Ηλίας Γιαννακόπουλος: Κριτήριο Αξιολόγησης (11) στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Γ΄ Λυκείου (Επιτυχία)

Στη στήλη αυτή η faretra θα δημοσιεύει κάθε εβδομάδα (Δευτέρα και Πέμπτη) Κριτήρια Αξιολόγησης στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του συνεργάτη μας Ηλία Γιαννακόπουλου, φιλολόγου – συγγραφέα. Φιλοδοξούμε η στήλη αυτή να αποτελέσει σημαντικό βοήθημα για μαθητές και φιλολόγους στο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας που αποτελεί και τον αναγκαίο όρο για την εισαγωγή στα Α.Ε.Ι. Η παρουσία του μαθήματος και στα τέσσερα πεδία αισθητοποιεί και την αξία – βαρύτητά του. Στόχος αυτών των δημοσιευμάτων είναι να εμπλουτίσουν οι νέοι το λεξιλόγιό τους αλλά και τους κώδικες ερμηνείας της πραγματικότητας με την ποικιλία και την θεματολογική πρωτοτυπία των κριτηρίων αξιολόγησης.

far

——————–

Ηλίας Γιαννακόπουλος

 ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Η διαλεκτική της Επιτυχίας

1. Μιλώντας για επιτυχίες θα πρέπει αρχικά να τις κατατάξουμε σε ατομικές, που μπορεί να είναι οικονομικές, επαγγελματικές, επιστημονικές, πολιτικές ή κοινωνικές, και σε συλλογικές, που αφορούν το κοινωνικό, ευρύτερο ή στενότερο, σύνολο. Στη δεύτερη περίπτωση μιλάμε για επιτεύγματα τα οποία αποτελούν «αντικείμενα», στοιχεία του πολιτισμού.

2. Πρέπει να σημειώσουμε εξαρχής ότι η επιτυχία είναι στοιχείο προοπτικής, αποτελεί επιδιωκόμενο σκοπό, αποτελεί στόχο της ζωής κάθε ανθρώπου. Στα πλαίσια μιας ανταγωνιστικής κοινωνίας, ή οποιασδήποτε τέλος πάντων κοινωνίας, ο άνθρωπος αγωνίζεται για να πετύχει κάτι, να παρουσιάσει κάτι, για να κάνει έτσι λίγο ή πολύ έντονη την παρουσία του. Βέβαια οι επιτυχίες κάθε ανθρώπου είναι ανάλογες με τις δυνάμεις του, αφού θεωρούμε ότι καθένας φτάνει τόσο ψηλά όσο είναι το ύψος των δυνάμεών του (αν και αυτό δεν ισχύει πάντα).

3. Οπωσδήποτε η επιτυχία, είτε στα ανταγωνιστικά πλαίσια είτε σε προσωπικό επίπεδο – κι εδώ υποσυνείδητα μπορεί το άτομο να λειτουργεί ανταγωνιστικά – είναι ταυτισμένη με το «εγώ» ή το «εμείς» και αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι φιλοδοξίες είναι ένα με τη ζωή του ανθρώπου, και αντίστροφα, άνθρωπος χωρίς φιλοδοξίες δεν απέχει πολύ απ’ την πεζότητα.

4. Σημειώσαμε ήδη πως η επιτυχία είναι σκοπός επιδιωκόμενος. Κάθε επιτυχία ξεκινάει από ένα σκοπό, μια ιδέα, ένα στόχο. Αλλά για να υλοποιηθεί χρειάζεται θέληση, δύναμη, αγώνας, αλλά και μεθοδικότητα, μαχητικότητα, ώσπου να επιτευχθεί ο σκοπός. Φυσικά οι στόχοι της ζωής είναι πολλοί και όχι ένας.

5. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι δε χρειάζεται μόνο φαντασία για τη σύλληψη των ιδεών (πολλές φορές μόνο η σύλληψη ενός σκοπού δεν είναι αρκετή), αλλά και θέληση, ισχυρή βούληση, για να αντιπαλέψουμε τα πιθανά εμπόδια ή τις αντιξοότητες, γιατί η «η ζωή δεν είναι δρόμος στρωμένος με ροδοπέταλα». Πέρα, λοιπόν, απ’ την ψυχική φρεσκάδα και την ικανότητα να θέτουμε στόχους, αλλά και να τους ανανεώνουμε, χρειάζεται η συμμετοχή και άλλων παραγόντων και κύρια πνευματικών. Βλέπουμε, λοιπόν, πως για την επίτευξη ενός στόχου απαιτείται η συμμετοχή της όλης προσωπικότητας του ανθρώπου. Αλλά και πέρα από τη φαντασία, τη βούληση και τη νόηση, απαιτούνται και άλλα στοιχεία, είτε αυτά έχουν σχέση με προσωπικά, συναισθηματικά και ψυχικά χαρακτηριστικά (ενθουσιασμός, αισιοδοξία, θάρρος) είτε έχουν σχέση με το χειρισμό καταστάσεων ή την αντιμετώπιση προσώπων.

