Γιώργης Έξαρχος – Βιβλιοφιλικά ταξίδια: Ρουμάνοι & Μολδαβοί συγγραφείς στην 20ή Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη

Ίων Λούκα Καρατζιάλε, κρατώντας τον Ματέιου (1890)

Η Θεσσαλονίκη στις 16 – 19 Μαΐου 2024 γιορτάζει με την 20ή Διεθνή Έκθεση Βιβλίου που διοργανώνει, και αναμένει τους μικρούς και μεγάλους φίλους του Βιβλίου, σε αληθινό πανηγύρι, με πάμπολλες εκδηλώσεις και συζητήσεις ενδιαφέρουσες για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο του καιρού μας… Το δόγμα παραμένει σταθερό: «Διαβάζουμε βιβλία, μοιραζόμαστε ιδέες!»  γ.ε.

ΓΙΩΡΓΗΣ Σ. ΕΞΑΡΧΟΣ – ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ

Ματέιου Καρατζιάλε (1885-1936). Ποιητής, διηγηματογράφος, μυθιστοριογράφος, εικαστικός, εραλδικός, δημόσιος υπάλληλος, δημοσιογράφος

«Πορφυρογέννητα Ρεμάλια»

Η Θεσσαλονίκη –σε λίγες μέρες– στις 16 – 19 Μαΐου 2024 θα ντυθεί τα γιορτινά της, με τη διοργάνωση της 20ής Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου, δίνοντας και πάλι τη δυναμική της παρουσία στον χώρο του βιβλίου. Από το 2004, κάθε Μάιο, «Διαβάζουμε βιβλία, μοιραζόμαστε ιδέες!» στη μεγάλη γιορτή του βιβλίου που και φέτος διοργανώνεται στο Διεθνές Εκθεσιακό και Συνεδριακό Κέντρο ΔΕΘ- HELEXPO. Οι διεθνείς συμμετοχές είναι πολλές και σημαντικές, όπως και οι σχετικές πρωτοβουλίες εκδηλώσεων με συγγραφείς (πεζογράφους, ποιητές και «γραφείς» άλλων ειδών λόγου, μεταφραστές κ.λπ.), καθώς κι άλλους επαγγελματίες του χώρου του βιβλίου (εκδότες, εικονογράφους, γραφίστες κ.λπ.). Η 20ή Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης έχει επίτιμο καλεσμένο της το Εμιράτο της Σάρτζα (ΗΑΕ).

     Πρόκειται για ένα αληθινό «πανηγύρι του βιβλίου», που το παρακολουθώ ανελλιπώς από το 2008 και δώθε. Το 2019, υπήρξα προσκαλεσμένος ομιλητής της Ένωσης Ελλήνων της Ρουμανίας – Uniunea Elenă din România, για την παρουσίαση του ποιητικού έργου «ακροπόλεις άνοδοι / akropolis urcarea» (εκδ. δίγλωσση) Βακχικόν, Αθήνα, του Ρουμάνου ποιητή Peter Sragher. Πρόκειται για έργο άκρως φιλελληνικό (με την κυριολεκτική σημασία του όρου) και για ύμνο προς το αρχαιοελληνικό πνεύμα και πολιτισμό, κατεξοχήν θεμέλιο του σύγχρονου προοδευτικού κόσμου, έτσι όπως νοούν την πρόοδο οι «δυτικές κοινωνίες».

     Η ίδια τιμή μού έγινε από την Ένωση Ελλήνων της Ρουμανίας και στη 19η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης το 2023, για παρουσίαση άλλου ποιητικού έργου του ποιητή Peter Sragher εκδοθέντος στην Ελλάδα, του «ἵνα τι ἔπλασάς με, κύριε / doamne, de ce m-ai făcut» (έκδ. δίγλωσση), Βακχικόν. Αν και ο τίτλος «προϊδεάζει» ενδεχομένως, ότι έχει θρησκευτικό περιεχόμενο, κατά την εκτίμησή μου ανήκει στα ποιητικά «σχεδιάσματα» που τείνουν να εισέλθουν στα μυστικά της ποίησης του Εμπεδοκλή ή του Παρμενίδη, που κινείται στην κοσμολογική θεώρηση του σύμπαντος στην κατά τον Ηράκλειτο αντίληψη και στις Ορφικές και Πυθαγόρειες διδασκαλίες. Και, σαφώς, δεν έχει καμιά σχέση τούτη η ποίηση του Peter Sragher με εκείνη των «δικών» μας ποιητών Σωτήρη Σκίπη (1881-1952) και Γεώργιου Βερίτη (1915-1948, γνωστός κατά κόσμον: Αλέξανδρος Γκιάλας), των οποίων οι «ποιητικές συνθέσεις», κατά το μάλλον ή ήττον, αποτελούν «χριστιανικές ηθικές διδασκαλίες» ή «θεολογούμενες αφηγήσεις», κάτι που δεν το βλέπεις να υπάρχει στην ποίηση του Ρουμάνου ποιητή.

Peter Sragher

     Ο Peter Sragher, δογματίζει και ισχυρίζεται ότι: «Ο ποιητής πρέπει να οδηγεί την ποίηση στην ψυχή του κάθε μεμονωμένου ατόμου». Και ξεκαθαρίζει ότι από τους ποιητές που αγαπάει και θαυμάζει τα έργα τους, εμπνέεται κυρίως από τους εξής: Από τον εθνικό ποιητή της Ρουμανίας Mihai Eminescu, και τους ποιητές George Bacovia και Tudor Arghezi. Είναι δε γοητευμένος από τους Γερμανούς ποιητές Johann Wolfgang von Geothe, Gerard Manley Hopkins, Rainer Maria Rilke, και από τους σύγχρονους παγκόσμιους ποιητές Κωνσταντίνο Καβάφη, Paul Celan, Dylan Thomas, T.S. Eliot, Allen Ginsberg, Anne Waldman κ.ά.

     Από συνέντευξή του Peter Sragher στην Τζίνα Καρβουνάκη (CULTURE PRESS.gr / Κυριακή, 28 Αυγούστου 2022), μεταφέρω δύο ερωτήσεις και τις πολύ ενδιαφέρουσες απαντήσεις που έδωσε ο ποιητής:

     «–Ποια είναι η σημασία, η ανάγκη και η πρόσληψη της ποίησης, την ιδιαίτερη περίοδο που διανύουμε;

     Η ποίηση είναι μόνο μία από τις μορφές τέχνης στο τοπίο της λογοτεχνίας και του πολιτισμού, γενικότερα. Πριν από δεκαετίες η ποίηση αμφισβητήθηκε από τον κινηματογράφο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση. Σήμερα, από τα social media. Πρέπει να βρει νέους τρόπους προσέγγισης του αναγνωστικού κοινού, μέσα από αναγνώσεις που παρουσιάζουν το βιβλίο μόλις κυκλοφορήσει, αναγνώσεις που θα καταφέρνουν να συνδέουν το αναγνωστικό κοινό με τον ποιητή. Αυτές οι αναγνώσεις πρέπει να σχεδιάζονται με τρόπο έτσι ώστε να ελκύουν το κοινό, και να πολλαπλασιάζουν την επιθυμία για αναγνώσεις – εκδηλώσεις ποίησης. Ο ποιητής πρέπει να μετατρέπεται σε ηθοποιό, να οδηγεί την ποίηση στην ψυχή τού κάθε μεμονωμένου ατόμου που παρακολουθεί μια εκδήλωση.

