Ηλίας Γιαννακόπουλος: Κριτήριο Αξιολόγησης (1) στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Γ΄ Λυκείου (Πόλεμος – Ειρήνη)

Στη στήλη αυτή η faretra θα δημοσιεύει κάθε εβδομάδα (Δευτέρα και Πέμπτη) Κριτήρια Αξιολόγησης στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του συνεργάτη μας Ηλία Γιαννακόπουλου, φιλολόγου – συγγραφέα. Φιλοδοξούμε η στήλη αυτή να αποτελέσει σημαντικό βοήθημα για μαθητές και φιλολόγους στο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας που αποτελεί και τον αναγκαίο όρο για την εισαγωγή στα Α.Ε.Ι. Η παρουσία του μαθήματος και στα τέσσερα πεδία αισθητοποιεί και την αξία – βαρύτητά του. Στόχος αυτών των δημοσιευμάτων είναι να εμπλουτίσουν οι νέοι το λεξιλόγιό τους αλλά και τους κώδικες ερμηνείας της πραγματικότητας με την ποικιλία και την θεματολογική πρωτοτυπία των κριτηρίων αξιολόγησης.

far

————————

Ηλίας Γιαννακόπουλος  / ΙΔΕΟπολις

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Μια ευκαιρία…

1. Ακόμη ο άνθρωπος, το εκπληκτικό αυτό δημιούργημα της ζωής, με τις απεριόριστες δυνατότητες για να μεγαλουργήσει, δεν κατάφερε να ανακαλύψει τη γλώσσα της συνεννόησης και να εκτιμήσει την αξία του υπέρτατου αγαθού της ειρήνης.

2. Και είναι της μοίρας του ανθρώπου ή κάποιας εγκεφαλικής ατέλειάς του να μεταπίπτει από το μεγαλείο στην αθλιότητα, από την υπέρτατη θυσία για τη σωτηρία μιας μόνο ζωής στην ομαδική αλληλοεξόντωση, με μέσα τερατώδους συλλήψεως και φρικιαστικής επινοήσεως, που μπορούν να προκαλέσουν καταστροφές τρομακτικότερες των βιβλικών.

3. Και είναι εκπληκτικό ότι σε ολόκληρο το ζωικό βασίλειο μόνον ο άνθρωπος και ένα είδος αρουραίων, κατά τις μεταξύ τους διαμάχες και συγκρούσεις, αλληλοεξοντώνονται μέχρι θανάτου, τρώει το ένα το άλλο με πλήρη περιφρόνηση του ανεκτίμητου θείου δώρου της ζωής.

4. Την ώρα που οι κάννες του ολέθρου είναι έτοιμες να εκπυρσοκροτήσουν, υπακούοντας στην αφροσύνη των ανθρώπων – αρουραίων, στη σωφροσύνη απομένει να διατηρήσει την ύστατη ελπίδα και να φωνάξει την αγωνία της τραγουδώντας: «Δώστε μια ευκαιρία στην ειρήνη».

5. Ήταν τότε η σφαγή του Βιετνάμ, όταν ο Τζον Λένον το τραγούδησε. Και ήταν της μοίρας του μια σφαίρα αργότερα να κόψει το νήμα της ζωής του τραγουδιστή της ειρήνης.

6. Το τραγούδι έμεινε για να θυμίζει ότι η ειρήνη πάντα χρειάζεται μια ευκαιρία για να μη δολοφονηθεί από την αφροσύνη. Τόσο γρήγορα, όμως, ξεχάστηκε η φρίκη εκείνου του πολέμου και όλων των πολέμων, για να γυρίσει και πάλι πίσω το ρολόι της ιστορίας σε ώρες ολέθρου και πανανθρώπινης αγωνίας;

7. Είναι βέβαιο ότι οι φωνές της ειρήνης είναι οι περισσότερες στην πανανθρώπινη κοινότητα. Στην ώρα, όμως, της παράκρουσης δεν ακούγονται, καθώς τις πνίγουν η πολεμική υστερία, η δίψα για τον αφανισμό και στην αυτοκαταστροφή. Θα είναι μια ακόμη ντροπή για τον άνθρωπο αυτός ο πόλεμος. Μια ντροπή, γιατί δεν υπάρχει καμία ηθική δικαιολογία από καμία πλευρά για το αίμα που αναίτια θα χυθεί, επειδή δεν έχει ανακαλυφθεί μια γλώσσα συνεννόησης.

8. Έστω και την ύστατη στιγμή ας ακουστεί η κραυγή απόγνωσης των υποψηφίων θυμάτων του ολέθρου: «Δώστε μια ευκαιρία στην ειρήνη».

