“Σύλλογος Βλάχων Βέροιας: Σαράντα χρόνια προσφοράς στον πολιτισμό και στην κοινωνία” γράφει ο Τάκης Γκαλαΐτσης

 «…Χρωστάμε και σε όσους ήρθαν,
πέρασαν, θα ’ρθούνε, θα περάσουν.
Κριτές θα μας δικάσουν οι
αγέννητοι, οι νεκροί…»

Κ. Παλαμάς

——————————

Τάκης Γκαλαΐτσης

Φέτος κλείνουν σαράντα (40) χρόνια από την ίδρυση του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, που  απαρτίζεται από μέλη – Βλάχους που διαμένουν στη Βέροια και στα Βλαχοχώρια του Βερμίου: Σέλι, Ξηρολίβαδο, Κουμαριά (Ντόλιανη). Σήμερα (1-6-2021) ο Σύλλογος έχει εγγεγραμμένα  πάνω από 1.200 μέλη, στη μεγάλη πλειοψηφία τους ενεργά. Μέσα στα σαράντα αυτά χρόνια λειτουργίας  του Συλλόγου, όλοι όσοι διετέλεσαν μέλη στα εκάστοτε  Δ/Σ του Συλλόγου, σε ένα πνεύμα ανιδιοτελούς προσφοράς, αγαστής συνεργασίας και παραδειγματικής συνέχειας, κατάφεραν να φέρουν το Σύλλογο στη σημερινή του ζηλευτή θέση.

Όλη αυτή η προσπάθεια βασίστηκε στην ηθική και υλική στήριξη των Βλάχων της Βέροιας που αγκάλιασαν το Σύλλογο από την ίδρυσή του, συμμετείχαν ενεργά σε όλες τις δράσεις του και τις εκδηλώσεις του, ενθάρρυναν τις πρωτοβουλίες του. Αλλά και γενικά οι κάτοικοι της Βέροιας έχουν συνδράμει στις επιτυχίες του Συλλόγου και στην ανάπτυξή του με τη συμμετοχή τους στις εκδηλώσεις. Θα είναι όμως παράλειψη, αν δε γίνει αναφορά στην υποδειγματική συνεργασία με τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης , χωρίς τη βοήθεια των οποίων πολλές δράσεις δε θα μπορούσαν να υλοποιηθούν.

Μέσα από τις δραστηριότητες του Συλλόγου αναδείχτηκε η πλούσια πολιτισμική παράδοση των Βλάχων σε όλες τις διαστάσεις της: έθιμα και τραγούδια, φορεσιές και χοροί, τρόπος ζωής και ασχολίες, ιστορία και θρύλοι, συμβολή στην Επανάσταση του 1821  και στην ίδρυση του ελληνικού κράτους, ευεργεσίες και διασπορά στα Βαλκάνια, και πάνω από όλα, η βλάχικη γλώσσα.

Γενικά, έχει αναδείξει τη θέση και τη διαχρονική παρουσία των Βλάχων στην πόλη της Βέροιας, στην Ελλάδα και ευρύτερα στη νότια Βαλκανική. Παράλληλα, ο Σύλλογος έχει συμβάλει στη συλλογή  και  καταγραφή αρχειακού υλικού, στο οποίο ανατρέχουν μελλοντικοί επιστήμονες για προπτυχιακές και μεταπτυχιακές εργασίες.  Και όλα αυτά στο πνεύμα των καταστατικών σκοπών του  Συλλόγου, που είναι η καταγραφή των εθίμων και παραδόσεων των Βλάχων, των ιστορικών και λαογραφικών τους στοιχείων, καθώς και η διάσωση της βλάχικης γλώσσας.

 Η ίδρυσή του Συλλόγου   

      Η ιδέα για την ίδρυση του Συλλόγου δόθηκε με αφορμή μια εκδήλωση λαογραφικού χαρακτήρα  στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, στη Βέροια,  το Μάη του 1980,  την οποία παρακολουθούσαν πολλοί Βλάχοι. Μετά από επανειλημμένες ανοιχτές συναντήσεις, συντάχτηκε και ψηφίστηκε σχέδιο καταστατικού, στη βάση του καταστατικού του Ομίλου Φίλων Θεάτρου Βέροιας, που επιλέχτηκε για τις δημοκρατικές αρχές του.

Ήδη από τις πρώτες συζητήσεις για το καταστατικό, προέκυψε το ζήτημα της ονομασίας του Συλλόγου, και συγκεκριμένα το αυτονόητο σήμερα, αν δηλαδή πρέπει να υπάρχει στον τίτλο η λέξη ‘‘Βλάχων’’. Ως τότε, είχε χρησιμοποιηθεί (1980), με πρωτοβουλία του αείμνηστου Στέριου Κώνα,   μόνο από το Σύλλογο Βλάχων Νάουσας, και είχαν προκληθεί πολλές συζητήσεις, συχνά ανούσιες, και κριτικές όχι πάντα καλοπροαίρετες. Τελικά, στον τίτλο ‘‘Λαογραφικός Σύλλογος Βλάχων Βέροιας’’ συμπεριλήφθηκε η λέξη ‘‘Βλάχων’’ και είχε τεράστια απήχηση.

Αμέσως το καταστατικό το υπέγραψαν εκατό (100) ιδρυτικά μέλη αντί για είκοσι ένα (21) που απαιτούνται, γεγονός που δείχνει ότι οι Βλάχοι της Βέροιας ήθελαν να δημιουργήσουν το Σύλλογό τους, και παράλληλα στάθηκε ανασταλτικός παράγοντας σε ορισμένους που αντιστρατεύονταν την ίδρυση του Συλλόγου, οι οποίοι κακοπροαίρετα τη συνδύαζαν με αρνητικά φαινόμενα του παρελθόντος. Η εντυπωσιακή παρουσία του Συλλόγου στα πολιτιστικά πράγματα της Βέροιας και η υλοποίηση των αυστηρά καθορισμένων από το καταστατικό στόχων διέλυσε γρήγορα τέτοιου είδους προκαταλήψεις, η δράση του Συλλόγου έγινε αποδεκτή από πλατιές μάζες, όχι μόνο Βλάχων, και η λέξη ‘‘Βλάχος’’ άρχισε να μπαίνει στους τίτλους πολλών άλλων Συλλόγων, όπως  αρχικά των Σερρών, του Αλμυρού, και σήμερα σχεδόν όλων των Συλλόγων Βλάχων.

Εκλέχτηκε από τα εκατό ιδρυτικά μέλη  πενταμελές προσωρινό Συμβούλιο, αποτελούμενο από τους Αυγέρο Νίκο, Γκαλαΐτση Τάκη, Καπράρα Νίκο, Μπέλα  Στέριο και Τσιάνο Αντώνη, με μόνο σκοπό την αναγνώριση του καταστατικού. Ο Σύλλογος αναγνωρίστηκε  με την απόφαση 160/3-7-1981 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Βέροιας και καταχωρίστηκε στο βιβλίο σωματείων με αύξοντα αριθμό 545/1981

Δημοκρατική λειτουργία του Συλλόγου

Στο Καταστατικό  συμπεριλήφτηκαν ασφαλιστικές δικλείδες για τη δημοκρατική λειτουργία του Συλλόγου, την ενεργοποίηση των μελών, τη διαφάνεια στις διαδικασίες και την εκπροσώπηση όλων των τάσεων στο Δ/Σ του Συλλόγου, γιατί τότε,  σε μια εποχή έντονης κομματικοποίησης των πάντων, υπήρχε ο φόβος κομματικής εκμετάλλευσης του Συλλόγου και της αδρανοποίησης μεγάλης μερίδας των μελών του. Ακριβώς, αυτή η δημοκρατική λειτουργία είχε ως αποτέλεσμα  ο Σύλλογος να αγκαλιάσει τους Βλάχους όλων των ιδεολογικών τάσεων και πολιτικών αποχρώσεων.

Η πιο ουσιαστική και συνάμα αποτελεσματική δημοκρατική διαδικασία   είναι οι ανοιχτές συνεδριάσεις του Δ/Σ του Συλλόγου. Συγκεκριμένα, το Δ/Σ συνεδριάζει τακτικά την τελευταία Παρασκευή κάθε  μήνα και έκτακτα κάθε Παρασκευή. Και αυτό γίνεται ανελλιπώς σαράντα χρόνια, με εξαίρεση τους δύο θερινούς μήνες που οι διαδικασίες είναι πιο χαλαρές.  Αυτές τις συνεδριάσεις μπορεί να τις παρακολουθεί όποιος θέλει, είτε είναι μέλος του Συλλόγου είτε όχι,  με δικαίωμα λόγου. Τις αποφάσεις τις λαμβάνει βέβαια  το εννιαμελές Δ/Σ που είναι και υπόλογο στη Γενική Συνέλευση.

Αυτή η ανοιχτή διαδικασία από τη μια υλοποιεί στην πράξη τη δημοκρατική  αρχή της συμμετοχής και συμβάλλει στην ενεργοποίηση των μελών και στη δημιουργία των μελλοντικών στελεχών, και από την άλλη συμβάλλει στη λήψη των πιο ορθών αποφάσεων του Δ/Σ. Ουδείς κατέχει αποκλειστικά την αλήθεια! Στην ίδια κατεύθυνση της ενεργοποίησης και της συμμετοχής των μελών λειτουργεί και η πρόβλεψη του Καταστατικού για ετήσια θητεία του Δ/Σ. Η ενεργοποίηση, η εναλλαγή και η ανανέωση σε ετήσια βάση από τη μια καταπολεμούν την αδιαφορία και την παθητικότητα και από την άλλη συμβάλλουν στην εγρήγορση και στην αποφυγή κατεστημένων καταστάσεων.

Στο πλαίσιο της ΠΟΠΣΒ, ο Σύλλογος εδώ και χρόνια  έχει καταθέσει  πρόταση, που όμως δεν έχει γίνει ακόμη – για ευνόητους λόγους-  δεκτή,   και διεξάγει τις εκλογές ο Σύλλογος  για τους  τακτικούς και  αναπληρωματικούς αντιπροσώπους στην ΠΟΠΣΒ με την παρουσία δικαστικού αντιπροσώπου. Και αυτό γιατί  με αυτό τον τρόπο, αν  εφαρμοστεί από όλους τους Συλλόγους

α. καταγράφεται η αληθινή  δύναμη κάθε Συλλόγου

β. αποφεύγονται οι Σύλλογοι σφραγίδες, που πολλές φορές ψηφίζουν με τρεις αντιπροσώπους, ενώ δεν εκφράζουν κανέναν άλλο παρά μόνο τον εαυτό τους

γ. διασφαλίζεται η γνήσια εκπροσώπηση των Συλλόγων και δεν αλλοιώνονται οι συσχετισμοί

δ. εξασφαλίζεται η αντιστοιχία των Συλλόγων και του Δ/Σ της Ομοσπονδίας. Με αυτόν τον τρόπο ενδυναμώνεται και η Ομοσπονδία.

Οργάνωση του Συλλόγου     

Βέβαια , οι σκοποί του Συλλόγου είναι  καθορισμένοι από το καταστατικό. Δεν ήταν όμως δυνατό να υλοποιηθούν άμεσα όλοι οι στόχοι. Δόθηκε προτεραιότητα σε εκδηλώσεις μαζικού χαρακτήρα, για να συσπειρώσει ο Σύλλογος τον κόσμο. Έτσι, ράφτηκαν στολές, οργανώθηκε χορευτικό συγκρότημα, επιλέχτηκαν χοροί και  τραγούδια. Οι αρχές που  πρυτάνευσαν: αυθεντικότητα, πιστότητα, επιστημονικότητα.