  –Ποιος είναι ο ρόλος της ποίησης σήμερα στον καθορισμό των συλλογικών ταυτοτήτων; Προσδιορίζει μια γλωσσική κοινότητα, εθνική ή κινείται μάλλον προς μια δυναμική ευρωπαϊκή, ή ίσως και παγκόσμια;

     Υπάρχουν πάρα πολλές τάσεις στην ποίηση. Μόνο στη Ρουμανία, τα τελευταία 25 χρόνια είχαμε πολλές διαφορετικές τεχνοτροπίες. Τι να πούμε για την ποίηση slam, την ηχητική ποίηση (η οποία ξεκίνησε πριν από περισσότερα από εκατό χρόνια, αλλά έχει νέους δεξιοτέχνες σήμερα). Έχουμε προφανώς την κλασική μορφή ποίησης, την ποίηση του κενού στίχου και ούτω καθεξής, τάσεις που επιβιώνουν χάρη στους τους λάτρεις διαφορετικών τεχνοτροπιών ποίησης και διαφορετικές ποιητικές γενιές. Εκτός από την κλασική ποίηση και τα επώνυμα φεστιβάλ που την προωθούν, υπάρχουν επίσης φεστιβάλ, κυρίως στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη, με εκδηλώσεις ανοικτού μικροφώνου, που δίνουν φωνή στους υπόλοιπους ποιητές. Η ποίηση slam, η οποία αναπτύχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές της δεκαετίας του ’80 του προηγούμενου αιώνα, έχει γίνει μια παγκόσμια τάση, όπου η ραπ συναντά την ποίηση.»

• Στα προσφάτως εκδοθέντα εξαιρετικά λογοτεχνικά βιβλία ξένων συγγραφέων στη νεοελληνική μας γλώσσα θα ενέτασσα και το πεζογράφημα «Ματέιου Καρατζιάλε, Ποργυρογγέννητα Ρεμάλι της Παλιάς Ηγεμονικής Αυλής του Βουκουρεστίου – Αετίδες – Μτφρ. Άντζελα Μπράτσου, Εισαγ. Γιώργης Έξαρχος, εκδ. Βακχικόν», έργο που θεωρώ ότι είναι κλασικό της παγκόσμιας λογοτεχνίας, και οι συνεχείς μεταφράσεις και εκδόσεις του στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και γλώσσες επιβεβαιώνουν και πιστοποιούν τον ισχυρισμό μου.

     Η ελληνική έκδοση «ευτύχησε» καλών κριτικών παρουσιάσεων έγκριτων και γνωστών κριτικών της λογοτεχνίας, με προσφυείς εγκωμιαστικές προσεγγίσεις. Καταθέτω τα λινκ δύο εξ αυτών των κριτικών, για όσους θέλουν λεπτομέρειες:

     •Του Κωνσταντίνου Μπούρα: «Μεταφραστικό επίτευγμα», Fractal Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ (5.7.2023) https://www.fractalart.gr/aetides/

• Του Απόστολου Θηβαίου: ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Σερδάρηδες και Αμάσηδες [Πορφυρογέννητα Ρεμάλια της Παλιάς Ηγεμονικής Αυλής του Βουκουρεστίου, Ματέιου Καρατζιάλε] (4 Οκτωβρίου 2023) https://www.literature.gr/porfyrogennita-remalia-tis-palias-igemonikis-aylis-toy-voykoyrestioy-mateioy-karatziale-ekdoseis-vakchikon/  

Αλλά, ας μου επιτραπεί να καταθέσω στο σημείο αυτό –ως πρόγευση– και το δικό μου Προλογικό/Εισαγωγικό κείμενο αυτής της έκδοσης, που είναι το εξής:

     «Δέχτηκα να επιμεληθώ και να προλογίσω την ανά χείρας έκδοση για δύο λόγους: α) Διότι υπήρξε πρόσκληση-πρόκληση από την φίλη κυρία Άντζελα Μπράτσου, σπουδαία μεταφράστρια Ελλήνων συγγραφέων στη ρουμανική γλώσσα (αναφέρω τις μεταφράσεις έργων δύο σημαντικών ακαδημαϊκών λογοτεχνών, του πεζογράφου Θανάση Βαλτινού και της ποιήτριας Κικής Δημουλά, αλλά και άλλων), και πολλών σύγχρονων Ρουμάνων ποιητών και πεζογράφων στη νεοελληνική μας γλώσσα, και βραβεύτηκε η ακάματη μεταφράστρια γι’ αυτό της το έργο από τους σχετικούς αρμόδιους φορείς της χώρας μας. β) Διότι αφορά σε ένα έργο, πρωτοποριακό, και όμοιό του –εξ όσων γνωρίζω– δεν υπάρχει στην ελληνική πεζογραφία, καθότι το «Πορφυρογέννητα Ρεμάλια» ουσιαστικά αποτελεί διά λόγων εικονογραφία της άρχουσας αστικής τάξης των παραδουνάβιων πριγκιπάτων – ηγεμονιών, και του «άδοξου τέλους» αυτής, μετά την ενοποίηση των ηγεμονιών. Ο ακόλαστος βίος, η λαγνεία, ο ερωτισμός στις πιο ακραίες και χυδαίες εκφάνσεις του, ήταν ο καθημερινός τρόπος ζωής μιας «τετράδας» ξεπεσμένων ηγεμόνων –τρόπος ζωής που διακρίνει τους μεγαλοαστούς σε όλα τα μήκη και πλάτη, ανεξαιρέτως γλώσσας, εθνικότητας κ.λπ. και ιστορικής περιόδου– και εν τέλει το άδοξο τέλος αυτών, είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο κεντά ο συγγραφέας τον υπερρεαλιστικό του «πίνακα» και πλέκει τον όλο μύθο του.

     Ο συγγραφέας, εκτιμώ, ανήκει στους μέγιστους Ευρωπαίους δημιουργούς, και είναι μέγα το κατόρθωμά του, αυτός ο βιολογικά «νόθος» ή «μπάσταρδος» μάλλον σε δική του έκφραση, το πώς μπόρεσε να ξεφύγει από την σκιά του πατρός του, του Ion Luca Caragiale (13.2.1852 έως 9.6.1912), σημαντικότατου συγγραφέα και κατεξοχήν διαμορφωτή της σύγχρονης γραπτής και ομιλούμενης ρουμανικής γλώσσας, να ξεφύγει απ’ αυτόν τον ελληνικής καταγωγής Ρουμάνο.

     Ο Mateiu Ion Caragiale (25.3.1885 έως 17.1.1936), ποιητής και πεζογράφος, πιο πολύ γνωστός για το μυθιστόρημά του Craii de Curtea-Veche, στο έργο του αυτό απεικονίζει το περιβάλλον των απογόνων των βογιάρων πριν και μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το στυλ του, που συνδέεται με τον συμβολισμό, το κίνημα Decadent του τέλους του αιώνα και τον πρώιμο μοντερνισμό, αποτέλεσε πρωτότυπο στη ρουμανική λογοτεχνία του Μεσοπολέμου. Ο Μ.Ι. Caragiale πρωτοστάτησε και στην αστυνομική λογοτεχνία, δίνοντας όχι τόσο πλήρεις αφηγήσεις αλλά κάποια θραύσματα. Δημοσίευσε τα έργα του σποραδικά, επιδιώκοντας να επιβληθεί στην πολιτική και να ακολουθήσει καριέρα στη δημόσια διοίκηση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και στις αρχές της δεκαετίας του 1930, δημοσίευσε τα περισσότερα από τα πεζογραφήματα του στο περιοδικό Gândirea.

     Τούτο το νόθο και εξεγερμένο παιδί του θεατρικού συγγραφέα Ion Luca Caragiale, και με ετεροθαλή αδελφό τον Luca Ion Caragiale (3.7.1893 έως 7.6.1921), πρωτοποριακό ποιητή, υπήρξε ο μεταθανάτιος γαμπρός του συγγραφέα Gheorghe Sion (22.5.1822 έως 1.10.1892), και διακρίθηκε για τον δανδισμό, την εκκεντρικότητα και τον μποεμισμό του, όντας δε, για μεγάλο μέρος της ζωής του, παρών στον πνευματικό κύκλο του εστιατορίου Casa Capşa. Συνεργάτες του ήταν ο αμφιλεγόμενος πολιτικός Alexandru Bogdan-Pitești, η κουλτουριάρα Mărgărita Miller Verghy, και ο ποιητής Ion Barbu, αφοσιωμένος υποστηρικτής του.