(Δημοσίευμα εφημερίδας)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Οι ρίζες του πολέμου

1. Κάθε οργανισμός διαθέτει ένα εσωτερικό σύστημα αυτόματων ελέγχων που ρυθμίζει την εισαγωγή της ενέργειας, περιορίζει την υπέρμετρη αύξησή της και διατηρεί την ισορροπία. Όταν δεν λειτουργούν αυτοί οι έλεγχοι, η ίδια η ζωή τελειώνει. Όταν χρησιμοποιούμε υπέρμετρα τη δύναμη χωρίς σεβασμό προς τους υπόλοιπους ανθρώπινους σκοπούς, καταλύουμε την ισορροπία του οργανισμού και απειλούμε ολόκληρο το οργανικό περιβάλλον. Η ανεύθυνη δύναμη μειώνει τις δυνατότητες για ζωή, άνθηση, ανάπτυξη. Εδώ και παραπάνω από έναν αιώνα, ο Έμερσον έγραφε: «Μην εμπιστεύεσαι τον άνθρωπο, μεγάλε Θεέ! Μην του δίνεις περισσότερη δύναμη έως ότου μάθει να χρησιμοποιεί καλύτερα τη λίγη που έχει τώρα».

2. Το τεστ της ωριμότητας, για πολιτισμούς όπως και για άτομα, δεν είναι η αύξηση της δύναμης, αλλά η αύξηση της αυτοκατανόησης, του αυτοελέγχου, της αυτοδιοίκησης και της αυτοϋπέρβασης. Γιατί σε μια ώριμη κοινωνία το κυριότερο έργο τέχνης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος κι όχι οι μηχανές του ή οι οργανώσεις του.

3. Το πραγματικό πρόβλημα της εποχής μας είναι να σκάψουμε στα έγκατα της ανθρώπινης ψυχής, τόσο στην παρούσα γενιά όσο και στην ιστορία της φυλής, για να φέρουμε στο φως τις πλάγιες ενορμήσεις που απέτρεψαν για τόσο πολύ καιρό την πλήρη ολοκλήρωση του ανθρώπου. Γιατί η ανθρώπινη φυλή ζούσε και ανθούσε πάντα, όχι λόγω κάποιας μονόπλευρης επίδειξης της δύναμης, αλλά λόγω της διαρκούς αλληλοσυντήρησης και συνεργασίας ολόκληρου του κόσμου των έμβιων όντων. Κύριος σκοπός του ανθρώπου δεν είναι η εδραίωση της δύναμης, αλλά η προστασία και η λατρεία της ζωής και οι θεϊκές δυνάμεις που κατέχει σήμερα μεγαλώνουν απλώς την ευθύνη του για αυτοπειθαρχία και κάνουν επιτακτικότερη την ανάδυση μιας μετα – μαγικής, μετα – μηχανική, μετα – πυρηνικής ιδεολογίας που θα έχει ως επίκεντρο όχι τη δύναμη αλλά τη ζωή.

4. Μπορεί μια τέτοια στάση να εμφανιστεί αρκετά γρήγορα, ώστε να προλάβει να απαλλάξει τον άνθρωπο από τον πόλεμο, όπως τον ελευθέρωσε άλλοτε από την αιμομιξία, τον κανιβαλισμό, τη βεντέτα του αίματος και τη δουλεία;

5. Είναι πολύ νωρίς να δώσουμε μια απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα και ίσως πολύ αργά να το υποβάλλουμε. Οπωσδήποτε θα χρειαστεί μια πολύ σκληρή θεραπεία, σχεδόν μια καταστροφή, για να συντριβεί η χρόνια ψύχωση του πολιτισμένου ανθρώπου. Ακόμη και μια τέτοια αργοπορημένη αφύπνιση θα ‘ναι θαύμα. Αλλά με μια τέτοια σοβαρή διάγνωση και με μια τέτοια δυσοίωνη πρόβλεψη είναι υποχρεωμένος κανείς να καταφύγει στα θαύματα, κυρίως στο θαύμα της ίδιας της ζωής, αυτού του άρχοντα του απρόσμενου, του απρόβλεπτου, του πιθανού.(Δημοσίευμα)

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Μισώ τον πόλεμο… Τι πρέπει να κάνω λοιπόν;

1. «Τι πρέπει να κάνω λοιπόν; Μισώ τον πόλεμο, η γυναίκα μου κλαίει απελπισμένα όταν με επιστρατεύουν, και τα παιδιά μου λιμοκτονούν, όταν οι στρατιές των προλετάριων καταλαμβάνουν τη χώρα μου, και τα πτώματα στοιβάζονται κατά εκατομμύρια… Εγώ αυτό ου θέλω είναι να καλλιεργώ το χωράφι μου, και το βράδυ μετά τη δουλειά να παίζω με τα παιδιά μου, τη νύχτα να κάνω έρωτα με τη γυναίκα μου, και τις Κυριακές ν’ ακούω μουσική, να χορεύω και να τραγουδάω… Τί πρέπει να κάνω;

2. Δε θα κάνεις τίποτα διαφορετικό, θα συνεχίσεις να κάνεις αυτό που πάντα έκανες και θέλεις να κάνεις, να κάνεις τη δουλειά σου, να μεγαλώνεις τα παιδιά σου ευτυχισμένα… Αν τα έκανες αυτά, συνειδητά και με συνέπεια, δε θα υπήρχε ο πόλεμος, που αφήνει τα παιδιά να λιμοκτονούν στους δρόμους ορφανά, κι εσένα να ατενίζεις με γυάλινα μάτια στον γαλάζιο ουρανό, σε κάποιο μακρινό «ένδοξο πεδίο».