Γι’ αυτό το λόγο, για να γίνουν π.χ. οι στολές, τον πρώτο και κύριο λόγο είχε ο γνωστός ενδυματολόγος Χρ. Μπ(ρ)ούφας, μέλος του Συλλόγου, που έλαβε επιπρόσθετα υπόψη μαρτυρίες γερόντων, παλιές φωτογραφίες, αυθεντικές στολές που διατηρούνται ως κειμήλια σε πολλά σπίτια Βλάχων. Στο θέμα του χορού βιντεοσκοπήθηκαν  γέροντες από τα χωριά του Βέρμιου, μελετήθηκαν τα πατήματα από έμπειρους χορευτές και πάνω σε αυτά χόρεψε το συγκρότημα. Η μετέπειτα εμπειρία έδειξε  ότι αυτός ο κόπος δεν πήγε χαμένος, αν πάρουμε υπόψη  την προχειρότητα που επικρατεί και τη σύγχυση στο θέμα του χορού, της μουσικής και της ενδυμασίας σε πολλούς Συλλόγους.

Όλα αυτά τα χρόνια δίδαξαν χορούς πολλοί δάσκαλοι, όλοι αφιλοκερδώς. Τα πρώτα χρόνια ο Γιάννης Τσιαμήτρος στα τμήματα ενηλίκων και εφήβων και ο Γιάννης Νάκης  (Γκαμπέτας) στα παιδικά χορευτικά . Ακολούθως ο αείμνηστος Κώστας Γαλάνης, από τη Λάιστα (Λάκα) Ζαγορίου δίδαξε ένα πλήρες ηπειρώτικο πρόγραμμα. Στη συνέχεια δίδαξαν χορούς χορευτές που αναδείχτηκαν μέσα από τα χορευτικά: ο Ηλίας Ντρογούτης, ο Λεωνίδας Τσιαπάρας, ο Στέριος Ντέλας, ο Γιώργος Δημούλας, η Τάνια Γκαλαΐτση, η Νανά Πράπα, η Βερονίκη Καπετάνου, η Κορνηλία Βέρου,  η Μιχαέλα Πίσπα, η Ελένη Φουνταλή, η Μελίνα Χατζή, η Λέμη και η Μαρία Γατοπούλου, η Τασούλα Πίσκου.

Για πολλά χρόνια  και ως πρόσφατα δίδαξαν αφιλοκερδώς χορό στα διάφορα τμήματα ο Αντώνης Κουκουτέγος, ο Σταμάτης Χρυσής, ο Γιάννης Πλιάτσικας. Την τελευταία χρονιά, πριν από τα υγειονομικά μέτρα λόγω της πανδημίας, δίδαξε χορό ο χοροδιδάσκαλος Αντώνης Κελεπούρης, με καταβολές βλάχικες , που έκανε τα πρώτα του βήματα  ως χορευτής στο Σύλλογο Βλάχων Βέροιας με δάσκαλο τον αείμνηστο Κώστα Γαλάνη και ο οποίος στις σπουδές του – είναι γυμναστής – ειδικεύτηκε  στον κλάδο του παραδοσιακού χορού και έκτοτε εργάζεται ως επαγγελματίας δάσκαλος χορού σε διάφορους Συλλόγους.

Στα σαράντα χρόνια λειτουργίας του Συλλόγου πέρασαν πάνω από επτακόσιοι χορευτές από το τμήμα ενηλίκων και εφήβων που συμμετείχαν σε παραστάσεις. Σήμερα, στα διάφορα τμήματα είναι πάνω από εκατό χορευτές. Να επισημανθεί  και αυτή η  διάσταση προσφοράς του Συλλόγου: έδωσε εναλλακτική πρόταση αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου σε εκατοντάδες νέους και τους κράτησε μακριά από ισοπεδωτικούς και φθοροποιούς τρόπους διασκέδασης.

 Η αλήθεια είναι ότι η απόδοση των χορών και των τραγουδιών είναι αυθεντική. Ωστόσο, η σαραντάχρονη εμπειρία ανέδειξε μια τεράστια αδυναμία: πολλοί Σύλλογοι αντιμετωπίζουν την παράδοση στατικά και αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μονότονη επανάληψη, το μειωμένο ενδιαφέρον, τη συντήρηση, τον κορεσμό. Τα κατά καιρούς Δ/Σ του Συλλόγου έγκαιρα διέβλεψαν την αδυναμία αυτή και διαμόρφωσαν μια θέση για υλοποίηση: κρίνεται απαραίτητο επιστήμονες χοροδιδάσκαλοι – όχι απλώς έμπειροι χορευτές ή γυμναστές – και μουσικολόγοι να μελετήσουν τα παλιά πατήματα και τους ήχους, να ανιχνεύσουν τη ζωογόνα πνοή τους, να δημιουργήσουν νέες φόρμες στο χορό και στη μουσική, που να ανταποκρίνονται στις νέες συνθήκες, έτσι ώστε να βιωθούν  από τα νέα παιδιά και να τονωθεί το ενδιαφέρον τους. Η πρόταση, λόγω του μεγάλου οικονομικού κόστους, κατατέθηκε στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, προκάλεσε το ενδιαφέρον,  και ίσως μελλοντικά αξιοποιηθεί με αυτοδιοικητικά ή ευρωπαϊκά προγράμματα.

Εξάλλου, η σχεδόν αποκλειστική ενασχόληση των Συλλόγων με το χορό, ενέχει ένα σημαντικό κίνδυνο: τη μονοδιάστατη αντιμετώπιση της παράδοσης. Ένα μέρος του παρελθόντος πεθαίνει κάθε στιγμή και η θνησιμότητά του μας μολύνει, αν προσκολληθούμε σ’ αυτό με υπερβολική αγάπη. Ένα μέρος του παρελθόντος μένει πάντα ζωντανό και κινδυνεύουμε καταφρονώντας τη ζωντάνια του». Και όπως υποστηρίζει ο Σεφέρης : «Σε κάθε ανθρώπινο πρόβλημα δεν είναι εύκολο —και λίγοι το πετυχαίνουν— να ξεχωρίσεις το ζωντανό από το θνησιμαίο. Οι δρόμοι της ζωής και του θανάτου είναι μπερδεμένοι και σκοτεινοί, γι’ αυτό χρειαζόμαστε ολόκληρη την προσήλωσή μας. Εδώ κείται όλο το πρόβλημα της παράδοσης».

Πολλοί είναι οι Σύλλογοι που ταυτίζουν την όλη δράση τους με την ύπαρξη ενός χορευτικού συγκροτήματος ή την οργάνωση ενός χορού. Η παράδοση όμως είναι μια πολυδιάστατη  πολιτισμική δημιουργία και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Με αυτή τη σκέψη άρχισε να συγκεντρώνεται  και να καταγράφεται ποικίλο υλικό: ιστορικό, γλωσσικό, παλιές φωτογραφίες, με έμφαση σε αυτές των αδελφών Μανάκια, πρωτοπόρων φωτογράφων και κινηματογραφιστών στα Βαλκάνια , από την Αβδέλα και με στενούς δεσμούς με τη Βέροια, αυθεντικές ενδυμασίες, τραγούδια , παραμύθια, παροιμίες, λαϊκές παραδόσεις, είδη λαϊκής τέχνης. Γι’ αυτό το λόγο στο Σύλλογο λειτουργούν, κοντά στα πολυμελή παιδικά, εφηβικά, ενηλίκων – ανδρών και γυναικών – χορευτικά συγκροτήματα, τμήματα : ενδυμασίας, τραγουδιού (μονοφωνικού και πολυφωνικού), συλλογής λαογραφικού υλικού, καταγραφής ιστορικού υλικού, παλιάς φωτογραφίας.

Παράλληλα λειτουργεί επιστημονική επιτροπή και δανειστική βιβλιοθήκη, σε έναν άνετο χώρο που διαθέτει υπολογιστές για πρόσβαση στο διαδίκτυο και ενδείκνυται για μελέτη και επιστημονική έρευνα. Η Βιβλιοθήκη χαρακτηρίζεται από ποικιλία στο είδος και στο εύρος των βιβλίων της τόσο ελληνικής όσο και ξένης βιβλιογραφίας και κυρίως είναι πλούσια  σε βιβλιογραφία σχετική με τους Βλάχους. Ήδη, εδώ και δεκατέσσερα  χρόνια, λειτουργεί και τμήμα εκμάθησης της βλάχικης γλώσσας (παιδικό, εφηβικό και ενηλίκων), με μεγάλη συμμετοχή και πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Επίσης, εδώ και δέκα χρόνια και τμήμα εκμάθησης υπολογιστών. Να γίνουν σε αυτό το σημείο δυο επισημάνσεις:

α. Το υλικό δεν καλύπτει  όλο το πλάτος της πολιτισμικής δημιουργίας: οργάνωση βλάχικων κοινοτήτων, οργάνωση τσελιγκάτων, τρόπος απονομής δικαιοσύνης, βλαχόστρατες και  διακίνηση εμπορευμάτων και ιδεών από κιρατζίδες και άλλα.

β. το υλικό που έχει συλλεγεί  ζητά την επιστημονική αξιοποίησή του. Γι’ αυτό, ο Σύλλογος απευθύνθηκε στην ευαισθησία των Βλάχων επιστημόνων της Βέροιας να πλαισιώσουν και να διευρύνουν την επιστημονική του επιτροπή , και βρήκε πρόθυμη ανταπόκριση.

 Η παράδοση, όλα τα χρόνια λειτουργίας του Συλλόγου,  αντιμετωπίζεται όχι στατικά αλλά δυναμικά, όχι μονοδιάστατα (μόνο φολκλόρ) αλλά πολυδιάστατα σε όλες τις εκφάνσεις της, και αυτό δεν είναι πάντα εύκολο, γιατί απαιτείται επιστημονική αντιμετώπιση. Σε αυτό συμβάλλουν καθοριστικά  Βλάχοι επιστήμονες της πόλης. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται πιο ενεργητική συμμετοχή των νέων κυρίως επιστημόνων, οι οποίοι με εφόδια τη γνώση ξένων γλωσσών και την εύκολη πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες βοηθούν ουσιαστικά σε αυτήν την κατεύθυνση. Στα πλαίσια αυτά οργανώνονται ομιλίες στο Σύλλογο, ανοικτές στο κοινό, με ομιλητές διακεκριμένους ειδικούς επιστήμονες (ιστορικούς, χορογράφους, γλωσσολόγους, εθνολόγους, λαογράφους, διάφορους ερευνητές).

 Η πρώτη δημόσια εκδήλωση του Συλλόγου. Δράσεις και εκδηλώσεις

 Η πρώτη δημόσια εκδήλωση του Συλλόγου έγινε στις 4-4-1982 , στον Κινηματογράφο ‘’Καπρίνη’’ στη Βέροια , και έμεινε ιστορική για την απήχησή της. Την ίδια χρόνια έγιναν εκδηλώσεις στα τρία Βλαχοχώρια του Βέρμιου ( Ξηρολίβαδο, Σέλι, Κουμαριά), ενώ την επόμενη χρονιά (17-4-1983) η ετήσια εκδήλωση εμπλουτίστηκε με ηπειρώτικο πρόγραμμα με τη μουσική κομπανία του Γρ. Καψάλη.

