Πολιτισμός
Κυκλοφορεί το 7ο τεύχ. του περιοδικού “e-ΔΙΑΥΛΟΣ”
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης & οι Δήμαρχοι της πόλης
Γράφει ο Απόστολος ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Θεσσαλονίκη το 2012 γιόρτασε τα 100 χρόνια του ελεύθερου βίου της και το γεγονός έδωσε την ευκαιρία να γίνει μία αναφορά σε ό,τι προηγήθηκε για να φτάσουμε στις 26 Οκτωβρίου 1912, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου, στην Απελευθέρωση της πόλης μετά από μακρά περίοδο τουρκοκρατίας και στην ενσωμάτωσή της στον εθνικό κορμό της Μητέρας Ελλάδας για να αρχίσει μία νέα περίοδος για την ιστορική πόλη των 2.300 χρόνων Ιστορίας.
Στη νέα αυτή εποχή είναι επόμενο ο Δήμος Θεσσαλονίκης (άρα και οι δήμαρχοι που κατά καιρούς συνδέθηκαν μαζί του) να αποτελούν ένα ενδιαφέρον από πολλές απόψεις θέμα το οποίο εκ των πραγμάτων αποκτά προτεραιότητα στην περίπτωση καταγραφής των 105 χρόνων που ακολούθησαν ως σήμερα. Μία σύντομη αναφορά και στην περίοδο που προηγήθηκε από το 1869 που εγκαθίσταται για πρώτη φορά δήμαρχος στην πόλη ως το 1912 που η πόλη περιήλθε στο ελληνικό κράτος έχει ιστορικό ενδιαφέρον.
Η τοπική αυτοδιοίκηση στην Αρχαία Ελλάδα Η Ελλάδα έχει μακρά παράδοση στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης και η αρχαιοελληνική λέξη «δήμος» καθώς και οι σύνθετες και συγγενείς με αυτή λέξεις και τα παράγωγά τους, χρησιμοποιούνται σήμερα σε πολλές περιπτώσεις πέρα από τη χώρα μας και σε πολλές χώρες του κόσμου (δήμος, δημοκρατία, δημογεροντία, δήμαρχος, δημαρχείο, δημόσιος, δημότης, δημοψήφισμα, πάνδημος, δημοφιλής, δημώδες κ.ά.). 
Στην αρχαιότητα η λέξη προσδιόριζε τον λαό μιας πόλης – κράτους και εισήχθη στα κοινά της Αρχαίας Αθήνας από τον Αθηναίο πολιτικό του 6ου π.Χ. αιώνα Κλεισθένη που έθεσε τις βάσεις της δημοκρατικής μεταρρύθμισης σε ολόκληρη την Αττική διαιρώντας την περιοχή σε τρεις δήμους με οργάνωση τοπικής αυτοδιοίκησης και με το σύνολό των δημοτών να έχουν ίσα δικαιώματα και να μετέχουν ενεργά και ισότιμα στη διαμόρφωση των κοινών πραγμάτων της πόλης- κράτους των Αθηνών. Αποτέλεσμα ήταν να γεννηθεί τότε η «δημοκρατία» που αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές κατακτήσεις των Αρχαίων Ελλήνων. Με τον τρόπο αυτό ο Κλεισθένης «έδωσε την πολιτεία στο λαό», όπως αργότερα έγραψε ο Αριστοτέλης, για να ονομαστεί στη συνέχεια θεμελιωτής της δημοκρατίας.
Σταδιακά ο θεσμός των δήμων και της τοπικής αυτοδιοίκησης πέρασε και σε άλλες χώρες και άλλους λαούς οι οποίοι τον διαμόρφωσαν ανάλογα με τις δικές τους συνθήκες ζωής και αντιλήψεις. Ο θεσμός πέρασε στο Βυζάντιο και στη συνέχεια στην τουρκοκρατία για να συμβάλλει στην διαφύλαξη της εθνικής συνείδησης και στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στα χρόνια της σκλαβιάς και στην οικονομική αυτάρκεια των Ελλήνων Τοπική αυτοδιοίκηση στο νεοελληνικό κράτος.
