Πώς η ρωσοφοβία της Ε.Ε. επιταχύνει το άνοιγμα της ρωσοκινεζικής Αρκτικής Οδού (και την αυτοκτονία της) / γράφει ο Γιώργης-Βύρων Δάβος

Ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της Κίνας,  είναι η ικανότητά της ν’ αντιδρά  ακαριαία και πολύ αποτελεσματικά σε κάθε κίνηση των αντιπάλων της να την απομονώσουν στην παγκόσμια γεωπολιτική κι οικονομική σκακιέρα.

Έτσι και τώρα, η απόφαση της Πολωνίας να κλείσει τη μεθόριο με τη Λευκορωσία, σημαντική πύλη για την είσοδο των κινεζικών προϊόντων στην Ευρώπη, έρχεται να επιταχύνει τη συνεργασία του Πεκίνου με τη Μόσχα για τη λειτουργία της βόρειας, αρκτικής, οδού εμπορίου, που πρόκειται να γυρίσει μπούμερανγκ στη Δύση, τα συμφέροντα της οποίας φαίνεται να την έχουν εμπνεύσει τη Βαρσοβία να λάβει αυτήν την απόφαση.

Η πύλη της Λευκορωσίας αποτελεί έναν ζωτικό κόμβο για το ευρασιατικό εμπόριο για τους Κινέζους παραγωγούς (το 3,7% του συνολικού εμπορίου Ε.Ε.-Κίνας το 2024, σε σύγκριση με 2,1% το προηγούμενο έτος). Από εκεί διέρχεται το 90% της σιδηροδρομικής εμπορευματικής κυκλοφορίας μεταξύ Κίνας και Ευρώπης, αντιπροσωπεύοντας εμπορικές συναλλαγές αξίας 25 δισεκατ. δολαρίων. Το κλείσιμο θα επηρεάσει ιδιαίτερα τις κινεζικές πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου Temu και Shein, οι οποίες διαβρώνουν ολοένα και πιο σημαντικά μερίδια αγοράς από την αμερικανική εταιρεία Amazon.

Μπροστά σ’ αυτές τις εξελίξεις στις 20 Σεπτεμβρίου, η κινεζική Haijie Shipping Company εγκαινίασε μία νέα οδό,  που προετοιμάζεται σε συνεργασία με τη Ρωσία από καιρό κι ονομάζεται China-Europe Arctic Express. Πρόκειται για τη σύνδεση πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων μεταξύ της Άπω Ανατολής και της Ευρώπης, κατά μήκος μιας εμπορικής διαδρομής που διασχίζει τον Αρκτικό Ωκεανό αντί για τον Ινδικό Ωκεανό. Το China-Europe Arctic Express εγκαινιάσθηκε από το δεξαμενόπλοιο Istanbul Bridge,  ικανό να μεταφέρει εμπορευματοκιβώτια κατηγορίας ICE χωρητικότητας 4.890 TEU απέπλευσε από το κινεζικό λιμάνι Ningbo-Zhoushan, με αναμενόμενη άφιξη στο λιμάνι Felixstowe στο Ηνωμένο Βασίλειο σε μόλις 18 ημέρες. Άλλοι πιθανοί σταθμοί του το Ρότερνταμ, το Αμβούργο και το Γκντανσκ. Χάρη στη διέλευση του πλοίου κατά μήκος της λεγόμενης Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής (NSR), η  διαδρομή τούτη μειώνει στο μισό τον χρόνο ταξιδιού (18 ημέρες αντί για 28 μέσω της Διώρυγας του Σουέζ) και το κόστος παράδοσης εμπορευμάτων σε σύγκριση με τις θαλάσσιες διαδρομές που περνούν από τον Ινδικό Ωκεανό στη Μεσόγειο.

