Catch(19)22 – Μικρασιατική Καταστροφή: Δράση ατμοσφαιρική & πρωτοποριακή δίπλα στους Βασιλικούς Τάφους των Αιγών
Ειπώθηκαν πολλά, πριν πραγματοποιηθεί, για τη δράση Catch(19)22, ενταγμένη στον θεσμό “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός. Περίμενες να δεις πώς ένα τόσο φιλόδοξο τόλμημα θα έπαιρνε σάρκα και οστά και πώς θα μπορούσε να συνδέσει το μεγαλείο και την πτώση του Μακεδονικού Ελληνισμού με τη Μικρασία και την Καταστροφή της, που μας χωρίζουν 100 χρόνια απ’ αυτήν.
Απορία και κάποια επιφύλαξη για το αποτέλεσμα ήταν τα κυρίαρχα συναισθήματα μέχρι την είσοδο στον αύλειο χώρο των Μακεδονικών Τάφων.
Και εκείνο, που πρώτο οι αισθήσεις συνέλαβαν, στην είσοδο της βαριάς καγκελόπορτας, ήταν οι ήχοι… Κάποιο σαντούρι ή ούτι, έκλαιγε μαζί με μια φωνή που αφηγούνταν. Υποβλητικοί φωτισμοί σε οδηγούσαν σ’ ένα τοπίο παραμυθένιο, όπου τα δέντρα της αυλής ντύνονταν με χρώματα.
Εικόνες χαράς σε υποδέχονταν, αν βάδιζες από τα αριστερά, προς τα δεξιά, κάνοντας έναν κύκλο, όπου νεαρές κοπέλες ντυμένες όπως τότε, έκαναν “ζιαφέτι”, γλέντι, που συνοδευόταν από παρασκευή γλυκισμάτων. Μας μοίρασαν και συνταγές, κιουνεφές, καζάν ντιπί, συνταγές δεμένες με κόκκινη κλωστή και μέσα ένα κομμάτι από ξύλο κανέλας. Η μυρωδιά της Μικρασίας…
Λίγο πιο εκεί μια κοπέλα στέκεται και στην ποδιά της η φωνή και η εικόνα της γιαγιάς της ζωντανεύουν και μιλούν μέσα από το δικό της σώμα! Ευρηματικό! Η συνέχεια! Όσο κι αν είναι αβάσταχτο. Όλοι κουβαλούμε μέσα μας τους δικούς μας που έφυγαν…
Η μουσική συνεχίζει και προχωράς. Στέκεσαι μπροστά σε μια ξύλινη μικρή κούνια. Η φωνή που ακούγεται λέει: “Η μάνα μου με σαράντισε στο δρόμο για την προσφυγιά..”, έτσι απλά και τραγικά…
Λίγο πιο πέρα έχεις μπει πια στο παρόν της δράσης. Ενσωματώνεσαι. Ένα ζευγάρι νέων προσπαθεί να ξεφύγει από τη μοίρα του πολέμου που το σφράγισε, μα δεν μπορεί. Εκείνη ζει δυο χρόνια μόνη στο Σεβντίκιοϊ κι εκείνος πολεμά στο μικρασιατικό μέτωπο. Οι σκιές τους αγωνίζονται να σμίξουν, μα δεν τα καταφέρνουν. Η παραπομπή στο θέατρο σκιών απόλυτα πετυχημένη.
Δυο δέντρα φορτωμένα καημούς μιλούν δακρύζοντας. Πάνω τους ρούχα σκισμένα, κουρέλια ονείρων ή ανεπίδοτα γράμματα…
Είσοδος στο Μουσείο των Αιγών. Στους Βασιλικούς Τάφους. Αναρωτιέσαι γιατί τάχα πρέπει να περάσεις κι από κει.
Στην είσοδο, καθώς κατηφορίζεις, μια γυναίκα με μια βαλίτσα στέκεται λυγισμένη από το βάρος του πολέμου, της προσφυγιάς και της μοίρας, ακίνητη. Προχωρείς. Τα εκθέματα σε περιμένουν στο μισοσκόταδο υποβλητικά. Φως και σκοτάδι. Ζωή και θάνατος. Ένας χαμένος πολιτισμός στο σκοτάδι 2.500 περίπου χρόνων λαμποκοπά στο φως… Η πανοπλία του Φιλίππου, το αστραφτερό στεφάνι που στόλιζε τότε το νεκρό κεφάλι του, η ολόχρυση λάρνακα που αυτή ζει και θα ζει, ενώ εκείνος όχι, τα σκεύη της ευωχίας που θα τον συνόδευαν στην άλλη ζωή… Ο τάφος του με τους κίονες να υψώνονται περήφανοι θέλοντας να νικήσουν το θάνατο…
Ματαιότητα ή αθανασία; Που είναι τα όρια του μεγαλείου και πού της παρακμής;
Βγαίνεις με άλλα συναισθήματα από μέσα. Στην έξοδο η γυναίκα με τη βαλίτσα τώρα γονάτισε και την αγκάλιασε. Κλαίει ή αποκοιμήθηκε; “Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν…”Ο Μικρασιάτης Σεφέρης κάνει τον πόνο και τη νοσταλγία ποίηση.