Ο Σύλλογος, με δική του πρωτοβουλία και δικά του έξοδα  οργάνωσε το 1^ο Πανελλήνιο Αντάμωμα Βλάχων στο Σέλι (23-24/6/1984), που ήταν σταθμός και για την ίδρυση της Πανελλήνιας Ένωσης Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, της οποίας είναι  ιδρυτικό μέλος. Το καταστατικό της ΠΕΠΣΒ, σήμερα ΠΟΠΣΒ , που πρώτος υπογράφει τιμής ένεκεν ο τότε πρόεδρος του Συλλόγου μας Στέριος Μπέλας, διαμορφώθηκε , μετά από τρεις συναντήσεις των εκπροσώπων των ιδρυτικών μελών στη Βέροια και στην Κουμαριά.

Στη συνέχεια ο Σύλλογος οργάνωσε στη Βέροια και το Σέλι άλλα πέντε (5) πανελλήνια Ανταμώματα Βλάχων από τα δέκα πρώτα.  Ως σήμερα, συμμετείχε σε όλα τα Ανταμώματα και έχει κάνει πετυχημένες εμφανίσεις σε πολλές πόλεις  της Ελλάδας ( Βέροια, Νάουσα, Έδεσσα, Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Λάρισα, Κοζάνη, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Λαμία, Σέρρες, Ξάνθη,  Βελεστίνο, Πολύκαστρο,  Αλεξάνδρεια, Αριδαία, Λουτράκι/Πόζαρ, Άδενδρο, Σίνδο κ.ά.) και σχεδόν σε όλα τα βλαχοχώρια (Αβδέλα, Περιβόλι, Σμίξη, Σαμαρίνα, Μέτσοβο, Ανήλιο, Ιεροπηγή, Πορόγια, Νυμφαίο, Ντένισκο, Βλάστη, Καρίτσα, Αρχάγγελο, Άνω Γραμματικό, Πισοδέρι, Νεόλαστρο, κ.ά.),  καθώς και στο εξωτερικό (Βουλγαρία,  Ιταλία, Ελβετία, Γαλλία, Αγγλία, Ρουμανία, Βόρεια Μακεδονία).

Συμμετείχε σε εκδηλώσεις στο θέατρο της Δώρας Στράτου (1992) , καθώς και,  σε συνεργασία με το Γ. Μελίκη,  στις εκδηλώσεις (24-1-1994) του ‘‘Λαϊκού Χειμώνα’’ στην αίθουσα τελετών του ΑΠΘ.       Στο πλαίσιο της «Εβδομάδας Παράδοσης» (23-3-2000)   παρουσίασε στη Βέροια “Αφιέρωμα στο βλάχικο τραγούδι” με συμμετοχή της χορωδίας του Συλλόγου μας, της χορωδίας των Περιβολιωτών Βελεστίνου  και του αείμνηστου Χρήστου Στεργίου από την Προσοτσάνη.

Σε  συνεργασία με το ελληνικό τμήμα της  UNESCO πήρε μέρος, με μεγάλη επιτυχία κατά γενική ομολογία, στο 18ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Χορού στο Άργος (6-11-2004).  Συνεργάστηκε (23-12-2006) με τη δημοσιογράφο  Χρύσα Σάμου  και υπεύθυνη της εκπομπής  ‘‘ ΔΙΑΣΠΟΡΑ’’ και παρουσίασε  γιορτινό χριστουγεννιάτικο πρόγραμμα στην ΕΡΤ3.

Κορύφωση των εκδηλώσεων αποτέλεσε η διαβαλκανική εκδήλωση στο Χώρο Τεχνών (6-5-2006) με θέμα: ‘‘Το Βλάχικο τραγούδι στα Βαλκάνια’’,  με συμμετοχή τραγουδιστών και χορωδιακών σχημάτων από την Αλβανία, τη  FYROM, Βόρεια Μακεδονία σήμερα, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, κοντά στα χορευτικά συγκροτήματα και τη Χορωδία του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας και του Συλλόγου Βλάχων φοιτητών Θεσσαλονίκης.  

Σε συνεργασία με τη ΔΕ.ΤΟ.ΠΟ.ΚΑ. και υλοποιώντας το πρόγραμμα ‘‘ Πολιτιστικός Προορισμός: Βέρμιο 2006-2007 ’’ του  LEADER, οργάνωσε εκθέσεις υφαντών και τυροκομικών στο Σέλι, συνδέοντας με αυτόν τον τρόπο την παράδοση και τον πολιτισμό με την οικονομία. Συμμετείχε μαζί με άλλους Συλλόγους της Βέροιας σε εκδηλώσεις για τα Ήθη και Έθιμα του Δωδεκαήμερου, που οργάνωσε (21-12-2008) ο Δήμος Βέροιας στο Χώρο Τεχνών.

Στις σημαντικές δραστηριότητες του Συλλόγου καταγράφεται   και η συνεργασία με το Λαογραφικό Μουσείο Θεσσαλονίκης στην  έκθεση με θέμα την επεξεργασία των μαλλιών και τις νεροτριβές ( μπατάνια και ντραστέλες) που   λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη εδώ και μια εικοσαετία. Μεγάλο μέρος της έκθεσης αφορά στο Σύλλογό μας.

 Για να προβληθεί η συμβολή των Βλάχων στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, οργανώθηκε (22-3-2008) στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών ομιλία, σε συνεργασία με το Δήμο Βέροιας,  με ομιλητή το Γ. Έξαρχο. Στον ίδιο επίσης χώρο,  με ομιλητές τον Ε. Αλεξάκη, τη  Σ. Σακοράφα , τον Π. Σιαφαρίκα, την Κ. Σεγδίτσα, τίμησε  σε ειδική εκδήλωση (24-5-2008), τη ‘‘Βλάχα Γυναίκα’’, το ‘‘ άλλο μισό του ουρανού’’. Το πρόγραμμα παρουσίασε η γνωστή δημοσιογράφος και τηλεπαρουσιάστρια Μ. Μπαλοδήμου.

Στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών , σε συνεργασία με το Δήμο Βέροιας και υπό την αιγίδα της Νομαρχίας Ημαθίας, ο Σύλλογος τίμησε σε ειδική εκδήλωση  (30-5-2009) τους Βλάχους ευεργέτες στην Ελλάδα, στα Βαλκάνια και στην κεντρική Ευρώπη, με αντίστοιχους ομιλητές τον Γ. Πλατάρη, τον J. Plaskovits και τον  Thede Kalh. Λίγες μέρες αργότερα και με αφορμή τη μεγάλη δωρεά (2.500.000  Ευρώ ) των Βλάχων αδελφών Κούσιου προς το Δήμο Βέροιας για την κατασκευή της ομώνυμης γέφυρας,  ο Σύλλογος  οργάνωσε τιμητική εκδήλωση για τους Βλάχους ευεργέτες της Βέροιας στην αίθουσα προβολών του Συλλόγου και με ομιλητή τον Τ. Γκαλαΐτση. 

Το διήμερο (11/12-7-2010) ο Σύλλογος οργάνωσε  την εκδήλωση “Όλοι στο πάρτι με τ’ αστέρια”, στο πάρκο του ποταμού Αλιάκμονα. Μια εκδήλωση διαβαλκανική , που οργάνωσε η νεολαία ( Tiniramea)  του Συλλόγου, σε συνδιοργάνωση με το Δήμο Βέροιας και υπό την αιγίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ημαθίας, αφιερωμένη στην ειρήνη, και στην οποία συμμετείχε ο τραγουδιστής Dini Trantu, με βλάχικη καταγωγή από την Αλβανία,  που ζει στην Αμερική.

Υψηλού επιπέδου η συνεργασία με το διακεκριμένο μουσικό Νίκο Κυπουργό. Ο Σύλλογος εμφανίστηκε στην ΕΡΤ 2 (11-5-2017), στο πλαίσιο της εκπομπής «Τα Μυστικά της Μουσικής». ». Ένα συναρπαστκό, συγκλονιστικό, συγκινητικό   μουσικό οδοιπορικό από τον Έβρο  ως τη Θεσπρωτία, στις παρυφές της Εγνατίας Οδού.  Ήχοι, φωνές, μελωδίες,  μουσικές, ‘‘ανύπαρκτες’’ και ολιγότερο ομιλούμενες γλώσσες σε ένα απαράμιλλο συνταίριασμα και σε μια απόλυτη αρμονία.

Ήταν η υλοποίηση μιας ιδέας του Νίκου Κυπουργού και της Ελίτας Κουνάδη, που έκαναν για δύο χρόνια την επιτόπια έρευνα ,  με επιστημονικούς συμβούλους  τους Λεωνίδα Εμπειρίκο και Μιράντα Τερζοπούλου οι οποίοι υπέγραφαν, μαζί με τον Γιώργο Κοκκώνη, και τα κείμενα. Αναδύθηκαν και αναδείχτηκαν  μουσικοί, γλωσσικοί και πολιτιστικοί θησαυροί αιώνων, άγνωστοι  συχνά στους πολλούς,  που όμως συνιστούν ψηφίδες του ελληνικού πολιτισμού που  είναι ένας πολιτισμός συνθέσεων. Και όλα αυτά με φορείς ερασιτέχνες και εραστές της παράδοσης.

Η εκδήλωση του ίδιου πολυβραβευμένου μουσικοσυνθέτη παρουσιάστηκε  και στο Ηρώδειο (11-6-2018), στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου,  που είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν  τρεις και πάνω χιλιάδες θεατές. Τη μουσική παράδοση των Βλάχων της Βέροιας και ευρύτερα  του Βέρμιου εκπροσώπησε μια δεκαεπταμελής ομάδα, μέλη του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, με επικεφαλής στο τραγούδι τον απαράμιλλο Γιώργο Μανέκα και στη μουσική τους βιρτουόζους κλαρινίστες Δημήτρη Παράσχο και Φώτη Καραβιώτη.

Η δημιουργία του «Μουσείου Αρμάνικης Μουσικής», το νέο εγχείρημα που έχει αναλάβει η Νεολαία ( Tiniramea) του Συλλόγου , συνιστά μια πρωτοπόρα δράση. Μία ολοκληρωμένη μουσική έκθεση που όχι μόνο θα δύναται να συγκεντρώνει όλο το αρχειακό υλικό που αφορά στο βλάχικο τραγούδι αλλά και θα το πλαισιώνει με έγκυρες ιστορικές παραπομπές. Η βασική ιδέα ορίζει πως το “Μουσείο Αρμάνικης Μουσικής” θα συνδυάζει την ατόφια παράδοση, μέσω της δημιουργίας της Μουσικής Βιβλιοθήκης, με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, μέσω του Ηλεκτρονικού Μουσείου. Η συλλογή  του Μουσικού Αρχείου θα περιλαμβάνει δισκογραφικές δουλειές επαγγελματιών, προσωπικές συλλογές με ανέκδοτες ηχογραφήσεις και νέο μουσικό υλικό που θα προκύψει μέσω της επιτόπιας μουσικής καταγραφής. Ως πρώτο βήμα μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί πάνω από χίλια(1000) τραγούδια.