3. «Ναι, αλλά τι πρέπει να κάνω εγώ, που θέλω να ζω με τη δουλειά μου, τη γυναίκα μου και για τα παιδιά μου, και οι Ούννοι, οι Γερμανοί, οι Γιαπωνέζοι, οι Ρώσοι, ή όποιοι άλλοι μού επιβάλλουν τον πόλεμο; Δεν πρέπει τότε να υπερασπιστώ την πατρίδα και το σπίτι μου;».

4. Έχεις δίκιο, ανθρωπάκο. όταν οι Ούννοι κάποιου έθνους σού επιτεθούν, πρέπει ν’ αρπάξεις το τουφέκι σου. Αυτό, όμως, που δε βλέπεις είναι ότι οι «Ούννοι» όλων των εθνών, δεν είναι παρά μυριάδες άλλα ανθρωπάκια που ζητωκραύγαζαν, όταν ο πρίγκιπας Κορδωμένος, ο ευγενής ιππότης, που δε δουλεύει, τους καλεί στα όπλα∙ ότι κι αυτοί, σαν κι εσένα, πιστεύουν πως δεν έχουν καμιά αξία και λένε: «Ποιος είμαι εγώ για να ‘χω δική μου άποψη;».

5. Όταν καταλάβεις ότι είσαι κάτι, ότι έχεις μια αληθινή, σωστή άποψη, κι ότι το χωράφι σου και το εργοστάσιό σου πρέπει να εξυπηρετούν τη ζωή κι όχι το θάνατο, τότε, ανθρωπάκο θα είσαι σε θέση να δώσεις μόνος σου απάντηση στο ερώτημα που μόλις μου έθεσες. Και δε χρειάζεται να είσαι διπλωμάτης για να το κάνεις. Αντί να ζητωκραυγάζεις και να καταθέτεις, ή να βάζεις να καταθέσουν στεφάνια στο μνημείο του «Άγνωστου Στρατιώτη» (ο «Άγνωστος Στρατιώτης» σου, μου είναι πολύ γνώριμος, ανθρωπάκο. Τον γνώρισα όταν πολεμούσα τον πατροπαράδοτο εχθρό μου στα βουνά της Ιταλίας. Ήταν ο ίδιος ανθρωπάκος με σένα, που πίστευε ότι δεν είχε δική του άποψη και έλεγε, ποιος είμαι εγώ, για να…;), αντί να βάζεις την εθνική σου συνείδηση στα πόδια του πρίγκιπα Κορδωμένου, του ευγενή ιππότη, ή του στρατάρχη όλων των προλετάριων όλων των χωρών, για να την ποδοπατήσουν, θα έπρεπε να τους αντιμετωπίσεις με την αυτοπεποίθησή σου και την εργατική σου συνείδηση…

6. «Ωραία και σωστά τα λες. Μόνο που εκείνοι τώρα έχουν ατομικές βόμβες, και μία και μόνο αρκεί για να σκοτώσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους!».

7. Ακόμα δε σκέφτεσαι ορθά, ανθρωπάκο. πιστεύεις ότι ο πρίγκιπας Κορδωμένος, ο ευγενής ιππότης, κατασκευάζει ο ίδιος τις βόμβες του; Όχι, τις κατασκευάζουν τα ανθρωπάκια, που ζητωκραυγάζουν, αντί να πάψουν να κατασκευάζουν ατομικές βόμβες! Όπως βλέπεις, καταλήγουμε πάντα στον ίδιο παρονομαστή, σε σένα, ανθρωπάκο, σε σένα και τη σκέψη σου, σωστή ή λαθεμένη. Αν δεν ήσουνα τόσο μικρός, τόσο μικροσκοπικός, μεγάλε ερευνητή του 20ού αιώνα, θα είχες αναπτύξει παγκόσμια και όχι εθνική συνείδηση, και με την ανώτερη ευφυΐα σου θα είχες βρει τον τρόπο να μην προκύψει στον κόσμο αυτό η ατομική βόμβα∙ ή, αν αυτό ήταν εκ των πραγμάτων αδύνατο, θα είχες ασκήσει με ξεκάθαρο τρόπο την επιρροή σου, ώστε να μη χρησιμοποιείται ως απειλή.