6. Αλλά, όμως, πέρα απ’ τις θετικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η επιτυχία, μπορεί να έχει και αρνητικές, ιδιαίτερα όταν οδηγεί στην υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων μας, όταν οδηγεί στην έπαρση και την αυτοπροβολή, την υπεροψία ή την αλαζονεία. Εύκολα ο άνθρωπος μπορεί να χάσει την αίσθηση του μέτρου και τη σωφροσύνη. Μπορεί να οδηγηθεί στη ματαιοδοξία, που σημειωτέο δεν είναι γνώρισμα των ανεγκέφαλων, αλλά και των ανθρώπων που ξεχωρίζουν, με αποτέλεσμα η σπουδαιοφάνεια να αποτελέσει βίωμα και στόχο. Ιδιαίτερα η επιτυχία, η απροσδόκητη, κάνει τον άνθρωπο να επαίρεται και να συμπεριφέρεται υπεροπτικά. Σύμφυτο σ’ αυτές τις καταστάσεις όχι μόνο η αποφυγή των άλλων, αλλά και η τάση της απαξίωσης, η τάση να υποβιβάζουμε τους άλλους, με σκοπό την προσωπική μας προβολή.

7. Πέρα, όμως, από μια πιθανή υπερεκτίμηση των δυνάμεών μας, που εύκολα, όπως εικάζει κανείς, μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχίες, η επιτυχία ή οι επιτυχίες μπορούν να οδηγήσουν και στην επιδίωξη της επιτυχίας με κάθε μέσο. Και αυτή η τακτική οδηγεί στην κοινωνική σύγκρουση ή την υποκρισία, ή ακόμα τη χρήση δόλιων μέσων, με επικάλυμμα ίσως μια πλαστή ευγένεια, που αργά ή γρήγορα οδηγεί σε μια ηθική αναστάτωση, σ’ έναν άνευ προηγουμένου ηθικό εκτραχηλισμό.

8. Αλλά και σε μια άλλη κατάσταση μπορεί να οδηγήσει η επιτυχία που γίνεται μοναδικός σκοπός, «σύνδρομο» της ζωής. Χωρίς να σημαίνει ότι όποιος βάζει την επιτυχία σα στόχο την επιδιώκει πάντα με μέσα αθέμιτα, η επιτυχία που γίνεται αυτοσκοπός, μπορεί να οδηγήσει στην ψυχική φθορά, το άγχος και την αγωνία. Εδώ, λοιπόν, ισχύει αυτό που λέγεται ότι «ο άνθρωπος πρέπει να είναι ολιγαρκής όχι μόνο στις απαιτήσεις του, αλλά και στις πραγματοποιήσεις του».

9. Αλλά και η αποτυχία, όπως και η επιτυχία, μπορούν να έχουν θετικά αποτελέσματα, ιδιαίτερα όταν οδηγούν στην αυτεπίγνωση, τον αυτοέλεγχο, την αυτοκριτική. Όταν εν πάση περιπτώσει κάνουν τον άνθρωπο ικανό να ελέγχει τις αντικειμενικές αντιξοότητες, αλλά και τις υποκειμενικές αδυναμίες. Πηγή μάθησης, εμπειρία, αποτελεί η αποτυχία για τον άνθρωπο. Και η εμπειρία αυτή δεν συνίσταται μόνο στο πρακτικό μέρος, στην δυνατότητα να είσαι πιο προσεχτικός, αλλά και στο ότι προετοιμάζει τον άνθρωπο για μελλοντικές αποτυχίες, για τα απρόοπτα της ζωής. Έτσι, λοιπόν, φαίνεται πως οι αποτυχίες αποτελούν απαραίτητες εμπειρίες, γιατί προετοιμάζουν ψυχολογικά τον άνθρωπο, τον ισχυροποιούν, για να δεχτεί αργότερα πιθανά χτυπήματα της ζωής. Αντίθετα, ο άπραγος παραδίνεται αμαχητί στη συντριβή. Πέρα, όμως, απ’ αυτό, πολλές φορές η αποτυχία προσγειώνει, οδηγεί στη σεμνότητα και τη σύνεση.