     Γεννήθηκε εκτός γάμου, από τους Ion Luca Caragiale και Maria Constantinescu (21 ετών τότε), στο Βουκουρέστι. Έζησε τα πρώτα χρόνια στο σπίτι της μητέρας του, στην οδό Frumoasă, κοντά στην Calea Victoriei.

     Ο Mateiu είχε και ετεροθαλή αδελφή, κόρη της μητέρας του από άλλη εξωσυζυγική σχέση. Το 1889, σχεδόν ένα χρόνο μετά τον χωρισμό από την παλλακίδα του, ο πατέρας του παντρεύτηκε την Alexandrina Burelly, και πήρε τον γιο του στη νέα του οικογένεια. Κατά τα επόμενα χρόνια, σταδιακά αποξενώθηκε από τον πατέρα του και, ως νεαρός, στάλθηκε στο σχολείο στο Κολέγιο Sfântul Gheorghe του Anghel Demetriescu στο Βουκουρέστι, όπου εκεί ανακάλυψε το πάθος του για την ιστορία και την εραλδική.

     Εκείνη την εποχή μυήθηκε στον κύκλο του Demetriescu, με τον γιατρό Constantin Istrati, τον συγγραφέα Barbu Ștefănescu-Delavrancea, τον φυσικό Ștefan Hepites, τον κριτικό λογοτεχνίας N. Petrașcu και τον αρχιτέκτονα Ion Mincu.

     Στη διάρκεια καλοκαιρινού ταξιδιού του το 1901 στη Σινάια, όπου έμενε με την οικογένεια Μπιμπέσκου, ο Ματέϊου γνώρισε τον Τζορτζ Βαλεντίν και τον Αλέξαντρο Μπιμπέσκου.

     Σε ηλικία 17 ετών διάβασε το L’Arriviste, του Γάλλου μυθιστοριογράφου Félicien Champsaur, το οποίο συνέβαλε στο όραμά του για την κοινωνική αναρρίχηση.

     Το 1903, με τον Ion Luca, τον Burelly και τα παιδιά τους, ταξίδεψε σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης, την Αυστροουγγαρία, την Ελβετία, την Ιταλία και τη Γαλλία. και στη διάρκεια του ταξιδιού, κατέγραψε τις εντυπώσεις που του άφησαν οι διάφορες ευρωπαϊκές τάσεις της τέχνης.

     Το 1904, ο πατέρας του μετακόμισε στο Βερολίνο, και είχε μαζί του τον Mateiu για να σπουδάσει νομικά στο Πανεπιστήμιο Frederick William, αλλά ο Mateiu πέρασε τον χρόνο του διαβάζοντας και εξερευνώντας την αυτοκρατορική γερμανική πρωτεύουσα. Μάλλον, αντί για σπουδές, τον πιο πολύ χρόνο αλήτευε.

     Δυσαρεστημένος με τη στάση του Mateiu, ο πατέρας του Ion Luca τον έστειλε πίσω στη Ρουμανία το 1905, όπου γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου, αλλά παραιτήθηκε ένα χρόνο αργότερα. Για σύντομο διάστημα, ο πατέρας Καρατζιάλε εμπιστεύτηκε και στον Ștefănescu-Delavrancea την επίβλεψη του «απόμακρου» γιου του.

     Δεν επεκτείνομαι άλλο στα βιογραφικά του Mateiu, για να σταθώ λίγο στο παρόν έργο του:

     Ο Mateiu Caragiale από το 1922, άρχισε να εργάζεται στο «Spovedanii» (Εξομολογήσεις), και εκεί δημοσίευσε το τρίτο και τελευταίο τμήμα του Craii de Curtea-Veche, το οποίο συνέπεσε με την «τρομερότερη κρίση» της ζωής του.

     Αρκετά ποιήματά του δημοσιεύτηκαν σε συλλογή το 1925 που επιμελήθηκε ο Perpessicius και ο Ion Pillat (Antologiapoeților de azi), και συνοδευόταν από πορτρέτο του με μελάνι με την υπογραφή MarcelJanco. και ο Μ.Ι. Caragiale ανακοίνωσε ότι επρόκειτο να δημοσιεύσει σειρά ποιημάτων με τον τίτλο Pajere (που τυπώθηκε μετά τον θάνατό του).

     Στα 1925-1933, ο συγγραφέας έβλεπε τη ζωή του να διάγεται σε υπαρξιακούς κύκλους και να διέρχεται κρίσιμες στιγμές. Τον Μάρτιο του 1926 έως τον Οκτώβριο του 1928, το περιοδικό Gândirea του Tudor Vianu, δημοσίευσε το μυθιστόρημά του Craii de Curtea-Veche ως σειρά. Οι τελευταίες προσθήκες στο κείμενο μπήκαν τον Νοέμβριο του 1927, καθώς οι πρώτες ενότητες του ήταν ήδη σε εκτύπωση. Το τελευταίο επεισόδιο παρουσιάστηκε από την Gândirea, με ευρεία αναγνώριση, και σημείωνε: «Από την εποχή που τυπώθηκε το πρώτο από τα μέρη του, αυτό το έργο έγινε δεκτό με πρωτοφανή ζέση στη ρουμανική λογοτεχνία. Το έργο απαιτούσε κουραστική εμμονή στην οποία με είχε υποβάλει, και δεν έχω καμιά κακία: είναι πραγματικά υπέροχο […]».

     Ο Ιστορικός λογοτεχνίας Eugen Lovinescu, επέκρινε μεταγενέστερες κινήσεις του Gândirea για «παραδοσιακισμό» και ακροδεξιά ιδεολογία, υποστηρίζοντας ότι ο Μ.Ι. Caragiale υπήρξε σημαντικό κέρδος για τον λογοτεχνικό χώρο.

     Έως το 1926, εντάχθηκε στον Λαϊκό Σύνδεσμο και ζήτησε ανεπιτυχώς από τον Οκταβιάν Γκόγκα να τον επιλέξει υποψήφιο για κοινοβουλευτική έδρα στις εκλογές εκείνου του έτους.

     Τον Ιανουάριο του 1928, αναζήτησε θέση στο Ρουμανικό Προξενείο στο Ελσίνκι, και έτσι επισκέφτηκε τον Υπουργό Εξωτερικών Νικολάε Τιτουλέσκου στην Ιταλία, στο Σαν Ρέμο, ο οποίος τον υποδέχτηκε στο ξενοδοχείο Miramare, αλλά οι συνομιλίες τους δεν κατέληξαν κάπου.

     Ο συγγραφέας ήταν ευχαριστημένος με την επίσκεψή του, έχοντας εντυπωσιαστεί βαθιά από το ιταλικό τοπίο, και προσπάθησε να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα «βαθιάς ιταλικής ρουστίκ ησυχίας» στην ιδιοκτησία του στη Φουντουλέα. Το ημερολόγιό του διαιώνισε επίσης τη φήμη σύμφωνα με την οποία ο Τιτουλέσκου ήταν εθισμένος στην κοκαΐνη. Τα πολιτικά του σχέδια τέθηκαν σε αναμονή και ο Μ.Ι. Caragiale επικέντρωσε την ενέργειά του στην απόκτηση του γαλλικού τάγματος της Légion d’honneur, και έγινε τελικά ένας από τους Chevaliers του, τον Δεκέμβριο του 1929. Ο ίδιος ο συγγραφέας λέει ότι αυτό έγινε με τη μεσολάβηση του François Lebrun, ανταποκριτή της εφημερίδας Le Matin στο Βουκουρέστι, που τον είχε προσωπικό φίλο.

     Σταματώ εδώ. Προσθέτω δε πως στην έξοχη μετάφραση της κ. Α. Μπράτσου, έχει πλέον και ο Έλληνας αναγνώστης την ευκαιρία να γνωρίσει ένα σημαντικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, δημιουργού από γειτονική χώρα, που τη συνδέουν πανάρχαιοι δεσμοί με την Ελλάδα.

Θεσσαλονίκη, 21 Νοέμβρη 2022                                                 

Γιώργης Έξαρχος

Στη φετινή 20ή Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, αποδέχτηκα και πάλι τιμητική πρόσκληση της Ένωσης Ελλήνων της Ρουμανίας και θα είμαι συμμέτοχος ομιλητής σε εκδηλώσεις της, και βάσει του σχετικού Προγράμματος, θα δώσω το «παρών» μου στις εξής δημόσιες συζητήσεις:

     Α) Το Σάββατο, 18 Μαΐου, ώρες: 12.00-13.00, στην Παρουσίαση του βιβλίου: APOSTOL ARSACHI (C. 1792-1874), MEDIC, OM POLITIC ȘI EVERGHET / ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΡΣΑΚΗΣ (ΠΕΡ. 1792-1874), ΓΙΑΤΡΟΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ, Ed. Omonia, București, 2023, με τον Απόστολο Πατελάκη (καθηγητή, ιστορικό, μεταφραστή, συγγραφέα) και τον Γεώργιο Κ. Ιωαννίδη (ιστορικό, μεταφραστή). – Προσθέτω εδώ διευκρινιστικά ότι οι εκδόσεις ΟΜΟΝΟΙΑ στο Βουκουρέστι διευθύνονται από την ελληνίστρια και φιλέλληνα Έλενα Λάζαρ, την οποία η Ελληνική Πολιτεία έχει τιμήσει και βραβεύσει για το σπουδαίο εκδοτικό έργο της, που «γνωστοποιεί» στη Ρουμανία τις ελληνικές πνευματικές αναζητήσεις, και τα πράγματα (πρόσωπα, γεγονότα κ.λπ.) του πάλαι ποτέ («γραικικού» και «γραικοβλαχικού» ή «μακεδονοβλαχικού», κατά τις πηγές) ενιαίου ελληνισμού, στις άνωθεν του Δουνάβεως ηγεμονίες της Βλαχίας και Μπογδανίας,

     Β) Το Σάββατο, 18 Μαΐου, ώρες: 13.00-14.00, στην Παρουσίαση του βιβλίου: Η Βεσσαραβία μου: Μία εργασία για το σπίτι / TEMĂ PENTRU ACASĂ de NICOLAE DABIJA, μυθιστόρημα, Eκδ. Βακχικόν, 2023, με την Χρυσάνθη Ιακώβου (κριτικό λογοτεχνίας, ποιήτρια, ραδιοφωνικό παραγωγό), και τον Στράτο Προύσαλη (εκδότη, φωτογράφο, συγγραφέα).

     Γ) Το Σάββατο, 18 Μαΐου, ώρες: 17.00-18.00, στην Παρουσίαση του βιβλίου: Ο ΓΥΑΛΙΝΟΣ ΚΗΠΟΣ / GRĂDINA DE STICLĂ: TATIANA ȚÎBULEAC, Eκδ. Βακχικόν, 2023, με τη Μολδαβή συγγραφέα TATIANA ȚÎBULEAC (δημοσιογράφο, συγγραφέα), την Χρυσάνθη Ιακώβου, και τον Στράτο Προύσαλη, υπό τον συντονισμό της Άντζελας Μπράτσου.

     Δ) Το Σάββατο, 18 Μαΐου, ώρες: 18.00-19.00, στην Παρουσίαση του βιβλίου: Sequentiae, antologie bilingvă a LIANEI SAKELLIOU, Ed. Vinea, 2024 (Δίγλωσση ποιητική δημιουργία), με την Λίανα Σακελλίου (καθηγήτρια ΕΚΠΑ, ποιήτρια, μεταφράστρια), την Καίτη (Αικατερίνη) Καμπίτογλου (καθηγήτρια ΑΠΘ, κριτικό λογοτεχνίας, συγγραφέα), την Χλόη Κουτσουμπέλη (ποιήτρια –βραβευμένη το 2017 με Κρατικό βραβείο–, μέλος Λογοτεχνικών Εταιρειών και Σωματείων), υπό τον συντονισμό της Άντζελας Μπράτσου.

Ε) Το Σάββατο, 18 Μαΐου, ώρες: 19.00-20.30, στη Συζήτηση με θέμα: «Ο ρόλος των συγγραφέων στον αγώνα κατά των δικτατοριών», με την Τατιάνα Τσιμπουλεάκ, την Σιμόνα Σόρα και τον Νταν Λούνγκου (συγγραφείς από Μολδαβία και Ρουμανία), και τον Κωνσταντίνο Μπούρα, την Λιάνα Σακελλίου, την Ελένη Κεκροπούλου, και τον Αντώνη Σκιαθά (συγγραφείς, ποιητές από Ελλάδα).

ΣΤ) Την Κυριακή, 19 Μαΐου, ώρες: 13.00-14.30, στη Συζήτηση με θέμα: «90 λεπτά σύγχρονης ρουμάνικης λογοτεχνίας: το ενδιαφέρον γι’ αυτήν», με την Σιμόνα Σόρα και τον Νταν Λούνγκου (συγγραφείς από Ρουμανία), και την Λιάνα Σακελλίου, τον Κωνσταντίνο Μπούρα, και τον Αντώνη Σκιαθά (συγγραφείς, ποιητές από Ελλάδα).

«Ο Γυάλινος Κήπος» της Τατιάνα Τσιμπουλεάκ, δίνει τον βίο και την πολιτεία μιας μικρής ορφανής Μολδαβής, η οποία «υιοθετείται» τρόπον τινά από μια Ρωσίδα γριά ρακοσυλλέκτρια και «συλλέκτρια πεταγμένων μπουκαλιών», και μαζί της βιώνει πράγματα και καταστάσεις σκληρά για την παιδική ηλικία. Και εξελίσσοντας «ο μύθος» τη ζωή της μικρής Λαστότσικα πλάι στην γηραιά Ταμάρα, η συγγραφέας δίνει έναν κόσμο της Μολδαβικής χώρας, πώς ζει κάτω από την σοβιετική κυριαρχία, και δη στην σταλινική και στην γκορμπατζοφική περίοδο. Κόσμος φτωχός και ονειροπόλος, άνθρωποι χωρίς ταυτότητα, με όνειρα πέρα από ιδεολογίες και σύνορα. Τα δίνει όλα συναρπαστικά η συγγραφέας με τρόπο σαφή, κοφτό, αδιαπραγμάτευτα ρεαλιστικό, και πρόκειται για κόσμο και κοινωνία που πέρασε για πάντα ως έκφανση του πάλαι ποτέ λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» ή του «κομμουνιστικού». Η μικρή Λαστότσικα, έχοντας περάσει τα πρώτα χρόνια της ζωής της σε οικοτροφείο, νιώθει χαρά και ανακούφιση όταν υιοθετείται από την στοργική Ταμάρα, αλλά σύντομα θα ανακαλύψει το σκληρό πρόσωπο της «ανάδοχης γριάς», αλλά και τον πραγματικό σκοπό της υιοθεσίας. Η μικρή Μολδαβή θα συλλέγει και θα πλένει γυάλινα μπουκάλια για λογαριασμό της Ταμάρα. Και ενώ ο κόσμος γύρω αλλάζει, η μικρή θα βρεθεί παγιδευμένη ανάμεσα σε γλώσσες και πολιτισμούς, κοινωνικές τάξεις, ανάμεσα στο δίπολο της αγάπης και του μίσους, δίπολο που αποτελεί έκφραση ανθρώπινη, όχι άλλου είδους ζωής, πέρα από γλώσσες, έθνη, θρησκείες, ηλικίες ή φύλο. Οι φωνές του περίγυρου, πότε παρηγορούν και πότε πληγώνουν την Λαστότσικα, αλλά η συγγραφέας Τατιάνα Τσιμπουλεάκ με μαεστρία ενώνει τα κρυμμένα θραύσματα, με τον ποιητικό της λόγο, και αποκαλύπτει σηκώνοντας το βαρύ πέπλο των αναμνήσεων –στον αναγνώστη– ουσιαστικά την ιστορία εξέλιξης και ενηλικίωσης μιας γυναίκας, στο «Ανατολικό Μπλοκ», και αναδεικνύοντας τις αιώνιες αξίες της μητρικής αγάπης, και τα τραύματα που προκαλεί η αναζήτηση ταυτότητας, οποιαδήποτε ταυτότητα και αν είναι αυτή (γλώσσας, φύλου, έθνους κ.ά.).

     Δείγμα γραφής, από το μυθιστόρημα της TATIANA ȚÎBULEAC:

1. Γεννιέμαι νυχτιάτικα, είμαι επτά χρονών. Θα με έπαιρνε στην αγκαλιά της, μου λέει, αλλά τα χέρια της είναι φορτωμένα. Από ψηλά φωτίζει μια μπλε λάμπα, δεμένη σε ένα δέντρο με ένα καλώδιο. Κρέμεται και ταλαντεύεται. Γέρνω το κεφάλι μου προς τα πίσω και τη βλέπω καλύτερα: είναι στρογγυλή, σαν άκοπο ψωμί. Περνάμε τις πύλες σαν από μια πέτρινη κοιλιά. Έτσι είναι στην πόλη, σκέφτομαι. Πάντα σε κατηφόρα, πάντα κατηφορικός ο δρόμος. Ο πάγος σκεπάζει τα πόδια μας, ο δρόμος γίνεται πιο κοντινός. Μου απλώνει να πιάσω την τσέπη της για να μη γλιστρήσω. Και να μπορώ να κοιτάξω γύρω μου, να δω ομορφιά! Εκείνο το κοσκινισμένο φως. Εκείνο τον έναστρο ουρανό. Πολυκατοικίες, πολυκατοικίες, πολυκατοικίες. Καμιά ψηλότερη των τεσσάρων ορόφων. Κανένα κτίριο με περισσότερες από τέσσερις εισόδους. Η τσέπη της έχει γούνα, το νύχι μου παίρνει φωτιά. Από τα παράθυρα βλέπεις ανθρωπάκια να ζουν όμορφα. Χιλιάδες τετράγωνα με μέση σε σχήμα αχλαδιού. Το ένα δίπλα στο άλλο, το ένα πάνω στο άλλο. Τα από κάτω κρατούν και τα άλλα πάνω στους ώμους τους. Τα από κάτω είναι δυνατά. Ένας σκύλος –μπλε– μας ακολουθεί με τα μικρά του ίχνη από πατούσες.

Στην πόλη όλα είναι τέσσερα και μπλε, σκέφτομαι. Και να μη μείνω πίσω, ποτέ να μη μείνω πίσω. Σταματάμε κοντά σε έναν φράχτη. «Закрой глаза и забудь всё». Δεν καταλαβαίνω τίποτα, τα ξεχνάω όλα σε ένα δευτερόλεπτο.

2. Η Ταμάρα Πάβλοβνα τον αποκαλούσε ο άντρας μας και δεν περνούσε ποτέ από δίπλα του χωρίς να του μιλήσει, σαν να ήταν ζωντανός. Μακρύς όσο ένα τραγούδι – ο δικός μας Φράχτης. Η δύναμή μας, το golubcik, το περιστέρι μας. Από αυτόν κρατιόμασταν όταν γυρνούσαμε σπίτι με κομμένους τους ώμους και χέρια γεμάτα σάλιο. Κάτω από αυτόν καθόμασταν ανακούρκουδα, εξαντλημένες, χωρίς σταγόνα νερού για να μας ηρεμήσει από το τρέμουλο. Εκεί κλάψαμε τις περισσότερες φορές. Και γελάσαμε όμως: δυνατά, από καρδιάς, σαν τα κοράκια τον χειμώνα. «Πόση ψυχή σε ένα σίδερο!» έλεγε εκείνη κάθε φορά, και εγώ την πίστευα χωρίς να έχω αμφιβολία. Γιατί δεν υπήρχε κάτι στον κόσμο που να μην ήξερε καλύτερα η Ταμάρα Πάβλοβνα. Χρόνια αργότερα, όταν τον βρήκα ροκανισμένο από τη σκουριά και με τις ράβδους ξεκαρφωμένες σαν νευρώσεις, έκλαψα σαν σε κηδεία. Το να σκοτώσεις ένα σίδερο δεν είναι εύκολο, αλλά αν το θέλεις πολύ, μπορείς. Από το λοφάκι, σαν από ένα δικό μας Έβερεστ, η αυλή αποκαλυπτόταν μέχρι την παραμικρή λεπτομέρειά της. Έβλεπα την καστανιά με τα κλαδιά σε σχήμα καραβιού και τον Πολκόβνικο ανάμεσα στα λουλούδια. Έβλεπα τον κόκκινο πύραυλο με την αστραφτερή του μύτη και το τετραθέσιο αεροπλάνο όπου κάθονταν λευκά, παχουλά κεφάλια. Έβλεπα μπλε σεντόνια να κυματίζουν πάνω στα σχοινιά μπουγάδας, σκληρά από το κολλάρισμα, σαν πλάκες σχιστόλιθου. Τη Σούροτσικα στο μπαλκόνι, να τρίβει το πόδι της με τη βούρτσα χαλιών. Τον Πάβλικ, αυτόν που δεν έπαιζε, απλά καθόταν. Έβλεπα ακόμα, σκορπισμένες στα παράθυρα, χοντρές γυναίκες ντυμένες με φορέματα και κολιέ –υποχρεωτικά με κολιέ– να τελειώνουν το βράσιμο και το τηγάνισμα. Την Μπέλλα Ισαάκοβνα και τη Ρόζα, με γοφούς σαν αχλάδια, να ψιθυρίζουν στη μέση του δρόμου. Μυστικά, πάντα μυστικά. Τον Ζαχάρ Αντόνοβιτς, με το μόνο του χέρι ακουμπισμένο στο μετάλλιο. Τρομερό πράγμα να χάνεις ένα μετάλλιο, αλλά και τι ντροπή! Όλοι, όλοι, όλοι τους ήταν εκεί. Η Μαρίνα η άσχημη, ο Λιόντσικ μεθυσμένος. Η Αικατερίνα, στρογγυλή σαν το φεγγάρι. Όλες μας οι ζωές κάτω από ένα γυάλινο καπάκι. Και σ’ εκείνα τα δευτερόλεπτα, σύντομα και φωτεινά, σαν παιχνίδι με καθρέφτες, νιώσαμε γεμάτες ευτυχία μέχρι το μεδούλι. Για όλους μαζί και για τον καθένα ξεχωριστά. Γι’ αυτούς, για εμάς, για άλλη μια μέρα που είχαμε πού να γυρίσουμε. «Το να έχεις μια θέση ανάμεσα στους ανθρώπους δεν είναι μικρό πράγμα» έλεγε η Ταμάρα Πάβλοβνα, που ήξερε. Και για μέρη ήξερε και για ανθρώπους – περισσότερα από όσα μπορούσε να κουβαλήσει.

Στο οικοτροφείο είχα μόνο μια κουβέρτα. Η δική μου μύριζε ποντίκι, αλλά θα μπορούσε να ήταν και χειρότερα. Παντού γύρω μου το φως έβγαινε από πράγματα που δεν είχα ξαναδεί. Ακόμα και από καρέκλες, ακόμα και από τοίχους. Στο παράθυρο, ένας νέος κόσμος.

Από τον φράχτη μέχρι το σπίτι υπήρχε μια άλλη κατηφοριά. Είκοσι βήματα μιας μεγάλης γυναίκας και τριάντα δύο βήματα μιας μικρής. Τα εξαντλούσαμε προσεκτικά, χωρίς βιασύνη, ειδικά χωρίς βιασύνη. Για να μην κάνουμε ζημιά ακριβώς τότε. Ύστερα εμφανιζόμασταν και εμείς. «Έρχονται οι ρακοσυλλέκτριες μπουκαλιών!» ψιθύριζαν οι Εβραίες, αλλά φυσικά όλοι άκουγαν: πού ακούστηκε να ψιθυρίζουν οι Εβραίοι; Και αυτό ήταν όλο. Μετά από τα λόγια τους –αχ, αυτές οι λέξεις σαν μια καταδίκη– δεν μπορούσε να γίνει τίποτα άλλο. Η αγαπημένη μας μέρα, την οποία ευχαρίστως θα είχαμε πληρώσει για να την παρατείνουμε, να μείνει λίγο ακόμα, να μας χωρέσει, άρχιζε να λιώνει. Την έβλεπα να παλεύει ζεστή με όλα όσα μας είχε μοιράσει και μας είχε φέρει, και την αποχαιρετούσαμε σαν από έναν μαγεμένο σιδηροδρομικό σταθμό από τον οποίο μπορούσες μόνο να φύγεις. «Έρχονται οι ρακοσυλλέκτριες!» ήταν το τέλος. Εμείς ήμασταν το τέλος.

• Το έργο του Μολδαβού συγγραφέα «Νικολάε Νταμπίζα, Η Βεσσαραβία μου, Εργασία για το Σπίτι, μυθιστόρημα, μετάφρ. Άντζελας Μπράτσου, εκδ. Βακχικόν» ανήκει στις σημαντικότερες προσεγγίσεις του θέματος «Πολιτικές Διώξεις», ανθρώπων που αμφισβητούν την κυριαρχία των αυταρχικών καθεστώτων. Όμως ο ΕΡΩΤΑΣ κι η ΝΙΟΤΗ και η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ μπορούν να ξεπεράσουν τις οποιεσδήποτε μορφές κρατικής βίας και επιβολής, που αντιστρατεύονται ιδέες, ιδανικά, ανθρωπισμό, αισθήματα.

     Για το έργο τούτο έχουν γραφτεί πλήθος εγκωμιαστικών κριτικών, και δίνω μόνο τρία σχετικά λινκ για φίλους της ΦΑΡΕΤΡΑΣ, αν θελήσουν λεπτομέρειες:

• Της Λεύκης Σαραντινού: «ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Μία κραυγή αγωνίας κατά του ολοκληρωτισμού και της φρίκης των στρατοπέδων συγκέντρωσης Σύνταξη (31 January 2023), Literature, https://www.literature.gr/i-vessaravia-moy-ergasia-gia-to-spiti-nikolae-ntampiza-ekdoseis-vakchikon/

• Του Απόστολου Θηβαίου: «Δόινα – Σημείωμα για το μυθιστόρημα «Η Βεσσαραβία μου, Εργασία για το Σπίτι» του Νικολάε Νταμπίζα σε μετάφραση Άντζελας Μπράτσου από τις εκδόσεις Βακχικόν», Fractal Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ (29.3.2023) https://www.fractalart.gr/i-vessaravia-moy/

• Της Χρυσάνθης Ιακώβου: «Νικολάε Νταμπίζα, Η Βεσσαραβία μου: Εργασία για το σπίτι». Μτφρ.  Άντζελα Μπράτσου (Εκδόσεις Βακχικόν, 2022)», ΠΕΡΙ ΟΥ (8.7. 2023) https://www.periou.gr/chrysanthi-iakovou-nikolae-ntabiza-i-vessaravia-mou-ergasia-gia-to-spiti-mtfr-antzela-bratsou-ekdoseis-vakchikon-2022/

• «Η Βεσσαραβία μου: Εργασία για το σπίτι», των εκδόσεων Βακχικόν, έργο του Μολδαβού συγγραφέα Νικολάε Νταμπίζα, αποτελεί έναν ύμνο στη ζωή, και αναδεικνύει τις βαθύτερα κρυμμένες δυνάμεις της ψυχής του ανθρώπου και το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, δηλαδή κάτι που είναι ταυτόχρονα τέχνη και πεπρωμένο, και πάνω από όλα άγνωστα αποθέματα πανίσχυρων δυνάμεων. Αυτές τις δυνάμεις έκρυβε μέσα του ο καθηγητής πανεπιστημίου Μιχάι Ούλμου, και αυτές αναζητούσε από τους μαθητές του όταν τους ανέθεσε ως εργασία –λίγο πριν συλληφθεί– για το σπίτι ένα θέμα για τον ΕΡΩΤΑ, από στίχους του μεγάλου ποιητή Μιχαήλ Εμινέσκου. Τούτος ο ΕΡΩΤΑΣ, δύναμη ανεκτίμητη και απροσμέτρητη διατρέχει όλο το μυθιστόρημα του Νικολάε Νταμπίζα,  και ξεδιπλώνεται στο δράμα των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος, αλλά και που το έζησαν όσοι εξορίστηκαν κυρίως στα χρόνια του σταλινισμού της ΕΣΣΔ. Οι σελίδες του βιβλίου μεταφέρουν τον αναγνώστη  στη Βεσσαραβία του 1940. Ο καθηγητής Μιχάι Ούλμου συλλαμβάνεται με την κατηγορία ότι είναι εχθρός του λαού και εξορίζεται στη Σιβηρία. Η ερωτευμένη μαζί του μαθήτριά του Μαρία Ραζέσου, βρίσκει τρόπο κάτω από δύσκολες συνθήκες να τον ακολουθήσει, με σκοπό να τον βοηθήσει και να να δραπετεύσει από τα γκούλαγκ στα οποία στάλθηκε «διά να συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις», Και δεν είναι μόνον ο εξόριστος καθηγητής της Βεσσαραβίας που υπομένει τις ταπεινώσεις λόγω του ότι σκεφτόταν διαφορετικά! Τα βασανιστήρια ως μέθοδος συνετισμού τα υπέστησαν και άλλοι, διανοούμενοι, επιστήμονες και απλοί άνθρωποι του λαού, και ο πόνος και η απελπισία που ένιωθαν οδηγούσε πολλούς από αυτούς να βρουν σωτηρία και λύτρωση στον θάνατο. Ο Μιχάι Ούλμου διάλεξε άλλον δρόμο: Το κύριο και σπουδαίο ζήτημα είναι το να είναι ελεύθερος, το να μην παύει ποτέ να αγωνίζεται για την ελευθερία, να ελπίζει σε αυτήν με οποιοδήποτε τίμημα, και όταν ακόμη είναι αλυσοδεμένος, με πυξίδα προσανατολισμού του στην όποια «διαφυγή του» το να παραμένει άνθρωπος με ορθωμένο ανάστημα.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΩΝ ΕΔΩ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ

Peter Sragher: Γεννήθηκε το 1960 στο Βουκουρέστι. Παντρεμένος με τη Cristina, με την οποία έχουν έναν γιο, τον David-Thomas. Σπουδές γερμανικής φιλολογίας στη Σχολή Ξένων Γλωσσών και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου (1980-1984). Υποτροφία για λογοτεχνική μετάφραση στο Östereichische Gesellschaft für Literatur (Αυστριακή Λέσχη για την Λογοτεχνία – Βιέννη, 1992), Υποτροφία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης (1996), Υποτροφία – για φωτογραφία (Βιέννη, 2003). Πρόεδρος του Παραρτήματος Βουκουρεστίου – Λογοτεχνικές Μεταφράσεις (Fitralit από το 2013) και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου (από το 2001) και της διευθύνουσας επιτροπής (από το 2018) της Ένωσης Ρουμάνων Συγγραφέων (USR) και μέλος του grazer autorinnen- und autorenversammlung (Αυστρία , από το 2002). Τόμοι ποίησης: de ce m-ai făcut sărutul urii/γιατί με έκανες το φιλί του μίσους, Εκδόσεις Du Style, Βουκουρέστι, 1995; să facem und copil/ας κάνουμε μαζί ένα παιδί, Εκδόσεις Paralela 45, Βουκουρέστι, 2003; de ce m-ai făcut doamne / por qué me hiciste, Dios/γιατί με έκανες Κύριε, δίγλωσσος τόμος ποίησης στα ρουμανικά και τα ισπανικά, μετάφραση Alexandru Calciu, Εκδόσεις editions amb, Βουκουρέστι, 2005; Ioan Es. Pop, Peter Sragher, Robert Șerban, o căruţă încărcată cu nimic / ein karren beladen mit nichts/ένα κάρο φορτωμένο με τίποτα, δίγλωσση ανθολογία ποίησης, Εκδόσεις Brumar, Timişoara, 2008; ascultă tăcerea vorbind / hear silence speaking/άκουσε να μιλά η σιωπή, Εκδόσεις Lapwing, δίγλωσση ποιητική συλλογή, Μπέλφαστ, Μεγάλη Βρετανία, 2012; dimineața sărută genunchiul athenei/η αυγή φιλάει το γόνατο της αθηνάς, Εκδόσεις Brumar, Τιμισοάρα, 2012. Cartea lui David /Το βιβλίο του Δαβίδ, με εικονογράφηση του David-Thomas Sragher, πεζογραφία, εκδοτικός οίκος Brumar, Τιμισοάρα, 2017; in defence of the cherries / în apărarea cireșelor/ στην υπεράσπιση των κερασιών (μαζί με τον Δανό ποιητή Claus Ankersen), δίγλωσση έκδοση – Αγγλικά και Ρουμανικά, Εκδόσεις Brumar, Τιμισοάρα, 2019. You Are the Dragon, δίγλωσση αγγλική και κινεζική έκδοση, China Renmin University Press, Πεκίνο, 2019. acropolis urcarea/ακροπόλεις άνοδοι, δίγλωσση έκδοση, στα ρουμανικά και τα ελληνικά, Εκδόσεις Vakxikon, Αθήνα, 2019 , poemele dunării/ danube poems/τα άσματα του δούναβη, Εκδόσεις Brumar, Τιμισοάρα, 2020 και ϊνα τι έπλαδας με, κύριε/ doamne, de ce m-ai făcut (Εκδόσεις Vakxikon, Αθήνα, 2023). Μεταφράσεις αυστριακής ποίησης: δίγλωσσοι τόμοι των Bernhard Widder, Ernst David, Gerhard Kofler, Bruno Weinhals και Christian loidl. Φεστιβάλ. Έχει συμμετάσχει σε φεστιβάλ ποίησης στο εξωτερικό: Αυστρία, Γερμανία, Εσθονία, Φινλανδία, Κίνα, Μεξικό, Αργεντινή, Κολομβία, Κούβα κ.α. και στη Ρουμανία, στο Curtea de Argeș, Reșița, Craiova, Timișoara – Ion Monoran Festival, 1η  και ΙΙΙ η έκδοση. Έκθεση φωτογραφίας. Το 2007 – ασπρόμαυρη φωτογραφία lemn viu, lemn rupt, lemn mort în prater și lobau – austria/ζωντανό, σπασμένο, νεκρό ξύλο στο Prater και Lobau – Αυστρία, στο «Μουσείο Βουκουρεστίου», στο Σλομπόζια και στη Ρέλσιτσα. Συνδιοργανωτής του Λογοτεχνικού Φεστιβάλ Γαλατσίου – μαζί με το Νότιο-Ανατολικό Παράρτημα της USR (2008-2011), του πρώτου Διεθνές Φεστιβάλ Slam και Sound Poetry, Craiova, 2014 – σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Κέντρο Traian Demetrescu, συνδιοργανωτής της Διεθνούς Ημέρας Ποίησης – μαζί με το Πολιτιστικό Κέντρο Dunărea de Jos (CCDJ), Galați (2017-2019), των Zilele Dunării/Μέρες του Δούναβη – μαζί με το CCDJ Galați (2017-2019,2022), της έκδοσης 1η, 3η  του Φεστιβάλ Ion Monoran, Timișoara, 2019, 2021. Συντονιστής του μοναδικού περιοδικού λογοτεχνικής μετάφρασης στη Ρουμανία «Revista de traduceri literare FITRALIT» (από τον Οκτώβριο του 2015) με μηνιαία δημοσίευση αποκλειστικά διαδικτυακά (βλ.: www.fitralit.ro/revista ) και διοργανωτής των «Συνομιλιών Λογοτεχνικής Μετάφρασης» του Fitralit. Οργάνωσε μαζί με τη Σχολή Ξένων Γλωσσών και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου την πρώτη διεθνή ακαδημαϊκή εκδήλωση αφιερωμένη στη λογοτεχνική αναμετάφραση: Simpozionul internațional despre retraducerea literară/ Διεθνές Συμπόσιο Λογοτεχνικής Αναμετάφρασης, Βουκουρέστι, Νοέμβριος 2019. Κάποια από τα έργα που παρουσιάστηκαν στο συμπόσιο δημοσιεύθηκαν  στον τόμο «Provocarea retraducerii literare. Rescrierea literaturii universale în limba română /Η πρόκληση της λογοτεχνικής αναμετάφρασης. Ξαναγράφοντας την παγκόσμια λογοτεχνία στα ρουμανικά, Εκδοτικός Οίκος του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου, 2020. Το FITRALIT έχει εκδώσει αρκετές μεταφράσεις ποίησης – σε δίγλωσσες εκδόσεις – καθώς και βιβλία θεωρίας της μετάφρασης.

——-

Tatiana Țîbuleac: γεννήθηκε στην πρωτεύουσα της Μολδαβίας, το Κισινάου (15.10.1978). Ο πατέρας της ήταν δημοσιογράφος κι η μητέρα της συντάκτρια, έτσι μεγάλωσε περιτριγυρισμένη από βιβλία και εφημερίδες και σύντομα άρχισε να ενδιαφέρεται για το διάβασμα. Σπούδασε δημοσιογραφία και επικοινωνίες στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μολδαβίας και στα χρόνια αυτά άρχισε να συνεργάζεται με διάφορα μέσα ενημέρωσης ως μεταφράστρια, διορθωτής και ρεπόρτερ. Το 1995, η Țîbuleac άρχισε να εργάζεται στην εφημερίδα FLUX, η οποία διανεμόταν ευρέως εκείνη την εποχή στη Μολδαβία. Λίγο αργότερα είχε τη δική του στήλη, που ονομαζόταν «Povești adevărate» («Αληθινές Ιστορίες»). Τέσσερα χρόνια αργότερα πήγε να εργαστεί στην τηλεόραση, στο μολδαβικό κανάλι Pro TV Chișinău, όπου ξεκίνησε ως ρεπόρτερ κι αργότερα έγινε παρουσιάστρια. Σε μια περίπτωση σχολίασε ότι στη δουλειά της προσπαθούσε να γράψει για διαφορετικούς, μη διάσημους ανθρώπους, γιατί τους έβρισκε πιο ενδιαφέροντες. Μάλιστα συνήθιζε να περνά μέρες συναντώντας φτωχούς, ανθρώπους με ασθένειες, ή γενικά με κοινωνικά προβλήματα για τα οποία θα έγραφε αργότερα. Το 2007 άφησε τη δημοσιογραφία και μετακόμισε στο Παρίσι το 2008. Η αλλαγή της ζωής της ήταν πολύ καλή για να βρει έναν νέο τρόπο γραφής. Εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο Modern Fables στη Μολδαβία το 2014. Πρόκειται για συλλογή 50 διηγημάτων για τη μετανάστευση. Το βιβλίο προήλθε από πολλές αναρτήσεις στο Facebook, που έγιναν με σκοπό να εμπνεύσουν ανθρώπους που ζούσαν μακριά από το σπίτι τους και να μιλήσουν για τη μετανάστευση από μια διαφορετική οπτική γωνία. Οι απόψεις και οι συζητήσεις που δημιουργήθηκαν στο κοινωνικό δίκτυο έκαναν το Modern Fables ένα από τα πιο δημοφιλή φαινόμενα εκείνης της χρονιάς. Το πρώτο της μυθιστόρημα Το καλοκαίρι στο οποίο η μητέρα μου είχε πράσινα μάτια κυκλοφόρησε το 2017. Σύμφωνα με ορισμένα μέσα ενημέρωσης, το βιβλίο είναι «ένας ακατέργαστος και οικείος προβληματισμός για τις σχέσεις μητέρας-παιδιού που απευθύνεται στη δύναμη της αγάπης και της συγχώρεσης» και οι Κριτικοί υπογράμμισαν ότι πρόκειται για ποίηση που αποστάζει το έντονο ύφος του συγγραφέα. Το μυθιστόρημα κέρδισε πολλά λογοτεχνικά βραβεία και έχει μεταφραστεί στα γαλλικά και ισπανικά, το δε μυθιστορημα διαδραματίζεται στο Βουκουρέστι.Το 2018 κυκλοφόρησε το δεύτερο μυθιστόρημα το Jardín de cristal (Ο Γυάλινος Κήπος) για το οποίο της απονεμήθηκε το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Βραβεία