8. Εξαρτάται αποκλειστικά από σένα, ανθρωπάκο, αν θα σε πάρουν ή όχι στον πόλεμο. Αρκεί να είσαι πεπεισμένος ότι δουλεύεις για τη ζωή και όχι για το θάνατο. Αρκεί να ξέρεις ότι όλα τα ανθρωπάκια στη γη είναι ακριβώς σαν εσένα, και στα καλά και στα άσχημα!

9. Αργά ή γρήγορα (όλα εξαρτώνται από σένα) δε θα ζητωκραυγάζεις πια, δε θα καλλιεργείς το χωράφι σου για να καταστρέφεται η σοδειά, ούτε θα δουλεύεις στο εργοστάσιο, για να γίνεται στόχος των κανονιών. Αργά ή γρήγορα, δε θα είσαι πια πρόθυμος να δουλεύεις για το θάνατο, αλλά μόνο για τη ζωή.

(«Άκου ανθρωπάκο», Βίλχελμ Ράϊχ)

ΚΕΙΜΕΝΟ 4

Πολυτροπικό

Π. Πικάσο, Γκερνίκα ή Γκουέρνικα, 1937

Μουσείο Βασίλισσας Σοφίας, Μαδρίτη

Εμβληματικός αντιπολεμικός πίνακας με θέμα τις φοβερές συνέπειες του πολέμου στον άμαχο πληθυσμό, που εμπνεύστηκε ο Ισπανός ζωγράφος από το βομβαρδισμό της ομώνυμης με τον πίνακα μικρής βασκικής πόλης από τη γερμανική αεροπορία κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄

Δώστε συνοπτικά το περιεχόμενο του Κ.2.(90 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β΄

Β1.Με βάση τα Κ.1 και 2 επαληθεύστε ή διαψεύστε τις παρακάτω προτάσεις γράφοντας τη λέξη Σωστό ή Λάθος.

α.Ο συγγραφέας του Κ.1 θεωρεί πως ο άνθρωπος οδηγείται στην ομαδική αλληλοεξόντωση εξαιτίας κάποιων εξωγενών παραγόντων.

β.Η αλληλοεξόντωση μέχρι θανάτου παρατηρείται σε όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου (Κ.1).

γ.Ο συγγραφέας του Κ.1 θεωρεί πως ο πόλεμος δεν στηρίζεται σε καμία ηθική δικαιολογία.

δ. Σύμφωνα με το Κ.2 ο βαθμός ωριμότητας για άτομα και πολιτισμούς είναι συνάρτηση της αύξησης της δύναμής τους.

ε.Σύμφωνα με το Κ.2 ο κύριος σκοπός του ανθρώπου είναι η λατρεία της ζωής.

Μονάδες 15

Β2α.Να βρείτε και να αποδώσετε με συντομία τη βασική θέση της §1 του Κ.2 σχετικά με τη βασική αιτία του πολέμου. Δώστε με συντομία δύο τρόπους με τους οποίους στηρίζει αυτή. Πόσο αποτελεσματικοί είναι;

Μονάδες 9

β.Στην §2 του Κ.1 ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τον μακροπερίοδο λόγο και λέξεις – έννοιες με αρνητικό νοηματικό φορτίο. Σε τι στοχεύουν αυτές οι δύο υφολογικές επιλογές και πώς συμβάλλουν στην απόδοση – ανάδειξη της βασικής θέσης;

Μονάδες 6

Β3.Να συνεξετάσετε τις §7 του Κ.1 και 3 του Κ.2 και να αποδώσετε με συντομία τους τρόπους που προτείνουν για την αποφυγή του πολέμου.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ΄-Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Σε ποιον αποδίδει την αιτία των πολέμων ο συγγραφέας και τι προτείνει για την αποφυγή του; Δώστε το ρόλο δύο κειμενικών δεικτών στην ανάδειξη του βασικού στόχου του αποσπάσματος. Εσείς τι θα προτείνατε στον «ανθρωπάκο» του κειμένου για την αποφυγή των πολέμων και την εδραίωση της ειρήνης;

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ΄ – ΈΚΘΕΣΗ

Αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κ.1 και Κ.2 να γράψετε ένα δικό σας κείμενο (350-400 λέξεις), το οποίο θα αναρτηθεί στο προσωπικό σας ιστολόγιο, με βάση τα παρακάτω ερωτήματα:

α. Να αναπτύξετε τα τρία – κατά τη γνώμη σας – βασικά αίτια του πολέμου (3§) και

β. Να προτείνεται δύο τρόπους παγίωση της διεθνούς ειρήνης (2§).

