο αδελφός του πρίγκιπας Παύλος ορκίστηκε βασιλέας στη μεγάλη αίθουσα τελετών των ανακτόρων, ενώπιον της κυβέρνησης και των λοιπών αρχών.

Εντωμεταξύ, άρχισε να σημειώνεται εκ νέου συγκέντρωση στο Βέρμιο δυνάμεων του Δ.Σ.Ε, οι οποίες μέχρι την 22^α Απριλίου 1947 ανήλθαν συνολικά σε 1.000 περίπου άνδρες. Η δύναμη αυτή συνιστούσε σοβαρή απειλή, η οποία έπρεπε να εκλείψει οπωσδήποτε. Κατόπιν τούτου, το Γ΄ Σώμα Στρατού αποφάσισε την πραγματοποίηση νέων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στις οποίες προσέδωσε το όνομα «ΦΙΛΙΠΠΟΣ». Στις επιχειρήσεις αυτές που άρχισαν την 23^η και έληξαν την 30ή Απριλίου 1947, έλαβαν μέρος δυνάμεις από τις 31^η και 33^η Ταξιαρχίες της ΧΙ Μεραρχίας και ένα Τάγμα της ΧV Μεραρχίας. Η όλη επιχείρηση, όπως και η προηγούμενη με το όνομα «ΓΛΑΡΟΣ», κατέληξε σε πλήρη αποτυχία. Τα τμήματα του Δ.Σ.Ε ελίχθηκαν κατάλληλα και πέτυχαν να αποφύγουν τον εγκλωβισμό τους, καταφεύγοντας χωρίς απώλειες προς Πιέρια και Καϊμάκτσαλαν.

Στο Βέρμιο παρέμειναν μόνο λίγοι αντάρτες, καταδρομείς οι περισσότεροι, οι οποίοι ήταν χωρισμένοι σε μικρές ομάδες που κρύβονταν σε δύσβατα μέρη ή μετακινούνταν συνεχώς από το ένα μέρος στο άλλο και ήταν δύσκολο να εντοπιστούν από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Ωστόσο, υπήρξαν και μερικές συγκρούσεις. Την αποτυχία των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του στρατού κατά του Δ.Σ.Ε την ομολογεί και ο αρχηγός του Γ.Ε.Σ, Κ. Βεντήρης στην υπ’ αριθ. 1098/41/3 – 11 – 47 άκρως απόρρητο διαταγή του, προς τους διοικητές Σωμάτων Στρατού και Μεραρχιών που τους λέει:

«… Είναι βέβαιον και πρέπει να το ομολογήσωμεν ότι δεν επετύχαμεν μέχρι σήμερον τι το συντριπτικό … και είναι απόλυτος ανάγκη εντός του Νοεμβρίου, το επαναλαμβάνω εντός του Νοεμβρίου, να επιτευχθούν συντριπτικά αποτελέσματα. Τα αποφασιστικά ταύτα αποτελέσματα δεν επιβάλλουσι μόνον στρατιωτικοί λόγοι, αλλά και πολιτικοί τοιούτοι».

Εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», φύλ. 14-12-1996, σελ. 12

Την 29η Απριλίου 1947 οκταμελής ομάδα ανταρτών έπεσε σε ενέδρα στρατιωτικού τμήματος στην περιοχή Ντορντόπολη του Βερμίου. Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής που ακολούθησε σκοτώθηκε η Ναουσαία αντάρτισσα Ελένη Γαλανού. Οι υπόλοιποι επτά αντάρτες κατόρθωσαν να διαφύγουν. Κάποιος ή κάποιοι από τους στρατιώτες, απέκοψαν την κεφαλή της Γαλανού και την μετέφεραν στη Νάουσα. Ακολούθως, την εξέθεσαν σε κοινή θέα μπροστά από τα Γραφεία της Ηλεκτρικής Εταιρείας Ναούσης, απέναντι ακριβώς από το κτίριο που είχε την έδρα της η Υποδιοίκηση Χωροφυλακής. Η φρικιαστική εικόνα της κομμένης και ριγμένης στο χώμα κεφαλής, με τους εγκληματίες στρατιώτες να καγχάζουν γύρω της και να επαίρονται για το επαίσχυντο κατόρθωμά τους, εξακολουθεί να παραμένει ακόμα αναλλοίωτη στη μνήμη μου, παρά τα 60 και πλέον χρόνια που πέρασαν από τότε.  Πρόσφατα και ενώ ακόμα γράφω το βιβλίο μου αυτό, από Ναουσαίο περιήλθε σε γνώση μου η πληροφορία ότι αυτός που απέκοψε την κεφαλή της Γαλανού ήταν ένας Πελοποννήσιος Λοχίας του 518 Τάγματος Πεζικού, αγνώστων λοιπών στοιχείων, ο οποίος ανήκε στο στρατιωτικό τμήμα που έστησε την ενέδρα.

Την 6^η Μαΐου 1947 άλλο στρατιωτικό τμήμα κατόρθωσε να εγκλωβίσει και να αιχμαλωτίσει επταμελή ανταρτική ομάδα, επικεφαλής της οποίος ήταν ο Αντώνιος Τσέος (Αμίκος), πρώην στέλεχος της ομάδας του Θωμά Λιόλιου (Μπαρούτας). Εντωμεταξύ, τη νύχτα της 8^ης προς την 9^η Μαΐου 1947 δύναμη 150-200 ανταρτών κινήθηκε από τα Πιέρια με κατεύθυνση προς τη Βέροια και προσέβαλε οχυρωμένα σημεία αυτή της πόλης. Οι μισοί και πλέον άνδρες του Δ.Σ.Ε πέτυχαν να διεισδύσουν τελικά σε μερικά σημεία της πόλης, στα οποία παρέμειναν μία περίπου ώρα. Τελικά, απωθήθηκαν από τις υπέρτερες κυβερνητικές δυνάμεις. Πριν αποχωρήσουν, πυρπόλησαν πολλά σπίτια ακροδεξιών κατοίκων.

