Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη: Με επιτυχία η διεθνής επιστημονική συνάντηση με θέμα τον θρακικό καλόγερο

Με μια εξαιρετικά  ενδιαφέρουσα ημερίδα το Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη και οι Φίλοι του φώτισαν το έθιμο του θρακικού καλόγερου που θα ζωντανέψει αύριο στη Μελίκη. Η θεωρία πριν από την πράξη! Η επιστήμη και το βίωμα!

Η Ημερίδα προετοιμάστηκε από την Επιστημονική επιτροπή, που την αποτέλεσαν οι: Β. Νιτσιάκος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ν. Μερτζιμέκης δρ. Αρχαιολογίας, Υπουργείο Πολιτισμού, Μ. Χειμωνοπουλου, δρ. Αρχαιολογίας, Υπουργείο Πολιτισμού.

Στην πρωινή συνεδρίαση προεδρεύων ήταν ο Βασίλης Νιτσιάκος.

Την Ημερίδα άνοιξε στην αίθουσα των Φίλων του Εθνογραφικού ο Γιώργης Μελίκης  μιλώντας για την ουσία και τη δύναμη της παράδοσης και για το ρόλο του Εθνογραφικού Κέντρου  να καταδείξει με την παρουσία και τις δράσεις του τη ζωτικότητά της.

Δηλώνοντας με ικανοποίηση τα όσα κατάφερε το Κέντρο μέχρι τώρα σε όλους τους τομείς του Πολιτισμού, κάνοντας τη Μελίκη έναν πόλο έλξης επισκεπτών κατέληξε:

“Ο τόπος μας είναι μικρός, αλλά είμαστε εδώ με στόχους, υπομνηματισμούς και κυρίως φίλους να θυμίζουμε  ότι και η Μελίκη των 4.000 κατοίκων είναι μια κουκίδα στον μεγάλο ελληνικό και βαλκανικό χάρτη”.

Στη συνέχεια χαιρέτισαν ο Πρόεδρος των Φίλων του Εθνογραφικού Κέντρου Γιάννης Μοσχόπουλος, ο  Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Θρακιωτών Μελίκης “Το Κωστί”,  Θανάσης Κοπατσάρης και η πρόεδρος της Κοινότητας Βασιλική Καραγκιόζογλου, εκπροσωπώντας και τον βουλευτή Τάσο Μπαρτζώκα.

Ο Βασίλης Νιτσιάκος ως προεδρεύων κήρυξε την έναρξη της Ημερίδας δηλώνοντας τη στενή σχέση του με το Εθνογραφικό Κέντρο και λέγοντας “Δεν είναι η πρώτη φορά που είμαστε εδώ”.

Πρώτος ομιλητής ο Γιώργος Αγγελόπουλος – Αν. καθηγητής κοινωνικής και πολιτικής ανθρωπολογίας, Τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας, ΑΠΘ, με θέμα:

«Ένας αιώνας μακριά από την πατρίδα: η εθνογραφική περίπτωση των Μεσημβρινών».

Ο Καθηγητής τοποθετώντας χρονικά τις μετακινήσεις των πληθυσμών από τη Θράκη  έδειξε πόσο σημαντικά ήταν τα δύο έθιμα που μετέφεραν από κει, τα Αναστενάρια και ο Καλόγερος.

Επικεντρώνοντας την εισήγησή του στη μετακίνηση από τη Μεσημβρία κυρίως στη Νέα μεσημβρία, επεσήμανε τα προβλήματα που γεννιούνται με τις εγκαταστάσεις, τις ενδογαμίες, τις προσπάθειες επαφής μεταξύ των εκεί και των εδώ και όλα αυτά με στοιχεία που τα στήριζαν, ενδιαφέροντα και πολλά.

Στο σημείο αυτό ο Τάσος Γεωργάκαρος με τη θρακική του λύρα τραγούδησε το τραγούδι του “Καλόγερου”, προσθέτοντας μια μουσική πινελιά στο λόγο.

Συνέχισε η Ευτυχία Βουτυρά – Ομότιμη καθηγήτρια κοινωνικής ανθρωπολογίας, Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, με θέμα:

«Η ομοιότητα ως στοιχείο μέθεξης στην τελετουργία των εθίμων».

Τονίζοντας η κ . Βουτυρά ότι στο επιτελεστικό έθιμο του Καλόγερου το σημαντικότερο είναι η μέθεξη των θεατών, καθώς το ίδιο συνεπάγεται κι ένα είδος μαγείας για την επίτευξη του ευκταίου, κατέληξε με την τελική εικόνα πως  “Το έθιμο για να λειτουργήσει πρέπει να τελεστεί δημόσια και να συμμετέχουν όλοι ραίνοντας με σπόρους”.

Η Mira Markova – Prof. of Ethnology and Cultural Anthropology, Faculty of History, Sofia University St. Kliment Ohridski, μίλησε στην Αγγλική γλώσσα με θέμα:

“Specifics of masquerade games (Kukeri) from Western Bulgaria with a view to parallels from Eastern Thrace and Strandja”.

Η Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Σόφιας ανέδειξε την έννοια της οριακότητας, το στόχο του εθίμου, που είναι ο συμβολισμός της αναβλάστησης αλλά και το πώς από την τελετουργία, δυστυχώς, το έθιμο πέρασε στο θέαμα.