10. Αλλά, μια αποτυχία μπορεί, επίσης, να οδηγήσει στην επαναδραστηριοποίηση, την εντατικοποίηση των προσπαθειών. Αντίθετα, η επιτυχία που οδηγεί στην αδρανοποίηση, την επανάπαυση είναι αρνητική.

11. Αλλ’ ας έρθουμε τώρα στις αρνητικές επιπτώσεις της αποτυχίας. Η αποτυχία όταν οδηγεί στην απαισιοδοξία, την απελπισία, όταν σημαίνει ηθική και ψυχική συντριβή, είναι ιδιαίτερα ολέθρια, όπως, επίσης, η αποτυχία που οδηγεί στην απραξία. Ενώ η αποτυχία πολλές φορές ενδυναμώνει τον άνθρωπο, είναι πηγή ζωής και αντοχής, υπάρχουν περιπτώσεις που οδηγεί στον όλεθρο. Όταν, λοιπόν, η αποτυχία παρασύρει τον άνθρωπο, όταν τον οδηγεί σε νόθες λύσεις, ποτό, χαρτί, ή την ασωτία, έρχεται σαν εξολοθρευτής της ζωής. Στις τέτοιες αποτυχίες φαίνεται η αντοχή και ο χαρακτήρας του ανθρώπου. «Να δέχεσαι με μέτρο τις ευχαριστήσεις, λέει ο Ισοκράτης, αλλά και τις δύσκολες καταστάσεις».(Αθ. Κιτσάκης)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Η φιλοδοξία

1. Η φιλοδοξία ως ανθρώπινη ιδιότητα παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζωή μας. Είναι μια δύναμη που πηγάζει από το εσωτερικό του ανθρώπου και μπορεί να επιφέρει θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα. Έχει ιδιαίτερη σημασία για την κοινωνική οργάνωση, γιατί χρησιμοποιείται σαν μοχλός από τον άνθρωπο, για να πετύχει τους διάφορους στόχους του. Δεν υπάρχει άνθρωπος στη γη χωρίς φιλοδοξία.

2. Η αγάπη της δόξας, δηλαδή της φήμης, είναι ένας πρώτος ορισμός. Καλύτερα μπορούμε να πούμε πως είναι η βαθιά έφεση του ανθρώπου για κοινωνική προβολή, για κοινωνική αναγνώριση. Αυτός είναι ο πυρήνας της φιλοδοξίας καθώς και η ερμηνεία της. Η επιθυμία του ανθρώπου να ξεχωρίσει, να διακριθεί με θεμιτά μέσα από τους συνανθρώπους του τον οπλίζει με μια δύναμη ισχυρή, αφού πρόκειται για μια ορμή με πλατιά ψυχολογική θεμελίωση. Έτσι περίπου μπορούμε να σκιαγραφήσουμε την υφή της και την αιτιολογία της.

3. Η επίτευξη, λοιπόν, οποιουδήποτε στόχου από τον άνθρωπο εξαρτάται ως ένα βαθμό από τη δύναμη της φιλοδοξίας του. Ώστε μπορούμε να δεχτούμε την ύπαρξη μιας κλιμάκωσης στην ένταση αυτής της κινητήριας δύναμης του ανθρώπου. Άλλοι, εκφράζοντας το ίδιο πράγμα διαφορετικά, μιλάνε για την ύπαρξη πολλών φιλοδοξιών, βασικά, όμως, εννοούν την ύπαρξη μιας ορμής, που παίρνει διάφορες μορφές κάθε φορά, ανάλογα με τον στόχο προς τον οποίο κατευθύνει το άτομο. Είτε έτσι είτε αλλιώς, πρόκειται για μια ώθηση, για μια ψυχική παρακίνηση. Μπορούμε να ισχυριστούμε πως η φιλοδοξία είναι μια πείνα της δόξας, δηλαδή πως έχει τη δύναμη μιας βιολογικής λειτουργίας και πώς γι’ αυτό και τα αποτελέσματα που προκαλεί είναι ανάλογης έκτασης και έντασης.