Μεταξύ των άλλων πλεονεκτημάτων αυτού του βορειοδυτικού περάσματος είναι η ασφάλεια: αποφεύγει την Ερυθρά Θάλασσα και τη Διώρυγα του Σουέζ, που βρίσκονται συνεχώς υπό την απειλή πειρατείας, μειώνοντας επίσης σημαντικά και το κόστος ασφάλισης, καθώς και το λειτουργικό κόστος. Σήμερα, από τον φόβο των πειρατών σε ορισμένες περιπτώσεις το το ταξίδι γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στην Αφρική διαρκεί πάνω από 50 ημέρες. Επομένως, αυτή η εξαιρετικά σύντομη διαδρομή είναι ιδιαίτερα ευεργετική για τις κινεζικές διασυνοριακές πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου, για τις οποίες ο χρόνος είναι προφανώς ένας κρίσιμος παράγοντας.

Παρόλο που η Αρκτική διαδρομή είναι προς το παρόν πλεύσιμη μόνο για λίγους μήνες του έτους, Κινέζοι και Ρώσοι επιστήμονες προβλέπουν ότι, λόγω του λιωσίματος των πάγων και της εξειδικευμένης ναυπηγικής, θα γίνεται ολοένα και πιο πλεύσιμη. Ήδη η πειραματική φάση της διαδρομής προχωρά καλά: το Center for High North Logistics (Κέντρο Επιμελητείας του Άπω Βορρά), ένα νορβηγικό ινστιτούτο που παρακολουθεί την πλοήγηση στον Άπω Βορρά, έχει ήδη καταγράψει τη διέλευση 52 πλοίων μεταξύ Βλαδιβοστόκ και Αγίας Πετρούπολης μεταξύ Ιουνίου και Αυγούστου.

Για τη Μόσχα και το Πεκίνο, αυτή η νέα διαδρομή θα συμβάλει στην αναμόρφωση του παγκόσμιου εμπορίου, θεμελιώνοντας μία ‘Κοπερνίκεια Επανάσταση’ στις θαλάσσιες μεταφορές. Στην πραγματικότητα,  η κεντρική θέση της Διώρυγας του Σουέζ και των λιμένων της Μεσογείου μηδενίζεται και το γεωπολιτικό κέντρο βάρους μετατοπίζεται στον Άπω Βορρά, επιτρέποντας ταυτόχρονα μια μεγαλύτερη εδραίωση του γεωπολιτικού άξονα μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας.

Μολονότι θα χρειαστούν χρόνια προτού η νέα τούτη διαδρομή μπορέσει να αποτελέσει μια πραγματική εμπορική εναλλακτική λύση σε σχέση με τους υπόλοιπους ωκεανούς, δεν χωρεί αμφιβολία πως θα αποτελέσει άλλη μία πρόκληση στην ηγεμονία των ΗΠΑ, που στο πλαίσιο του νέου ‘Δόγματος Μονρόε’  βασίζουν την παγκόσμια ηγεμονία τους ακριβώς στον έλεγχο των θαλάσσιων οδών, μέσω των οποίων διακινείται σχεδόν το 90% των παγκόσμιων εμπορευμάτων. Ιδίως τον έλεγχο στα σημεία συμφόρησης ή τα θαλάσσια στενά. Μέχρι τώρα, κανένας φορέας εκμετάλλευσης δεν είχε επιχειρήσει μια τακτική σύνδεση με την Ευρώπη από το ένα άκρο της Ρωσίας στο άλλο, από την Ασία έως την Γηραιά Ήπειρο, αφήνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες έξω από το παιχνίδι.

Ακριβώς το γεγονός ότι η Βόρεια Θαλάσσια Οδός (NSR) βρίσκεται εντελώς εκτός ελέγχου των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους αποκτά ιδιαίτερη γεωπολιτική και στρατιωτική αξία. Χρόνια προετοιμαζόμενη για αυτή την ιστορική στιγμή, σ’ αντίθεση με τους ανταγωνιστές της, η Μόσχα αναπτύσσει όχι μόνο πολιτικές αλλά και στρατιωτικές υποδομές για να διασφαλίσει την προστασία της διαδρομής. Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός προστατεύεται από τα πιο σύγχρονα συστήματα αεράμυνας και παράκτια πυραυλικά συστήματα που παράγονται από το ρωσικό στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα. Επιπλέον, πρέπει να τονιστεί ότι η Μόσχα έχει επίσης αποκαταστήσει το δίκτυο αεροδρομίων της Αρκτικής της σοβιετικής εποχής.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τραμπ επέμεινε στον άμεσο έλεγχο του Καναδά και της Γροιλανδίας, για να προβάλει τις Ηνωμένες Πολιτείες στο τεταρτημόριο που περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο θα αντιπροσωπεύει (μαζί με το διάστημα) το μελλοντικό πεδίο μάχης μεταξύ των δυνάμεων.