(ΤΟ  Κ.Κ.Ε.  Επίσημα  κείμενα.  Τόμος  6^ος,  σελ.  535. Αθήνα 1987)

Την 10^η Μαΐου 1947 προερχόμενος από τη Βέροια έφθασε στη Νάουσα ο υπουργός Βόρειας Ελλάδας Ροδόπουλος, ακολουθούμενος από τον Διοικητή του Γ΄ Σώματος Στρατού. Μεταξύ των άλλων, έδωσε την υπόσχεση ότι «αν οι κομμουνιστές επιχειρήσουν οποιαδήποτε επίθεση κατά της Νάουσας, αυτό θα τους στοιχίσει πολύ ακριβά». Tην 14^η Μαΐου 1947, η Ναουσαία αντάρτισσα Καλλιόπη Μαρκοβίτη, μαζί με κάποιον καπετάν Καραφωτιά, αυτομόλησαν από τις τάξεις του Δ.Σ.Ε και παραδόθηκαν στις κυβερνητικές δυνάμεις. Από αυτούς, η Μαρκοβίτη υποχρεώθηκε από την Ασφάλεια της Νάουσας να ομιλήσει από τον εξώστη της οικοδομής Αγγελάκη, έδρα της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Ναούσης, σε συγκεντρωμένο πλήθος για τα κακουργήματα και τους αντεθνικούς σκοπούς των ΕΑΜοσλάβων.

Ευνόητο είναι ότι για τη Δεξιά ΕΑΜοσλάβοι ήταν οι μαχητές του Δ.Σ.Ε. Ολόκληρο το κείμενο της ομιλίας της Μαρκοβίτη ήταν γραμμένο από την Ασφάλεια. Μετά την Μαρκοβίτη, το λόγο έλαβε ο καπετάν Καραφωτιάς, η ομιλία του οποίου κινήθηκε στα ίδια πλαίσια. Τους δύο παραδοθέντες πρώην μαχητές του Δ.Σ.Ε, παρουσίασε πριν από την ομιλία τους στο συγκεντρωμένο πλήθος, σαν παράδειγμα προς μίμηση, ο Διοικητής του 519 Τάγματος Πεζικού.

(Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 14^ης Μαΐου 1947)

Επειδή η δύναμη των τμημάτων του Δ.Σ.Ε στο Βέρμιο είχε ελαττωθεί σημαντικά, αποφασίστηκε να αποσταλεί ικανός αριθμός μαχητών του προς ενίσχυσή τους.

Κατόπιν τούτου, από τα Πιέρια προωθήθηκε στο Βέρμιο δύναμη 300-350 ανδρών, η οποία ενώθηκε με την εκεί υπάρχουσα. Την 24^η Μαΐου 1947, οι ενωμένες ανταρτικές δυνάμεις προσέβαλαν στρατιωτικό τμήμα του 519 Τάγματος Πεζικού, δύναμης μιας Διλοχίας, στο χωριό Κουτσούφλιανη. Οι στρατιώτες αιφνιδιάστηκαν και διαλύθηκαν με πολλές απώλειες. Το αυτό συνέβη στη συνέχεια και με άλλα τμήματα του ιδίου Τάγματος. Κατόπιν τούτου, το Τάγμα αυτό διέτρεχε τον κίνδυνο να διαλυθεί εξ ολοκλήρου. Στο πεδίο της μάχης είχε εγκαταλείψει άφθονο πολεμικό υλικό το οποίο περιήλθε στα χέρια των ανταρτών. Επί πλέον, πολλοί αξιωματικοί και οπλίτες του αιχμαλωτίστηκαν κατά τη διάρκεια των μαχών, μερικοί από τους οποίους εκτελέστηκαν από τους αντάρτες.

Προς ενίσχυση του 519 Τάγματος Πεζικού έσπευσε το υπό τον Ταγματάρχη Γ. Καρλή 518 Τ.Π. που βρίσκονταν στη Νάουσα. Το Τάγμα αυτό, συμπράττοντας με τα ήδη ανασυγκροτημένα τμήματα του 519 Τ.Π., πραγματοποίησαν σφοδρή επίθεση κατά των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε που βρίσκονταν σε περιοχή μεταξύ Δραζιλόβου και Κουτσούφλιανης. Όμως, και κατά τη μάχη αυτή οι απώλειες του κυβερνητικού στρατού υπήρξαν σημαντικές. Ακολούθως, τα τμήματα του Δ.Σ.Ε συμπτύχθηκαν σε άλλες θέσεις. Στο πεδίο της μάχης βρέθηκαν νεκροί τρεις αντάρτες. Τα πτώματά τους μεταφέρθηκαν στη Νάουσα και εκτέθηκαν ως συνήθως στην κοινή θέα  μπροστά από τα Γραφεία της Ηλεκτρικής Εταιρείας Ναούσης. Την 3^η Ιουνίου 1947 τμήμα του 519 Τάγματος Πεζικού συγκρούστηκε με ομάδα ανταρτών σε περιοχή του χωριού Αρκουδοχώρι.