4. Μόνο αν δεχτεί κανείς όλα τα παραπάνω, μπορεί να ερμηνεύσει τον ρόλο που παίζει ή που μπορεί να παίξει η φιλοδοξία, όπως περιγράφηκε ως τώρα, ως μια δημιουργική δηλαδή δύναμη, που βοηθά το άτομο να πραγματώσει υψηλούς στόχους στη ζωή του, που απαιτούν μακροχρόνιο κόπο. Στην περίπτωση αυτή με βοηθό τον ερεθισμό που προέρχεται από την επιθυμία της κοινωνικής αναγνώρισης κινητοποιεί στο άτομο πολλές του ψυχικές δυνάμεις, για να πραγματοποιήσει τους σκοπούς του. Δεν λογαριάζει τον κόπο, εργάζεται ασταμάτητα, θυσιάζει προσωρινές προσωπικές ανέσεις μπροστά στα μελλοντικά σχέδιά του, αποκτά αυξημένη αντοχή, επιμονή και υπομονή, διαθέτει μεγάλο μέρος του χρόνου του, μελετά, μαθαίνει, παράγει επομένως έργο ποιότητας με πολλές προοπτικές να αναγνωριστεί δημόσια και να επαινεθεί η προσφορά του.

5. Έτσι, εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε τα αγαθά αποτελέσματα που μπορούν να προκύψουν για το κοινωνικό σύνολο και γενικάγια την πρόοδο του πολιτισμού. Τα πιο σημαντικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας, σ’ όλη την ιστορική πορεία της, ως ένα μεγάλο βαθμό οφείλονται και στις φιλοδοξίες ορισμένων προικισμένων ατόμων, που θυσιάστηκαν κυριολεκτικά πολλές φορές, για να πετύχουν να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους, που ήταν ανακαλύψεις, εφευρέσεις, λύσεις προβλημάτων, καλλιτεχνικές δημιουργίες κ.τ.λ.

6. Έχουμε, όμως, και την αντίθετη όψη. Η φιλοδοξία, όταν είναι υπέρμετρη, όταν μεθάει το άτομο με το όραμά της και χάνει την αίσθηση του μέτρου, τότε οδηγεί ασφαλώς στην καταστροφή. Συνεπαρμένος ο άνθρωπος από τον έπαινο «του δήμου», χρησιμοποιεί αθέμιτα μέσα σε βάρος των συνανθρώπων του, δε λογαριάζει ηθικούς φραγμούς, κολακεύει, απειλεί, υπόσχεται ασύστολα, θυσιάζει ανάπαυση και υγεία, κυριεύεται από το άγχος∙ δεν μπορεί τελικά να χαρεί ούτε τις επιτυχίες του και χάνει την ψυχική του ισορροπία∙ η άμετρη φιλοδοξία, που γίνεται τελικά πάθος, συσκοτίζει το μυαλό του ανθρώπου, τον κάνει να χάσει την αίσθηση της πραγματικότητας και των δυνατοτήτων του και τον ωθεί σε ανέφικτους στόχους, που για να τους πραγματοποιήσει αναλώνεται άδικα, χωρίς αποτέλεσμα∙ φθείρεται και φθείρει, κουράζεται και κουράζει, αποτυχαίνει, καταστρέφεται και καταστρέφει. Αυτοκαταστρέφεται, λοιπόν, ο αχαλίνωτα φιλόδοξος, αλλά και παρασέρνει στην καταστροφή του στενούς συνεργάτες, φθείρει θεσμούς και συνειδήσεις, αποδιοργανώνει το περιβάλλον του, γίνεται δύναμη καταλυτική, αντικοινωνική και αντιανθρωπιστική, καθώς κουβαλάει μέσα του τον άναρχο εγωισμό και τον αριβισμό.

7. Η φιλοδοξία, λοιπόν, αυτή η ορμή του ανθρώπου για κοινωνική προβολή και αναγνώριση, μπορεί, σαν μια ισχυρή ανθρώπινη δύναμη που είναι, να οδηγήσει τον άνθρωπο σε επιτυχία ή καταστροφή, ανάλογα με το πώς θα τη χειριστεί τελικά. Το μυστικό της σωστής ή λανθασμένης χρησιμοποίησής της το κρατά το κάθε άτομο αποκλειστικά μόνο του. Αυτό και μόνο μπορεί να την μετατρέψει σε ευλογία ή σε κατάρα, για τον εαυτό του και για τους άλλους. (Δημοσίευμα)

 ΚΕΙΜΕΝΟ 3

«Το δικαίωμα στην αποτυχία»

