Ο Γιώργος Σεφέρης και οι “Μέρες” του / Όταν το ημερολόγιο γίνεται προσωπική, λογοτεχνική και ιστορική καταγραφή
Από το 1925 μέχρι και το θάνατό του ο Σεφέρης καταγράφει τις “Μέρες” του, αφήνοντας παράλληλα με το ποιητικό και δοκιμιακό έργο του τη σφραγίδα των γεγονότων, που χαράζουν όχι μόνο την προσωπική του ζωή αλλά κι αυτών που δονούν την Ελλάδα
Οι “Μέρες”, σε 8 τόμους, αποτελούν για τον αναγνώστη μια γοητευτική περιπλάνηση όχι μόνο στη ζωή του ποιητή, όπου διαγράφεται και η όλη πορεία του στην ποίηση, με σταθμούς, αναζητήσεις και επιδράσεις που τον σημάδεψαν, αλλά και στην προσωπικότητα της Ελλάδας και τους ανθρώπους που την διαμόρφωσαν, θετικά ή αρνητικά.
Τα χρόνια έξω και η αύρα τους πάνω τους, η Μαρώ και μορφή της να σημαδεύει όλη τη ζωή του, συγγενικά πρόσωπα και πολιτικές προσωπικότητες, λάθη εθνικά και πολιτικά, διαψεύσεις και απογοητεύσεις, μυθικά πρόσωπα που γίνονται σύμβολα και περιφέρονται σ΄όλους τους τόμους, ο Αισχύλος ή ο Όμηρος να αντηχούν με τις δικές τους φωνές μέσα στις “Μέρες” του, είναι ένα πολυπρισματικό πανόραμα, που βοηθά στην προσέγγιση του ποιητικού έργου, πράγμα που δεν είναι πάντα εύκολο.
Για παράδειγμα γράφει στο ημερολόγιό του, σε βαθιά θλίψη, όταν είναι στη Μέση Ανατολή:
“Τα ποτάμια δεν παρηγορούν, θέλουν χαρούμενη καρδιά· το ίδιο ο Σηκουάνας, το ίδιο ο Τάμεσης, το ίδιο και ο Νείλος. Τα ποτάμια σ’ αφήνουν πάντα πίσω, καθώς κυλούν, μ’ αυτά που έχεις, πίκρες, βάσανα, απελπισίες. Η θάλασσα λυτρώνει. Ένας άνθρωπος στην ακροποταμιά: από τις πιο θλιβερές εικόνες που υπάρχουν. […] Τόσο περίεργο αυτή η Μέση Ανατολή· πώς αλέθει τους ανθρώπους· τους καταπίνει, τους χωνεύει: παρατηρώ αυτούς που έρχονται από την Ελλάδα· είναι ό,τι είναι, άνθρωποι· έπειτα από δυο εβδομάδες, βάλε τρεις, αρχίζουν κιόλας να γίνουνται σαν εμάς”.
Αυτές οι σκέψεις και οι διαπιστώσεις επικοινωνούν άμεσα με το ποίημα “Ένας γέροντας στην Ακροποταμιά”, που γράφεται εκείνη την εποχή στο Κάιρο:
[…] ἀλλάζοντας καθὼς κοιτάζαμε, κι ἐμεῖς, τὸ σχῆμα τοῦ πόθου μας
καὶ τῆς καρδιᾶς μας,
στὴ στάλα τοῦ μεσημεριοῦ, ἐμεῖς τὸ ὑπομονετικὸ ζυμάρι ἑνὸς κόσμου
ποὺ μᾶς διώχνει καὶ ποὺ μᾶς πλάθει,
πιασμένοι στὰ πλουμισμένα δίχτυα μιᾶς ζωῆς ποὺ ἤτανε σωστὴ
κι ἔγινε σκόνη καὶ βούλιαξε μέσα στὴν ἄμμο
ἀφήνοντας πίσω της μονάχα ἐκεῖνο τὸ ἀπροσδιόριστο
λίκνισμα πού μας ζάλισε μιᾶς ἀψηλῆς φοινικιᾶς. […]
Κάποιοι τον χαρακτήρισαν σκοτεινό, άλλοι συντηρητικό, άλλοι τον λάτρεψαν και άλλοι τον αποστράφηκαν ως σύμβολο της αστικής κουλτούρας.
Ο Σεφέρης, όμως, για όσους έσκυψαν με προσοχή πάνω στο έργο του, είναι εκείνος που έκανε τον καημό της Ελλάδας και δικό του καημό, με τη δική του ματιά, με τους δικούς του συμβολισμούς, με κρυμμένα λόγια και πράξεις. Κάποτε πράξεις φανερές, όπως όταν έκανε την περίφημη δήλωση κατά της Δικτατορίας.
Οι “Μέρες” του αποτελούν έναν χάρτη του σεφερικού πανοράματος, που βοηθά τον αναγνώστη, όταν βρει το χρόνο να τις μελετήσει, να δει σε βάθος τον άνθρωπο και τον ποιητή. Όχι τον νομπελίστα Σεφέρη, τον άνθρωπο και τον ποιητή Σεφέρη. Αυτόν της Ελλάδας, της Ελλάδας που την κλείνουν “οι δυο μαύρες Συμπληγάδες”…
[…] Ο τόπος μας είναι κλειστός. Τον κλείνουν
οι δυο μαύρες Συμπληγάδες. […]
…………
*Οι «Παρενθέσεις» είναι μικρά κείμενα, μικρές πινελιές, σε θέματα πολιτισμού ή ζωής, που φωτίζουν γωνιές από μεγαλύτερα θέματα, λειτουργώντας σαν παρ-εν-θέσεις.