Κατά τη συμπλοκή  βρήκαν το θάνατο δύο αντάρτες. Την 12^η Ιουνίου 1947 οι αντάρτες μπήκαν για πολλοστή φορά στο χωριό Μονόσπιτα της Νάουσας. Την 13^η Ιουνίου 1947 Διλοχία του 519 Τάγματος συγκρούστηκε στο Βέρμιο με τμήμα του Δ.Σ.Ε. Μεταξύ των απωλειών της Διλοχίας ήταν και ένας Ανθυπολοχαγός, ο οποίος κατέπεσε νεκρός κατά τη διάρκεια της μάχης. Από τον τύπο της Θεσσαλονίκης μας παρέχεται η πληροφορία ότι την 18^η Ιουνίου 1947  προσήχθησαν να δικαστούν στο Διαρκές Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης με την κατηγορία της κατασκοπείας και της κλοπής όπλων και πυρομαχικών οι Ναουσαίοι Λουκάς Καβαλάρης και Μιχαήλ Τέγος.

Από αυτούς, ο Λουκάς Καβαλάρης υπήρξε διευθυντής της ΕΑΜικής εφημερίδας της Νάουσας «ΕΞΟΡΜΗΣΗ». Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οι μάρτυρες κατηγορίας Γιαννόπουλος και Δερβίσης, Δεκανείς της Ε.Σ.Α αμφότεροι, κατέθεσαν ότι οι δύο κατηγορούμενοι βρίσκονταν σε επαφή με τον Λοχία Ματσουκατίδη, κομμουνιστή και πρώην Ανθυπολοχαγό του Ε.Λ.Α.Σ, ο οποίος τους μετέδιδε τακτικά στρατιωτικές πληροφορίες και μάλιστα, παρέδωσε στο Λουκά Καβαλάρη πέντε όπλα και δύο κιβώτια φυσίγγια από τις αποθήκες της μονάδας του για να αποσταλούν στις ανταρτικές ομάδες. Την 20ή Ιουνίου 1947 το Στρατοδικείο εξέδωσε την απόφασή του σύμφωνα με την οποία επιβλήθηκε η ποινή του θανάτου στον Λουκά Καβαλάρη.

(Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 14^ης Μαΐου 1947)

Την 20ή Ιουνίου 1947, ο Γεώργιος Φετλής, με το ψευδώνυμο Λυκούργος, πρώην Διοικητής του εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ Νάουσας και ένας εκ των ηγετών των τμημάτων του Δ.Σ.Ε στο Βέρμιο, αυτομόλησε και παραδόθηκε στη Χωροφυλακή Νάουσας. Ήδη, έχω προαναφέρει ότι ο Φετλής είχε πέσει σε δυσμένεια εξαιτίας κάποιας αυτόβουλης ενέργειάς του, η οποία δεν έτυχε της έγκρισης των άλλων ηγετών του Δ.Σ.Ε στο Βέρμιο. Διαισθανόμενος, προφανώς, κάποιον κίνδυνο για τη ζωή του, αποφάσισε να παραδοθεί στις αρχές. Όπως μου διηγήθηκε Ναουσαίος μαχητής του Δ.Σ.Ε, την ώρα που ο Φετλής προσπαθούσε να φύγει κρυφά από τη μονάδα του, τον είδε κάποιος Ναουσαίος αντάρτης, ο οποίος αντελήφθη τις πρόθεσή του να αυτομολήσει.

Τότε ο Φετλής του πρότεινε το περίστροφό του και τον υποχρέωσε να τον ακολουθήσει μέχρι που παραδόθηκε. Ο αντάρτης κατόρθωσε να επανέλθει στη μονάδα του στο Βέρμιο και να αναφέρει στους ανωτέρους του αυτό το περιστατικό. Μετά την παράδοσή του, ο Φετλής υπηρέτησε στο Β΄ Γραφείο του Γ΄ Σώματος Στρατού σαν αξιωματικός. Εντωμεταξύ από τους 2300 που ανέρχονταν οι πρόσφυγες την 15^η Μαρτίου 1947 στο νομό Ημαθίας,  οι  οποίοι  είχαν  εκπατριστεί  με  τη  βία από τα χωριά τους από τις κυβερνητικές δυνάμεις, την 30ή Ιουνίου του ιδίου έτους είχαν ανέλθει στους 12.000. Κατά το διάστημα από την 1^η μέχρι την 3^η Ιουλίου 1947 πραγματοποιήθηκε ευρεία Ολομέλεια της Επιτροπής Μακεδονίας-Θράκης του Κ.Κ.Ε.

Το θέμα που την απασχόλησε ήταν η γενικότερη κατάσταση η οποία επικρατούσε στη Βόρεια Ελλάδα. Μεταξύ των άλλων, αναφέρθηκε ότι στον βορειοελλαδικό χώρο μέσα σ’ ένα χρόνο πιάστηκαν, φυλακίστηκαν και εκτοπίστηκαν 25.000 δημοκρατικοί πολίτες, 270 καταδικάστηκαν σε θάνατο από Στρατοδικεία και εκτελέστηκαν, 700 έπεσαν θύματα ακροδεξιών συμμοριών, εκκρεμούσαν εντάλματα σύλληψης κατά 50.000 ατόμων που καταδιώκονταν και ο αριθμός των προσφύγων που ξεριζώθηκαν με τη βία από τα χωριά τους είχε ανέλθει στις 100.000.

Την 5^η και 7^η Ιουλίου 1947 συνελήφθησαν από τη Χωροφυλακή δώδεκα ΕΑΜικοί αγωνιστές από χωριά της Νάουσας με την κατηγορία ότι ήταν μέλη της Ν.Ο.Φ.  Ειδικότερα, έντεκα από αυτούς ήταν από τα Μονόσπιτα και ένας από τη Μαρίνα. Δεν είναι γνωστό, βέβαια, κατά πόσο ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα οι κατηγορίες αυτές, γιατί την εποχή εκείνη τέτοιου είδους χαρακτηρισμοί όπως Βούλγαρος, ΕΑΜοβούλγαρος, ΕΑΜοσλάβος, ΝΟΦίτης κ.ά., δίδονταν συλλήβδην σε όλους τους Αριστερούς Έλληνες, ένοπλους και μη. Την περίοδο αυτή παρατηρείται έξαρση στην τοποθέτηση ναρκών από σαμποτέρ του Δ.Σ.Ε καθ’ όλο το μήκος της αμαξιτής οδού που συνδέει τις τρεις πόλεις Βέροια, Νάουσα και Έδεσσα. Την 12^η Ιουλίου 1947, έξω από τη Βέροια, αυτοκίνητο της συνοδείας του Ταξίαρχου Λάϊου προσέκρουσε σε νάρκη. Από την έκρηξη σκοτώθηκαν δύο στρατιώτες και  τραυματίστηκαν τρεις.

Μετά το περιστατικό αυτό, σε οποιαδήποτε έξοδο στρατιωτικών οχημάτων από τις τρεις αυτές πόλεις στην προαναφερόμενη αμαξιτή οδό, προηγούνταν πάντοτε ένα αυτοκίνητο με φυλακισμένους ΕΑΜικούς αγωνιστές και ακολουθούσαν τα πρώτα. Δεν υπήρξαν ολίγες οι περιπτώσεις που πολλοί από αυτούς τους κρατούμενους έχασαν τη ζωή τους από πρόσκρουση του αυτοκινήτου τους σε νάρκη. Επίσης, οι κρατούμενοι χρησιμοποιούνταν και σαν πειραματόζωα για την ανακάλυψη παγιδευμένων ναρκών στο οδόστρωμα. Τους εφοδίαζαν με μία μεταλλική ράβδο και τους διέταζαν να την μπήγουν στα σημεία του οδοστρώματος που φαίνονταν ότι είχαν ανασκαφεί πρόσφατα και να τα ανασκαλεύουν για την ανακάλυψη ναρκών. Από κάποια απόσταση ασφαλείας τους παρακολουθούσαν χωροφύλακες ή στρατιώτες. Και σ’ αυτές τις περιπτώσεις πολλοί κρατούμενοι βρήκαν ακαριαίο θάνατο.

Την ίδια ημέρα, τμήματα των 519 και 592 Ταγμάτων Πεζικού έπεσαν σε ενέδρα ανδρών του Δ.Σ.Ε κοντά στο χωριό Αγία Φωτεινή (Όσλιανη) του Βερμίου. Ο αιφνιδιασμός των ανταρτών υπήρξε απόλυτος και τα στρατιωτικά τμήματα διαλύθηκαν με απώλειες σε έμψυχο και άψυχο υλικό. Την 17^η Ιουλίου 1947 λειτούργησε για πρώτη στα βουνά ο ραδιοφωνικός σταθμός του Δ.Σ.Ε που έφερε τον τίτλο «Η φωνή του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας».

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 536. Αθήνα 1987)

Η οριστική αποχώρηση από την Ελλάδα των Άγγλων μετά το πρώτο τρίμηνο του 1947 και η ανάληψη της προστασίας της από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής είχε σαν επακόλουθο την αλλαγή της σκυτάλης και τη μετάβαση από τη αγγλική υποδούλωση στην αμερικάνικη, η οποία υπήρξε χειρότερη από την πρώτη. Για την ελληνική Δεξιά, όμως, εκείνο που κυρίως προείχε όλων ήταν η πάση θυσία πάταξη του κομμουνισμού με οποιοδήποτε τίμημα. Από τις αρχές Αυγούστου 1947 άρχισε να υλοποιείται το περίφημο Δόγμα Τρούμαν με την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τη χώρα και τον εφοδιασμό του Στρατού με πάσης φύσεως σύγχρονο πολεμικό υλικό.

 «Μετά τη διακήρυξη του Δόγματος Τρούμαν, οι εξελίξεις υπήρξαν ταχείες. Στις 20 Ιουνίου (1947) ο Κ. Τσαλδάρης, αντιπρόεδρος πλέον της κυβέρνησης, και ο Αμερικανός πρέσβης Λίνκολν Μακβή υπέγραψαν στην Αθήνα συμφωνία για τους όρους της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας. Τον επόμενο μήνα έφθασε στην Ελλάδα ο αρχηγός της αμερικανικής αποστολής Γκρήνσγουωλντ Ντουάϊτ (τον οποίο διαδέχθηκε αργότερα ο Στρατηγός Τζέϊμς Βαν Φλητ). Το Δόγμα Τρούμαν σηματοδότησε μια σημαντική καμπή στον Εμφύλιο. Η εξασφάλιση της αμερικανικής βοήθειας αποτελούσε μακροπρόθεσμα εξαιρετικής σημασίας έρεισμα, στρατιωτικό, πολιτικό, αλλά και ψυχολογικό, για την κυβέρνηση στην Αθήνα. Από την άλλη πλευρά, η εξάρτηση από τους Αμερικανούς όχι μόνο για την προμήθεια υλικού, αλλά και για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων που αφορούσαν τη λειτουργία του κράτους, αποτέλεσε τη συνέχεια και την κορύφωση μιας εξαιρετικά ατυχούς τάσης που χαρακτήρισε την ελληνική πολιτική σκηνή μετά το 1947».