 Στο Σύλλογο λειτουργούν Τμήματα Νεολαίας και Γυναικών. Ειδικά το Τμήμα Γυναικών παρουσιάζει πλούσια δραστηριότητα και θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούν ονομαστικά οι γυναίκες που εδώ και χρόνια πρωτοστατούν: Ελβίρα Φουρκιώτη, Κατίνα Μπέλα , Κατίνα Κόγια, Αλεξάνδρα  Αυγέρου, Νίτσα Καπράρα, Ζιαμπούλη Δόξα, Συρμούλα Πέτκου/Μανέκα, Λιάνα Θεοδωρίκα, Ιωάννα Τσιαρτσιάνη/Μπάμιατζη, Αθηνά Σιαμίκου/Τίκα, Πίσκου Τασούλα, Αναστασίου Τασούλα.  Το Τμήμα Νεολαίας, η  Tiniramea, κοντά στις άλλες δράσεις του, έχει την ευθύνη για την οργάνωση και τη λειτουργία της Βιβλιοθήκης και την ολοκλήρωση του «Μουσείου Αρμάνικης Μουσικής.

Λειτουργεί επίσης εδώ και πολλά χρόνια Χορωδία με την ευθύνη του Γ. Μανέκα και με πολύ μεγάλη συμμετοχή. Η Χορωδία αυτή εκπροσώπησε επάξια το Σύλλογο σε πολλές εκδηλώσεις.

Τα τελευταία  χρόνια λειτουργούν και τμήματα Αγιογραφίας και Ψηφιδωτού, στα οποία αφιλοκερδώς διδάσκουν η Μ. Καλφοπούλου και η Γ. Βλαχοπούλου αντίστοιχα, με πολύ ικανοποιητική συμμετοχή και σημαντικά αποτελέσματα.

Παράλληλα, ο Σύλλογος έχει  οργανώσει ομιλίες ευρύτερου ενδιαφέροντος με ειδικούς ομιλητές αρχιτέκτονες, γιατρούς, λογοθεραπευτές, παιδοψυχολόγους, κοινωνιολόγους, καθώς και παρουσιάσεις βιβλίων, όπως το   “Λεξικό Αρωμονικής (βλαχικής) γλώσσας”  της Κ. Λέντζιου-Τρίκου, τον “Δυσσάκο” της Ε. Αναστασοπούλου κ. ά.

Επίσης, ο Σύλλογος συνεργάζεται  άριστα με την Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και τους πολιτιστικούς συλλόγους του Νομού και συμμετέχει ανελλιπώς σε όλες τις κεντρικές εκδηλώσεις ( Ημαθιώτικα, Εβδομάδα Παράδοσης, Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών,  Εκδηλώσεις ΔΕΤΟΠΟΚΑ κ.α..) της Βέροιας και του Νομού.

Αδιάψευστα τεκμήρια για την τεράστια απήχηση του Συλλόγου αποτελούν οι κάθε είδους προσφορές- δωρεές προς το Σύλλογο (οικονομικές, παλιές φορεσιές, υφαντά , παλιές φωτογραφίες, αρχειακό υλικό, κάθε είδους κειμήλια κ. ά.) από φίλους του Συλλόγου όχι μόνο από τη Βέροια αλλά και από όλη την Ελλάδα.

Αναπαραστάσεις, ταινίες μικρού μήκους, ντοκιμαντέρ

Ο Σύλλογος, σε συνεργασία με καταξιωμένους σκηνοθέτες, γύρισε δύο ταινίες μικρού μήκους. Η πρώτη (1986) (Οι Πρωτοχρονιές της κυρα-Γιαννούλας) με σκηνοθέτη τον Κώστα Αυγέρη προβλήθηκε από  την ελληνική τηλεόραση (ΕΡΤ 2), ενώ η δεύτερη (1988), (Duca ’n cali = Καθ’ Οδόν ), σε συνεργασία με το Σύλλογο Περιβολιωτών Μαγνησίας, με σκηνοθέτη το Γιάννη Μπαζίμπαγλη και χρηματοδότηση από το ΥΠΠΟ. Αυτή  προβλήθηκε στο Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους στη Θεσσαλονίκη και απέσπασε ευνοϊκά σχόλια.

Στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Δήμου Βέροιας ο Σύλλογος , στα Πλαίσια της Εβδομάδας Παράδοσης που οργάνωσε η ΔΕΤΟΠΟΚΑ παρουσίασε (27-4-1998) “Τα βλάχικα έθιμα στου χρόνου τα γυρίσματα” και την επόμενη χρονιά έκανε (15-3-1999)  αυθεντική αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου με πρωτοφανή συμμετοχή.  

Αναπαράστησε (2003) το έθιμο Galeata, στη βλάχικη εκδοχή του, σε κεντρικές βρύσες της Βέροιας , με κατάληξη στην αναπαλαιωμένη συνοικία της Κυριώτισσας και επανέλαβε (2013) την εκδήλωση με την ίδια επιτυχία.

Ο Σύλλογος προχώρησε (2012) στην παραγωγή μιας ταινίας διάρκειας 56΄ στη στάνη του τσέλιγκα Γ. Κοντοκώστα, στην περιοχή Σιδεράκι  στο Βέρμιο, με θέμα “Tu calea trã tu arniu / Στο δρόμο για τα χειμαδιά”.

Διοργάνωσε (20-4-2015) , στο Χώρο Τεχνών στη Βέροια, την εκδήλωση “di primuveara pãnã toamna – από την Άνοιξη ως το Φθινόπωρο”. Μια παράσταση που περιελάμβανε αφήγηση για τη ζωή των Βλάχων από τον Αγιογιώργη ως τον Αγιοδημήτρη, χορό, τραγούδι, δρώμενα, αναπαραστάσεις, προβολές. Καθώς επίσης, την εκδήλωση (22-12-2017) “Από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα” με δρώμενα, προβολές, χορούς και τραγούδια.

Το Σεπτέμβρη του 2018 είχε συμμετοχή ο Σύλλογος στο ‘’Βλάχικο αντάμωμα στο Σινεμά’’στη Θεσσαλονίκη, στη διάρκεια του οποίου παρουσιάστηκαν τρία ντοκιμαντέρ. Το Βλάχικο αντάμωμα στο Σινεμά διοργάνωσαν το Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το Ιστορικό Μουσείο «Διέξοδος» Μεσολογγίου και το Πολιτιστικό Κέντρο Εικόνας και Ήχου στο Βουκουρέστι. Σκοπός της δράσης ήταν να ανιχνεύσει, μέσα από την αφηγηματική δύναμη της κινηματογραφικής μηχανής, την πολιτιστική ταυτότητα των βλάχικων κοινοτήτων, να εντοπίσει τα σημεία απόκλισης και σύγκλισης των κοινοτήτων αυτών, να διερευνήσει τους τρόπους διάδοσης της βλάχικης γλώσσας και κυρίως να ανακαλύψει το ρόλο της μουσικής στην πολιτιστική αυτή παράδοση.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης προβλήθηκαν τρία ντοκιμαντέρ μικρού μήκους. Πρόκειται για τα: ‘‘ Hiu Armãnu ’’ της Ειρήνης Δελιδάκη (Βέροια, 2017), ‘’Τα Βλαχοχώρια της Αιτωλοακαρνανίας’’ των Γρηγόρη Δουλιώτη και Άννας Δασκαλάκη (Παλαιομάνινα, 2017) και  ‘’Performingidentity’’ του Emilian Mărgărit (Cogealac 2017). Είχε προηγηθεί (16-9-2018) η παρουσίαση των τριών ντοκιμαντέρ στο Μεσολόγγι. Τον Οκτώβρη παρουσιάστηκαν τα ντοκιμαντέρ στο Βουκουρέστι  Ήταν τιμή η επιλογή από το Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του Συλλόγου μας για αυτήν την παραγωγή και η συνεργασία μας με τη σκηνοθέτιδα Ειρήνη Δελιδάκη ήταν άψογη.

Στα τέλη του Ιούνη και αρχές του Ιούλη 2018 ένα τηλεοπτικό συνεργείο, με υπεύθυνη την Frida Wolf, έκανε καταγραφές για λογαριασμό του κρατικού γερμανικού καναλιού RBB. Σκοπός η δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ που να αφορά στους Βλάχους. Οι λήψεις έγιναν στο Μέτσοβο, όπου γινόταν το Αντάμωμα των Βλάχων, στο Ανήλιο Μετσόβου και στη Βέροια. Τις εργασίες συντόνιζε ο δημοσιογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης, ο οποιος έκανε και τη μετάφραση. Το ντοκιμαντερ προβλήθηκε από την κρατική γερμανική τηλεόραση και άφησε άριστες εντυπώσεις. Το πιο μεγάλο μέρος αναφέρεται στους Βλάχους της Βέροιας και παρουσιάζονται εικόνες και συνεντεύξεις από το Σύλλογό μας.

Στο Χώρο Τεχνών, με την υποστήριξη της ΚΕΠΑ Δήμου Βέροιας, ο Σύλλογος οργάνωσε (22-3-2017) την παράσταση  « Η επανάσταση του 1821 μέσα από το βλάχικο τραγούδι» , που περιλαμβάνει αφήγηση, χορό , προβολή, δρώμενα κ.α. και έχει ως κύριο  θέμα τη συμβολή των Βλάχων στην Επανάσταση του 1821 μέσα από το τραγούδι. Υπάρχει σχεδιασμός για επανάληψη της παράστασης στη Θεσσαλονίκη και Αθήνα, στο πλαίσιο εορτασμού των διακοσίων χρόνων από την Επανάσταση του 1821,  που όμως, λόγω των υγειονομικών μέτρων , εκκρεμεί.

Συνεργασίες με σχολεία

Το  Σύλλογο έχουν επισκεφθεί όλα σχεδόν τα σχολεία όλων των βαθμίδων της Βέροιας, καθώς και πολλά σχολεία από όλη την Ελλάδα. Ο Σύλλογος  συνεργάζεται  με Λύκεια της Πόλης σε διάφορα προγράμματα . Έτσι, σε συνεργασία με το 4^ο Λύκειο Βέροιας στο πρόγραμμα Comenius, υποδέχτηκε μαθητές από διάφορες χώρες. Στη συνέχεια υποδέχτηκε (14-1-2019)  στο σπίτι του μαθητές και καθηγητές στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+KA2 PROJECT– SCHOOLEDUCATIONNo.2018-1-PT01-KA229-047365, “Αειφορία για την Δημοκρατία, Δημοκρατία για την Αειφορία”. Συμμετείχαν τέσσερα ευρωπαϊκά σχολεία με οικοδεσπότη το 5ο Γενικό Λύκειο Βέροιας και συνεργάτες από την Εσθονία, την Πορτογαλία και τη Φιλανδία. Επίσης, στο πλαίσιο του Erasmus+ προγράμματος “Integrated sciences in the Lab, ISLAB” που υλοποιεί το 5ο ΓΕΛ Βέροιας, ως εταίρος, 35 μαθητές και 10 καθηγητές από τη Γαλλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιταλία (συντονίστρια χώρα) επισκέφτηκαν (6-5-2019) το Σύλλογο Βλάχων Βέροιας, όπου τους επιφυλάχτηκε θερμή υποδοχή.

Ο Σύλλογος υποδέχτηκε (17-2-2020) στο Σπίτι του το  Σύλλογο  «Odyssee-Periples et Decuvertes». Ο Σύλλογος αυτός έχει έδρα το Παρίσι , οργανώνει μαθήματα νεοελληνικής γλώσσας, λογοτεχνίας και ελληνικής ιστορίας. Παράλληλα, κάθε χρόνο,  ο Γαλλικός αυτός Σύλλογος οργανώνει εκπαιδευτικές εκδρομές σε διάφορα μέρη, για να γνωρίσουν  την Ελλάδα.