Μονάδες 30

Εναλλακτική – Πολυτροπικό κείμενο

Να αναπτύξετε σε 100-120 λέξεις εκείνα τα στοιχεία – σημεία της Γκουέρνικα που αισθητοποιούν τον αντιπολεμικό της χαρακτήρα. Δώστε έναν δικό σας τίτλο στον πίνακα.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄– Περίληψη

Στο κείμενο ο συγγραφέας καταγράφει τις γενεσιουργές αιτίες του πολέμου. Αρχικά διαπιστώνει πως η υπέρμετρη χρήση της δύναμης από τον άνθρωπο ανατρέποντας την ισορροπία του οργανισμού συνιστά απειλή για το περιβάλλον. Η ωριμότητα των πολιτισμών και των ατόμων είναι συνάρτηση του αυτοελέγχου του ανθρώπου. Στη συνέχεια προβάλλει ως χρέος την διερεύνηση της ανθρώπινης ψυχής αλλά και την προστασία της ζωής ως κεντρικό στόχο. Διερωτάται για την προοπτική και αποτελεσματικότητα των παραπάνω προτείνοντας επιλογικά στο ίδιο το «θαύμα της ζωής» ως θεραπεία για την αποφυγή του πολέμου.

ΘΕΜΑ Β΄

Β1.α.Λ,β.Λ. γ.Σ, δ.Λ, ε.Σ.

Β2α.Σύμφωνα με τον συγγραφέα η βασική αιτία του πολέμου είναι η ανατροπή της ισορροπίας του οργανισμού λόγω της υπέρμετρης και αλαζονικής χρήσης της δύναμης από τον άνθρωπο. Κι αυτό γιατί όταν χάνεται ο έλεγχος στη διαχείριση της ενέργειας, τότε κινδυνεύει η ίδια η ζωή. Για την πραγμάτωση του στόχου του – ανάδειξη της γενεσιουργού αιτίας του πολέμου – ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την «Επίκληση στη Λογική» με μέσα Επιχειρήματα αλλά και Τεκμήρια – Αυθεντία. Η επιχειρηματολογία είναι σαφέστατη, αφού αφορμάται από μία γενική διαπίστωση«Κάθε οργανισμός…ισορροπία» και στη συνέχεια την εξειδικεύει στη διαχείριση της δύναμης από τον άνθρωπο και προβάλλει εμφαντικά τους κινδύνους που ελλοχεύουν στην ανατροπή της ισορροπίας. Υπάρχει, δηλαδή, μία λογική διάταξη των νοημάτων και μία στέρεη αποδεικτική πορεία καθιστώντας έτσι πιο έγκυρη την θέση του. Προς επίρρωση των επιχειρημάτων καταφεύγει στη χρήση αυθεντίας, του Έμερσον. Η άποψη του Έμερσον ενισχύει τη θέση του συγγραφέα σχετικά με τον τρόπο χρήσης της δύναμης από τον άνθρωπο και τους κινδύνους που ενέχει η αλόγιστη χρήση της. Έτσι και οι δύο τρόποι αξιολογούνται ως αποτελεσματικοί στην προβολή της βασικής θέσης ως προς τις «ρίζες» του πολέμου.

Β2β.Ο μακροπερίοδος λόγος από τη φύση του προσδίδει στο κείμενο σοβαρότητα και επισημότητα στο ύφος. Υποδεικνύει άριστη γνώση και χρήση της γλώσσα από την πλευρά του γράφοντος, που δεν δημιουργεί νοηματικά χάσματα και ασάφειες. Έτσι ο λόγος αποκτά συνθετότητα και πολυπλοκότητα καθώς και επιστημονικό κύρος. Πολλές φορές, όμως, συνοδεύεται από μία βραδύτητα και συνειδητή ασάφεια με στόχο τη συσκότιση κάποιων νοημάτων και την «παγίδευση» του δέκτη – αναγνώστη. Οι λέξεις με αρνητικό φορτίο και συγκινησιακά φορτισμένων (π.χ. ατέλεια, αθλιότητα, αλληλοεξόντωση, φρικιαστικής, καταστροφές…) στοχεύουν στο να περιγράψει εκείνο το στοιχείο από το οποίο προκαλούνται οι πόλεμοι. Ανιχνεύουν το αρνητικό τοπίο του ψυχικού κόσμου του ανθρώπου αλλά και των κινδύνων που απορρέουν από αυτό για τη ζωή. Ο δέκτης – αναγνώστης καθίσταται κοινωνός της πραγματικής αιτίας που αναλύεται ως γενεσιουργός αιτία του πολέμου αλλά και των παρενεργειών που πηγάζουν απ’ αυτήν. Ο φόβος, η αγωνία και η μελαγχολία που αναδύονται από το αρνητικό σκηνικό των λέξεων καθιστούν τη θέση του συγγραφέα πιο έγκυρη κι αποτελεσματική. Έτσι και οι δύο τεχνικές αξιολογούνται ως άκρως αποτελεσματικές στην πραγμάτωση του στόχου του συγγραφέα.

Β3. Και στα δύο κείμενα και ιδιαίτερα στις §7 (Κ.1) και 3 (Κ.2) προβάλλεται η αναγκαιότητα αποφυγής του πολέμου γιατί από μόνος του συνιστά έναν παραλογισμό. Στην §7 του Κ.1 καταγράφεται ως τρόπος αποφυγής του πολέμου η ενεργοποίηση και οι φωνές των πολλών σε μια εποχή που τροφοδοτεί την υστερία και τον αφανισμό. Ωστόσο ο τρόπος που προβάλλεται εμφαντικά είναι η απουσία ηθικής βάσης του πολέμου. Κι αυτό γιατί η ανθρώπινη κοινότητα δεν κατόρθωσε να βρει ένα σημείο επαφής και συνεννόησης. Έτσι θεωρείται βέβαιο ως πρόταση – τρόπο αποφυγής του πολέμου η ηθική διαπαιδαγώγηση του ανθρώπου αλλά και η εύρεση ενός διαύλου επικοινωνίας των κρατών μεταξύ τους.

Ο συγγραφέας της §3 του Κ.2 προτείνει την ανίχνευση της βαθύτερης δομής της ανθρώπινης ψυχής, γιατί εκεί φωλιάζουν οι γενεσιουργές αιτίες του πολέμου. Τα ευρήματα αυτής της ανίχνευσης αναδεικνύουν τον τρόπο χρήσης της δύναμης από τον άνθρωπο ως καθοριστικό παράγοντα. Γι’ αυτό αντιπροτείνει στην «επίδειξη δύναμης» την «προστασία – λατρεία της ζωής». Θεωρεί πως ο άνθρωπος χρειάζεται μία αυτο-υπέρβαση και ευθύνη με στόχο να καταστήσει κέντρο των δραστηριοτήτων του τη ζωή και όχι τη δύναμη.

ΘΕΜΑ Γ΄- Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Ο συγγραφέας του Κ.3 αποδίδει την ευθύνη όλων των πολέμων στη συμπεριφορά του ίδιου του ανθρώπου, του «ανθρωπάκου». Σε πολλά σημεία του κειμένου επισημαίνει την ευθύνη του που εκφράστηκε με την ανοχή του και την αδιαφορία προς αυτούς που ετοιμάζουν και διεξάγουν τους πολέμους, όπως «Αυτό όμως…ζητωκραύγαζαν» (§4)/ «όχι τις κατασκευάζουν…βόμβες» (§7). Γενικά η ευθύνη βαραίνει τον απλό άνθρωπο που αρέσκεται να ζητωκραυγάζει και να στηρίζει επευφημώντας τους στρατοκράτες. Νιώθει αδύναμος μπροστά σε αυτούς και εθίζεται στη συμμόρφωση προς τις επιταγές τους.

Γι’ αυτό ο συγγραφέας προτείνει στον «ανθρωπάκο» να συνειδητοποιήσει τη δύναμή του, να αντιδράσει και να πάψει να δοξάζει τους υπεύθυνους των πολέμων. Προτείνει να ασχολείται με τα ειρηνικά έργα και να διαμορφώσει μία οικουμενική συνείδηση ικανή να τον απεγκλωβίσει από τους φθηνούς εθνικισμούς που λειαίνουν το έδαφος του πολέμου. Ειδικότερα, συμβουλεύει: «Δεν θα κάνεις… ο πόλεμος» (§2), «Όταν καταλάβεις… συνείδηση» (§5), «Αν δεν ήσουνα… απειλή» (§7) και οι §8 και 9. Γενικά προτείνει στον «ανθρωπάκο» να συνειδητοποιήσει τη δύναμή του και να παρέμβει δυναμικά υπέρ της ειρήνης.

Ο στόχος του συγγραφέα – η αφύπνιση του ανθρωπάκου – υπηρετείται από το διάλογο και τη χρήση του β΄ ενικού προσώπου με την επικουρία της προτρεπτικής υποτακτικής. Με την επικουρία των κειμενικών δεικτών – δημιουργείται ένα κλίμα θεατρικότητας και το ύφος εμπλουτίζεται από τα στοιχεία της αμεσότητας, της ζωντάνιας και της οικειότητας. Ο αναγνώστης νιώθει να συμμετέχει στο διάλογο αυτό και να προβληματίζεται για τον πόλεμο, αλλά και τις ευθύνες του.

Ως νέος της σύγχρονης εποχής θα πρότεινα τον πλήρη αφοπλισμό των κρατών και την απαγόρευση της χρήσης βίας. Αυτό προϋποθέτει, όμως, ενίσχυση των διεθνών οργανισμών αλλά προ πάντων την διαπαιδαγώγηση των νέων γενεών πάνω στις αρχές του οικουμενικού ανθρωπισμού και του σεβασμού στο διεθνές δίκαιο. Η ειρήνη πρέπει να ξεκινήσει από μέσα μας.

 ΘΕΜΑ Δ΄ -ΈΚΘΕΣΗ

Για την ανάλυση του θέματος διαβάστε στο blog ΙΔΕΟπολις ,iliasgiannakopoulos.blogspot.comτου συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου το άρθρο: «Περί πολέμου: Ερωτήσεις χωρίς απαντήσεις».