(Εκδοτικός οργανισμός ΠΑΠΥΡΟΣ: «ΕΛΛΑΔΑ» (Ιστορία – Πολιτισμός – Το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Το παρελθόν και το παρόν του Ελληνισμού). Τόμος Β΄, (54), σελ. 703-704. Αθήνα 2007)

Την 10^η Αυγούστου 1947 εκδόθηκαν οι πρώτες Πράξεις και Αποφάσεις του Γενικού Αρχηγείου του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας,  το οποίο είχε την ευθύνη της Κεντρικής Εξουσίας σε όλες τις ελεύθερες περιοχές μέχρι τη δημιουργία Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (Π.Δ.Κ). Αυτές αφορούσαν 1) Στην ανάδειξη Λαϊκών Συμβουλίων, δηλαδή των οργάνων της Λαϊκής Εξουσίας, 2) Στην οργάνωση της Λαϊκής Δικαιοσύνης, 3) Στη διανομή της γης σε αγρότες, 4) Στην παραχώρηση όλων των δασών στο λαό και 5) Στην υποχρεωτική δωρεάν εκπαίδευση για όλα τα παιδιά του λαού. Με τις συγκεκριμένες αυτές τις πράξεις και αποφάσεις ρυθμίζονταν αποτελεσματικά ένα καίριο πρόβλημα που αντιμετώπιζαν οι απελευθερωμένες από τον Δ.Σ.Ε περιοχές της χώρας.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 537. Αθήνα 1987)

Την ίδια ημέρα, ομάδα ανταρτών μπήκε στο αγρόκτημα της οικογένειας Λαναρά που βρίσκονταν στο χωριό Μονόσπιτα Νάουσας και προμηθεύτηκε διάφορα είδη, μεταξύ των οποίων και αρκετή ποσότητα χαρτιού, προφανώς, για την εκτύπωση προκηρύξεων. Το σύνολο των προσφύγων στο νομό Ημαθίας από τη βίαια απομάκρυνση από τις εστίες τους, το οποίο την 30ή Ιουνίου 1947 ήταν 12.000 περίπου, ανήλθε την 16^η Αυγούστου 1947 στις 21.000. Τα ορεινά χωριά του Βερμίου ερημώνονταν συνεχώς με εντολή των κυβερνητικών δυνάμεων, οι οποίες, με την εφαρμογή αυτής της τακτικής, απέβλεπαν στη δημιουργία σοβαρών δυσκολιών για τον Δ.Σ.Ε, στόχος που επιτεύχθηκε εν μέρει. Άρχισαν να εμφανίζονται προβλήματα στην ομαλή τροφοδοσία των τμημάτων του Δ.Σ.Ε. και μειώθηκε σημαντικά η προσέλευση των νέων σε ηλικία κατοίκων τους για την κατάταξή τους στις γραμμές του.

Από την άλλη πλευρά, οι απομακρυνόμενοι από τα χωριά τους νέοι, οι οποίοι ήταν ικανοί να φέρουν όπλα, εντάσσονταν υποχρεωτικά από τις κατά τόπους αρχές στις δυνάμεις των Μ.Α.Υ. ή Μ.Α.Δ. των πόλεων στις οποίες μεταφέρθηκαν. Μετά από κάποια μικρής χρονικής διάρκειας εκγύμναση στα όπλα, άρχισαν να χρησιμοποιούνται στη φύλαξη διαφόρων σημείων των πόλεων μαζί με στρατιώτες, χωροφύλακες και παρακρατικούς. Εντωμεταξύ, στη Νάουσα οι διώξεις κατά των δημοκρατικών κατοίκων της εντείνονταν ολοένα και περισσότερο και έπαιρναν μαζικό χαρακτήρα. Κατά δεκάδες συλλαμβάνονταν, φυλακίζονταν, εκτοπίζονταν ή αποστέλλονταν στα στρατοδικεία όσοι από αυτούς υπήρξαν κατά το παρελθόν μέλη των οργανώσεων του Κ.Κ.Ε, του Ε.Α.Μ, του Ε.Λ.Α.Σ, της Ε.Π, της Ο.Π.Λ.Α κ.λπ. ή βοηθούσαν στον αγώνα του τον Δ.Σ.Ε. Και όχι μόνο αυτοί.

Τις ίδιες συνέπειες είχαν και τα άλλα πρόσωπα της οικογένειάς τους, αδέλφια, αδελφές, γονείς κ.ά. Αν, δε, ληφθεί υπόψη ότι το 70 με 80 %  των νέων και δραστήριων κατοίκων της πόλης, αμφοτέρων των φύλων, συμμετείχαν ενεργά στις οργανώσεις αυτές και με δεδομένο ότι ο πληθυσμός της τότε ανέρχονταν στις 12.000 με 13.000 κατοίκους, εύκολα μπορεί να βγάλει  συμπέρασμα κανείς για το μέγεθος και την έκταση αυτών των διώξεων. Καμιόνια στρατιωτικά κατάφορτα με κρατούμενους Ναουσαίους και Ναουσαίες όλων των ηλικιών, που βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση, αναχωρούσαν κάθε μέρα από τη Νάουσα, άλλα για τις φυλακές της Βέροιας, άλλα για τα Στρατοδικεία Γιαννιτσών και Κοζάνης και άλλα για το σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, για να επιβιβαστούν σε βαγόνια τύπου «ημίονοι 10, άνδρες 50» και να σταλούν στα διάφορα ξερονήσια.