Τελευταία, ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας υποδέχτηκε στο Σπίτι του είκοσι πέντε (25) μαθητές και δύο (2) καθηγητές από το Γυμνάσιο Καλυβίων Αττικής (περιοχή Λαγονησίου) στο πλαίσιο ενός προγράμματος με τίτλο ‘’Λαογραφία και παραδοσιακοί χοροί’’.

Οι συνεργασίες αυτές συμβάλλουν στην επαφή του Συλλόγου με τους μαθητές και ευρύτερα με την κοινωνία της Βέροιας και αναεικνύουν εκφάνσεις του βλάχικου πολιτισμού.

Εκδηλώσεις-Θεσμοί  

 Στις σημαντικές δραστηριότητες του Συλλόγου που  έχουν καταστεί θεσμοί, καταγράφονται

α. ετήσιος Χορός (ανελλιπώς από το 1981),  που υπάρχουν σκέψεις να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες

β. οι δράσεις του Τμήματος των Γυναικών (ο χορός Γυναικών, η κοπή πίτας και τσίγκρισμα αυγών)

γ. ο χορός Νεολαίας. Ιδιαίτερα μένει στη μνήμη ο Χορός Νεολαίας (24-3-2012)  στον οποίο ήταν τιμώμενο πρόσωπο και παραβρέθηκε ο ηθοποιός Γιώργος Καραμίχος, που στα εφηβικά του χρόνια μετείχε στα χορευτικά τμήματα του Συλλόγου.

δ. η αναβίωση του εθίμου των ‘’Καπεταναίων’’ στη Βέροια, κάθε  Παρασκευή πριν την Καθαρή Δευτέρα, που είναι ουσιαστικά η μόνη εκδήλωση που γίνεται στη Βέροια τις Αποκριές εδώ και χρόνια (από το 2004) και που η αναβίωση του συνδέει, σε μεγάλο βάθος χρόνου, το παρόν της πόλης με το παρελθόν της και δίνει την ευκαιρία, τα τελευταία χρόνια, στο λαό της πόλης, στη δύσκολη οικονομική συγκυρία, να συμμετέχει σ’ ένα λαϊκό δρώμενο.

δ. η οργάνωση της ‘’βλάχικης βραδιάς, στο Σέλι, (από το 2000) , την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, που εδώ και είκοσι οργανώνεται ανελλιπώς. Το Σέλι γίνεται πόλος έλξης και σημείο αναφοράς για την προβολή της βλάχικης παράδοσης. Πάνω από πέντε χιλιάδες επισκέπτες μετέχουν σε αυτή τη βραδιά.

Εκθέσεις

  Ο Σύλλογος πραγματοποίησε εκθέσεις φωτογραφίας στη Βέροια, στο Σέλι, στο Ξηρολίβαδο, στη Θεσσαλονίκη στα πλαίσια Συμποσίου για τους Βλάχους, με κορυφαία την έκθεση φωτογραφίας, στον ισόγειο χώρο του Δημαρχείου Βέροιας (από 20-12-2013 ως 3-1-2014) που την επισκέφθηκε πλήθος Βεροιέων.  Πολιτιστικό γεγονός για τη Βέροια αποτέλεσε η εβδομαδιαία έκθεση φωτογραφίας στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών,  του μεγάλου βλάχου φωτογράφου, συνεχιστή της φωτογραφικής παράδοσης των  Μανάκια, Χρήστου Τσέλιου.

Το Μάη του 2010, στις αίθουσες του Συλλόγου , σε συνεργασία με τη Διεύθυνση της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και τους φίλους του Βυζαντινού Μουσείου, οργανώθηκαν ομιλίες και εβδομαδιαία έκθεση για το Γιάννη Ρίτσο.

Ημερολόγια

Από την ίδρυσή του εκδίδει ανελλιπώς, κάθε χρόνο, Ημερολόγιο , που αποτελεί ιστορική μαρτυρία πτυχών της βλάχικης ζωής, και δεν είναι λίγοι αυτοί που κρατούν στο αρχείο τους ως ντοκουμέντα  όλα τα Ημερολόγια. Αν μελετήσει κάποιος τα Ημερολόγια, θα αντλήσει πληροφορίες για την ιστορία και τη γλώσσα των Βλάχων, για τη διασπορά των Βλάχων στα Βαλκάνια και τη σημερινή τους πραγματικότητα, για τις επαγγελματικές ασχολίες (κτηνοτροφία, κιρατζιλίκι, εμπόριο)  των Βλάχων στην ιστορική τους πορεία και  για επαγγέλματα που τείνουν να εξαφανιστούν, για το γάμο , τα έθιμα και τις γιορτές των Βλάχων, για τις φορεσιές και τη Βλάχα γυναίκα, για τα τοπωνύμια του Βέρμιου, για τους Βλάχους ευεργέτες στην Ελλάδα, στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη, για τους αδελφούς Μανάκια και το Ρήγα Φεραίο, για τον Αρματολισμό και τους Βλάχους,  για την κατάσταση της βλάχικης γλώσσας σήμερα και τις προοπτικές προστασίας της σε  πλαίσια εθνικά και  Ευρωπαϊκά, και πολλά άλλα θέματα που αφορούν στους Βλάχους. Να σημειωθεί ότι ο Σύλλογος εξέδιδε από το 1986 ως το 1994 το Ημερολόγιο και για λογαριασμό της Πανελλήνιας Ένωσης Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων. Με πρωτοβουλία του προέδρου Γ. Μητριτώνη, το 2018, όλα τα Ημερολόγια εκδόθηκαν σε έναν ογκωδέστατο πολυτελή τόμο.

Μέσα από τα Ημερολόγια αναδεικνύεται η παρουσία των Βλάχων στην ιστορική τους πορεία. Ο Σύλλογος όμως προσπάθησε να την αναδείξει και μέσα από ποικίλες δράσεις. Στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και σε συνεργασία με το Δήμο Βέροιας , οργάνωσε εκδηλώσεις λόγου , χορού και αναπαραστάσεων,  με θέματα : ‘‘Η Επανάσταση του 1821 μέσα από το κλέφτικο τραγούδι’’ (1984) και ‘‘Η συμβολή των Βλάχων στην Επανάσταση του 1821 μέσα από το βλάχικο τραγούδι’’ (1988). Επίσης, ομιλία από τον Γ. Έξαρχο και προβολή της ταινίας του ΥΠΠΟ του σκηνθέτη Ν. Αντωνάκου  για τους Αδελφούς Μανάκια, σε συνεργασία με το Σύλλογο Αβδελιωτών Τυρνάβου (1996).  Επιπλέον,  για ένα τετράμηνο (1989) και κάθε Σάββατο, ο Σύλλογος είχε εκπομπή στο τοπικό ραδιόφωνο ‘’Λαός’’ με  μεγάλη απήχηση. Οι εκπομπές αυτές, μετά από παράκληση των ακροατών, επαναλήφθηκαν στο ραδιοφωνικό σταθμό του Δήμου Βέροιας.

Συνεργάστηκε επίσης κατά περιόδους με πανεπιστημιακούς (Ν. Κατσάνης, Β. Νιτσιάκος, Γ. Έξαρχος, Α. Μπουσπούκης) και διάφορους ερευνητές (Αστ. Κουκούδης, Ν. Σιώκης, Γ. Πλατάρης, Π. Αργυρόπουλος, Ν. Μέρτζος) και οργάνωσε, στο Χώρο Τεχνών, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και στην αίθουσα προβολών του Συλλόγου, ομιλίες  με πλούσια θεματολογία.

Διάσωση και διάδοση της βλαχικής γλώσσας

 Μέσα στους κύριους  στόχους του Συλλόγου είναι, όπως ειπώθηκε, η υλοποίηση του βασικού καταστατικού σκοπού του Συλλόγου και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας των Βλάχων,  η διάσωση της βλάχικης γλώσσας, η οποία παρά τον ισοπεδωτικό χαρακτήρα της εποχής μας, παραμένει ακόμη ζωντανή. Και αυτό χωρίς προκαταλήψεις  και στερεότυπα του παρελθόντος, αλλά με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια και με σεβασμό στα ανθρώπινα δημιουργήματα.

Ο Σύλλογος για να υλοποιήσει αυτό  το στόχο  από την αρχή της ίδρυσής του άρχισε να συλλέγει τραγούδια στη βλάχικη γλώσσα και να τα καταγράφει, με αποτέλεσμα να υπάρχει σημαντικό αρχειακό υλικό. Ήδη έχει κυκλοφορήσει (1982) κασέτα με χορωδιακά βλάχικα τραγούδια , με μουσική κάλυψη την παραδοσιακή κομπανία του Βαγγέλη Γευγελή/Ντομάτα από τη Γουμένισσα, στη συνέχεια (1987) διπλό άλμπουμ δίσκων LP και κασέτες με βλάχικα τραγούδια, που αποδόθηκαν από τους τραγουδιστές του Συλλόγου Μανέκα Γιώργο και Νίκο Αυγέρο, και με μουσική επένδυση το συγκρότημα του Ζ. Τσιοτίκα,   καθώς και  αργότερα (1999), με πρόγραμμα ευρωπαϊκό, δίσκο LP, CD και κασέτες με τίτλο “Cantitsi ditu bana Armanjilor“ = “Τραγούδια από τη ζωή των Βλάχων’’, πάλι με τους Μανέκα Γιώργο και Νίκο Αυγέρο, και μουσική την κομπανία του Φ. Καραβιώτη.  

Το παράδειγμά του το ακολούθησαν πολλοί, άτομα και Σύλλογοι, με αποτέλεσμα σήμερα να κυκλοφορούν  πολλά CD με βλάχικα τραγούδια και να ακούγονται διαρκώς στους γάμους και στα γλέντια. Είναι τιμή για το Σύλλογο το ότι δυο μοναδικά αυθεντικοί οργανοπαίκτες/κλαρινίστες , ο Δ. Παράσχος και ο Φ. Καραβιώτης, που συμβάλλουν τα μέγιστα στη διατήρηση και τη διάδοση της βλάχικης παράδοσης και κατ’ επέκταση και της βλάχικης γλώσσας, αναδείχτηκαν μέσα από τα σπλάχνα του Συλλόγου, όπως και ο κλαρινίστας Τ. Τζήμας. Και βέβαια, μοναδική είναι η συμβολή στην προβολή και διάδοση του βλάχικου τραγουδιού του Γ. Μανέκα, του οποίου η απαράμιλλη φωνή έχει ταυτιστεί με την αυθεντική απόδοση του βλάχικου τραγουδιού. Σημαντική, επίσης, η προσφορά στο τραγούδι του Ν. Αυγέρου. Μέσα από το τραγούδι οι νέοι έρχονται σε επαφή με τη βλάχικη γλώσσα.

    Στο πλαίσιο καταγραφής της βλάχικης πολιτισμικής δημιουργίας, ο Σύλλογος      συνεργάστηκε στην έκδοση (1988) των βιβλίων του Γ. Έξαρχου, με αινίγματα,  ‘‘Τσι ιάστι; = Τι είναι;’’ και της Ζ. Παπαζήση/Παπαθεοδώρου ‘‘Παραμύθια των Βλάχων’’ (1996). Παράλληλα, συνέδραμε στην προβολή βιβλίων με ανάλογο περιεχόμενο, όπως τη Γραμματική των Ν. Κατσάνη & Κ. Ντίνα. Κυκλοφόρησε, με αφορμή την ανακήρυξη από την Ευρωπαϊκή  Ένωση  του 2001 ως  Έτους Γλωσσών , Ημερολόγιο αφιερωμένο στη βλάχικη γλώσσα.

Οργάνωσε ομιλία στο Σύλλογο (29-3-2004) με ομιλητή το Ν. Σιώκη με θέμα: ‘‘Η βλάχικη γλώσσα και οι προσπάθειες καταγραφής της από τους Βλάχους απόδημους (τέλη 18^ου -τέλη 19^ου αιώνα)’’. Στα εβδομαδιαία μαθήματα αυτομόρφωσης  που  έγιναν στο Σύλλογο (2008) και συνεχίστηκαν το 2017-2018  με ομολογουμένως  μεγάλη συμμετοχή  και επιτυχία με διάφορους ομιλητές (Τ. Γκαλαΐτσης, Χ. Γάππας, Ο. Μπέτσα, Α. Ταναμπάση, Κ.Παγανιάς Θ. Σδρούλιας),  και που διήρκεσαν δύο μήνες , δύο παρουσιάσεις αφορούσαν αποκλειστικά στη βλάχικη γλώσσα. Από το 2006 λειτουργούν, με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα,  στο Σύλλογο τμήματα εκμάθησης της βλάχικης γλώσσας (παιδικό, εφηβικό, ενηλίκων).  

Ο Τ. Γεωργίου διδάσκει τη βλάχικη γλώσσα, όπως ακριβώς τη μιλάμε στη Βέροια, στην αρχή σε καθαρά προφορικό επικοινωνιακό επίπεδο και τελευταία με αξιοποίηση και της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Το παράδειγμα του Συλλόγου μας το μιμούνται ήδη και άλλοι Σύλλογοι.

Ο Σύλλογος  εξέδωσε (2006)  μια μικρή μέθοδο εκμάθησης της Βλάχικης γλώσσας , που έγραψε και επιμελήθηκε ο Τ. Γεωργίου. Εμπλουτισμένη αυτή η έκδοση τυπώθηκε  (2007) σε δυο χιλιάδες αντίτυπα, με τον τίτλο: ‘‘Μαθαίνουμε βλάχικα με τον Τάκη Γεωργίου’’. Γρήγορα εξαντλήθηκε  και βγήκε  δεύτερη έκδοση (2009) σε χίλια αντίτυπα , με χρηματοδότηση από τη Νομαρχία Ημαθίας. Η έκδοση εξαντλήθηκε και ακολούθησαν άλλες δύο εκδόσεις. Οι μαθητές μέσα από το βλάχικο τραγούδι και από σύντομους  διαλόγους, που επιμελήθηκε ο δάσκαλός τους Τάκης Γεωργίου, έρχονται σε επαφή με ένα βασικό λεξιλόγιο της βλάχικης γλώσσας, με την επικοινωνιακή μέθοδο.  Αυτό σε συνδυασμό με το οικογενειακό περιβάλλον, κυρίως τους παππούδες, βοηθάει τα παιδιά να κατακτήσουν και την ανάλογη προφορά.

Παράλληλα, κυκλοφόρησε (2008) DVD για της ανάγκες οπτικοακουστικής διδασκαλίας της γλώσσας στη Βέροια και στο Σύλλογο Νεοκάστρου Ημαθίας. Εκδόθηκε επίσης‘‘Λεξικό Ελληνοβλαχικό και Βλαχοελληνικό’’ που συνέγραψε (2010) ο Τάκης Γεωργίου, και φωτογραφικό ALBUM  σχετικό με τη ζωή των Βλάχων, «Από τη ζωή των Βλάχων/Di tu bana Armãnjilor”, με επεξηγηματικά κείμενα,  που επιμελήθηκε ο Τ. Γκαλαϊτσης.

Ένα καλαίσθητο Ιστορικό Άλμπουμ υψηλής επιστημονικής τεκμηρίωσης. Στις πεντακόσιες σελίδες εμπεριέχει πάνω από χίλιες φωτογραφίες ( από το 1900 ως το 2000) και αναλυτικά επεξηγηματικά κείμενα. Το ALBUM αυτό χρηματοδοτήθηκε  σε μεγάλο βαθμό  από τη Νομαρχία Ημαθίας, εκδόθηκε τα τέλη  2013 και παρουσιάστηκε στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Βέροιας (10-2-2014) από τους Πανεπιστημιακούς Β. Νιτσιάκο και Κ. Ντίνα. Τα δημοσιεύματα και τα αφιερώματα που ακολούθησαν ήταν πολύ κολακευτικά. Η προσπάθεια του Συλλόγου για τη διάσωση της γλώσσας προκάλεσε το ενδιαφέρον την κρατικής τηλεόρασης και ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ 3 Ασλανίδης Νίκος αφιέρωσε μεγάλο μέρος της εκπομπής  ‘‘Αληθινά Σενάρια’’ σε αυτή την προσπάθεια του Συλλόγου.

 Και οι θεατρικές παραστάσεις που οργάνωσε ο Σύλλογος, πέρα από το ψυχαγωγικό χαρακτήρα, στοχεύουν στη διάσωση, διάδοση και προβολή της βλάχικης γλώσσας. Συγκεκριμένες θεατρικές παραστάσεις:

• “Teta Limushi /Η θεία Λιμούσια”, κωμωδία του Σ. Μπέλα, σχετική με τον τρόπο απονομής της δικαιοσύνης από τη Δημογεροντία στις βλάχικες κοινότητες. Παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία και στα Ανταμώματα του Μετσόβου και του Άργους Ορεστικού.

• “Τα Σαΐνια”, παιδική κωμωδία του Τ. Γεωργίου, στην αίθουσα του συλλόγου (25-5-2012) και στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Δήμου Βέροιας (10-11-2012).

• “Duauli surari/Οι δύο αδελφές”, σύντομη αναπαράσταση σε ηλεκτρονική μορφή του Τ. Γεωργίου.

• “La bitsita di scoala di estan/Στο τέλος της σχολικής χρονιάς”,του Τ. Γεωργίου. Παιδική παράσταση.

• “ Η συμπεθέρα από το περιβόλι/cuscra pirvuliata ”, θεατρική παράσταση στη βλάχικη γλώσσα, με υπέρτιτλους στα ελληνικά, της Ζωής Παπαζήση – Παπαθεοδώρου, σε διασκευή του Τάκη Γεωργίου, στη Βέροια, στον κινηματογράφο ΣΤΑΡ (14-5-2017), στη Θεσσαλονίκη, στο κινηματοθέατρο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (12-11-2017), στη Νάουσα, στο Δημοτικό Θέατρο (9-5-2018), στο Σέλι ( 7-8-2018), στο Βελεστίνο, στο Δημοτικό Θέτρο (12-1-2019), στην  Αθήνα, στην αίθουσα ΤΡΙΑΝΟΝ (19-1-2019), στην Κωστάντζα,στο θέατρο Fantasio (9-9-2017), στο Βουκουρέστι, σε κεντρικό θέατρο (19-9-2017).

• Κορυφαία στιγμή για τις δράσεις του Συλλόγου σχετικά με τη γλώσσα αποτελεί η παράσταση, στο Χώρο Τεχνών (15-12-2009), του θεατρικού έργου Secta Mulierilor, διασκευή της κωμωδίας του Αριστοφάνη ‘‘Νεφέλες’’, από το Σύλλογο Βλάχων Βουκουρεστίου.

• Σημαντικό και αποφασιστικό βήμα για τη διάσωση και τη διάδοση της βλαχικής γλώσσας συνιστά  το Κοινό Δελτίου Τύπου για τον εγγραμματισμό της βλαχικής γλώσσας στο πλαίσιο της διδασκαλίας της από έξι (6) Συλλόγους, που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβρη του ’19. Ένα δίκτυο Συλλόγων που με συνέπεια επιχειρούσαν ως τώρα αυτόνομα – σε αντίξοες συνθήκες είναι η αλήθεια – τη διδασκαλία της βλαχικής/αρμανικής γλώσσας στο πλαίσιο των εβδομαδιαίων δράσεών τους, αποφασίζουν να επιχειρήσουν τον εναρμονισμό των εκπαιδευτικών μεθόδων και υλικών και να συντονίσουν τις προσπάθειές τους, με απώτερο σκοπό μια κοινή εκδοχή εγγραμματισμού της γλώσσας ως εργαλείου διευκόλυνσης για την εκμάθησή της σε ανήλικους και ενήλικους ενδιαφερόμενους.

Νωρίτερα, φιλόλογοι και γλωσσολόγοι από τις διδακτικές ομάδες καθώς και μέλη των διοικήσεων των Συλλόγων αυτών συμμετείχαν σε δύο μαζικές επιστημονικές συναντήσεις με στόχο τη δικτύωση και την ανταλλαγή σε θέματα διδασκαλίας της γλώσσας. Η πρώτη συνάντηση πραγματοποιήθηκε στις 16/12/2017 στις εγκαταστάσεις του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, όπου εκπροσωπήθηκαν επτά (7) Σύλλογοι και η δεύτερη στις 20/04/2019 στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στο Βόλο, όπου εκπροσωπήθηκαν έντεκα (11) Σύλλογοι.

Σε αυτές τις συναντήσεις εργασίας ανταλλάχθηκαν εμπειρίες, απόψεις και γνώσεις γύρω από τη διδασκαλία της βλαχικής γλώσσας και κατατέθηκαν προτάσεις για τον εγγραμματισμό της με βάση, πρώτον τα διδάγματα της επιστήμης, δεύτερον τον πλούτο που απορρέει από αναρίθμητα γραπτά μνημεία γραμματικής, λογοτεχνίας και ποίησης και τρίτον τις ξεχωριστές εμπειρίες από την πολυετή διδασκαλία της γλώσσας σε κάθε Σύλλογο.

Από τις άκρως εποικοδομητικές αυτές συναντήσεις προέκυψε μια διπλή συμφωνία. Αφενός, να συστηματοποιηθεί η συνεργασία στο ζήτημα της διδασκαλίας της βλαχικής γλώσσας στο εσωτερικό του δικτύου των Συλλόγων αυτών και αφετέρου, να δοκιμαστεί πειραματικά ένα κοινό σύστημα γραφής στο πλαίσιο των μαθημάτων, ακριβώς για τη διευκόλυνση της εκμάθησης, αλλά και για την ενίσχυση της προοπτικής για ένα ενιαίο σύστημα εγγραμματισμού της γλώσσας. Υπήρχε πρόβλεψη η κοινή αυτή πρόταση να επαναξιολογηθεί από τους διδάσκοντες/ουσες και τις διοικήσεις των Συλλόγων στο τέλος της εκπαιδευτικής χρονιάς 2019-2020 και να οριστικοποιηθεί με βάση την εμπειρία εφαρμογής του σε μια τρίτη διασυλλογική επιστημονική συνάντηση που θα πραγματοποιούνταν  τον Ιούνιο του 2020. Δεν κατέστη όμως δυνατή αυτή η συνάντηση λόγω των υγειονομικών περιοριστικών μέτρων.

     Οι Σύλλογοι που τελικά συνυπέγραψαν την κοινή αυτή πρόταση είναι:

• Σύλλογος Βλάχων Βέροιας (vlahoi@otenet.gr)

• Συντροφιά Βλάχων Αθήνας (sarmanjilor@gmail.com)

• Σύλλογος Αετομηλιτσιωτών Γράμμου (th.tachis@gmail.com)

• Πολιτιστικός Σύλλογος Βλάχων Διστράτου(vlahompraziotis@yahoo.gr)

• Συλλόγος Βλάχων Άνω Πορογίων (tsalouhidoudoukaefi@yahoo.gr)

• Σύλλογος Σαμαριναίων Κοζάνης (info@kozansam.gr)

Έκφραση της  έντονης κινητικότητας σχετικά με τη διάσωση της βλάχικης γλώσσας αποτέλεσε η ημερίδα με θέμα  «Η γραπτή απόδοση των γλωσσών προφορικής παράδοσης- Η περίπτωση της βλάχικης γλώσσας» που διοργάνωσαν στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στην αίθουσα «Κάρολος Παπούλιας» στις 9 Νοέμβρη του ’19, το τμήμα Φιλολογίας του πανεπιστημίου Ιωαννίνων  σε συνεργασία με την νεοσύστατη – με πρωτοβουλία του Βασίλη Νιτσιάκου και πρώτου προέδρου της – Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης του Πολιτισμού των Βλάχων. Ειδικοί επιστήμονες, κυρίως γλωσσολόγοι, αλλά και εκπρόσωποι Συλλόγων και όσοι διδάσκουν  τη βλαχική γλώσσα σε κατά τόπους Συλλόγους τόνισαν την αναγκαιότητα αρχικά διάσωσης και στη συνέχεια διάδοσης της βλαχικής, μιας νεολατινικής γλώσσας,   μέσα από  ένα κοινό-στο μέλλον- σύστημα γραφής της που θα προστατεύει παράλληλα το διαλεκτικό/ιδιωματικό της πλούτο. Η Ημερίδα γέννησε προσδοκίες για τη συνέχεια. Πολυμελής αντιπροσωπία του Συλλόγου παρακολούθησε τις εργασίες.

Υποδομές – Ιδιόκτητη στέγη

Ο Σύλλογος διαθέτει ιδιόκτητη στέγη, ένα παραδοσιακό κτίριο του 19^ου αιώνα, χαρακτηρισμένο από το ΥΠΠΟ διατηρητέο Α,  που ήταν ιδιοκτησία των αδελφών Κουτόβα & Μπόζογλου. Είναι τριώροφο (405,25 τ.μ), σε οικόπεδο 322 τ.μ, δίπλα στην ιστορική πλατεία του Ωρολογίου, σε λίγη απόσταση από το Βήμα του Απόστολου Παύλου, και πάνω στο μονοπάτι της Βεργίνας, που οδηγεί στη μεγίστου φυσικού κάλλους Μπαρμπούτα και στην Εβραϊκή συνοικία.

Η πρώτη ανοιχτή συνάντηση με θέμα: ‘‘Απόκτηση Στέγης και δημιουργία Μουσείου’’, έγινε  στις 2-4-1995. Υπήρξε πολύ μεγάλη συμμετοχή . Παρών ήταν και ο πρώην Δήμαρχος Βέροιας και τότε  Νομάρχης  Ημαθίας Α. Βλάζάκης,  που ενθάρρυνε την πρωτοβουλία, καθώς και πολλοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, μέλη και φίλοι του Συλλόγου, που όλοι προσφέρθηκαν να βοηθήσουν αφιλοκερδώς.  Η αγορά έγινε σε δυο χρόνια. Το Συμβόλαιο (11.707/17-3-1997) υπογράφεται από τον τότε πρόεδρο Γκαλαΐτση Τάκη, τον αντιπρόεδρο Μανέκα Γιώργο και το γεν. γραμματέα Γκόγκο Γιάννη.

Το  συγκεκριμένο κτίριο επιλέχτηκε, ανάμεσα σε πολλά άλλα, με πολύ αυστηρά κριτήρια. Οικονομικά η αγορά στηρίχτηκε στις ως τότε οικονομίες του Συλλόγου, που ήταν αποτέλεσμα της χρηστής διαχείρισης των πόρων του Συλλόγου, στη γενναία χρηματοδότηση από τον τότε  νομάρχη Ημαθίας Α. Βλαζάκη (ΣΑΝΑ 9629 απ. Ν/Σ, 16/28-2-1996), στην οικονομική ενίσχυση από το Υπουργείο Ανάπτυξης, κυρίως στην οικονομική συνδρομή φίλων και μελών του Συλλόγου, που ακολουθώντας το παράδειγμα των Βλάχων Ευεργετών  πρόθυμα και απλόχερα έδωσαν τον οβολό τους, για να αποκτήσει ο Σύλλογος σπίτι, το δικό τους σπίτι.

Με τη βοήθεια του Μάκη  Καραφόλα, ειδικού σε ευρωπαϊκά προγράμματα στο Υπουργείο Ανάπτυξης, και σε συνεργασία με τον τότε  Δήμαρχο Βέροιας Γιάννη Χασιώτη, μέλος του Συλλόγου,  η αναπαλαίωση του κτιρίου εντάχθηκε στο πρόγραμμα Β΄ ΚΠΣ, στο μέτρο Τουρισμός – Πολιτισμός. Στις 23-12-1997 υπογράφηκε Πρωτόκολλο Συνεργασίας  μεταξύ του Δήμου Βέροιας, της ΔΕΤΟΠΟΚΑ και του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας  για να λειτουργήσει στο κτίριο, μαζί με το Σύλλογο Βλάχων Βέροιας, μετά την αναπαλαίωση, και  Κέντρο Τουριστικής Πληροφόρησης και Λαογραφίας, για μια δεκαετία από την υπογραφή της Σύμβασης. 

Σε λίγα χρόνια το κτίριο αναπαλαιώθηκε και στις 2 Απριλίου  2002  έγιναν με τρόπο εντυπωσιακό τα εγκαίνια του κτιρίου, στα οποία συμμετείχε σχεδόν όλη η Βέροια. Την αναπαλαίωση ανέλαβε η δημοτική επιχείρηση Ήφαιστος , πρόεδρος της οποίας ήταν ο δημοτικός σύμβουλος, μέλος του Συλλόγου μας, αείμνηστος Τάκης Πέτκος , και την επίβλεψη η αρχιτέκτων Κία Ανδρεάδου. Το κτίριο, με πρόβλεψη του Προγράμματος, εξοπλίστηκε πλήρως με έπιπλα, ιματιοθήκες, υπολογιστές και μοναδικό πολυθέαμα, με τεράστιες δυνατότητες προβολών.

Η επιπλέον επίπλωση –για τις ανάγκες του Συλλόγου- καλύφτηκε με οικονομική βοήθεια από τον τότε Νομάρχη Ημαθίας Γιάννη Σπάρτση και από προσφορές Βλάχων επιπλοποιών, μελών του  Συλλόγου (Αδελφοί  Καπράρα, Χ. Καραγιάννης). Η προβλεπόμενη δεκαετία παρήλθε και η χρήση του τρίτου ορόφου (η κυριότητα είναι δεδομένη) πέρασε  αποκλειστικά στο Σύλλογο, με μια ωραία τελετή που οργάνωσε (21-12-2007) ο Σύλλογος σε συνεργασία με το Δήμο Βέροιας. Σήμερα, το κτίριο είναι πλήρως εξοπλισμένο και ικανοποιεί όλες τις ανάγκες του Συλλόγου. Το κτίριο αποτελεί κόσμημα για τη Βέροια , διατίθεται δωρεάν σε άλλους Συλλόγους για διάφορες εκδηλώσεις, και είναι επισκέψιμος χώρος από σχολεία και πλήθος τουριστών, Ελλήνων και ξένων.

Η  Μπέλα-Σάκκα Μαρία, μελος του Συλλόγου,  μετά τη μεγάλη δωρεά (αξονικό τομογράφο) στο Νοσοκομείο της Βέροιας,  έχει δωρίσει (αρ. συμβ. 29.074/19-4-2013) και στο Σύλλογο Βλάχων το μερίδιό της στην πατρική οικία της, δηλαδή  έναν όροφο σε τετραώροφη παραδοσιακή κατοικία στην εβραϊκή συνοικία (Ολγάνου 14),  για να γίνει Μουσείο στη μνήμη της πρόωρα αδικοχαμένης αρχιτεκτόνισσας κόρης της Αγαθής Σάκκα.

Σχετικά πρόσφατα, επί προεδρίας του Δ. Πισκου, ο Σύλλογος απέκτησε επίσης το οίκημα επί της Βερόης 2 (αρ. συμβολαίου 30.669/2017), το οποίο εφάπτεται του ιδιόκτητου κτιρίου του Συλλόγου. Το νέο ιδιόκτητο κτίριο είναι ένα παραδοσιακό οίκημα χαρακτηρισμένο από το ΥΠΠΟ ως διατηρητέο Β βαθμού, το οποίο  χρονολογείται στα τέλη του 19^ου αιώνα και ήταν ιδιοκτησία των  αδελφών  Νικολάου  και Κωνσταντίνου Τζήμα, καθώς και των  κληρονόμων του Γεωργίου Τζήμα. Η αγορά έγινε με την αξιοποίηση της δωρεάς της κ. Μπέλα –Σάκκα Μαρίας, μετά από σύμφωνη γνώμη της δωρήτριας, καθώς και της χρηστής οικονομικής διαχείρισης από τα εκάστοτε Δ/Σ του Συλλόγου.

Το κτίριο που αγοράστηκε θα συμπληρώσει τις υποδομές του Συλλόγου και θα καλύψει όχι μόνο τις στεγαστικές του ανάγκες  αλλά και θα συμβάλει στην πραγμάτωση ενός καινοτόμου στόχου του Συλλόγου: τη δημιουργία ενός ηλεκτρονικού Μουσείου των Βλάχων, εκπαιδευτικού χαρακτήρα, στο οποίο θα εκτεθούν δείγματα ανεκτίμητης αξίας από την  πλούσια πολιτισμική κληρονομιά των Βλάχων. Με αυτό τον τρόπο το ‘‘Σπίτι’’ των Βλάχων μετατρέπεται σε Κέντρο Πολιτισμού των Βλάχων, πόλος έλξης επισκεπτών και συγκριτικό  πλεονέκτημα της περιοχής με ευοίωνες οικονομικές προοπτικές, καθώς θα συνδεθεί ο πολιτισμός με την τοπική οικονομία.

Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα ανάδειξης της πλούσιας κληρονομιάς των Βλάχων και η προοπτική περαιτέρω επιστημονικής ενασχόλησης με αυτήν. Το Δ/Σ ήδη απευθύνθηκε   προς τους μηχανικούς και αρχιτέκτονες της πόλης για τη σύνταξη, δωρεάν, της μελέτης αποκατάστασης του κτιρίου, καθώς και σε ειδικούς για την ένταξη σε κάποιο πρόγραμμα, με σκοπό την ταχεία αναπαλαίωσή  του.

Βλάχοι και Βαλκάνια

Βλάχοι ζουν σε όλα τα Βαλκάνια. Ο Σύλλογος έχει επαφές, αποκλειστικά σε πολιτιστικό επίπεδο,   με πολλούς Συλλόγους Βλάχων των βαλκανικών χωρών. Έτσι πήρε μέρος, όπως και άλλοι Σύλλογοι Βλάχων,  σε εκδηλώσεις στα Βαλκάνια,  στο Στιπ, στην Κωστάντζα, στην Οχρίδα, στην Κοριτσά, στο Βουκουρέστι. Οι εντυπώσεις από αυτές τις εμφανίσεις είναι άριστες.