Ως βοηθητικό υλικό για το ερ. β παρατίθενται οι παρακάτω προϋποθέσεις της Ειρήνης:

1. Η συνειδητοποίηση από όλους της αξίας της ΕΙΡΗΝΗΣ και της καταστροφικής παρουσίας του ΠΟΛΕΜΟΥ αποτελεί τη βασική προϋπόθεση και τον αναγκαίο όρο για την ανάληψη των ευθυνών και πρωτοβουλιών για τη διατήρηση του ειρηνικού κλίματος μεταξύ των λαών.

2. Η υποχώρηση του εθνικού και θρησκευτικού φανατισμού είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε για την εδραίωση της παγκόσμιας ειρήνης και μάλιστα σήμερα μπροστά στις νέες προοπτικές που ανοίγει ο σύγχρονος παγκόσμιος πολιτισμός και η υποχρεωτική συνύπαρξη ατόμων με διαφορετικά εθνικά, θρησκευτικά και φυλετικά χαρακτηριστικά στον ίδιο χώρο – κράτος.

3. Η υπέρβαση της στενής αντίληψης για την αξία και τη μοναδικότητα της πατρίδας και η ανάπτυξη – διαμόρφωση μιας υπερεθνικής και πλανητικής συνείδησης θα συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη της κατανόησης μεταξύ των λαών και κατ’ ακολουθία στην εδραίωση της παγκόσμιας ειρήνης.

4. Ο απεγκλωβισμός από τα στενά πλαίσια των ατομικών συμφερόντων και φιλοδοξιών και η ανάπτυξη μιας υγιούς «κοινοτικής συνείδησης» θα συμβάλει αποφασιστικά στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την προάσπιση της ΕΙΡΗΝΗΣ.

5. Για την παγίωση της διεθνούς ειρήνης επιβάλλεται η πρόκριση της λογικής και του διαλόγου ως των μοναδικών μέσων επίλυσης των διακρατικών διαφορών και όχι η βία και ο πόλεμος που είναι η άρνηση της λογικής και η αποθέωση του παραλογισμού.

6. Η προάσπιση της ειρήνης φαίνεται να προϋποθέτει την εσωτερική μεταμόρφωση του κάθε ατόμου χωριστά με βασικά γνωρίσματα το σεβασμό των δικαιωμάτων και την ανοχή – ανεκτικότητα απέναντι στις ιδιαιτερότητες του άλλου (ατόμου – λαού).

7. Στην παγίωση της παγκόσμιας ειρήνης μπορεί να συμβάλει θετικά η ύπαρξη μιας φιλειρηνικής και ανθρωπιστικής παιδείας – εκπαίδευσης απ’ όπου θα αναδύεται η κοινή μοίρα και το κοινό συμφέρον όλων των λαών του κόσμου.

8. Απαιτείται οι υπεύθυνοι ηγέτες κάθε χώρας να πολιτεύονται και να καθορίζουν τις σχέσεις με τα άλλα κράτη όχι μόνο πάνω στη βάση των αρνητικών εμπειριών του παρελθόντος αλλά πάνω στη βάση και στις προοπτικές που ανοίγονται από τις σύγχρονες παγκόσμιες συγκυρίες.

9. Επίσης σημαντική είναι και η ευθύνη των πολιτικών ηγετών στην διαπαιδαγώγηση και διαμόρφωση της κοινής γνώμης πάνω στη βάση και στην προοπτική του διαλόγου, της συνεργασίας και του σεβασμού των άλλων και όχι πάνω στη βάση του μίσους και της εκδίκησης.

10. Χρέος όλων μας, κάθε φιλειρηνικού πολίτη που θεωρεί την ανθρώπινη ζωή υπέρτατη αξία και την υπεράσπιση της ειρήνης πρώτιστο καθήκον, είναι να αντιδράσουμε.

11. Η επικράτηση ενός πνεύματος κατανόησης, αλληλεγγύης και «ανεκτικότητας» των ιδιαιτεροτήτων των άλλων λαών συμβάλλει θετικά στην εδραίωση της ειρήνης. Τις τυχόν διαφορές και ιδιαιτερότητες των άλλων λαών δεν πρέπει να τις αντιμετωπίζουμε με πνεύμα δυσπιστίας αλλά μ’ ένα πνεύμα ανοχής, που τρέφει τη διαλλακτικότητα, τη συγκαταβατικότητα και τη φιλική διάθεση στις διεθνείς σχέσεις.