Όμως και οι τοπικές οργανώσεις που δρούσαν παράνομα, αιμορραγούσαν συνεχώς από το κύμα αυτών των διώξεων. Ο ένοπλος τοπικός πυρήνας που υπήρχε και βοηθούσε τον Δ.Σ.Ε κατά τις επιθέσεις του εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων της πόλης, είχε ελαττωθεί αριθμητικά σε σημαντικό βαθμό. Όσοι από αυτούς δεν είχαν συλληφθεί ακόμα, έλαβαν εντολή από το Αρχηγείο Βερμίου να καταγράφουν με λεπτομέρειες τα σημεία που φρουρούσαν οι κυβερνητικές δυνάμεις μέσα στην πόλη, τον αριθμό και τις θέσεις των πολυβολείων, τη αριθμητική δύναμη της φρουράς, τον οπλισμό της και όλα τα λοιπά συναφή στοιχεία. Προφανώς, όλα αυτά ήταν το προοίμιο κάποιας νέας επίθεσης του Δ.Σ.Ε κατά της Νάουσας. Το δράμα των διωκόμενων Ναουσαίων, όμως, δεν περιορίζονταν μέχρις εδώ.

Δέχονταν συνεχείς πιέσεις από τις αρχές να υπογράψουν τις γνωστές «επαίσχυντες δηλώσεις νομιμοφροσύνης ή δηλώσεις μετανοίας», όπως λέγονταν, κατάλοιπο της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου. Οι αρχές τους διαβεβαίωναν πως, αν τις υπέγραφαν, θα απέφευγαν τις διώξεις και τις προβλεπόμενες από το νόμο συνέπειες. Μάλιστα, όσοι από αυτούς θα δέχονταν, παράλληλα, να μεταβληθούν σε χαφιέδες (πληροφοριοδότες) της Ασφάλειας, θα ετύγχαναν ιδιαίτερης ευνοϊκής μεταχείρισης και θα μισθοδοτούνταν κρυφά. Το ερωτηματολόγιο στο οποίο έπρεπε να απαντήσουν και να το υπογράψουν, όχι μόνο οι κρατούμενοι, αλλά και όλοι οι άλλοι εκτός των φυλακών δημοκρατικοί πολίτες, οι οποίοι καλούνταν από την Ασφάλεια για να  ανακριθούν για τα φρονήματά τους, περιέχονταν στο κατωτέρω έντυπο:

«ΔΗΛΩΣΙΣ

1) Επώνυμον, κύριον όνομα, όνομα πατρός, ιδιότης, 2) Διεύθυνσις, πόλις, οδός, αριθμός, 3) Αριθ. δελτίου ταυτότητος, εκδούσα αρχή, ημερομηνία, 4) Μήπως εχρησιμοποιήσατε μέχρι σήμερον άλλα ονόματα, πλην του γνησίου και ποία; Ποίος ο αριθμός των ταυτοτήτων και ποία η εκδούσα αυτάς Αρχή δια τα ονόματα ταύτα;, 5) Πού διαμείνατε από της 1^ης Μαΐου 1941 και κατά ποία χρονικά διαστήματα; (οίκησις ολιγοήμερος ή δια λόγους αναψυχής δεν είναι ανάγκη να μνημονευθή, απαραίτητον όμως να αναγραφή πάσα μετακίνησις συνδεομένη προς πολιτικήν δράσιν), (ήτοι) χρόνος, πόλις, διεύθυνσις, 6) Υπήρξατε ποτέ μέχρι σήμερον μέλος κομμουνιστικής ή άλλης οργανώσεως αποτελούσης όργανον του Κ.Κ.Ε ή εξυπηρετούσης τους σκοπούς του; ((ιδίως Κ.Κ.Ε., Ε.Α.Μ., Α.Κ.Ε., Ε.Λ.Α.Σ., Ε.Τ.Α., Ο.Π.Λ.Α., Ε.Π.Ο.Ν., ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, ΑΥΤΟΑΜΥΝΑ κ.λ.π.). Ποίας; Και κατά ποία χρονικά διαστήματα;

Ή ελάβατε ποτέ αμέσως ή εμμέσως μέρος εις διενέργειαν εράνου υπέρ τινος των οργανώσεων τούτων, υπέρ των οπαδών αυτών ή υπέρ του σκοπού ον αύται επιδιώκουσιν, είτε κατ’ εντολήν των οργανώσεων τούτων, είτε και τη ιδία σας πρωτοβουλία; 7) Εξακολουθείτε σήμερον να είσθε μέλος τοιαύτης οργανώσεως και ποίας; Μήπως έχετε εν αυτή άλλον όνομα και ποίον; 8) Μήπως συνειργάσθητε ή συνεργάζεσθε ή αμέσως ή εμμέσως μετά τινος τοιαύτης οργανώσεως χωρίς να είσθε επισήμως μέλος αυτής; Ποίας και κατά ποίαν εποχήν; 9) Μήπως και χωρίς να είσθε μέλος τινος των ανωτέρω οργανώσεων επροπαγανδίζατε ποτέ ευθέως, πλαγίως υπέρ τινος εξ αυτών ή υπέρ των κηρυγμάτων ή των σκοπών των; 10) Καταδικάζετε τον κομμουνισμόν ως πολιτικήν ιδεολογίαν αποβλέπουσαν εις την υπό δυναμικής μειοψηφίας βιαίαν κατάληψιν και διατήρησιν της Αρχής;

11) Επιδοκιμάζετε την σημερινήν δράσιν της συμμοριακής σπείρας; 12) Αναγνωρίζετε ότι η εν Ελλάδι συμμοριακή σπείρα και ο εν Ελλάδι κομμουνισμός δρούν προδοτικώς κατά των συμφερόντων και της ακεραιότητος της Χώρας μας συνεργαζόμενοι μετά γειτονικών κρατών, εχθρικώς προς την Ελλάδα διακειμένων, φονεύουσι και βασανίζουσι αδικαιολογήτως αθώους Έλληνας, πυρπολούν και διαρπάζουν τας περιουσίας των, καταστρέφουν τα κοινοφελή έργα και απάγουσι γέροντας και γυναίκας; 13) Είσθε διατεθειμένος να υπηρετήσητε τιμίως, πιστώς την πατρίδα και το δημοκρατικόν αυτής καθεστώς;

14) Υπόσχεσθε ότι δεν θέλετε πράξει τι αντικείμενον προς τας εθνικάς υποχρεώσεις και προς τα καθήκοντά σας, ως ταύτα διαγράφονται υπό των νόμων και διαταγών της νομίμου κυβερνήσεως; Ιδίως, υπόσχεσθε ότι δεν θέλετε καταδώσει υπηρεσιακά μυστικά ή άλλας πληροφορίας περιερχομένας εις γνώσιν σας ως εκ της υπηρεσίας σας; ( Ότι) δεν θέλετε καθ’ οιονδήποτε τρόπον αντιδράσει εις το έργον του Κράτους και πάσης φύσεως κοινοφελών ιδρυμάτων; 15) Μελετήσας επισταμένως και εν απολύτω ψυχραιμία το ανωτέρω ερωτηματολόγιον, δηλώ επί τω λόγω της τιμής μου, εν γνώσει των υπό της παραγρ. 4 του Α. Νόμου 516/1948 οφειλομένων ποινικών κυρώσεων και εν περιπτώσει ψευδούς δηλώσεως, ότι αι απαντήσεις μου, έργον ελευθέρας και ανεπηρεάστου θελήσεώς μου, ανταποκρίνονται πλήρως προς την αλήθειαν και ότι ουδέν απέκρυψα εν σχέσει προς τα τεθέντα ερωτήματα.   

Ο ΔΗΛΩΝ»

Αυτός που υπέγραφε τέτοια δήλωση δεν μπορούσε να μην γίνει γνωστός, γιατί αυτή  δημοσιεύονταν περιληπτικά στον ημερήσιο ή εβδομαδιαίο τύπο του τόπου κατοικίας του, ή διαβάζονταν στην εκκλησία τις Κυριακές. Παραθέτω, στη συνέχεια, το κείμενο μιας τέτοιας περιληπτικής δήλωσης μετανοίας, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας σε τοπική εφημερίδα. Για ευνόητους λόγους παραλείπω   το ονοματεπώνυμο, ονόματα γονέων, ημερομηνία κτλ:

«ΔΗΛΩΣΙΣ

Ο κάτωθι υπογεγραμμένος … του … και της … γεννηθείς εις … και κατοικών εν … δηλώ υπευθύνως ότι επί Κατοχής εκβιασθείς οργανώθην εις την Ε.Α. ( Εθνικήν Αλληλεγγύην). Μετά την απελευθέρωσιν διέκοψα κάθε σχέσιν με αυτήν, ουδέποτε υπήρξα κομμουνιστής, αποκηρύσσω δε το Κ.Κ.Ε και τας παραφυάδας αυτού ως αντεθνικώς και προδοτικώς δρώσας. 

Ο ΔΗΛΩΝ»

Σχετικά με τις δηλώσεις νομιμοφροσύνης-μετανοίας, οι οποίες βασικά ήταν δηλώσεις αποκήρυξης του Κ.Κ.Ε, ο Νίκος Ψυρούκης, θίγοντας το θέμα στην ουσία του, διατυπώνει σε ένα από τα βιβλία του τις απόψεις του γι’ αυτές, παραθέτοντας συγχρόνως και τις απόψεις άλλων. Αν και η αναφορά που κάνει γι’ αυτές αφορά στην περίοδο της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου, εντούτοις, ισχύει απόλυτα και για την περίοδο του Εμφυλίου. Ειδικότερα, γράφει ότι:

«… Εκεί που πρωτοτύπησε  η 4^η Αυγούστου, ήταν η δημιουργία του συστήματος των «δηλώσεων αποκηρύξεως» του κομμουνισμού και των πολιτικών φρονημάτων. Το σύστημα αυτό που μεταπολεμικά επεκτάθηκε και αναπτύχθηκε από το κοινοβουλευτικό καθεστώς (η υπογράμμιση δική μου), είχε σαν άμεσο στόχο την ηθική καταρράκωση των κομμουνιστών και του κύρους του κόμματός τους και σαν βαθύτερο και μονιμότερο σκοπό την καλλιέργεια του ραγιαδισμού, της κατάργησης του φρονήματος, της τιμής και της αξιοπρέπειας κάθε ατόμου. Μ’ ένα εμπιστευτικό έγγραφο της Διεύθυνσης της Γενικής Ασφάλειας (αριθ. 18/106/7) του 1939, ο Κ. Μανιαδάκης, υφυπουργός της Ασφάλειας, μας άφησε ορισμένα τεκμήρια για το πώς έβλεπε η 4^η Αυγούστου το θεσμό των δηλώσεων.