• Βραβείο Ένωσης Συγγραφέων Μολδαβίας (Ρουμανία)
• Βραβείο Cultural Observator (Ρουμανία) 
• Βραβείο Λυκείου (Ρουμανία)
• Βραβείο Λογοτεχνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Βραβείο Βιβλιοπωλείων πρόταση (CEGAL)
• Βραβείο Cálamo Βιβλίου της Χρονιάς 2019για το Καλοκαίρι Η μητέρα μου είχε πράσινα μάτια 
• Βιβλίο της Χρονιάς των Βιβλιοπωλείων της Μαδρίτης (Φιναλίστ)
• XV Casino de Santiago Ευρωπαϊκό Βραβείο Μυθιστορήματος.

—————-

Nicolae Dabija (15.7.1948 – 12.3.2021): Μολδαβός συγγραφέας, ιστορικός λογοτεχνίας και πολιτικός, επίτιμο μέλος της Ρουμανικής Ακαδημίας (2003), αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Μολδαβίας (2012). Γεννήθηκε στο χωριό Codreni, Cimișlia, τότε στη Μολδαβική ΣΣΔ της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν ανιψιός του αρχιμανδρίτη Serafim Dabija, Ρουμάνου εξομολογητή που απελάθηκε σε στρατόπεδο Γκουλάγκ το 1947 Το 1966 γράφτηκε στη σχολή δημοσιογραφίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μολδαβίας. Στο τρίτο έτος σπουδών διώχθηκε για «φιλορουμανική και αντισοβιετική δραστηριότητα». Το 1970 φοίτησε στη Φιλολογική Σχολή και περάτωσε τις σπουδές το 1972. Δημοσίευσε πάνω από 80 τίτλους ποίησης, αφήγησης και δοκιμίων. Το 1975 εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο «Ochiul al treilea» (Το τρίτο μάτι», ποίηση), και πήρε το Βραβείο Νέων της Μολδαβίας, με τα χρήματα του οποίου έφτιαξε μια βρύση στο χωριό της καταγωγής του, που το αποκαλούν «Σιντριβάνι του Nicolae Dabija». Το 1986, έγινε αρχισυντάκτης στην εβδομαδιαία εφημερίδα Literatura și Arta (Λογοτεχνία και Τέχνη) της Ένωσης Συγγραφέων της Δημοκρατίας της Μολδαβίας, η οποία απόγειο της δόξας της ξεπέρασε την κυκλοφορία των 260.000 αντιτύπων και έπαιξε σημαντικό ρόλο στον αγώνα για εθνική αναγέννηση στη Μολδαβία περί τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Ο Dabija τιμήθηκε με πολλά εθνικά βραβεία, όπως της Δημοκρατίας της Μολδαβίας (1988, 2011), το βραβείο “Nichita Stănescu” (1992), του “Lucian Blaga” (1993) και το “Mihai Eminescu” της Ρουμανικής Ακαδημίας (1995). – Είχε και ενδιαφέρουσα πολιτική δραστηριότητα: Το 1988 ήταν μέλος της Ομάδας Πρωτοβουλίας για τη Δημιουργία του Λαϊκού Μετώπου της Μολδαβίας και μέλος του Συμβουλίου του Λαϊκού Μετώπου. Μεταξύ 1989 και 1991 ήταν βουλευτής στο Ανώτατο Σοβιέτ της Μολδαβικής ΣΣΔ. Συνέχισε ως βουλευτής στο Κοινοβούλιο της Δημοκρατίας της Μολδαβίας το 1990-1994 και το 1998-2001. Το 1998–2001 ήταν εκπρόσωπος του Κοινοβουλίου της Δημοκρατίας ρης Μολδαβίας στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση της Λεκάνης της Μαύρης Θάλασσας. Το 2016 ήταν πρόεδρος του Κινήματος «Sfatul Țării-2», μη κυβερνητικής ένωσης, η οποία πρότεινε την ένωση του ρουμανικού έθνους.

Έργα του:

•Ochiul al treilea, poeme, 1975, •Apă neîncepută, poeme, 1980, •Povești de când Păsărel era mic, poem pentru copii, 1980, •Pe urmele lui Orfeu, eseuri, 1983 (ed. I), 1990 (ed. II, •Alte povești de când Păsărel era mic, pentru copii, 1984, •Zugravul anonim, poeme, 1985, •Antologia poeziei vechi moldovenești, 1987, • Moldova de peste Nistru – vechi pământ strămoșesc, studiu documentar, 1990 (ed.I), 1991 (ed. II), •Aripă sub cămașă, 1989, •Literatura română pentru clasa a 5-a, manual (în colab.), 1991, •Daciada, manual de istorie pentru clasa I, 1991, •Domnia lui Ștefan cel Mare, eseu, 1991 (două ediții), •Moldova de peste Nistru – vechi pământ strămoșesc, studiu publicistic, 1991, •Mierla domesticită, poeme, 1992, •Daciada, manual de istorie pentru clasa II-a, 1992, •Nasc și la Moldova oameni, povestiri pentru copii (carte de lectură pentru clasa IV-a), 1992, •Daciada, manual de istorie pentru clasa III-a, 1993, •Dreptul la eroare, poeme, 1993, •Lacrima care vede, poeme, 1994, •Oul de piatră, poeme, 1995, •Literatura română pentru clasa a V-a, manual (în colab.), 1991, •Libertatea are chipul lui Dumnezeu, eseuri, 1997, •Fotograful de fulgere, poeme, 1998, •Cercul de cretă, poeme autograf și desene, 1998, •Cerul lăuntric, poeme, 1998, •Icoană spartă, Basarabia, eseuri,  1998, •Între dragoste și moarte, poeme, 1998, •Poezia, bucuroasă tristețe, poeme, 1998, •Tăceri asurzitoare, poeme, 1999, •Harta noastră care sângeră, eseuri, 1999, •La est de vest, eseuri, 2001, •Vai de capul nostru, eseuri, 2001, •Literatura română pentru clasa a VI-a, manual (în colab.), 2001, •Așchii de stele, poeme și desene, 2002, •În căutarea identității. Istoria neamului românesc din Basarabia povestită pentru elevi, 2002 (ediția 1, ediția a 2-a, adăugită), 2004 (ediția a 3-a), •Însemnări de pe front, eseuri, 2002, •Râul în căutarea mării, eseuri, 2003, •Basarabia, țara de la răspântii, eseuri, 2004, •Doruri interzise, poeme, 2003 (ediția 1), 2004 (ediția a 2-a), •Στην περίοδο 2005-2020 ακολουθούν άλλα 55 έργα, μεταξύ των οποίων και το «Tema pentru acasă», που έχει κάνει πάνω από 10 εκδόσεις, και έχει μεταφραστεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης, και στην Ελλάδα.

–