1. Η ανάγκη, η επιθυμία να πετυχαίνει ο άνθρωπος τους στόχους του, να νιώθει επιτυχημένος μέσα στην κοινωνική ομάδα στην οποία ζει, είναι φυσική, γενετική θα ‘λεγα, ανάγκη του ανθρώπου, που θεμελιώνεται πάνω στο «τραύμα της γέννησης» ή το «σύνδρομο της μειονεξίας» κατά τον Άντλερ. Με την επιτυχία, από τα παιδικά κιόλας χρόνια, θεμελιώνεται η εμπιστοσύνη προς εαυτόν, η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμησή του. Μέσα από την ποιοτική και ποσοτική αναλογία της σχέσης Επιτυχία – Αποτυχία, οργανώνεται ένα καλά δομημένο και συνεκτικό «Εγώ» ή αντίθετα ένα ευάλωτο και εύθραυστο ψυχικό όργανο, που στην πρώτη δυσκολία κλονίζεται και καταρρέει.

2. Όταν η ανάγκη της επιτυχίας υπηρετείται με φυσικούς όρους και τρόπους, κινητοποιεί γόνιμα τις δυνάμεις μας και συμβάλλει στην ατομική και ομαδική πρόοδο, μέσα σε ένα κλίμα «φυσικής άμιλλας», που όχι μόνο δεν είναι βλαπτική αλλά είναι αναγκαία για κάθε εξέλιξη.

3. Όταν το πλαίσιο της δράσης είναι ανθρώπινο, η επιτυχία δεν γίνεται αυτοσκοπός, δεν δημιουργεί οίηση. Και η αποτυχία γίνεται αποδεκτή, αποδεικνύεται χρήσιμη. Αν πρέπει να υπάρχει «το δικαίωμα στην οκνηρία», όπως λέει ο Λαφάργκ, έτσι νομίζω θα έπρεπε να υπάρχει και «το δικαίωμα στην αποτυχία». Αυτό το δικαίωμα μάς συμφιλιώνει με τους φόβους και τις αδυναμίες μας. Μάς επιτρέπει να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας όπως είναι, χωρίς ρετουσαρίσματα και απονενοημένες εξιδανικεύσεις. Μάς χαλαρώνει∙ μάς εξοικειώνει με τους άλλους στο ότι και εκείνοι είναι το ίδιο φοβισμένοι και τρωτοί. Και παρ’ όλες τις «επιτυχίες» και την έπαρσή τους, στο βάθος ξέρουν την αλήθεια, τι τραύματα και τι ματαιώσεις κρύβουν.(«Ελευθεροτυπία»)

ΚΕΙΜΕΝΟ 4

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

«Γιατί βαθιά μου δόξασα»

(Ο Σικελιανός στο δοξαστικό αυτό ποίημα βιώνει ένα μυστικό συναίσθημα χαράς και αλληλεγγύης. Η συναισθηματική του αυτή διάθεση ενδυναμώνει την υψηλή ποιητική του πνοή και τον συμφιλιώνει ακόμα και με τον ακαταμάχητο εχθρό του ανθρώπου, το θάνατο. Το ποίημα δημοσιεύτηκε το 1938).

1. Γιατί βαθιά μου δόξασα και πίστεψα τη γη

2. και στη φυγή δεν άπλωσα τα μυστικά φτερά μου,

3. μα ολάκερον ερίζωσα το νου μου στη σιγή,

4. να που και πάλι αναπηδά στη δίψα μου η πηγή,

5. πηγή ζωής, χορευτική πηγή, πηγή χαρά μου…

6. Γιατί ποτέ δε λόγιασα το πότε και το πώς,

7. μα εβύθισα τη σκέψη μου μέσα στην πάσαν ώρα,

8. σα μέσα της να κρύβονταν ο αμέτρητος σκοπός,

9. να τώρα μου, η καλοκαιριά τριγύρα μου είτε μπόρα,

10. λάμπ’ η στιγμή ολοστρόγγυλη στο νου μου σαν οπώρα,

11. βρέχει απ’ τα βάθη τ’ ουρανού και μέσα μου ο καρπός!…

12. Γιατί δεν είπα: «Εδώ η ζωή αρχίζει, εδώ τελειώνει…»

13. μα «Αν είν’ η μέρα βροχερή, σέρνει πιο πλούσιο φως…

14. μα κι ο σεισμός βαθύτερη τη χτίση θεμελιώνει,

15. τι ο ζωντανός παλμός της γης που πλάθει είναι κρυφός…»

16. να που, ό,τι στάθη εφήμερο, σα σύγνεφο αναλιώνει,

17. να που κι ο μέγας Θάνατος μου γίνηκε αδερφός!…

(Α. Σικελιανός, «Λυρικός βίος»)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄

Α1.Δώστε συνοπτικά τις αρνητικές επιπτώσεις της επιτυχίας (Κ.1). (90 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β΄

Β1.Γράψτε τη λέξη Σωστό ή Λάθος στο τέλος των προτάσεων του Κ.2:

α. Πηγή της απαισιοδοξίας είναι η επιθυμία για κοινωνική προβολή.

β. Η φιλοδοξία είναι μία ορμή που εκδηλώνεται με μία συγκεκριμένη μορφή.

γ. Η φιλοδοξία συμβάλλει στη δημιουργία έργου ποιότητας.

δ. Η φιλοδοξία όταν υπερβεί το μέτρο κινείται στα πλαίσια της ηθικής.

ε. Ο τρόπος χρησιμοποίησης της φιλοδοξίας είναι αποκλειστικά προσωπική υπόθεση.

Μονάδες 10

Β2α.Δώστε συνοπτικά τη βασική θέση της §3 του Κ.3. Σχολιάστε με συντομία την αποτελεσματικότητα ως τεχνικής των: α. Επίκληση στην αυθεντία, β. Τη χρήση του α΄ Πληθυντικού και γ. Των πολλών ρημάτων («Αυτό…κρύβουν»).

Μονάδες 9

β. Ο συγγραφέας στην §6 του Κ.2 για την αρνητική συνεισφορά της φιλοδοξίας χρησιμοποιεί και την ανάλογη τεχνική – τρόπο πειθούς. Να τον επισημάνετε και να αναλύσετε τα επί μέρους στοιχεία του και την αποτελεσματικότητά του.

Μονάδες 6

Β3.Να βρείτε τόσο στο Κ.1, §3 όσο και στο Κ.2, §3 τη σχέση επιτυχίας και φιλοδοξίας. Να τη σχολιάσετε.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ΄-Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Ποια όψη της ζωής αναδεικνύει περισσότερο ο ποιητής και γιατί; Να επισημάνετε δύο κειμενικούς δείκτες και να αναλύσετε το ρόλο τους.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ΄ – Έ Κ Θ Ε Σ Η

Υποθέστε ότι εκπροσωπείτε το σχολείο σας στην ημερίδα που διεξάγεται στο πνευματικό κέντρο του δήμου σας με θέμα «Νέοι και Επιτυχία». Στην  ομιλία σας επιχειρηματολογείτε: α. Υπέρ της θετικής συμβολής της επιτυχίας στη ζωή του νέου και β. Για τα αρνητικά που μερικές φορές συνοδεύουν την επιτυχία.

Μονάδες 30

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄– Περίληψη

Ο συγγραφέας καταγράφει τις αρνητικές επιπτώσεις της επιτυχίας. Αρχικά προβάλλει ως συνέπειες την υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων που συντείνει στην αλαζονεία, στην υπέρβαση του μέτρου και στη ματαιοδοξία. Αυτή η υπεροψία καλλιεργεί την υποτίμηση – απαξίωση των άλλων. Στη συνέχεια τονίζει ως συνέπεια τη χρήση αθέμιτων μέσων για την επιτυχία, στοιχείο που επιφέρει την ηθική έκπτωση του ανθρώπου. Επιλογικά σημειώνεται ως αρνητικό στοιχείο της επιτυχίας η αναγωγή της σε αυτοσκοπό και αντιπροτείνει την ολιγάρκεια.

ΘΕΜΑ Β΄

Β1.α.Σ(«Καλύτερα…αναγνώριση», §2),β.Λ(«Άλλοι…άτομο», §3),γ.Σ(«Δεν λογαριάζει…προσφορά του», §4), δ.Λ(«Συνεπαρμένος….άγχος», §6), ε.Σ («Το μυστικό…μόνο του», §7).

Β2α.Στην §3 του Κ.3 καταγράφεται η θετική πλευρά της αποτυχίας. Το άτομο, δηλαδή, μπορεί να διδαχτεί από την αποτυχία, να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του και να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα του εαυτού του. Σε ένα άλλο επίπεδο η επιτυχία βοηθά το υποκείμενο να επικοινωνήσει ειλικρινέστερα με τους συνανθρώπους του κυριαρχώντας πάνω στο φόβο τους. Η βασική θέση υποστηρίζεται με τους ανάλογους κειμενικούς δείκτες και τεχνικές.

Αρχικά χρησιμοποιείται η τεχνική της «Επίκλησης της αυθεντίας» και ειδικότερα συγκεκριμένης θέσης του Λαφάργκ «Το δικαίωμα στην Οκνηρία». Με την τεχνική αυτή θεμελιώνει πειστικότερα τη θέση για την θετική πλευρά της αποτυχίας στη ζωή του ανθρώπου. Η γνώμη μιας αυθεντίας προσθέτει πάντα κύρος στη θέση εκείνου που τη χρησιμοποιεί ως ενισχυτικό στοιχείο. Το α΄ Πληθυντικό («μας») δηλώνει την καθολικότητα του φαινομένου και προσθέτει στο λόγο ζωντάνια, παραστατικότητα και αμεσότητα. Στο «μας» ο αναγνώστης διαβλέπει την προσωπική του περίπτωση ως βίωμα θετικό από μία αποτυχία. Τα ρήματα – συμφιλιώνει, αποδεχόμαστε, χαλαρώνει, εξοικειώνει – προσδίδουν υφολογική ζωντάνια, ενέργεια και παραστατικότητα. Καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θετικών αποτελεσμάτων της αποτυχίας. Το ενδιαφέρον του αναγνώστη εστιάζεται στα θετικά στοιχεία που προκύπτουν από την σωστή διαχείριση της αποτυχίας και ιδιαίτερα στον ψυχολογικό τομέα.

β.Η προβολή των αρνητικών παρενεργειών της φιλοδοξίας πραγματώνεται κι από τον ανάλογο τρόπο πειθούς, την επίκληση στο Συναίσθημα. Προς τούτο χρησιμοποιούνται λέξεις και φράσεις (συγκινησιακή χρήση της γλώσσας) που αποτυπώνουν με ενάργεια το ήθος του φιλόδοξου αλλά και τα αρνητικά που συνοδεύουν την υπέρμετρη φιλοδοξία «αθέμιτα μέσα, δε λογαριάζει ηθικούς φραγμούς, άγχος… πάθος… καταστρέφεται… αποδιοργανώνει». Ωστόσο η καταγραφή αυτών των αρνητικών συνεπειών αγγίζει και τα όρια του τρόπου πειθούς «Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου» αφού προβάλλονται τα αρνητικά της συμπεριφοράς του. Η λεπτομερής καταγραφή και προβολή των στοιχείων βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήσει το μέγεθος της αρνητικής πλευράς της φιλοδοξίας αλλά και του φιλόδοξου. Η λεπτομερής καταγραφή του δυστοπικού τοπίου που υφαίνει η υπέρμετρη φιλοδοξία προκαλούν μία σειρά από αρνητικά συναισθήματα που μάς καθιστούν προβληματισμένους για το ρόλο της χρήσης της φιλοδοξίας.

Β3.Και στις δύο § περιγράφεται η σχέση φιλοδοξίας και Επιτυχίας. Μεταξύ τους υφίσταται μία αιτιοκρατική σχέση με αίτιο τη φιλοδοξία και αποτέλεσμα την Επιτυχία. Αυτό σημαίνει πως η φιλοδοξία ως «πρώτο κινούν» πυροδοτεί την επιθυμία του ανθρώπου για κατάκτηση κάποιου στόχου ή στόχων «Η επίτευξη…φιλοδοξίαςτου». Η απουσία φιλοδοξίας αδρανοποιεί το άτομο, αφού λείπει η εύφλεκτη  ύλη που θα πυροδοτήσει τα υγιή στοιχεία του ανθρώπου (φαντασία, δημιουργικότητα). Έτσι το άτομο χωρίς φιλοδοξίες αδυνατεί να θέσει και να πραγματώσει τους στόχους του και περιπίπτει σε ένα τέλμα «Οι φιλοδοξίες…πεζότητα». Γίνεται, λοιπόν, σαφής η σχέση φιλοδοξίας και Επιτυχίας, αφού βαδίζουν παράλληλα και η μία προϋποθέτει ή συνεπάγεται κατά περίπτωση την άλλη.

 ΘΕΜΑ Γ΄-Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Ο ποιητής στο ποίημα αναδεικνύει την αισιόδοξη πλευρά της ζωής, τη θετική της όψη και την προοπτική που κρύβει για τον άνθρωπο. Πιστεύει, δηλαδή, ακράδαντα πως η ζωή με όλες τις δυσχέρειες ή και απογοητεύσεις που μπορεί να κρύβει θα πρέπει να αντιμετωπίζεται από τον άνθρωπο με αισιοδοξία και θετική διάθεση. Ο ποιητής απορρίπτει το φόβο, τη φυγή και την παραίτηση μπροστά στα τυχόν προβλήματα. Αντίθετα προκρίνει την ενεργητικότητα και την άντληση χαράς ακόμη κι από τις δυσκολίες της ζωής. Τα θετικά της ζωής τον χαροποιούν και δημιουργούν ένα ευνοϊκό πλαίσιο ζωής, ενώ τα αρνητικά τον χαλυβδώνουν και τον κινητοποιούν. Πιστεύει πως η ζωή και με τις δύο εκφάνσεις της συνιστά κίνητρο για αγώνα και προσπάθεια υπέρβασης των εγγενών αρνητικών στοιχείων της ανθρώπινης φύσης. Ο τελευταίος στίχος αποτελεί ένα δοξαστικό για τη νίκη του ανθρώπου έναντι των συναισθημάτων και φαινομένων που υπονομεύουν την ύπαρξή του.

Στο ποίημα υπάρχουν πολλοί κειμενικοί δείκτες που συνδράμουν στην προβολή της βασικής θέσης – μηνύματος του ποιήματος.

Ειδικότερα έντονη είναι η παρουσία του α΄ Ενικού Προσώπου που παραπέμπει σε μία μορφή ομολογίας και αυτο-εξομολόγησης που ενώ εκφράζει το υποκείμενο – το ατομικό Εγώ, κατά βάθος είναι η συλλογική φωνή του ανθρώπινου όντος. Έντονη είναι η παρουσία και ο ρόλος της επανάληψης του «Γιατί». Με αυτήν στοχεύει να αιτιολογήσει την πράξη του – στάση του και να δώσει έμφαση – εξηγήσεις και ερμηνεία στις επί μέρους σκέψεις – συμπεριφορές με τις οποίες πέτυχε να αντλεί χαρά και δύναμη από κάθε στοιχείο της φύσης και της ζωής. [Έντονη είναι και η παρουσία της παρομοίωσης (σα μέσα της να κρύβονταν…) και της μεταφοράς (ολάκερον ερίζωσα το νου μου)].

 ΘΕΜΑ Δ΄ -ΈΚΘΕΣΗ

Υλικό για το θέμα της έκθεσης υπάρχει στο blog ΙΔΕΟπολις,iliasgiannakopoulos.blogspot.com του συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου και ιδιαίτερα στα άρθρα: 1.«Επιτυχία και Ηθική», 2.«Το διπλό πρόσωπο της επιτυχίας», 3.«Φεύγουμε ή παλεύουμε;», 4.«Απαισιοδοξία: Ασθένεια ή ρεαλισμός», 5.«Ουτοπία: Σε κάνει να προχωράς».

 Εναλλακτική

^­Θέμα Β3 «Ο άνθρωπος…πεζότητα» §3, Κ.1). Με ποια επιχειρήματα θα υποστηρίζατε τη θέση αυτή;

^­­Η έμφυτη τάση του ανθρώπου για αναγνώριση – παραδοχή της προσωπικότητάς του γεννά και τρέφει τη φιλοδοξία. Όταν αυτή υπηρετεί ευγενείς σκοπούς συνιστά μία υγιή ατομική και κοινωνική δύναμη. Κι αυτό γιατί κινητοποιεί τις δημιουργικές ικανότητες του ανθρώπου και συντελεί στην κοινωνική πρόοδο. Αντίθετα, όταν αυτή απουσιάζει το άτομο καθίσταται ανενεργό και παθητικό. Συμμορφώνεται με τις επιταγές της καθημερινότητας από όπου απουσιάζει το όραμα, η φαντασία και το όνειρο για κάτι πιο υπερβατικό. Έτσι μένουν αναξιοποίητες και ανέκφραστες οι θετικές πλευρές του ατόμου που αφήνεται στις σειρήνες του εύκολου, του φθηνού και του καθιερωμένου. Επίσης, η απουσία φιλοδοξίας βυθίζει το υποκείμενο στη μετριότητα και στην ακύρωση κάθε επιθυμίας για τελείωση και κοινωνική ανάδειξη. Δρα, δηλαδή, διαβρωτικά στις υγιείς δυνάμεις του ανθρώπου για υπέρβαση του παρόντος και τη δόμηση μιας άλλης ζωής, ικανής να εξασφαλίσει μία άλλη προοπτική για το άτομο και την κοινωνία.  Συμπερασματικά ο άνθρωπος χωρίς φιλοδοξίες είναι ο συμβιβασμένος, ο φοβισμένος, ο συντηρητικός και ο αρνητής της προόδου και της εξέλιξης.

ΙΔΕΟπολις

https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com