Αυτό το νέο κεφάλαιο στον λεγόμενο «τμηματικό παγκόσμιο πόλεμο» είναι κρίσιμο επειδή διευρύνει τις υποκείμενες αιτίες της σύγκρουσης, οι οποίες μέχρι τώρα συνδέονταν με ενεργειακές οδούς που επέτρεπαν στην Ευρώπη να έχει πρόσβαση σε φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο, αυξάνοντας έτσι την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Τώρα, οι οδοί για τα τελικά προϊόντα από την Κίνα προς την Ευρώπη αρχίζουν να μπαίνουν στην εξίσωση. Ενώ η Ουάσιγκτον ενέπνευσε τη Βαρσοβία να κλείσει τα σύνορά της με τη Λευκορωσία, το Πεκίνο ανταποκρίνεται ανοίγοντας μια ακόμη πιο βολική θαλάσσια διαδρομή, που κατέστη δυνατή χάρη στη συνεργασία με τη Μόσχα.

Λόγω της στρατηγικής της θέσης και των θαλάσσιων και υπεδαφικών πόρων της, η Αρκτική είναι μια από τις διεθνείς πλατφόρμες που είναι κρίσιμες για την τύχη των οικονομιών των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας. Εκτός από τον αντίκτυπο στους χρόνους και το κόστος των εμπορευματικών μεταφορών, το κινεζικό έργο θα αυξήσει το διμερές εμπόριο με τη Ρωσία και, ταυτόχρονα, θα παράσχει έναν νέο και αποτελεσματικό μοχλό για την παράκαμψη των αμερικανικών και ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Μόσχας και των (περιττών) απειλών κατά του Πεκίνου.

Το έργο Arctic LNG 2, το οποίο ανήκει κατά 60% στον ρωσικό ενεργειακό γίγαντα Novatek, πρόκειται να γίνει μια από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο, με εκτιμώμενη ετήσια παραγωγή 19,8 εκατομμυρίων μετρικών τόνων. Ενσαρκώνει την ουσία της ρωσοκινεζικής συνεργασίας: η πρώτη μεταφέρει υδρογονάνθρακες και πρώτες ύλες στη δεύτερη με αντάλλαγμα τεχνολογίες αιχμής για να μετατρέψει τον Αρκτικό Ωκεανό σε μια «λίμνη» απαλλαγμένη από τη δυτική επιρροή.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με δεδομένα παρακολούθησης από την Kpler και την LSEG, στις 10 Σεπτεμβρίου, ένα μεγάλο ρωσικό δεξαμενόπλοιο LNG, το Zarya, που αναφέρεται ως σκάφος υποκείμενο στις κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, απέπλευσε στις 30 Ιουλίου από το έργο Arctic LNG 2 στο Gydan, στη βόρεια Σιβηρία, φτάνοντας στις 9 Σεπτεμβρίου στον τερματικό σταθμό Τιεσάν στην νοτιοδυτική επαρχία Γκουανσί,  με φορτίο LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο) άνω των 160.000 κυβικών μέτρων .

