“Τα Τέμπη ως στιγμή αφύπνισης στο διηνεκές της συγκάλυψης και της ατιμωρησίας” / γράφει ο Παναγιώτης Αργυρού

Οι συγκεντρώσεις της 26^ης Ιανουαρίου ενάντια στην απροκάλυπτη συγκάλυψη του εγκλήματος των Τεμπών μετά από κάλεσμα του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων «Τέμπη 2023» έρχονται σε συνέχεια ενός κύματος μαζικότατων και δυναμικών διαμαρτυριών που σημειώθηκαν από την πρώτη στιγμή, από την 1^η Μάρτη του 2023.

Έκτοτε και παρά το γεγονός ότι το πρωταρχικά ετερόκλητο κίνημα διαμαρτυρίας ενάντια σε οτιδήποτε κι αν ήταν αυτό που προκάλεσε τον θάνατο 57 ανθρώπων, στην πλειονότητά τους νέων, βρίσκεται σε υφεσιακή κατάσταση ως επί τω πλείστω στα δύο χρόνια που έχουν μεσολαβήσει μέχρι σήμερα. Διαθέτει εν τούτοις μια ανθεκτικότητα που δεν επιτρέπει στη λήθη να νικήσει και να επιβάλει το αφήγημά της.  Το κλασικό αφήγημα που ενεργοποιείται σε αυτές τις περιπτώσεις, ένα αφήγημα κυνικό και ισοπεδωτικό, αυτό είναι το αφήγημα της «στραβής στη λάθος βάρδια».

Το εν λόγω αφήγημα καταφέρνει να επιβιώνει εδώ και δεκαετίες σε περιπτώσεις παρόμοιων εγκλημάτων που προκάλεσαν μαζικούς θανάτους που νοούνται ως δολοφονίες με συγκεκριμένες ευθύνες. Την επιβίωσή του αυτή την οφείλει σε μια ξεκάθαρη τεχνική: τη δημιουργία ενός μεταφυσικού ανίκητου κακού που η Πολιτεία αδυνατεί να καταπολεμήσει και το οποίο ζει παρασιτικά σε βάρος της κοινωνίας για να εκδηλωθεί σε τυχαίες περιπτώσεις που μπορεί κυβέρνηση να είναι το Α ή το Β σχήμα της πολιτικής σκηνής. Αυτό το κακό έχει άλλα επί μέρους πολλά κακά: η κακοδαιμονία του ελληνικού δημοσίου, η κοινωνική διαφθορά, η κρίση αξιών, το πελατειακό σύστημα, η γραφειοκρατία, η αναξιοκρατία, ο ελληνικός ωχαδερφισμός και πάει λέγοντας.

Αυτά τα μικρότερα «κακά», όλα μέρη του μεγαλύτερου «κακού»  φαίνονται κι αυτά να είναι ανίκητα. Κι ως ανίκητα συνεχίζουν να υπάρχουν για δεκαετίες είναι και αναπόφευκτα. Κάποια στιγμή δηλαδή, αργά ή γρήγορα κάτι τραγικό θα συμβεί και θα ξέρουμε ότι το κακό έχει ξαναχτυπήσει. Άνθρωποι θα πεθάνουν ή θα επιβιώσουν με τρομερό κόστος για την ακεραιότητά τους, περιουσίες και ζωές θα καταστραφούν. Και όταν αυτό συμβεί τότε η εκάστοτε πολιτική διαχείριση θα βγει μπροστά με συντετριμμένους Πρωθυπουργούς, Υπουργούς και Βουλευτές, οι οποίοι  θα βάλουν μπροστά να παίξει η ίδια κασέτα από την αρχή από την οποία πλέον δεν θα έπρεπε να κάνουν τον κόπο να αλλάζουν ούτε κόμμα για να γλιτώνουν και λεφτά από επικοινωνιολόγους. Θα επιδείξουν τη συντριβή τους, θα εκφράσουν πένθος, μπορεί να βγουν στην κάμερα αξύριστοι ή αγουροξυπνημένοι, και θα καταλήξουν πως για ακόμη φορά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τον κακό μας εαυτό και με παθογένειες χρόνων.

Ιδού λοιπόν το πραγματικό πρόβλημα, ο κακός μας εαυτός και οι παθογένειες χρόνων που κανείς μέχρι τώρα δεν αντιμετώπισε γιατί προφανώς υπερβαίνουν των δυνατοτήτων μιας «ευνομούμενης» πολιτείας. Σε συνέχεια των δηλώσεων ακολουθεί πάντα μια προτροπή για εμπιστοσύνη σε μια αφαιρετική δικαιοσύνη που θα λάμψει γιατί κανείς δεν μπορεί να παρεμβαίνει στο έργο της. Βέβαια όταν η κορυφή της πολιτικής εκπροσώπησης μιας χώρας σπεύδει σ’ ένα περιστατικό που χρήζει δικαστικής διερεύνησης να δηλώσει εξαρχής ότι φταίνε οι παθογένειες χρόνων -λες και οι παθογένειες μπορεί να πχ να δικαστούν και να αντιμετωπίσουν ποινικές συνέπειες- έχεις με το καλημέρα παρέμβαση στη δικαιοσύνη από την εκτελεστική εξουσία.

Προσθετικά στο παραπάνω όπου η  πολιτική παρέμβαση της εκτελεστικής εξουσίας στη δικαστική σε κοινή θέα μάλιστα είναι απλά κανονικότητα, η ίδια η δικαστική εξουσία δεν φημίζεται για την επιθυμία της να παράξει αποτελέσματα ακόμα και για μια προσχηματική ικανοποίηση του κοινού περί δικαίου αισθήματος.

Αυτό το δείχνει μια σειρά παρόμοιων περιστατικών που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αντίστοιχα μαζικά εγκλήματα που έχουν συμβεί στα 50 χρόνια της τρίτης ελληνικής δημοκρατίας:

• Η έκρηξη στα διυλιστήρια της ΠΕΤΡΟΛΑ στην Ελευσίνα συμφερόντων οικογένειας Λάτση στην οποία έχασαν τη ζωή τους 15  εργαζόμενοι τη 1^η Σεπτεμβρίου του 1992 επί ηγεσίας Νέας Δημοκρατίας.

• Το ναυάγιο του φορτηγού πλοίου Iron Antonis στο νότιο Ατλαντικό συμφερόντων εφοπλιστή Αντώνη Ηλιόπουλου όπου έχασαν τη ζωή τους 24 ναυτικοί εκ των οποίων 3 ήταν Έλληνες και 21 αλλοδαποί στις 3 Σεπτεμβρίου του 1994 επί ηγεσίας ΠΑΣΟΚ.

• Το ναυάγιο του εμπορικού πλοίου (τσιμεντάδικου) Δύστος ανοικτά της Κύμης στην Εύβοια συμφερόντων της ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ συμφερόντων τότε του ομίλου CAL-NAT (της ιταλικής Calzestruzzi και της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος) όπου έχασαν τη ζωή τους 20 άτομα ανάμεσα τους ένα κοριτσάκι στις 28 Δεκέμβρη του 1996 επί ηγεσίας ΠΑΣΟΚ.

• Τα ναυάγια των φορτηγών επιβατικών πλοίων Flare συμφερόντων της κυπριακής ABTA Shipping Co. Ltd με 21 νεκρούς και Άγιος Παντελεήμονας συμφερόντων της οικογένειας Βατικιώτη με 7 νεκρούς ανοικτά του Καναδά και της Σαρδηνίας αντίστοιχα στις 17 Ιανουαρίου του 1998 επί ηγεσίας ΠΑΣΟΚ.  

• Η κατάρρευση 27 κτιρίων χαρακτηριζόμενων και ως χάρτινων (στην πλειοψηφία τους στην περιοχή Μενιδίου-Μεταμόρφωσης) στον μεγάλο σεισμό των 5,9 Ρίχτερ την 7^η Σεπτεμβρίου του 1999 με συνολικό απολογισμό 143 νεκρών επί ηγεσίας ΠΑΣΟΚ. Από τα 27 κτίρια τα 4 ήταν εργοστάσια/βιομηχανικές μονάδες: η Ρικομέξ συμφερόντων κατά πλειοψηφία της οικογένειας Τσάτση με 39 νεκρούς, η ΦΙΑΛΟΠΛΑΣΤ συμφερόντων Παναγιώτη Καλαβρυτινού με άλλους 3 νεκρούς, η φαρμακοβιομηχανία ΦΑΡΑΝ συμφερόντων οικογένειας Κάτσικα με 8 θύματα , η ΒΙΟΚΥΤ συμφερόντων της οικογένειας Ματαράσο με 5 νεκρούς. Ο τραγικός απολογισμός συμπληρώνεται με τους 16 νεκρούς στην πολυκατοικία της οδού Ψυχάρη και τους άλλους 7 της οδού Πίνδου στη Νέα Φιλαδέλφεια.

• Το ναυάγιο του επιβατικού πλοίου Εξπρές Σαμίνα ανοικτά της Πάρου συμφερόντων της εταιρείας με την τότε επωνυμία Minoan Flying Dolphin (MFD) με εκπροσώπους τους Κώστα Κληρονόμο και Νίκο Βικάτο που προκάλεσε τον πνιγμό 80 ατόμων τη νύχτα της 26ης Σεπτεμβρίου του 2000 επί ηγεσίας ΠΑΣΟΚ. Ως επακόλουθο του ναυαγίου ο λιμενάρχης Πάρου Δημήτρης Μάλαμας έχασε τη ζωή του από ανακοπή καρδιάς από την πίεση που υπέστη τη νύχτα των επιχειρήσεων ενώ ο 55χρονος εφοπλιστής-αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Minoan Flying Dolphins και Hellas Ferries και πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών Ακτοπλοΐας (ΕΕΑ) Παντελής Σφηνιάς, φαίνεται να  έδωσε τέλος στη ζωή του το πρωί της 29ης Νοεμβρίου του 2000 πέφτοντας σε κατάσταση μέθης από τον έκτο όροφο του κτιρίου της εταιρείας στην Ακτή Κονδύλη στον Πειραιά. 

• Η σύγκρουση λεωφορείου ΚΤΕΛ με νταλίκα που μετέφερε νοβοπάν στην παλαιά εθνική οδό στο ύψος των Τεμπών στις 13 Απριλίου του 2003 με 21 νεκρούς μαθητές επί ηγεσίας ΠΑΣΟΚ. Ευθύνες για το τραγικό δυστύχημα φέρεται να είχαν για τη μεταφορά του εμπορεύματος ξυλείας οι ιδιοκτήτες της εταιρείας Ακρίτας Α.Ε και του εργοστασίου Νοβοπάν. Όπως διαβάζουμε στο χρονολόγιο της επίσημης ιστοσελίδας της εταιρείας Ακρίτας Α.Ε το μόνο που έχουν να καταγράψουν για το 2003 είναι το εξής: «Έναρξη παραγωγικής λειτουργίας της νέας μονάδας μοριοσανίδας ΑΚRIPAN®, μια επένδυση που δίνει στην ΑΚRITAS προβάδισμα σε ό,τι αφορά την ποιότητα και την παραγόμενη ποσότητα -δυναμικότητα 1000 κ.μ. σε 24ωρη βάση- και την καθιστά ως τη μεγαλύτερη του είδους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ίδρυση 100% θυγατρικής εταιρείας στην Βουλγαρία με την επωνυμία EMOS LTD».  

• Οι πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2007 στις οποίες έχασαν τη ζωή τους 84 άνθρωποι εκ των οποίων οι 63 στον νομό Ηλείας στην πυρκαγιά της 24ης Αυγούστου επί ηγεσίας Νέας Δημοκρατίας.

• Η συντριβή του αεροσκάφους τύπου Βoeing της ιδιωτικής κυπριακής εταιρείας  Helios Airways κατά τη μοιραία πτήση 522 από Λάρνακα προς Πράγα με απολογισμό 121 νεκρούς στις 14 Αυγούστου του 2005 επί ηγεσίας Νέας Δημοκρατίας.

• Η έκρηξη/πυρκαγιά στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη του Περάματος στις 24 Ιουλίου του 2008 στο υπό σημαία Παναμά δεξαμενόπλοιο «Friendship Gas» συμφερόντων της εταιρείας Magnus Carrier, του εφοπλιστή Γαβριήλ Πετρίδη από την οποία σκοτώνονται 8 εργάτες επί ηγεσίας Νέας Δημοκρατίας.

• Η έκρηξη/πυρκαγιά στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις Ασπροπύργου στις 8 Μαΐου του 2015 σε μονάδα της τότε ΕΛ.ΠΕ και νυν ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. του ομίλου Λάτση με 4 νεκρούς εργάτες επί ηγεσίας ΣΥΡΙΖΑ.  

• Οι πλημμύρες στη Δυτική Αττική της 15ης Νοέμβρη του 2017 και ειδικά στη Μάνδρα με απολογισμό 25 νεκρούς επί ηγεσίας ΣΥΡΙΖΑ.

• Η πυρκαγιά στο Μάτι στις 23 Ιουλίου του 2018 που κόστισε 104  ζωές επί ηγεσίας ΣΥΡΙΖΑ.

• Οι πλημμύρες στην κεντρική Ελλάδα το 2023 από την κακοκαιρία DANIEL με 17 νεκρούς κυρίως σε περιοχές της Θεσσαλίας στις 4 Σεπτεμβρίου του 2023 επί ηγεσίας Νέας Δημοκρατίας.

Επικοινωνία και υποτίμησηΤα παραπάνω συμβάντα φαινομενικά δείχνουν ασύμβατα καθώς έχουμε ναυάγια, βιομηχανικά ή συγκοινωνιακά δυστυχήματα, και φυσικές καταστροφές από σεισμούς, φωτιές και πλημμύρες μέσα σε τρεις δεκαετίες με διαδοχικές αλλαγές κυβερνήσεων. Το κοινό χαρακτηριστικό όλων τους όμως, αυτό που συνιστά κατά κάποιο τρόπο ένα modus operandi, είναι αφενός η επικοινωνιακή διαχείριση σε όλες τις περιπτώσεις και αφετέρου η ελλιπής διερεύνηση και απόδοση τυχόν ευθυνών σε υψηλά ιστάμενα πρόσωπα είτε του πολιτικού, είτε του επιχειρηματικού κόσμου.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, που δεν είναι οι μοναδικές ασφαλώς απλά αυτές που θεωρούνται πιο χαρακτηριστικές και που έχουν στην κατηγορία τους τις μεγαλύτερες απώλειες ζωών, προκύπτει πως η αποφυγή κόστους σε μέτρα ασφαλείας, σε πρόσληψη προσωπικού, σε επάνδρωση στόλου, σε εγγειοβελτιωτικά έργα αλλά και οι πλημμελείς ή και ανύπαρκτοι έλεγχοι αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών που οφείλονται σε εκτεταμένα δίκτυα διαφθοράς, δημιουργούν μια συνθήκη γενικευμένης υποτίμησης της ζωής των πολιτών.

Όταν αυτή η γενικευμένη υποτίμηση καταλήξει σε κάποια τραγωδία πέρα από το επικοινωνιακό παιγνίδι των εκάστοτε κυβερνόντων με τη βοήθεια πρόθυμων ΜΜΕ υφαίνεται ένας μηχανισμός συγκάλυψης για να φύγουν από το κάδρο οι άμεσα υπεύθυνοι ή να πέσουν στα μαλακά ακόμη κι αν η εμπλοκή τους είναι πασίδηλη και απροκάλυπτη. Την ίδια στιγμή την πληρώνουν -αν την πληρώσουν- οι ευρισκόμενοι χαμηλά στην τροφική αλυσίδα αυτού του οικοσυστήματος.

Είναι χαρακτηριστικό επίσης του προβλήματος ότι συχνά συναντάμε τους ίδιους μηχανισμούς, πρόσωπα, οικογένειες ξανά και ξανά μπροστά μας σε διάφορους ρόλους. Για παράδειγμα ο διεθνής μη κυβερνητικός οργανισμός Ελληνικός Νηογνώμων Α.Ε., ένας οργανισμός που από το 1919 έχει αναλάβει το έργο ελέγχου και πιστοποίησης αξιόπλοου και ασφαλείας των ελληνικών πλοίων, είχε εγκρίνει τη κυκλοφορία των: IRON ANTONIS , Δύστος, Άγιος Παντελεήμονας, Flare και Εξπρές Σαμίνα. Εντέλει απεδείχθη ότι όλα τους είχαν θέματα ασφαλείας και παλαιότητας. Στην περίπτωση δε, του IRON ANTONIS αποκαλύφθηκε εκ των υστέρων ότι ενώ είχε πωληθεί για παλιοσίδερα φορτώθηκε για ακόμα ένα μπάρκο πριν πλεύσει για την αποσυναρμολόγηση του στη Σιγκαπούρη ενώ και στην περίπτωση του Eξπρές Σαμίνα υπήρχαν επανειλημμένες καταγγελίες του παραιτηθέντος πριν από το ναυάγιο Α΄ μηχανικού, Αναστάσιο Σορώκα για το μη αξιόπλοο του πλοίου ενώ ο τέως πρόεδρος της ΠΕΜΕΝ Γ. Τούσσας είχε αναφέρει ότι η ισχύς του Πιστοποιητικού Ασφαλείας, που είχε εκδοθεί από τον ΚΕΕΠ είχε λήξει στις 17 Αυγούστου του 2000 και πως ταξίδευε με προσωρινό πιστοποιητικό του Διεθνούς Κώδικα Ασφαλούς Διαχείρισης.

Συνεχίζοντας τις συμπτώσεις προκύπτει ότι και τα δύο βυθισμένα πλοία Δύστος και Εξπρές Σαμίνα ήταν ασφαλισμένα από τον όμιλο West of England P&I Club. Μετά τα δυστυχήματα, ο οργανισμός ανέθεσε στην εταιρεία «Overseas Maritime» τον ρόλο του τεχνικού συμβούλου και στα δύο περιστατικά. Επιπλέον, για τις υποβρύχιες έρευνες, επιλέχθηκε το ίδιο συνεργείο δυτών, οι «Poseidon Divers». Στην περίπτωση όμως του Εξπρές Σαμίνα το συνεργείο δυτών και συγκεκριμένα οι δύτες Νικόλαος Λαμπράκος και Ηλίας Στεφανάκος ανέφεραν πως παρατηρούσαν ενέργειες αλλοίωσης στοιχείων (βανδαλισμός του ραντάρ, αφαίρεση οργάνων, σημάδια πως ντουλάπια, ερμάρια, συρτάρια είχαν παραβιαστεί). Τι θυμίζει άραγε;

Ωστόσο ο συνήγορος του υποπλοιάρχου Αναστάσιου Ψυχογιού, Πέτρος Μαντούβαλος προσέβαλε την αξιοπιστία των δύο δυτών και ζήτησε από τον ειδικό εφέτη-ανακριτή την εξαίρεσή τους από προανακριτικό έργο. Το ποινικό μητρώο του δύτη Ν. Λαμπράκου βαρύνονταν με κατηγορίες και καταδίκες για κλοπές σε βαθμό κακουργήματος και εξαιρέθηκε από τις έρευνες προσωρινά μέχρι να του δοθεί αθωωτικό βούλευμα. Σε παραίτηση όμως οδηγήθηκε και ο έτερος δύτης μετά από πιέσεις του συνηγόρου υπεράσπισης του υποπλοιάρχου. Κι έτσι και ο Η. Στεφανάκος αποχώρησε από την υπόθεση χωρίς να ληφθούν υπόψη οι αναφορές του καθώς προέκυψαν υπόνοιες ότι συνδεόταν με τον εφοπλιστή Παντελή Σφηνιά που φέρεται να προχώρησε σε αυτοχειρία μετά το ναυάγιο. Υπόνοιες που οξύνθηκαν από το γεγονός ότι υπήρξε παρουσία του Στεφανάκου στο μέρος του θανάτου του εφοπλιστή την ίδια μέρα!… Η συνέχεια ήταν να διαγραφεί από το  από τον πίνακα Πραγματογνωμόνων Πρωτοδικείου Πειραιώς επειδή «δεν διαθέτει τα ουσιαστικά κυρίως προσόντα που απαιτούνται και δεν είναι πρόσωπο κατάλληλο για τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης».

Κάπως έτσι συναντάμε στην υπόθεση του Εξπρές Σαμίνα το γνωστό και από τη διαρκή παρουσία του στα δικαστικά δρώμενα ως επαγγελματία συνηγόρου υπεράσπισης αστυνομικών που κατηγορούνται για αυθαιρεσίες ή και δολοφονίες, με πιο πρόσφατη την υπεράσπιση αστυνομικών της ομάδας ΔΙΑΣ που εμπλέκονταν στη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, τον πρώην βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Πέτρο Μαντούβαλο που καταδικάστηκε αμετάκλητα για την εμπλοκή του στο παραδικαστικό κύκλωμα Νο1 οδηγώντας τον Δικηγορικό Σύλλογο Πειραιά να του αφαιρέσει τη δικηγορική ιδιότητα και να στείλει επιστολή στα ΜΜΕ πως η εμφάνισή του σε πάνελ με την ιδιότητα του δικηγόρου συνιστά αντιποίηση αρχής.

Ο Όμιλος Λάτση, ως ιδιοκτήτης της Πετρόλα το 1992 και βασικός μέτοχος των ΕΛΠΕ το 2015, είχε καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση των δύο εταιρειών. Και στις δύο περιπτώσεις δυστυχημάτων δεν υπήρξαν σαφείς αποδόσεις ευθυνών προς τη διοίκηση του Ομίλου, ενώ οι έρευνες επικεντρώθηκαν σε τεχνικά ζητήματα, αφήνοντας αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με την ευθύνη της ανώτατης διοίκησης κι ενώ  προκύπτει επαναληψιμότητα θανατηφόρων δυστυχημάτων στις εγκαταστάσεις που της ανήκουν.

Συνήθεις… διεκπεραιωτές  

Διατρέχοντας τον χρόνο θα βρίσκουμε συνέχεια κοινά πρόσωπα και καταστάσεις μεταξύ των περιστατικών. Ένα από αυτά η νυν εισαγγελέας Αρείου Πάγου Γεωργία Αδειλίνη που έχει καταγγελθεί από τους ίδιους τους συγγενείς των θυμάτων των Τεμπών ότι σε μεταξύ τους συνάντηση τους είπε ότι αυτά συμβαίνουν και τους προέτρεψε να απευθυνθούν στην εκκλησία για βοήθεια. Το 1999 η κ. Αδειλίνη είχε αναλάβει ως εισαγγελέας Πρωτοδικών την υπόθεση της κατάρρευσης του εργοστασίου της Ρικομέξ την οποία και χαρακτήρισε τότε «οιονεί τάφο» παραπέμποντας 11 άτομα -ανάμεσά τους μέλη του Δ.Σ. της εταιρείας- για κακουργήματα, γεγονός που πιστοποιεί μια συγκεκριμένη δικονομική εμπειρία που έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με όλες τις δικονομικές ελλείψεις που έχουν καταγγείλει οι συγγενείς θυμάτων των Τεμπών ότι έχουν συμβεί στην υπόθεση κατά τη θητεία της.

Βέβαια και τότε στην εκδίκαση της υπόθεσης σε δεύτερο βαθμό με πρόεδρο της έδρας τον Νίκο Λεοντή αθωώθηκαν όλοι οι κατηγορούμενοι, ενώ η εταιρεία είχε προχωρήσει σε κήρυξη πτώχευσης για να αποφύγει τις αποζημιώσεις συγγενών θυμάτων του σεισμού. Μένοντας στον σεισμό του 1999 και στα πρόσωπα που είμαστε καταδικασμένοι να συναντάμε διαρκώς μπροστά μας έχουμε τον προβεβλημένο στα ΜΜΕ σεισμολόγο Πάτροκλο Τσελέντη που στη δίκη για την κατάρρευση του εργοστασίου ΦΑΡΑΝ δήλωνε ως μάρτυρας υπεράσπισης του διευθύνοντος συμβούλου της εταιρείας και κατηγορούμενου Μάριου Κάτσικα ότι για την  κατάρρευση ευθυνόταν το έδαφος και ότι ο λόγος που τα διπλανά κτίρια δεν έπεσαν ήταν τυχαίο γεγονός. Κι αυτό το επισημαίνουμε γιατί προφανώς στην αντίληψή μας τέτοιες δημόσιες σχέσεις δεν είναι τυχαίες αλλά υπάγονται στο μοτίβο συγκάλυψης ευθυνών και ατιμωρησίας σε παρόμοιες υποθέσεις.

Συνεχίζοντας στα πρόσωπα που βρίσκουμε μπροστά μας σε διάφορες θέσεις και καταστάσεις ο επόμενος είναι ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός. Από τη μία κατηγορείται από τους συγγενείς θυμάτων των Τεμπών ότι έχει ευθύνες όσον αφορά τις εργασίες χωματουργικών εργασιών (αλλιώς μπάζωμα) του τόπου του δυστυχήματος και της μεταφοράς τόνων χώματος, υλικών των τρένων και μαζί ανθρώπινων υπολειμμάτων σε τρεις διαφορετικές τοποθεσίες όπου και έμειναν εκτεθειμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Από την άλλη οι κάτοικοι των χωριών Φαρκαδόνα και Παλαμά Τρικάλων κατηγορούν τον ίδιο κ. Αγοραστό το ότι με εντολή της Περιφέρειας μισθωμένα οχήματα έσπασαν φράγματα στους παραπλήσιους μεγάλους ποταμούς για να αποφευχθεί ελέω επικοινωνιακού κόστους νέα πλημμύρα στην Καρδίτσα. Φυσικά και ο Περιφερειάρχης αρνείται κατηγορηματικά τα πάντα ενώ και αυτήν την υπόθεση ερευνά η εισαγγελέας Αρείου Πάγου, Γεωργία Αδειλίνη.

Τέλος ένα ακόμα τραγικό στοιχείο των παραπάνω περιστατικών είναι η επαναληψιμότητά τους μέσα στα χρόνια και τις δεκαετίες. Από τη μία αυτό πιστοποιεί ακριβώς την αντίσταση των «χρόνιων παθογενειών» σε οποιαδήποτε απόπειρα εξυγίανσης και από την άλλη δείχνει το πόσο βοηθητική είναι εν τέλη η συλλογική λήθη για το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο που ποντάρει σε αυτή ενισχύοντας περαιτέρω τη διαρκή υποτίμηση της ανθρώπινης ζωής, τη συγκάλυψη ευθυνών και την ατιμωρησία υπευθύνων.

Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι πριν από το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη είχε προηγηθεί το δεύτερο μεγαλύτερο της ίδιας κατηγορίας με μετωπική τρένων στο ίδιο σημείο σχεδόν (ενδιάμεσο των σταθμών Ορφανά Καρδίτσας και Δοξαράς της Λάρισας) στις 16 Ιανουαρίου 1972 επί χούντας με 19 νεκρούς. Μόνο που τότε το σιδηροδρομικό δίκτυο λειτουργούσε με μονή γραμμή ενώ τα τρένα δεν διέθεταν καν ραδιοτηλέφωνα τα οποία προστέθηκαν μετά το δυστύχημα με εντολή του τότε αντιπροέδρου της δικτατορίας, Στυλιανού Παττακού.  Το ότι 51 χρόνια αργότερα θα είχαμε ξανά μετωπική τρένων με τόσους νεκρούς αν μη τι άλλο σίγουρα δεν είναι δείγμα προόδου.

Αντίστοιχα το βιομηχανικό δυστύχημα στις εγκαταστάσεις της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης στο Πέραμα το 2008 με τους οχτώ νεκρούς, το οποίο οφειλόταν σε εργασίες που εκτελούνταν με φλόγα από συνεργείο χωρίς άδεια και χωρίς εξασφάλιση της απαραίτητης καθαρότητας αέρα από επικίνδυνα και εύφλεκτα αέρια όπως μεθάνιο (διαδικασία γνωστή και ως gas free), είχε επαναληφθεί 20 χρόνια νωρίτερα στις 6 Σεπτέμβρη του 1988 σε μια έκρηξη που συγκλόνισε όλο το Πέραμα όταν εξερράγη η δεξαμενή Νο3 του δεξαμενόπλοιου Anangel Greatness 80.000 τόνων με τον αριθμό των νεκρών να υπολογίζεται την πρώτη στιγμή σε επτά ενώ ο τελικός απολογισμός σύμφωνα με μετέπειτα καταγραφές παραμένει θολός καθώς εργάζονταν πολλοί μη καταχωρημένοι αλλοδαποί εργάτες. Οι περισσότερες δημοσιογραφικές αναφορές όμως, κάνουν λόγο για 16 νεκρούς. Ο λόγος του δυστυχήματος και πάλι αποδίδεται από εργαζόμενους της Ζώνης στην ελλιπή απελευθέρωση των αερίων.

Η στραβή… στη δική μας βάρδια

Η επαναλαμβανόμενη λοιπόν ακολουθία όλων των αναφερόμενων τραγικών και θανατηφόρων δυστυχημάτων έχει στον πυρήνα της τη δεδομένη υποτίμηση της ανθρώπινης ζωής η οποία ακολουθία εξασφαλίζει τη μακροημέρευση της στην πλήρη ασυδοσία που έχει διαμορφωθεί από δύο σημαντικούς παράγοντες. Αφενός τον μηχανισμό συγκάλυψης και ατιμωρησίας που με συναίνεση όλου του πολιτικού προσωπικού της χώρας έχει γίνει άτυπο κομμάτι του κοινωνικού συμβολαίου, και αφετέρου την επικοινωνιακή διαχείριση περί χρόνιων παθογενειών που έφεραν τη στραβή στη δική μας βάρδια.

Μια τακτική στην οποία από την πρώτη στιγμή βασίστηκε η πολιτική ηγεσία της Νέα Δημοκρατίας για να διαχειριστεί το κρατικό έγκλημα στα Τέμπη. Όπως απεδείχθη όμως αυτό το συγκεκριμένο έγκλημα διέθετε ποιοτικές παραμέτρους που αυτή τη φορά ήταν αδύνατον να μεταβολιστούν και να περάσουν στη λήθη. Η βιαιότητα του δυστυχήματος και ο προφανής εγκληματικός παραλογισμός που επέτρεψε να συμβεί, η μαζικότατη χρήση του από χιλιάδες ανθρώπους (φοιτητές, εργαζόμενες, εργάτες, μετανάστριες), ο χώρος που κατέκτησε στα social media η οδύνη των συγγενών και η δύναμη της εικόνας και του λόγου. Αλλά πολύ περισσότερο τα όσα προκλητικά λέγονταν και λέγονται από την πρώτη στιγμή από το πολιτικό προσωπικό και τους διοικητές της Hellenic Train και του ΟΣΕ, δημιούργησαν μια συλλογική αφύπνιση ότι ζούμε από τύχη και ότι η συλλογική ασφάλεια ουσιαστικά διέπεται από το «πάμε και όπου βγει».

Δεδομένης αυτής της συλλογικής αφύπνισης που δεν είχαμε ποτέ ξανά σε κανένα από τα υπόλοιπα τραγικά συμβάντα, υπήρξαν πρωτοφανή κοινωνικά αντανακλαστικά. Η συλλογικοποίηση γονέων και συγγενών θυμάτων που από την πρώτη στιγμή ερευνά τα αίτια της τραγωδίας έρχεται αντιμέτωπη με το μέγεθος της συγκάλυψης που επιχειρείται από το πρώτο μετά τη σύγκρουση των δύο τρένων δευτερόλεπτο και οι δημόσιες παρεμβάσεις τους, είναι κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί. Όπως και το γεγονός ότι από όλα τα στοιχεία που καταμαρτυρούν συγκάλυψη με κυβερνητικές μάλιστα ευθύνες, το πιο κραυγαλέο και συνάμα φρικτό είναι η επέμβαση στον χώρο και η απομάκρυνση στοιχείων που μέσα τους είχαν υπολείμματα ανθρώπινων σορών που οι ίδιοι συγγενείς τους ανακάλυπταν μήνες μετά πεταμένα σε άσχετα με τον τόπο του εγκλήματος οικόπεδα.

Η συνέχεια γνωστή

Όλα τα στοιχεία που υποδήλωναν ότι υπήρξε έκρηξη που σκότωσε επιβαίνοντες λόγω κάποιου υλικού στην εμπορική αμαξοστοιχία εξαφανίζονται συστηματικά. Όχι μόνο απομακρύνονται χώματα, υλικά και βαγόνια για να μπαζωθεί το σημείο, αλλά όλα τα κρίσιμα βίντεο από την εμπορική αμαξοστοιχία έχουν εξαφανιστεί αφού άργησαν πολύ να ζητηθούν από τις αρμόδιες αρχές, δείγματα βιολογικού υλικού καταστράφηκαν χωρίς να έχουν προηγηθεί οι απαραίτητες τοξικολογικές, ηχητικά ντοκουμέντα έχουν αλλοιωθεί. Την ίδια στιγμή το κυβερνητικό αφήγημα ενορχηστρωμένο από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό είναι άρνηση, άρνηση, άρνηση και επίθεση στις κατηγορίες για εξαφάνιση στοιχείων και συγκάλυψη ως θεωρίες συνωμοσίας.

Από μια στάση αρχικού κατευνασμού προς τους συγγενείς σύντομα περνάμε στην πλήρη επίθεση  όχι μόνο από τα πιο χυδαία τρολς του διαδικτυακού υπονόμου αλλά και από πρωτοκλασάτα στελέχη της κυβέρνησης, βουλευτές και υπουργούς που είτε υπονοούν, είτε μιλάνε ανοιχτά για ιδιοτελή κίνητρα, είτε βρίζουν ακόμα και τους συγγενείς που πενθούν χαρακτηρίζοντας τους για τα μπάζα όπως έκανε με ανεπανάληπτο θράσος ο υπουργός του νέου ποινικού κώδικα, Γιώργος Φλωρίδης.

Η αρχική ανησυχία της κυβέρνησης όπως την εκλάμβαναν διάφορες προσωπικότητες όπως ο μουτζαχεντίν του Μητσοτάκη και της πατρίδας  Γρηγόρης Ψαριανός που σε space στο Twitter της Άννας Μαρίας Λογοθέτη, για το αν θα χαθούν οι εθνικές εκλογές για ένα κωλοτρένο τελικά υποχώρησε, καθώς το καλοκαίρι του 2022 η Νέα Δημοκρατία κέρδισε ξανά με 41%. Η αλαζονεία και το θράσος μετά τις εθνικές εκλογές έφτασαν ζενίθ με αποτέλεσμα ειρωνείες και απαξίωση του συλλογικού ενδιαφέροντος για τα Τέμπη από κυβερνητικά χείλη (“πόσοι πιστεύετε από τους 100 συμπολίτες μας, αν τους ρωτήσουμε, ενδιαφέρονται για εξεταστική ή για προανακριτική επιτροπή για τα Τέμπη»,  Άδωνις Γεωργιάδης).