Η  Αίγλη Μπρούσκου – Kοινωνική Ανθρωπολόγος μίλησε με θέμα:

«Από τα Πατήσια στον Έβρο με μια στάση εκ των υστέρων στη Μελίκη. Εκδρομές σε άγνωστες ηπείρους».

Η κ. Μπρούσκου επικεντρώθηκε στο πώς γίνεται η πρόσληψη ενός γεγονότος, πώς το θυμόμαστε, γιατί το θυμόμαστε, πώς λειτουργεί ως κοινή μνήμη και πώς μας ακολουθεί στο υπόλοιπο της ζωής μας.”Ανάγκη για μας είναι, όπως αποδεικνύεται, να παντρέψουμε την αστική πραγματικότητα με την λαϊκή παράδοση”, κατέληξε.

Η πρωινή συνεδρίαση έκλεισε με τον Θωμά  Βουγιουκλή – Ομότιμο Καθηγητή  Μαθηματικών, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης με θέμα

«Ο (Κ)καλόγερος ως μονάδα μέτρησης βάρους».

Και ενώ όλοι περίμεναν τη θεώρηση του εθίμου του Καλόγερου μέσα από τη μαθηματική οπτική, με ιδιαίτερη, φυσικά, απορία για το πώς αυτό θα ήταν δυνατόν, ο Καθηγητής είπε όσα ήθελε να πει με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο, με στίχους!

Ακολούθησε συζήτηση και στη συνέχεια διάλειμμα και γεύμα στην αυλή του Εθνογραφικού, όπου ομιλητές και ακροατές ήρθαν πιο κοντά.

Στην απογευματινή συνεδρίαση προεδρεύουσα η κ. Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή.

Πρώτος ομιλητής ο Βασίλης Νιτσιάκος – Καθηγητής κοινωνικής λαογραφίας, Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με θέμα

«Ανθρωπολογική ανάγνωση του καλόγερου με βάση το κείμενο του Βιζυηνού».

Ο ομιλητής μίλησε ζωντανά με το κείμενο του Βιζυηνού μπροστά του, κείμενο του 1897, το οποίο χαρακτήρισε καταπληκτικό λογοτεχνικό αλλά και ανθρωπογεωγραφικό κείμενο.

Με πυρήνα του εθίμου τη νεκρανάσταση ο Καθηγητής τόνισε πως το έθιμο δεν έχει τις ρίζες του μόνο στην Αρχαία Ελλάδα αλλά είναι οικουμενικό.

Δίνοντας τα ζεύγη Θάνατος – Ανάσταση, Χειμώνας – Άνοιξη, πέρασε στις φιγούρες του εθίμου και τα διάφορα σύμβολά του.

Η Πηνελόπη Καμπάκη – Βουγιουκλή – Καθηγήτρια Γλωσσολογίας, Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης με θέμα

«Στα ίχνη του Καλόγερου σε ολόκληρη τη Θράκη».

Με ωραιότατες διαφάνειες στην οθόνη, η Καθηγήτρια έκανε μια ενδιαφέρουσα ξενάγηση σε διάφορους τόπους, όπου το έθιμο αναβιώνει, ξεκινώντας από τον Άγιο Γεώργιο της Βιζύης και καταλήγοντας στην Αποκριά της Ξάνθης.

Η Μαρία Χειμωνοπούλου – δρ. Αρχαιολόγος, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας συνέχισε με θέμα

«D. M. Dawkins: Καλόγερος στη Θρακική Βιζύη με τη ματιά ενός Βρετανού ελληνιστή».

Η κ. Χειμωνοπούλου μέσα από τη ματιά του Βρετανού ελληνιστή Dawkins δίνει τη δική του περιγραφή του εθίμου χρόνια μετά από τον Βιζυηνό επισκεπτόμενος τη Βιζύη και βλέποντας τις διαφορές που ο χρόνος επιφέρει σ’ ένα έθιμο ή καλύτερα τις μεταλλάξεις.

Ο Γιώργης Μελίκης , με θέμα

«Αναστενάρια – Καλόγερος ίδια μήτρα. Ζωντανές μαρτυρίες»

έκλεισε την Ημερίδα με έναν πολύ πρωτότυπο τρόπο. Αφού μίλησε διεξοδικά για το έθιμο του Καλόγερου, όπως μεταφέρθηκε από το χωριό Κωστί στη Μελίκη,  και όπως θα το δουν αύριο να πραγματοποιείται όσοι θα το παρακολουθήσουν, λειτούργησε διαδραστικά παρουσιάζοντας τρεις από τους αυριανούς πρωταγωνιστές του, με  επικεφαλής τον εντυπωσιακά αειθαλή του 92χρονο κ. Θανάση!

Δίπλα του ο γιατρός Θανάσης Κοπατσάρης, αυριανή Βάβω και η τρίτη γενιά ο Θοδωρής Καλοστέφανος.

Και ο Γιώργης Μελίκης κατέληξε λέγοντας:

“Κάνουμε κάτι που το περιμένουμε μια ολόκληρη χρονιά. Και το βιώνουμε τόσο έντονα, που δεν μπορούμε να περιγράψουμε τα συναισθήματά μας!”

Η Ημερίδα έκλεισε με μεταπτυχιακό φοιτητή της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ,που δήλωσε πως γι αυτόν το έθιμο που παρακολούθησε πέρυσι ήταν μια από τις δυνατότερες εμπειρίες.

Τη λήξη των εργασιών επισφράγισε πανηγυρικό δείπνο.

Φωτογραφίες: faretra.info