Αλλά και το Πεκίνο μετακινεί την καλύτερη τεχνολογία του προς τα βόρεια, από την εξόρυξη υδρογονανθράκων έως τους δορυφορικούς και ναυτιλιακούς σταθμούς, ενισχύοντας περαιτέρω τη συμμαχία του με τη Μόσχα. Ο θύλακος του Καλίνινγκραντ, από την πλευρά του, προσφέρει στη Ρωσία (και επομένως στην Κίνα) μια θέση στην Αρκτική που αντιπροσωπεύει, τόσο μια στρατιωτική τοποθέτηση για την υπεράσπιση του ρωσικού εδάφους και υδάτων κι αποτελεί ένα υπομόχλιο για τη ρωσική εμπορική ανάπτυξη, όσο και μια σαφή προειδοποίηση για τις φιλοδοξίες των ΗΠΑ στην Αρκτική και προς τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, οι οποίες έσπευσαν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ με αντάλλαγμα γενναιόδωρα οφέλη σταδιοδρομίας για τους ηγέτες τους στη Σουηδία και τη Φινλανδία.

Το σχέδιο του ΝΑΤΟ  να περικυκλώσει τη Ρωσία, σκοντάφτει πάνω στην οχύρωση του Καλίνινγκραντ, που  συνορεύει με την Πολωνία στα νότια και τη Λιθουανία στα ανατολικά και βόρεια κι είναι εξοπλισμένο με στρατηγικές πυρηνικές μονάδες και πυραύλους Iskander και Orenshik με πολλαπλές κεφαλές, ικανούς να χτυπήσουν όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες σε λίγα λεπτά. Το Καλίνινγκραντ καθιστά αδύνατη την ιδέα της περικύκλωσης και αντίθετα υπενθυμίζει στους γείτονες και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες πόσο γρήγορη και δραματικά θανατηφόρα θα μπορούσε να είναι μια ρωσική απάντηση στις δυτικές επιθέσεις.

Ήδη η αταβιστική ρωσοφοβία των Βαλτικών χωρών και της Πολωνίας δεν έχει αποφέρει κανένα πρακτικό όφελος, ούτε στην επέκταση του ΝΑΤΟ, ούτε και στην οικονομία της Ε.Ε.. Ακόμα και για τη Φινλανδία και τη Σουηδία, που κάποτε ήσαν εγγυήτριες της ουδετερότητας και γεωπολιτικό ανάχωμα μεταξύ των εντάσεων στα δύο μπλοκ επιρροής κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, η διακοπή των εμπορικών και πολιτικών δεσμών με τη Μόσχα έχει αποδειχθεί ένα τρομερό λάθος. Σε τέτοιο βαθμό που πριν από λίγες ημέρες ο Φινλανδός πρωθυπουργός παραδέχτηκε ότι το τέλος του εμπορίου με τη Μόσχα έχει βυθίσει τη χώρα σε μια σοβαρή οικονομική κρίση και αναζητείται επειγόντως ένα Plan B, μιας κι οι αμερικανικές διαβεβαιώσεις αποδεικνύονται όχι μόνον φρούδες, αλλά και κοστίζουν γιατί το «αντάλλαγμα» είναι η… αγορά κοστοβόρου αμερικανικού αμυντικού εξοπλισμού και ακριβού φυσικού αερίου! 

Απέναντι στο ζοφερό σενάριο του εμπορικού αποκλεισμού, του οικονομικού μαρασμού και της γεωπολιτικής περιθωριοποίησης η Ε.Ε. αντί να σκεφτεί το συμφέρον της, απειλεί με νέες κυρώσεις. Αγνοώντας τις νέες διεθνείς ανακατατάξεις, όπως αναδεικνύει η μεγάλη επιρροή που ασκούν οι αναδυόμενες οικονομίες απέναντι στην  χρηματοπιστωτική, οικονομική, κοινωνική και ηθική παρακμή του  αγγλοσαξονικού καπιταλισμού, το 19ο πακέτο κυρώσεων της Ε.Ε. στη Ρωσία (πλήρης διακοπή παραδόσεων ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2027) μοιάζει γελοίο. Ναι, μεν αντιπροσωπεύουν μια ενόχληση για τη ρωσική οικονομία, αλλά δεν έχουν τη δύναμη να διαμορφώσουν το τελικό αποτέλεσμα, που οδηγεί σε μία συνολική αυτοκτονία της Ευρώπης κι υποδούλωσή της στα αμερικανικά συμφέροντα.