Οι βάσεις στο θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης στο νεοελληνικό κράτος τίθενται αρχικά από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια με το Διάταγμα της 16.8.1828 και στη συνέχεια από το «Ηγεμονικόν Σύνταγμα» της Ε΄ Εθνοσυνέλευσης του Ναυπλίου της 15.3.1832 όπου εφαρμόζεται για πρώτη φορά η διοικητική διαίρεση του κράτους και η τοπική διοίκηση. Το ουσιαστικό όμως βήμα για την τοπική αυτοδιοίκηση γίνεται με το Βασιλικό Διάταγμα της 27.12.1833 της Αντιβασιλείας «Περί συστάσεως των Δήμων» με το οποίο καθιερώνεται το σύστημα της ενιαίας διαίρεσης της χώρας σε μονάδες τοπικής αυτοδιοίκησης όπου προβάλλεται έντονα η ιδέα της τοπικής αυτονομίας με τη μικρή τότε Ελλάδα να διαιρείται σε δήμους, επαρχίες και νομούς. Στην πράξη όμως το περιεχόμενο αυτών των ρυθμίσεων αποτέλεσε «κενό γράμμα» καθώς υιοθετούνταν μεν μία σχετική αυτοδιοικητική προσέγγιση αλλά αυτό γινόταν με τον ασφυκτικό έλεγχο της κυβέρνησης η οποία άλλωστε διόριζε τους επικεφαλής των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στους δήμους, επαρχίες και νομαρχίες.
Η λαϊκή συμμετοχή συνεπώς περιοριζόταν μόνο στα δημοτικά και αραιότερα στα νομαρχιακά συμβούλια, όργανα τα οποία στην ουσία είχαν εισηγητικό ρόλο αφού τις αποφάσεις τελικά ελάμβαναν τα μονοπρόσωπα διορισμένα όργανα που συγκέντρωναν τις εκτελεστικές αρμοδιότητες. Οι πρώτες δημοτικές εκλογές στο σύγχρονο ελληνικό κράτος έγιναν το 1834 στο νομό Αργολιδοκορινθίας με την εκλογή του δημάρχου να γίνεται με έμμεσο τρόπο. Ψήφιζαν για την εκλογή μόνον δημοτικών συμβούλων οι άνδρες με εισοδηματικά κριτήρια ενώ η κυβέρνηση διόριζε δήμαρχο έναν από τους τρείς πρώτους πλειοψηφήσαντες συμβούλους ο οποίος και αναλάμβανε καθήκοντα δημάρχου. Με την έξωση του ΄Οθωνα το 1862 καθιερώθηκε με νόμο της 19.11.1864 η άμεση εκλογή δημάρχου. Σε ανάλογο πνεύμα κινήθηκαν και οι μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης Θεοτόκη (1899) και Μαυρομιχάλη (1909). Τομή όμως στα αυτοδιοικητικά πράγματα στη χώρα αποτέλεσε 80 χρόνια αργότερα ο νόμος…
Από τα θέματα του περιοδικού
– Ο Δήμος Θεσσαλονίκης & οι Δήμαρχοι της πόλης (του Απ. Παπαγιαννόπουλου)
– Από την παλιά στη νέα πολιτική (του Κ. Γάτσιου).
– Η Διαπλοκή Πολιτικής & Ποδοσφαίρου (του Γ. Λυσαρίδη).
– Πολιτικές δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη (του Σπ. Δερμιτζάκη).
– Ηλεκτροκίνηση & Τεχνολογία Διαστήματος (Συνέντευξη με τον Elon Musk).
– Για το έργο του ποιητή Ελευθέριου Ξάνθου (του Παντ. Γουλάρα).
και φυσικά το καθιερωμένο Πολιτικό Ημερολόγιο του ΑΠΡΙΛΙΟΥ.
ΚΑΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ !!
– Από την παλιά στη νέα πολιτική (του Κ. Γάτσιου).
– Η Διαπλοκή Πολιτικής & Ποδοσφαίρου (του Γ. Λυσαρίδη).
– Πολιτικές δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη (του Σπ. Δερμιτζάκη).
– Ηλεκτροκίνηση & Τεχνολογία Διαστήματος (Συνέντευξη με τον Elon Musk).
– Για το έργο του ποιητή Ελευθέριου Ξάνθου (του Παντ. Γουλάρα).
και φυσικά το καθιερωμένο Πολιτικό Ημερολόγιο του ΑΠΡΙΛΙΟΥ.
ΚΑΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ !!
Το “e-ΔΙΑΥΛΟΣ” μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ
