Η δύναμη του καταναλωτή τείνει να αναχθεί στην υπέρτατη αξία καθώς προβάλλεται ως το νέο και απόλυτο μέσο διεκδίκησης. Ο νεοφιλελευθερισμός στηρίζει τις δοξασίες του ακριβώς σε αυτή τη δύναμη θεωρώντας πως η απαίτηση του πανίσχυρου καταναλωτή για καλύτερο προϊόν και καλύτερες υπηρεσίες ωθεί την παραγωγή σε αναζήτηση τρόπων για τη βελτίωση του τελικού προϊόντος και επομένως σε περισσότερη έρευνα, αποδοτικότητα στην εργασία, καλύτερη χρήση των πόρων ώστε να μειώνεται συνεχώς η τελική τιμή και άραδιασφαλίζονται όλο και πιο ποιοτικές και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας και συνεπώς βελτιώνεται το επίπεδο διαβίωσης. Για άλλη μια φορά περιγράφονται φαύλοι κύκλοι ευημερίας, υπεραπλουστεύοντας τη σχέση αίτιου και αιτιατού.
Ο καταναλωτής έχει τη δύναμη της επιλογής για κάθε διαθέσιμο προϊόν αποκτώντας μία ιδιότυπη ελευθερία. Η ελευθερία αυτή, ως η νέα έκφραση δημοκρατίας έχει πλέον καθιερωθεί στις συνειδήσεις. Και φυσικά η ελευθερία αυτή είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την ατομική ευθύνη που ενέχει η επιλογή.Ο καταναλωτής οφείλει να κάνει έρευνα αγοράς προτού αγοράσει, διατηρώντας φυσικά και το δικαίωμα να μην προβεί σε κάποια αγορά αν αυτό δεν τον συμφέρει
Η διείσδυση αυτής της λογικής σε μία κοινωνία είναι σαφής δείκτης της καπιταλιστικής ανάπτυξής της. Αν δούμε για παράδειγμα τι ισχύει στην αγορά του φαρμάκου στις ΗΠΑ σε σύγκριση με την Ευρώπη θα καταλάβουμε πόσο ισχυρό είναι αυτό. Στις ΗΠΑ όλα τα φάρμακα διαφημίζονται ελεύθερα, με την εμπορική τους ονομασία, προς τον τελικό καταναλωτή που είναι ο ασθενής.
Οι πολίτες είναι εκτεθειμένοι σε μηνύματα όπου δίπλα στα απορρυπαντικά και τις σοκολάτες εμφανίζονται φάρμακα για το διαβήτη, την υπέρταση ή τη χοληστερίνη. Εκεί θεωρητικά ο γιατρός έχει απέναντί του έναν ασθενή καταναλωτή, που μπορεί να ζητήσει να του χορηγηθεί το σκεύασμα που διαφήμιζε το προηγούμενο βράδυ στην τηλεόραση ο αγαπημένος του μπασκετμπολίστας. Σε πολλές περιπτώσεις η επιλογή στηρίζεται στην άποψη που έχει διαμορφώσει ο ασθενής από τη διαφημιστική καμπάνια μιας φαρμακευτικής εταιρείας, θετικά ή αρνητικά.
Στην Ευρώπη, και φυσικά και στην Ελλάδα, η απευθείας διαφήμιση συνταγογραφούμενων σκευασμάτων επιτρέπεται αυστηρά και μόνο προς τους επαγγελματίες υγείας καθώς εκείνοι έχουν την ικανότητα και το επιστημονικό υπόβαθρο να σταθμίζουν σε κάθε περίπτωση τα θετικά και τα αρνητικά κάθε θεραπείας και να επιλέγουν για τους ασθενείς τους εκείνη που θεωρούν καταλληλότερη.
Ο τελικός καταναλωτής που είναι ο ασθενής, δεν επιλέγει την φαρμακευτική αγωγή του, αφήνοντας τον γιατρό να κρίνει εκείνος, ο οποίος φυσικά πέρα από την επιστημονική του επάρκεια έχει τις αρμόδιες εγκριτικές και ελεγκτικές αρχές κάθε χώρας ως δικλείδα ασφαλείας για την επιλογή του. Η πρακτική αυτή για έναν Αμερικανό πολίτη θεωρείται στέρηση της ελευθερίας του και ας μην μπορεί να ξεχωρίσει ακόμα και αν μπει στον κόπο να διαβάσει μία κλινική μελέτη, στοιχειώδεις όρους της ιατρικής ή της στατιστικής.
Μία από τις πρωτόγνωρες καταστάσεις που ζούμε ως κοινωνία είναι και η συζήτηση για τα εμβόλια του SARS-COVID-19. Το αντιεμβολιαστικό κίνημα δεν μας προέκυψε φυσικά τώρα. Οι σύγχρονοι σκοταδιστές εδώ και πολλά χρόνια αρνούνται τον εμβολιασμό, στηριζόμενοι σε θεωρίες συνομωσίας που απέχουν από την πραγματικότητα. Δεν θα περίμενε κανείς μια διαφορετική στάση αυτή την εποχή που η ανθρωπότητα βιώνει πρωτόγνωρες καταστάσεις.
Το νέο στοιχείο είναι η ανοιχτή συζήτηση σχετικά με τις διαθέσιμες επιλογές εμβολίων και τον βομβαρδισμό στοιχείων και πληροφοριών σχετικά με την ασφάλειά τους, την αποτελεσματικότητα, τα δοσολογικά σχήματα κλπ. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι υπάρχει ένα μέρος του πληθυσμού με την ικανότητα να κατανοήσει και να αξιολογήσει κάποια από τα στοιχεία αυτά, σίγουρα δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για τους περισσότερους.
Το ίδιο ισχύει και για όσους αναπαράγουν, μεταδίδουν και σχολιάζουν κάθε φορά την πληροφορία. Η γνώμη των ειδικών, εκείνων που διαθέτουν την επιστημονική κατάρτιση να κρίνουν, παρουσιάζεται μέσα στο πλήθος των απόψεων σαν μία ακόμα άποψη με την ίδια βαρύτητα και όλοι εμείς καλούμαστε να επιλέξουμε.
Η επιλογή του εμβολίου που θα κάνουμε δεν μπορεί να εναπόκειται στον κάθε έναν από εμάς, όπως επιλέγουμε απορρυπαντικό ή σαμπουάν. Δεν μπορεί να καλούμαστε να αναλάβουμε κανένα ρίσκο, αν και εφόσον υπάρχει ρίσκο, τη στιγμή που η επιστημονική κοινότητα με τις θεσμοθετημένες διεθνείς και εθνικές δομές ελέγχου και έγκρισης των φαρμακευτικών σκευασμάτων έχει αποφανθεί για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους. Οι δομές αυτές (FDA, EMA, ΕΟΦ, κλπ.) διαθέτουν όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται, καθώς και το κατάλληλα καταρτισμένο προσωπικό που τις αξιολογεί.
Κάθε φαρμακευτική παρέμβαση ως τώρα γίνεται εντός του πλαισίου που καθορίζουν οι Αρχές αυτές και οι γιατροί είναι εκείνοι που επιλέγουν την κατάλληλη αγωγή σε κάθε περίσταση, χωρίς να μπορούν να παρεκκλίνουν και να αυθαιρετούν. Οποιαδήποτε χρήση έξω από τις προδιαγραφές που ορίζει η έγκριση είναι αξιόποινη πράξη. Πουθενά δεν προβλέπεται σε αυτή την αλυσίδα η εμπλοκή, αναφορικά με την επιλογή φαρμάκων, του ασθενή. Και ακριβώς αυτή η λογική έρχεται αντιμέτωπη με τη δημόσια συζήτηση για τα εμβόλια καθώς αναμφίβολα η συζήτηση που διεξάγεται γίνεται με πλήρη ή σχετική άγνοια των δεδομένων, χωρίς καμία επιστημονική ανάλυση και με αυθαίρετα πολλές φορές συμπεράσματα.
Όπως θα ήταν αδιανόητη η οποιαδήποτε συζήτηση στις τηλεοράσεις και στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης σχετικά με την ορθότητα της θεωρίας των Χορδών στην Φυσική, άλλο τόσο και ακόμα περισσότερο θα έπρεπε να είναι και η συζήτηση για οποιοδήποτε θεραπευτική επιλογή. Και αν στην πρώτη περίπτωση εμείς ως κοινό θα μπορούσαμε να ακούμε τους επιστήμονες να αναπτύσσουν την επιχειρηματολογία τους για την ψυχαγωγία μας και ας μην καταλαβαίναμε παρά μόνο τα ρήματα από τις προτάσεις τους, στη δεύτερη περίπτωση η ημιμάθειά μας, καθώς θα απαριθμούνται όροι που απλώς έχουμε ακουστά, μπορεί να μας οδηγήσει σε εσφαλμένες επιλογές που μπορεί να στοιχίσουν τελικά σε ανθρώπινες ζωές.
Η επιστήμη προχωράει μέσα από την αμφισβήτηση και την έρευνα όταν αυτά γίνονται από ανθρώπους που έχουν την ικανότητα, το επιστημονικό υπόβαθρο και την ελευθερία να το πράξουν εντός των αυστηρών πλαισίων της επιστημονικής δεοντολογίας.
Όλο και πιο πολύ η ατομική ευθύνη εισχωρεί στη ζωή μας απέναντι στις ευθύνες της οργανωμένης Πολιτείας. Το πιο πρόσφατο κεφάλαιο σε αυτό το αφήγημα είναι τα εμβόλια. Η επιλογή του εμβολιασμού και του εμβολίου που θα κάνουμε. Άλλη μια φορά το μπαλάκι πέφτει στον κόσμο που μέσα από έναν βομβαρδισμό πληροφοριών που είναι αδύνατον να αξιολογηθούν μοιάζει εγκλωβισμένος ανάμεσα σε καλά και κακά εμβόλια, επικριτές του εμβολιασμού, γραφικούς και μη, μια άκρως απειλητική πανδημία που εξελίσσεται εδώ και ενάμισι χρόνο έχοντας καταστρέψει εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως. Ξαφνικά, και ενώ έχουν χαθεί τόσα δικαιώματα που κερδήθηκαν με αγώνα και αίμα τα προηγούμενα χρόνια, μας προέκυψε η ελευθερία επιλογής του εμβολίου, και μάλιστα ως το υπέρτατο δικαίωμα του ελεύθερου καταναλωτή και ως η απόδειξη της κοινωνικής προόδου.
