Είναι σχεδόν κανόνας: Τα αγόρια φοράνε μπλε και τα κορίτσια ροζ. Αν κάποιος αντιστρέψει τα χρώματα, ιδίως στα αγόρια, τότε ξεκινάνε τα σχόλια και οι διαμάχες.
Ωστόσο, οι συσχετίσεις των φύλων με τα χρώματα δεν ήταν πάντα αυτές. Τα πρότυπα κάποτε ήταν διαφορετικά και η ιστορία έχει να μας διδάξει πολλά για τη σημασία των παιδικών ενδυμάτων και πώς μας επηρεάζουν σήμερα.
Η ιστορία του ροζ και του μπλε
Ο καθηγητής Joey Fink, ο οποίος ειδικεύεται στην ιστορία του φύλου στο Πανεπιστήμιο High Point, εξηγεί ότι μέχρι τον 19ο αιώνα, τα ρούχα για μωρά και μικρά παιδιά ήταν ουδέτερα ως προς το φύλο.
«Τα παιδιά φορούσαν λευκά φορέματα μέχρι περίπου 4 ή 6 ετών», λέει. «Η έλλειψη χρώματος και η ομοιομορφία της ενδυμασίας ήταν δεδομένη: απλά, μακριά και ριχτά ρούχα που μπορούσαν εύκολα να προσαρμοστούν στο παιδί που μεγάλωνε. Και το λευκό χρώμα εξυπηρετούσε την καθημερινότητα. Μπορούσες να χρησιμοποιήσεις ισχυρά καθαριστικά χωρίς τον φόβο της αλλοίωσης των χρωμάτων».
Όταν τα παιδιά μεγάλωναν πέρα από το στάδιο του νηπίου, τα αγόρια ξεκινούσαν να φορούν παντελόνια και τα κορίτσια φορέματα ή φούστες. Αλλά μόνο στις αρχές του 20ού αιώνα, τα χρώματα άρχισαν να θεωρούνται έμφυλα, αν και όχι με τον τρόπο που είναι σήμερα, σύμφωνα με τον Fink. «Μερικά δημοφιλή περιοδικά τις δεκαετίες του 1910 και του 1920 επέμεναν ότι το μπλε ήταν ένα πιο λεπτό και φινετσάτο χρώμα, κατάλληλο για κορίτσια, ενώ το ροζ (εξαιτίας της συγγένειάς του με το κόκκινο, το απόλυτο χρώμα) ήταν για τα αγόρια. Στη μεταπολεμική εποχή είναι που αρχίζουμε να βλέπουμε μια έμφαση στα ρούχα και αξεσουάρ που διαφοροποιούν το φύλο για μωρά και μικρά παιδιά, και τη σύνδεση του ροζ με τα κορίτσια και του μπλε για τα αγόρια».
H Jo Paoletti, επίτιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Maryland, είναι η συγγραφέας του «Pink and Blue: Telling the Boys from the Girls in America» και σύμφωνα με την έρευνά της, τα ροζ ρούχα για μικρά αγόρια μπορούσαν να βρεθούν μέχρι και τη δεκαετία του 1970, αλλά μέχρι τότε ήταν πλέον σπάνια.
Έχει σημασία το χρώμα; Τι δείχνουν οι έρευνες για τα στερεότυπα
Οι μελέτες έχουν δείξει έναν συσχετισμό των ρούχων -που συνδέονται με το φύλο- με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τόσο τους άλλους όσο και τον εαυτό μας.
Για παράδειγμα, μια ιαπωνική έρευνα του 2018 διαπίστωσε πως η επιλογή του ροζ χρώματος από άνδρες σχετίζεται με τις αντιλήψεις και τις συμπεριφορές ως προς τους ρόλους του φύλου. Οι άνδρες συμμετέχοντες που φορούσαν ροζ παλτό εξέφρασαν και ισχυρότερες στάσεις ισότητας και μικρότερο σεξισμό από εκείνους που φορούσαν μπλε παλτό.
Μια μελέτη του 2011 διαπίστωσε επίσης πως τα στερεότυπα των χρωμάτων κυριαρχούν στις επιλογές των καταναλωτών που αγοράζουν παιδικά είδη και ότι υπάρχει σύνδεση των χρωμάτων με τη συμπεριφορά των μικρών παιδιών, αλλά και με τη διαμόρφωση στερεοτυπικών αντιλήψεων στην ενήλικη ζωή.
Τι λένε οι ειδικοί
Σύμφωνα με τη συγγραφέα και ψυχολόγο Dr. Katy Huie Harrison, το πρόβλημα με το ροζ και το μπλε δεν είναι τα ίδια τα χρώματα, αλλά αυτό που έχουν καταλήξει να συμβολίζουν. «Αυτό που κάνουμε είναι να ενισχύουμε ένα στερεότυπο που μπορεί να έχει και ολέθριες συνέπειες» για ένα άτομο, όπως λέει. Και εξηγεί: «Όταν ένα άτομο αισθάνεται ότι δεν ευθυγραμμίζεται με αυτό που περιμένει η κοινωνία από αυτόν, οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία μπορεί να είναι τεράστιες».
Κάτι τέτοιο μπορεί να ξεκινήσει από νεαρή ηλικία. Η Marissa Moore, σύμβουλος ψυχικής υγείας, εξηγεί ότι τα παιδιά είναι πολύ ευαίσθητα στους κοινωνικούς κανόνες και στις κοινωνικές προσδοκίες. «Μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν το στερεότυπο ότι τα αγόρια που φορούν ροζ είναι λιγότερο αρρενωπά ή με κάποιο τρόπο αμφισβητούν τον παραδοσιακό ανδρισμό. Και όταν τα αγόρια υφίστανται κριτική, πειράγματα ή αποκλεισμούς επειδή φορούν ροζ, αυτό μπορεί να δημιουργήσει σοβαρότερα προβλήματα όπως άγχος και κοινωνική πίεση», τονίζει.
Και συμπληρώνει: «Αυτά τα προβλήματα μπορεί να έχουν μακροχρόνιες συνέπειες στην ψυχική υγεία. Η συνεχής έκθεση σε αρνητικές αντιδράσεις ή στερεότυπα μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση ενός παιδιού».
«Αυτές οι εμπειρίες μπορούν να επηρεάσουν την αίσθηση ταυτότητας και αυτοαντίληψης του παιδιού. Μπορεί να αντιμετωπίσουν ερωτήσεις σχετικά με την ταυτότητα φύλου και την έκφρασή τους. Μια θετική διάσταση είναι πως μερικά παιδιά μπορεί να αναπτύξουν ανθεκτικότητα και μια αίσθηση ενδυνάμωσης μέσω αυτών των εμπειριών. Μαθαίνουν να διεκδικούν την ατομικότητά τους και να αμφισβητούν τα στερεότυπα των φύλων», καταλήγει η Moore.
Τι επιλογές έχουν οι γονείς;
Πλέον, υπάρχουν αρκετές μάρκες βρεφικών ρούχων που προσφέρουν ουδέτερα σχέδια και χρώματα ως προς το φύλο. Αυτό, εκτός των άλλων, παρέχει και οικονομικό όφελος, καθώς τα ρούχα μπορούν να περάσουν από παιδάκι σε παιδάκι, αγοράκι ή κοριτσάκι, χωρίς καμία επιφύλαξη από κανέναν.