12. «Η ζωή σου θα γίνει ωραία και ασφαλή

• όταν η ζωντάνια σημαίνει για σένα περισσότερα απ’ τη σιγουριά∙ η αγάπη περισσότερα απ’ το χρήμα∙ η ελευθερία σου περισσότερα απ’ τη γραμμή του κόμματος ή την κοινή γνώμη∙ όταν η ψυχική διάθεση του Μπετόβεν ή του Μπαχ γίνει η ψυχική διάθεση του εαυτού σου (την έχεις μέσα σου αυτή τη διάθεση, Ανθρωπάκο, θαμμένη βαθειά σε μια γωνιά της ψυχής σου)∙ όταν οι σκέψεις σου είναι σε αρμονία, και όχι σε διάσταση, με τα αισθήματά σου∙ όταν θα είσαι σε θέση να καταλαβαίνεις νωρίς τα προτερήματά σου και να αναγνωρίζεις έγκαιρα τα γηρατειά σου∙ όταν θα κάνεις πρότυπο της ζωής σου τις σκέψεις των μεγάλων ανθρώπων και όχι τα εγκλήματα των μεγάλων πολεμιστών∙ όταν οι δάσκαλοι των παιδιών σου πληρώνονται καλύτερα απ’ τους πολιτικούς∙ όταν θα έχεις μεγαλύτερη εκτίμηση για τον έρωτα μεταξύ άντρα και γυναίκας παρά για την άδεια γάμου∙ όταν θ’ αναγνωρίζεις τα σφάλματά σου έγκαιρα, κι όχι πολύ αργά όπως σήμερα∙ όταν θ’ ανυψώνεσαι πνευματικά ακούγοντας την αλήθεια και θα νιώθεις τρόπο για τις τυπικότητες∙ όταν θα έρχεσαι σε απ’ ευθείας επαφή με τους συναδέλφους σου σε ξένες χώρες και όχι με τη βοήθεια διπλωματών∙ όταν η ερωτική ευτυχία της έφηβης κόρης σου θα σε γεμίζει με ευχαρίστηση κι όχι με λύσσα∙ όταν θα κουνάς μόνο το κεφάλι σου σε περιπτώσεις που άλλοτε τιμωρούσαν τα μικρά επειδή…

…όταν τα πρόσωπα των ανθρώπων στο δρόμο εκφράζουν ελευθερία, ζωντάνια κι ευχαρίστηση, κι όχι πια λύπη και αθλιότητα».

(«Άκου ανθρωπάκο», Βίλχελμ Ράϊχ)

Εναλλακτική – Πολυτροπικό κείμενο

Ο πίνακας Γκουέρνικα αποτυπώνει με ενάργεια την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Συνιστά μία καταγγελία, διαμαρτυρία για τον παραλογισμό του πολέμου και τα αθώα θύματά του. Όλα αυτά αποτυπώνονται όχι με εικόνες όπλων, αεροπλάνων ή βομβών, αλλά με τη μορφή ενός ταύρου, ενός πληγωμένου αλόγου και τα διαμελισμένα κορμιά ανθρώπων και γυναικών που κραυγάζουν κρατώντας νεκρά μωρά. Το άσπρο και το μαύρο κυριαρχούν ως χρώματα. Στον πίνακα δεσπόζει και η λάμπα και σε συνδυασμό με όλα τα άλλα στοιχεία αναδεικνύει τη φρίκη του πολέμου, το φόβο και την αγωνία. Ο συμβολισμός του πίνακα είναι έντονος και παρακινεί τον «θεατή» να εστιάσει στις απροσδιόριστες μορφές των θυμάτων – ανθρώπων και ζώων – που ενώ είναι «άφωνες» εικόνες συνιστούν άτυπα μία υπόρρητη «ακουστική εικόνα». Η διαμαρτυρία υψώνεται ως κραυγή ενάντια στη βία του πολέμου αλλά και ως προτροπή… «Ποτέ πια».

Συμπερασματικά οι αλλόκοτες μορφές και το απροσδιόριστο τοπίο (απουσία χρόνου και χώρου) καθιστούν τον συμβολισμό διαχρονικό και παγκόσμιο, αφού ο πόνος, η αγωνία και ο φόβος είναι πανανθρώπινα αισθήματα.

Τίτλος: Η φρίκη του πολέμου

• XΡΗΣΙΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ *** Blog ΙΔΕΟπολις, Ηλίας Γιαννακόπουλος.

1. Η «παγίδα» του Θουκυδίδη και η Ρωσία που βρυχάται.

2. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και το «επιχείρημα της ολισθηρής πλαγιάς».

3. Ο αναθεωρητισμός του Πούτιν και το τέλος της    ευρωπαικής  αθωότητας.

4. Ο Πούτιν και η διαφαινόμενη  «νέα Γιάλτα».

5. « Τα άδηλα» του ουκρανικού πολέμου και το σόφισμα της «κόκκινης ρέγγας» των Ρωσόφιλων.

6. «Δεν θέλω να πεθάνω».¨Ένα δάκρυ-βόλι της μικρής Βλάντα από την Ουκρανία.

7. Οι παράπλευρες συνέπειες του πολέμου.

8. Οι μεγάλες ευθύνες του διαχρονικού «Ανθρωπάκου» για τον πόλεμο.

9. Περί Πολέμου.

10. Περί Ειρήνης.

ΙΔΕΟπολις