Αυτό το θράσος και η αλαζονεία όμως εδράζονται στην αυτοπεποίθηση ότι κι αυτή τη φορά ο μηχανισμός θα ξαναλειτουργήσει. Λίγο ο χρόνος, λίγο η λήθη, λίγο η επικοινωνία, η συγκάλυψη θα πετύχει όπως πάντα και η ατιμωρησία θα προκύψει ως φυσικό επακόλουθο. Σύσσωμο το κυβερνητικό σχήμα αδυνατεί από την πρώτη στιγμή να αντιληφθεί το μέγεθος της επιδραστικότητας που είχε το συγκεκριμένο έγκλημα και η συγκάλυψή του στο αίσθημα του κοινού. Είναι τέτοια η άρνησή τους που δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι εδώ έχει συντελεστεί μια τομή, ότι έχει επέλθει μια κοινωνική αφύπνιση ενός κόσμου που δε ψήνεται να πεθαίνει εδώ κι εκεί και να φταίει πάντα το ανθρώπινο λάθος, ο στρατηγός άνεμος, το φαινόμενο τάδε, η κακιά στιγμή και ο κακός μας εαυτός. Και δυστυχώς γι’ αυτή την κυβέρνηση της έλαχε η αφύπνιση αυτή να είναι στη βάρδια της.

Η αδυναμία ευελιξίας και προσαρμογής της κυβέρνησης στη νέα αυτή κατάσταση είναι σίγουρα απόδειξη των μεγάλων της ευθυνών, πολιτικών και ποινικών, αλλά είναι και προϊόν πολιτικής μυωπίας. Θεωρούν οι κυβερνητικοί επικοινωνιολόγοι ότι και σε αυτήν την ιστορία μπορεί να κερδίσει το επιχείρημα των διαχρονικών παθογενειών. Ένας ολόκληρος Πρωθυπουργός δεν αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να κερδίσει τη μάχη της επικοινωνίας με αντίδραση παιδιού δημοτικού. Το «γιατί να την πληρώσω μόνο εγώ αφού και οι άλλοι μιλάνε στην τάξη» δεν πιάνει με 57 νεκρούς σε μετωπική δύο  τρένων το 2023. Κι αυτό προφανώς φέρνει το κυβερνητικό επιτελείο σε δύσκολη θέση.

Η συλλογική αφύπνιση και εγρήγορση ακόμα και δύο χρόνια μετά τρομάζουν. Οι διαρκείς επικλήσεις στη δικαιοσύνη, μια δικαιοσύνη που έκρινε παράνομες όλες τις απεργίες των μηχανοδηγών που διεκδικούσαν μεταξύ άλλων μέτρα ασφαλείας που θα απέτρεπαν το έγκλημα του 2023, μια δικαιοσύνη που ο ίδιος Πρωθυπουργός προκατέβαλε όταν δήλωνε ότι γνωρίζουν με βεβαιότητα ότι δεν υπήρχε τίποτα ύποπτο και παράνομο στην εμπορική αμαξοστοιχία για να δηλώσει μόλις λίγες μέρες πριν ότι αυτά είπε επειδή έτσι του είπαν (ποιοι άραγε;), δημιουργούν ακόμα περισσότερη βεβαιότητα ότι η ίδια δικαιοσύνη δεν θα κάνει απολύτως τίποτα.

Το τελευταίο χαρτί

Το τελευταίο χαρτί που μένει σε μια ένδειξη πανικού είναι ουσιαστικά ένα gaslighting σε ολόκληρη την κοινωνία για να νιώσουμε άσχημα εμείς που θυμόμαστε και δεν ξεχνάμε. Μια φθηνή και χυδαία επίκληση στο συναίσθημα, μια θυματοποίηση που επιχειρεί να αντιστρέψει τις ενοχές σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Αν μπορούσαν θα έβγαιναν να μας πούνε χύμα «μα καλά εμάς δε σκέφτεστε που έχουμε να τραβήξουμε όλο αυτό, δεν νοιάζεστε για τα δικά μας συναισθήματα και πόσο χάλια είμαστε αυτή τη στιγμή με αυτή την ιστορία; μπείτε λίγο και στη δίκη μας θέση, μην σκέφτεστε μόνο την πάρτη σας». Αλλά βασικά κάτι τέτοιο είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην πανελλαδικής εμβέλειας τηλεοπτική του συνέντευξη στον Αντώνη Σρόιτερ δύο μέρες μετά τις μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις της Κυριακής για τα Τέμπη. Για την ακρίβεια αφού φρόντισε να μας πείσει «ότι δεν είναι αυτό που φαίνεται” είπε στην κυριολεξία “δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος ο οποίος να μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι περισσότερο τραυματισμένος ή στενοχωρημένος ή οργισμένος από αυτή την υπόθεση από ό,τι είμαι εγώ».

Αυτό που θέλει να πει βέβαια στην πραγματικότητα, αυτό που τον τραυματίζει, τον στεναχωρεί και τον εξοργίζει είναι ότι το 2025  ο κόσμος -όπως φαίνεται τουλάχιστον-δεν θέλει να ξεχάσει και να αποδεχτεί ότι έτσι είναι γιατί έτσι πάει. Αν τώρα αρκεί αυτό για μια επαναδιατύπωση του υπάρχοντος κοινωνικού συμβολαίου αυτό θα φανεί από την ιστορία.