Χαρακτηριστικά ο δικηγόρος και ποιητής στη Ρουμανία Γιώργος Βράνας, με καταγωγή από το Ξηρολίβαδο, μετά από εκδήλωση στην Κωστάντζα, είπε χαρακτηριστικά: ‘‘Οι Βλάχοι της Βέροιας με το χορό, τη φορεσιά και τα τραγούδια τους μας πήγαν στα βάθη της ιστορίας. Σαν να βλέπω εικόνες από φιλμ των Μανάκια. Αυτό δεν είναι φολκλόρ, είναι θέατρο, είναι τέχνη αρχοντική. Πρέπει εμείς εδώ στη Ρουμανία να τους μιμηθούμε. Γιατί αυτοί κρατούν τις ρίζες μας, που είναι στη Μακεδονία’’.

Επαφές διατηρεί  ο Σύλλογος με το συλλογικό όργανο έκφρασής τους, το Consiliu Armanjilor, διατηρώντας όμως πάντοτε τις πάγιες και αδιαπραγμάτευτες θέσεις του, τις οποίες εκφράζει σε κάθε περίπτωση. Και αυτό γιατί και αυτοί είναι Βλάχοι και   κοιτίδα όλων των Βλάχων είναι η Πίνδος, και γιατί δε θεωρεί ορθό  τις πρωτοβουλίες για τους Βλάχους να τις έχουν Βλάχοι που ζουν έξω από την  Ελλάδα.

Με αυτό το πνεύμα συμμετείχε ο Σύλλογος και στο Συνέδριο της Κοριτσάς που οργάνωσε (2009) το Consiliu Armanjilor και στο οποίο συμμετείχαν και το Προεδρείο της  ΠΟΠΣΒ (Κ. Αδάμ, Γ. Κοκώνης) και ο νομάρχης Ιωαννίνων Α. Καχριμάνης, καθώς και στις εκδηλώσεις της Μοσχόπολης το Δεκαπενταύγουστο του 2010. Και στις δυο περιπτώσεις οι εκπρόσωποι του Συλλόγου  εξέθεσαν  με σαφήνεια τις θέσεις του, που στη συνέχεια αναρτήθηκαν στο Διαδίκτυο και στην ιστοσελίδα του Συλλόγου. Θέσεις σαφέστατες  που εκφράστηκαν και παλιότερα με αφορμή πρόταση Ρουμάνου βουλευτή  για τους Ρουμάνους της διασποράς και το 2011 με σχετική ανιστόρητη  αναφορά του Προέδρου της Ρουμανίας
κ. Τραϊάν Μπασέσκου στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, που έλαβε χώρα στο Στρασβούργο, την Πέμπτη 27 Ιανουαρίου 2011 .

Προς το Γραφείο του Προέδρου της Ρουμανίας, για τον κ. Τραϊάν Μπασέσκου, Πρόεδρο της Ρουμανίας, Cotroceni Palace, Βουκουρέστι – Ρουμανία
Αξιότιμε κύριε Πρόεδρε,

Με έκπληξη πληροφορηθήκαμε ότι στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, που έλαβε χώρα στο Στρασβούργο, την Πέμπτη 27 Ιανουαρίου 2011, μεταξύ άλλων θεμάτων αναφερθήκατε και στις εθνικές μειονότητες των Βαλκανίων. Στη διάρκεια αυτής της ομιλίας , συγκεκριμένα δηλώσατε επί λέξει: “Θα κινήσουμε τις διαδικασίες για την αναγνώριση της ύπαρξης (status) των ρουμανικών εθνικών μειονοτήτων για τους Αρμάνους (Armãnji) – Bλάχους, Ιστρο-Ρουμάνους και Μογλενο-Ρουμάνους”.

Έκπληξη, γιατί μια χώρα, η Ρουμανία, με ευρωπαϊκό προσανατολισμό και πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραβιάζει κατάφωρα το ευρωπαϊκό κεκτημένο που αφορά στο δικαίωμα του κάθε ατόμου στον αυτοπροσδιορισμό του.

Κύριε Μπασέσκου, ποιος σας εξουσιοδότησε να μιλάτε εκ μέρους και για λογαριασμό των Βλάχων; Κανένας δε θα επιβάλλει στους Βλάχους ποιοι πρέπει να είναι!

Ως Σύλλογος Βλάχων Βέροιας εκφράζουμε την πλήρη και κατηγορηματική αντίθεσή μας σε αυτήν σας τη δήλωση και ταυτόχρονα την οργή και αγανάκτησή μας , γιατί επαναφέρετε στο προσκήνιο αντιεπιστημονικές απόψεις και αποτυχημένες εθνικιστικές διχαστικές πολιτικές του 19ου αιώνα.

Επίσης, ως Σύλλογος Βλάχων Βέροιας, εκπροσωπώντας τα μέλη και τους φίλους του Συλλόγου μας Έλληνες βλάχικης καταγωγής, δηλώνουμε για πολλοστή φορά ξεκάθαρα προς κάθε κατεύθυνση και θέλουμε να καταστήσουμε σαφές για άλλη μία φορά (και ελπίζουμε να είναι και η τελευταία) ότι:

Ι. δεν υπήρξαμε ποτέ Ρουμάνοι, δεν είμαστε Ρουμάνοι και ούτε ποτέ θα είμαστε Ρουμάνοι.

ΙΙ. καταδικάζουμε οποιαδήποτε ενέργεια που προσπαθεί, άμεσα ή έμμεσα, να μας προσδιορίσει.

ΙΙΙ. δε θα επιτρέψουμε σε κανέναν να παίξει πολιτικά και διπλωματικά παιχνίδια στις πλάτες μας, όπως συνέβη κατά τη διάρκεια του τέλους του 19ου και τις αρχές 20ου αιώνα, με τραγικές και ολέθριες συνέπειες σε βάρος των Βλάχων. Οι εποχές εκείνες έχουν περάσει ανεπιστρεπτί…

 Η θυσία των εφτά (7) βλάχων γυναικών στους Άγιους Πάντες, στα Παλατίτσια (1878)

 Το Δ/Σ του Συλλόγου, υλοποιώντας παλιότερες αποφάσεις, ανέλαβε πρωτοβουλίες (ομιλίες, τιμητικές εκδηλώσεις) για την ανάδειξη της θυσίας των εφτά (7) βλάχων γυναικών στους Άγιους Πάντες, στα Παλατίτσια, και της συμβολής των Μπαντραλεξαίων, ιδρυτών του Σελίου,  στην εξέγερση του 1878. Στόχος του Συλλόγου που υλοποιήθηκε   είναι η μετονομασία της οδού Κόδρου στη Βέροια σε οδό ‘‘Βλάχων Ηρωΐδων’’ και η ανέγερση μνημείου στο Σέλι με σχετική  επιγραφή που θυμίζει τη θυσία.

Παράλληλα, με ενέργειές του συνέβαλε στην προβολή της βλάχικης παρουσίας στη Βέροια, με την ονοματοδοσία οδών στη μνήμη των Μπαντραλεξαίων και των αδελφών Μανάκια.

Οι παραπάνω δράσεις και πάμπολλες  παρόμοιες  αναπαριστούν όλες τις εκφάνσεις της βλάχικης ζωής και αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές , καθώς και ανεξάντλητη πηγή για μελλοντικούς μελετητές.

     Άμεσοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι του Συλλόγου

1. Η επανεκκίνηση του Συλλόγου, όταν το επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες, με ανοιχτή πρόσκληση όλων των μελών και των φίλων – και εκτός Βέροιας – του Συλλόγου και αυτών που  συμμετείχαν όλα αυτά τα χρόνια στα διάφορα τμήματα και επιτροπές (Διοικητικά συμβούλια, χορευτικά, χορωδιακά).

2. Η συντήρηση των πάνω από εκατό ήδη υπαρχόντων βλάχικων παραδοσιακών φορεσιών και η δημιουργία καινούριων. Όλοι πρέπει να έχουν φορεσιά, για τις μαζικές εκδηλώσεις.

3. Η παραγωγή δύο (2) C.D με βλάχικα τραγούδια, ένα με το Γιώργο Μανέκα και ένα με το Νίκο Αυγέρο, και μελλοντικά ενός τρίτου με νέους του Συλλόγου.

4. Η ολοκλήρωση του Μουσείου αρμάνικης Μουσικής.

5. Η αναπαλαίωση, η αποκατάσταση και ο εξοπλισμός του νέου ιδιόκτητου κτιρίου.

6. Η λειτουργία στο νέο ιδιόκτητο κτίριο ή στο ήδη υπάρχον κτίριο ηλεκτρονικού μουσείου εκπαιδευτικού χαρακτήρα.

7. Η δημιουργία διαδικτυακού ραδιοφωνικού σταθμού.

8. Η υλοποίηση του βασικού καταστατικού σκοπού του Συλλόγου και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας των Βλάχων: η διάσωση και η διάδοση της βλάχικης γλώσσας. Καθοριστική στην υλοποίηση αυτού του στόχου θα είναι αξιοποίηση της “Μεθόδου εκμάθησης της βλαχικής γλώσσας” του Θ. Τάχη και η η  συνέχιση και η διεύρυνση  της συνεργασίας, μετά την άρση των περιοριστικών υγειονομικών μέτρων, με το Δίκτυο των Συλλόγων και με Φορείς και Συλλογικότητες  που δραστηριοποιούνται για την προστασία της γλώσσας, καθώς και με Πανεπιστήμια.   Σε αυτή την προσπάθεια αναμένεται  και  η βοήθεια της πολιτείας, ενταγμένη στο ευρωπαϊκό πνεύμα για τη διάσωση των ολιγότερο ομιλούμενων γλωσσών.

Εσωτερική ανάγκη μας ωθεί, κλείνοντας το Αφιέρωμα αυτό,  να  κάνουμε μνεία στα μέλη και τους φίλους του Συλλόγου που απεβίωσαν στα σαράντα χρόνια λειτουργίας του. Η ονομαστική αναφορά στους αποθανόντες προέδρους  Γιώργη Τσιαμήτρο, Γιώργο Πράπα και Αντώνη Τούσικο αποτελεί μνήμη και τιμή για όλους. Επιπρόσθετα, αισθανόμαστε την ανάγκη  να εκφράσουμε τη βαθιά μας λύπη και  συμπάθεια  σε  όσους έχουν   απώλειες από την πανδημία. Και ο Σύλλογος πλήρωσε   βαρύτατο τίμημα. Έχασε μια από τις σημαίες της, τον Αντώνη Ζιώγα, τον Afendi Mari, ιδρυτικό μέλος, που υπηρέτησε πιστά  το Σύλλογο από πολλές θέσεις, και αυτήν του προέδρου. Το κενό δυσαναπλήρωτο, η θλίψη ανείπωτη.

Πηγές

Α. Για τα κείμενα

1. Πρακτικά & Δελτία Τύπου του Δ/Σ του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας

2. Τάκης Γκαλαΐτσης «Από τη ζωή των Βλάχων/ Di tu bana Armãnjilor”, έκδ. Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, 2013

3. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας

Β. Για τις φωτογραφίες

1. Αρχείο του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας

Παράρτημα

Τα πρώτα 100 ιδρυτικά μέλη

Τα Διοικητικά Συμβούλια στα 40 χρόνια λειτουργίας

————————-

Ενδεικτικά συμπληρωματικές φωτογραφίες από την Ιστορία του Συλλόγου