 Μέχρι τα τέλη του 1939, κατά τον Κ. Μανιαδάκη είχαν υπογράψει δηλώσεις μετάνοιας και αποκήρυξης του κομμουνισμού 47 χιλιάδες άτομα. Το μέσο της δήλωσης, έλεγε το έγγραφο, «αποτελεί ένα μέσο διαρροής του Κ.Κ και διασπάσεως της εσωτερικής αυτού συνοχής». Επίσης, διαπίστωνε, ότι τα γεγονότα έρχονται να επιβεβαιώσουν πως οι δηλώσεις δι’ ων οι κομμουνισταί αποκηρύσσουν τας αρχάς των, απέβη εν των σημαντικωτέρων μέσων καταπολεμήσεως του κομμουνισμού, έν μέσον δια του οποίου επιτυγχάνομεν ουχί μόνον την δίωξιν απλώς του οργανωμένου κομμουνισμού, αλλά και την συντριβήν της εσωτερικής αυτού συνοχής. Τοιαύτην σύγχυσιν ενέσπειραν μεταξύ των στελεχών του κομμουνισμού αι δηλώσεις μετανοίας, ώστε η καχυποψία και η έλλειψις αμοιβαίας μεταξύ των εμπιστοσύνης να έχη χαρακτηριστικάς δια το κόμμα τούτο εκδηλώσεις».

… Οι δηλώσεις δημιούργησαν το κλίμα της καχυποψίας μέσα στις γραμμές του Κ.Κ.Ε. Και κάτι ακόμα πιο χειρότερο, έφεραν το διαχωρισμό των Αριστερών σε δύο κατηγορίες, στην κατηγορία των δηλωσιών και στην κατηγορία των μη δηλωσιών  … Αξιολογώντας τις δηλώσεις,  ο Κ. Πυρομάγλου τις θεωρεί σαν μέσο που εξουθενώνει την ηθική υπόσταση και την προσωπικότητα του ανθρώπου και του πολίτη, που υποβιβάζει τον πολιτισμό μιας χώρας σε βαθμό ζωώδη, που ανεβάζει τον χαφιεδισμό σε πολιτική κοσμοθεωρία, που διασπά την εθνική οντότητα και ενσπείρει την καχυποψία ανάμεσα στα μέλη μιας κοινωνίας. Και πραγματικά, «ο ελληνικός φασισμός με το σύστημα των δηλώσεων αποδείχτηκε σε μια από τις πιο άγριες και βάρβαρες μορφές, που παρουσίασαν οι αντιδραστικές δυνάμεις στη διάρκεια της παγκόσμιας ιστορίας. Παρ’ όλα αυτά, ούτε τους κομμουνιστές εξαφάνισε, ούτε την αντίσταση του λαού απόφυγε (η υπογράμμιση δική μου)»

(Νίκος Ψυρούκης: Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η 4^η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ. Σελ. 99-101. Αθήνα 1977)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

 Το παρόν άρθρο, με μερικές προσθήκες, βασίζεται σε λήμματα ληφθέντα από το βιβλίο μου «Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ» (1945-1949). Νάουσα 2008.

————————

*ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΝΑΟΥΣΑ

*Στέργιος Αποστόλου – Βιογραφικά στοιχεία -Εργογραφία (κάνετε κλικ)

————————

Σημείωση Φαρέτρας: Όλα τα κείμενα του Στέργιου Αποστόλου μπορείτε να τα διαβάσετε ΕΔΩ

————————

ΥΠΟΜΝΗΜΑ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

— https://www.efsyn.gr.>nisides>139139_istories-synom …

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος. 6^ος, σελ. 532. Αθήνα 1987

— Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου: «Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ» (1945 – 1949). Νάουσα 2008.

— https://www.imerodromos.gr>mia-apo-tis-megalyteres …

— Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της Θεσ/νίκης της 29^ης Ιανουαρίου 1947

— Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της Θεσ/νίκης της 12^ης Φεβρουαρί-ου 1947

— Εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ της 19^ης Φεβρουαρίου 1947

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 533. Αθήνα 1987

— Εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», φ. 13-3-2000, σελ.. 2

— Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 23^ης Μαρτίου 1947

— Εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», φύλ. 14-12-1996, σελ. 12

— ΤΟ  Κ.Κ.Ε.  Επίσημα  κείμενα.  Τόμος  6^ος,  σελ.  535. Αθήνα 1987

— Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 14^ης Μαΐου 1947

— Εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ της 14^ης Μαΐου 1947

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 536. Αθήνα 1987

— Εκδοτικός οργανισμός ΠΑΠΥΡΟΣ: «ΕΛΛΑΔΑ» (Ιστορία – Πολιτισμός – Το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Το παρελθόν και το παρόν του Ελληνισμού). Τόμος Β΄, (54), σελ. 703-704. Αθήνα 2007

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 537. Αθήνα 1987

— Νίκος Ψυρούκης: Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η 4^η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ. Σελ. 99-101. Αθήνα 1977