Συνεχίζεις έξω, κάνοντας τον κύκλο προς τα δεξιά.
Φωτιές υψωμένες, εικαστική κατασκευή που μπορεί να είναι και λόγχες, κατακόκκινες στο μισοσκόταδο. Φωνές ακούγονται να αφηγούνται. Μια άγκυρα ριζωμένη στη γη. Από πάνω, στο βάθος η τούμπα των τάφων. Παρουσία και απουσία…
Στο απόλυτο σκοτάδι μια… αλατιέρα(!) φωτισμένη μιλάει. Σε βλέπει που κοντοστέκεσαι και σου ζητά να πλησιάσεις. Μιλά για τα καθημερινά που χάθηκαν μέσα στη δίνη του πολέμου… Μα πώς γίνεται; Σύλληψη και πραγμάτωση της ιδέας εντυπωσιακή!
Λίγο πιο πέρα εκείνη, Πόντια, δουλεύει σκληρά στα χωράφια, ή πουλάει στο παζάρι ζαρζαβατικά και φρούτα. “Εκείκα, πούλι μ’, εδούλεψα πολύ σκληρά…” Στο έδαφος καρφωμένο το υνί, όπως ο πόνος στην καρδιά της προσφυγιάς..,
Και πιο πέρα το όνειρο. Ασπροντυμένα κορίτσια χορεύουν θυμίζοντας την “Άνοιξη” του Μποτιτσέλι. Αρμονία και λάμψη της νιότης… Είναι τάχα το τότε, πριν την Καταστροφή ή είναι το τώρα της ανέμελης νιότης που δεν υποψιάζεται, που δεν φοβάται; Δε σε νοιάζει. Προχωρείς. Έτσι είναι τα νιάτα σ’ όλες τις εποχές, ανυποψίαστα…
Και καταλήγεις στην τελευταία εικόνα. Πλέκει και μονολογεί. Είναι νέα. Είναι η τελευταία γενιά της Προσφυγιάς, Κόκκινο το νήμα της. Συλλογιέται τη γιαγιά της, εκείνην που μόνο σκούρα χρώματα διάλεγε για να πλέξει. Εκείνην που δεν μπορούσε να μάθει τα ελληνικά. Ήρθε από πολύ μακριά. Φορτωμένη στάχτες κι αποκαΐδια, πως να χρησιμοποιήσει το κόκκινο; Πώς να ταξιδέψει στη χαρά; Η εγγονή της όμως θα ήθελε να της δώσει ένα κόκκινο κουβάρι, και μ’ αυτό να ταξιδέψει στην ομορφιά του χθες. Να ξεχάσει το κόκκινο του αίματος…
Αυτό το κόκκινο κουβάρι που κρατούσε η Αθηνά Χατζηαθανασίου στα χέρια της και κάθε τόσο το έριχνε στη γη χαράζοντας δρόμους, (θέλεις ελπίδας,θέλεις μνήμης, θέλεις αναστοχασμού για το τι είναι πατρίδα;), αυτό το κόκκινο κουβάρι έδενε και την Ιστορία με την Τέχνη σε μια δράση που με δυο λέξεις θα μπορούσε να την χαρακτηρίσει κανείς ατμοσφαιρική και πρωτοποριακή…
Η Αθηνά Χατζηαθανασίου και η εταιρεία CALD, μέσα από την οποία αποφάσισε να υλοποιήσει τα καλλιτεχνικά της όνειρα, κατάφεραν κάτι πολύ δύσκολο, που πραγματικά εντυπωσίασε όσους είχαμε την τύχη να το παρακολουθήσουμε!
Φωτογραφίες: faretra.info
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Σκηνοθεσία – Δραματουργική Επεξεργασία – Συντονισμός Καλλιτεχνικών
εργαστηρίων: Αθηνά Χατζηαθανασίου
Κείμενα – Δραματουργική Επεξεργασία: Σοφία Γουργουλιάννη
Κίνηση: Αφροδίτη Γεωργιάδου
Σκηνικά-Κοστούμια: Ευγενία Βησσαρίου
Φωτισμοί: Γιάννης Ζέρβας
Κατασκευές σκηνικών: Τηλέμαχος Χατζηαθανασίου
Επιμέλεια βίντεο: Νάλια Ζήκου
Γραφιστική επιμέλεια: Εύα Λαμπάρα
Performers: Ευγενία Βησσαρίου, Γιάννης Ζέρβας, Άντα Κουγιά, Παναγιώτα
Χαϊδεμένου, Αθηνά Χατζηαθανασίου
Ακούγονται οι φωνές των: Μάνιας Παπαδημητρίου, Γιώργου Γιαννακάκου
Συμμετέχουν στις δράσεις: Μαθητές του 1ου Γυμνασίου Βέροιας (Φιλίππειο), Μέλη ερασιτεχνικών θιάσων της περιοχής
*Ευχαριστούμε τον κ. Γιώργο Κοτζαερίδη για την παραχώρηση της προσωπικής του συλλογής – ψηφιακό υλικό, αντικείμενα υλικού πολιτισμού και μαρτυρίες.
Με την υποστήριξη της ΚΕΠΑ και του ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας
